Parochie, Eucharistie & Small Christian Communities - MAGIX

2.2 Het Wetboek van Canoniek Recht van 1917
De kerkgeschiedenis laat door de eeuwen heen steeds momenten zien waarop men afdwaalt, afgewisseld
met tijden van hervorming. Een paar belangrijke hervormingsmomenten waren de heerschappij
van Karel de Grote en zijn opvolgers (ongeveer 750-900), het vierde Lateraans concilie (1215) en het
concilie van Trente (1545-1563). Hoewel sterk verschillend, stond bij deze hervormingen steeds het
geloofsleven van en de pastorale zorg voor de gelovigen centraal. Er werd steeds getracht vormen van
misbruik, verwaarlozing en corruptie een halt toe te roepen. 26
Trente schreef krachtig voor dat bisschoppen hun diocees moesten verdelen in parochies waaraan
zoveel priesters toegevoegd moesten worden als voor zielzorg noodzakelijk was. 27 Een viertal hervormingen
waren met name voor de parochie van belang: De bisschop werd werkelijk herder van zijn
diocees. Als primaire bedienaar van de zielzorg heeft hij nu de plicht om te preken. Hiertoe behoort hij
zich in de nabijheid van zijn gelovigen te bevinden en dus in zijn diocees te wonen (residentieplicht).
Verder heeft hij de verantwoordelijkheid parochies te visiteren, de clerus te onderwijzen en seminaries
op te richten. Op analoge wijze werd de pastoor daadwerkelijk herder van zijn parochie, hij is verantwoordelijk
voor de zielzorg van de aan hem toegewezen gelovigen. Ook hij heeft een residentieplicht,
behoort te preken en heeft de speciale taak zorg te dragen voor de religieuze vorming van de jeugd.
Op de derde plaats werd gesteld dat een parochie territoriale grenzen behoorde te hebben, al werden
zogenaamde personele parochies niet uitgesloten. 28 De grootte van de parochies moest zo zijn dat de
zielzorg op een goede manier kon worden uitgevoerd. Tenslotte werd de relatie tussen de seculiere en
reguliere clerus geregeld. 29
Ook na het concilie van Trente bleef de noodzaak tot hervorming zich herhaaldelijk voordoen. Zo kwam
er in de tijd van de verlichting een sterke nadruk op de ethiek te liggen. Floristan schrijft hierover dat niet
het mysterie van de verlossing door Christus benadrukt werd, maar juist het belang een deugdzaam
leven te leiden. Hij concludeert dan ook dat het geloof werd gedomineerd door een rationalistische
moraliteit. 30 Ook maatschappelijke ontwikkelingen als de enorme groei van de bevolking, de industrialisatie
en de verstedelijking plaatsten de Kerk en daarmee de lokale gemeenschappen onder grote
druk. In de twintigste eeuw werd door Paus Pius X (1903-1914) een grote pastorale hervorming doorgevoerd
die onder andere inhield dat het canoniek recht werd gecodificeerd. Deze codex werd in 1917
door zijn opvolger, Benedictus XV (1914-1922), afgekondigd en gepubliceerd. Tenslotte meldt Floristan
nog dat het parochieleven grote impulsen kreeg onder Pius XI (1922-1939) door de vorming van de
‘Katholieke Actie’ (1922) en later onder Pius XII (1939-1958) door de grote zorg die hij liet blijken voor
de parochie. 31
In het volgende zal ingegaan worden op canon 216 van het Wetboek van Canoniek Recht van 1917
waarin een beschrijving wordt gegeven van de parochie. Na een algemene beschrijving van deze canon
wordt er een reflectie gegeven op basis van een aantal commentaren. Hierbij wordt in het bijzonder gekeken
naar die zaken die noodzakelijkerwijs aanwezig moeten zijn bij het oprichten van een parochie,
de zogenaamde constitutieve elementen. Tenslotte wordt er vanuit de parochie-kenmerken gereflecteerd
op deze canon.
26
W. Croce, The History of the Parish. in Hugo Rahner (red.), The Parish, From Theology to Practice. Westminster, Maryland:
The Newman Press, 1958; Coriden (1996), 30-32; Floristan (1964), 53-67.
27
R.G.W. Huysmans, De parochie van de toekomst. in De parochie in de Nederlandse r.-k. bisdommen voorbij? To close or
to cluster? Leuven: Peeters, 1998, Scripta Canonica 2, 36.
28
Anthony Bernard Mickells, The Constitutive Elements of Parishes, A Historical Synopsis and a Commentary. Washington,
DC: Catholic University of America, 1950, 35-36.
29 Floristan (1964), 58-62; Croce (1958), 19-21.
30 Floristan (1964), 62-63.
31 Ibid., 67-69.
8