Parochie, Eucharistie & Small Christian Communities - MAGIX

Met deze deze woorden spreekt paus Johannes Paulus II zich, in de inleiding van zijn encycliek Ecclesia
de Eucharistia, uit over het ontstaan van de Kerk. Als eerste verwijst hij naar de gebeurtenis
van Pinksteren en de rol die de heilige Geest daarbij speelde. 21 Vervolgens benadrukt hij dat hiervóór
reeds een ander beslissend moment had plaatsgevonden, namelijk de instelling van de Eucharistie
tijdens het Laatste Avondmaal. Later komt hij hierop terug wanneer hij zegt dat dat de handelingen en
de woorden van Jezus tijdens dit Laatste Avondmaal de grondslag leggen “voor de nieuwe Messiaanse
gemeenschap, het Volk van het Nieuwe Verbond” (EdE 21). Duidelijk wordt dat er een oorzakelijk
verband bestaat tussen Eucharistie en Kerk. Dit verband wordt door paus Benedictus XVI eveneens
benadrukt in de titelkeuze van Sacramentum caritatis 14: Eucharistie - oorzaak van de Kerk.
Hoewel tijdens het Laatste Avondmaal de Eucharistie dus wordt ingesteld, vormde deze maaltijd zelf
geen eucharistieviering. Het fundament en de bron van de Eucharistie is het volledige ‘Triduum Paschale’
(EdE 5). De instelling van de Eucharistie bij het Laatste Avondmaal anticipeert Jezus’ kruisdood
en verrijzenis. Het zijn juist deze kruisdood en verrijzenis die het teken van de maaltijd betekenis verlenen,
hierdoor wordt deze werkelijkheid. De woorden die Jezus uitsprak tijdens het Laatste Avondmaal
“werden pas geheel duidelijk aan het einde van het Heilig Triduüm” (EdE 2).
De oorzakelijke invloed van de Eucharistie is dus juist bij het begin van de Kerk aanwezig (EdE 21). Het
Laatste Avondmaal verankert de Eucharistie in de heilsgeschiedenis. Dat de werking van de Eucharistie
groter is dan deze eenmalige gebeurtenis blijkt ondermeer wanneer paus Johannes Paulus II schrijft
dat het “gezamenlijk en onscheidbaar handelen van de Zoon en van de heilige Geest, dat aan het begin
staat van de Kerk, van haar vestiging en van haar voortduren,” zich voltrekt in de Eucharistie (EdE 23).
De Eucharistie is dus zowel constitutief in het tot stand komen van de Kerk (ecclesiogenese) als in haar
voortdurende. “De Kerk leeft van de Eucharistie” (EdE 1), ze houdt haar in stand.
Met betrekking tot dit voortduren spreekt paus Benedictus XVI over een ‘indrukwekkende wisselwerking’.
In iedere viering van de Eucharistie neemt “Jezus de gelovigen mee in zijn uur”, het Triduüm
wordt tegenwoordig gesteld en steeds opnieuw beleefd (SCar 14). Enerzijds is het in de Eucharistie
Christus, “die zich aan ons schenkt en ons zo voortdurend als zijn Lichaam opbouwt”. Anderzijds is het
de Kerk zelf, “die de Eucharistie verwezenlijkt”. In deze wisselwerking worden zowel de Eucharistie als
de Kerk opgebouwd en versterkt. Het is echter wel Christus die aan de basis staat van deze wisselwerking,
Hij is de bron. “De mogelijkheid van de Kerk om de Eucharistie te ‘verwezenlijken’ vindt haar
oorsprong geheel en al in Christus’ zelfgave aan haar”. 22 De Eucharistie is dus niet alleen de oorzaak
en bron maar ook het “middelpunt van het groeiproces van de Kerk” (EdE 21).
In dit tot stand komen en voortbestaan van de Kerk speelt de eenheid een belangrijke rol. De Eucharistie
is als het sacrament van de eenheid ook constitutief voor die eenheid, “door het sacrament van
het eucharistisch brood [wordt] de eenwording van de gelovigen die in Christus één lichaam vormen
uitgebeeld en bewerkt.” (EdE 21). In het ontvangen van de Eucharistie is er sprake van een innige vereniging
met Christus en deelt Christus ons zijn Geest mee. 23 Paus Johannes Paulus II spreekt hierbij
over ‘inwoning’ en citeert Johannes 15,4: “Blijft in Mij, zoals ik in u.” (EdE 22).
Doordat we allen het lichaam van Christus ontvangen, worden we ook gevormd tot het lichaam van
Christus. En omdat dit lichaam één is, worden wij allen één. 24 paus Johannes Paulus II verwijst hiervoor
naar de eerste Korintiërsbrief: “Het brood dat wij breken, geeft ons gemeenschap met het lichaam van
21
EdE5. In de Engelse vertaling staat dit duidelijker verwoord: “By the gift of the Holy Spirit at Pentecost the Church was
born and set out upon the pathways of the world,...”
22
SCar 14. Deze wisselwerking werd overigens in IL 12 en 13 reeds genoemd.
23
EdE 17. Ook nummer 24 spreekt over zowel Christus als de Geest: “De gave van Christus en van zijn Geest, die wij
ontvangen in de eucharistische communie ...”
24
EdE 23. Dit zagen we overigens ook al in de inleiding van dit hoofdstuk bij verwijzing naar canon 897 van het Wetboek
van Canoniek Recht uit 1983.
31