Vertaling Engels-Nederlands - Fontys Mediatheek Portal

FENNIE STEENHUIS VERTALING SPAANS-NEDERLANDS
6
Aunque aún no lograron desentrañar el misterio, la
conclusión a la que llegaron es que, si la “partícula Dios”
existe, debe tener una masa de entre 115 y 130 GeV, una
medida de energía que se usa para referirse a masas muy
pequeñas.
Hoewel het mysterie nog niet is ontraadseld, zijn de
onderzoekers tot de conclusie gekomen dat als het
‘goddelijke deeltje’ bestaat, dit een massa moet hebben
van tussen de 115 en 130 GeV, een maataanduiding voor
energie die gebruikt wordt voor heel kleine massa’s.
Aunque aún no lograron desentrañar el misterio: de
werkwoordsvervoeging ‘lograron’ stelt ons als vertaler hier
opnieuw voor een probleem wanneer we het geheel van
de tekst niet overzien. In de tekst wordt voortdurend de
derde persoon meervoud gebruikt. Dit begint al in de titel
en subtitel, waar in het Nederlands geen derde persoon
meervoud kon worden gebruikt zonder die expliciet te
noemen. In zin 3 wordt pas duidelijk dat de derde persoon
meervoud, door de hele tekst heen, ‘los investigadores’
zijn. In de titel en de subtitel kan de zin dus onpersoonlijk
worden gemaakt of kan het onderwerp expliciet worden
genoemd (zie bij commentaar onder de titel). Vermijd
het gebruik van men. Ten eerste zie ik dit woord eigenlijk
nooit meer gebruikt worden in krantenberichten, maar ten
tweede komen we er vrijwel zeker mee in de knoei, omdat
we in deze tekst óók de derde persoon meervoud noemen
(de onderzoekers, de wetenschappers). Het gevolg: een tekst
waarin men en ze voorkomen, terwijl het om dezelfde
groep mensen gaat. Dit kan niet. Een onpersoonlijke vorm
in combinatie met een derde persoon meervoud kan wel.
Maar wordt voortdurend de onpersoonlijke vorm gebruikt,
dan ontstaat een ander probleem, zoals we in zin 7 zullen
zien. Komt u een werkwoordsvervoeging tegen zoals hier
die u niet helemaal kunt plaatsen, lees dan opnieuw de
tekst in zijn geheel door. Grote kans dat u dan ziet waar
hij op slaat. Het is voor de lezer prettig als u niet gewoon
met ze vertaalt maar hem er even weer aan herinnert dat
het om de onderzoekers / de wetenschappers gaat. Ook
ontrafeld, ontsluierd, doorgrond, opgelost (of tegenwoordige
deelwoorden van deze werkwoorden) voor ‘desentrañar’.
Ontcijferd is hier niet echt op zijn plaats, zie Van Dale.
La conclusión a la que llegaron es que, si la “partícula Dios”
existe: ook slotsom voor ‘conclusión’. Er wordt niet op
een conclusie aangekoerst! Een enkele inzender heeft de
tegenwoordige tijd van deze zin met een verleden tijd
vertaald. De reden is mij niet duidelijk, en het gevolg is dat
er een soort geschiedschrijving ontstaat van een gebeurtenis
ergens in het verleden. Dit valt het meest op in als het
tenminste bestond. Het lijkt dan, alsof het hele raadsel van
het deeltje al verleden tijd is en de zaak is afgedaan. Debe
tener una masa de entre 115 y 130 GeV: merk op dat wij het
lidwoord de in dit soort gevallen invoegen: van tussen de
dus (denk bijvoorbeeld aan andere maataanduidingen:
het pak weegt tussen de drie en vier kilo). Wat wel zou
kunnen is een massa van 115 tot 130 GeV (vergelijk: een
pak van drie tot vier kilo). Sommige inzenders hebben
De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012
toegevoegd waar de afkorting voor staat: gigaelektronvolt.
Prima. (Niet mega-; dat is voor de afkorting MeV.) Maak
een vertaling niet zomaar onzekerder dan het origineel
door waarschijnlijk in te voegen. Er staat moet hebben, dus
waarom vertaald waarschijnlijk zal hebben? Una medida de
energía que se usa para referirse a masas muy pequeñas: als
volslagen leek is mij niet duidelijk waarom massa wordt
uitgedrukt in energie, maar gelukkig hoeven we ons niet
in dat natuurkundige probleem te verdiepen. Analoog aan
‘lengtemaat’ en ‘inhoudsmaat’ ook energiemaat voor ‘medida
de energía’. Ook energie-eenheid (denk aan de spelling; niet
los!). Niet heel kleine deeltjes voor ‘masas muy pequeñas’, een
deeltje is echt geen synoniem voor massa. De deeltjes zelf
hebben gewoon een naam. Blijf hier zo dicht mogelijk bij de
tekst, want het is een onderwerp waar we waarschijnlijk geen
van allen kaas van hebben gegeten. Een vertaling als een maat
voor de energie van heel kleine massa’s zou ik afkeuren. Gaat
het om de energie van massa’s? Ik betwijfel het ten zeerste.
Wikipedia: ‘Weliswaar is de eV een eenheid van energie, maar
hij is ook geschikt als massaeenheid, doordat de massa m van
een deeltje evenredig is met zijn inwendige energie E […]’.
Er wordt dus uitgelegd dat het gek is om een energiemaat te
gebruiken bij massa’s, maar dat het in dit speciale geval toch
kan. Maar maak er zelf niet zomaar iets anders van, want
energie van heel kleine massa’s is gewoon niet wat er staat.
7
Y explicaron que la dificultad que tienen para encontrar
la única pieza jamás observada del modelo que describe
cómo interactúan las partículas, se debe a que tienen un
tiempo de vida muy corto antes de desintegrarse en otras
partículas.
De onderzoekers legden uit dat dit enige nog nooit
waargenomen deeltje van het model dat beschrijft hoe
deeltjes onderling op elkaar reageren moeilijk te vinden is
doordat het een heel korte levensduur heeft alvorens het in
andere deeltjes uiteenvalt.
Y explicaron que la dificultad que tienen para encontrar la única
pieza jamás observada: net als met ‘lograron’ in de vorige zin
is het onderwerp bij ‘explicaron’ ook weer ‘los investigadores’.
Als hier ten onrechte onpersoonlijk wordt vertaald en in de
voorgaande zin ook onpersoonlijk is vertaald, lijkt het of de
gedane uitspraken voor rekening komen van de auteur van
ons stukje in plaats van de onderzoekers. In de vertaling Het
is erg moeilijk om het enige […] stukje bijvoorbeeld zijn de
onderzoekers volledig verdwenen. Kennelijk heeft de auteur
die kennis ergens opgedaan, zal de lezer denken, en hiermee
wordt hij op het verkeerde been gezet. ‘Explicaron’ kan
behalve met uitleggen in principe ook met verklaren worden
vertaald, maar in de volgende zinnen is verklaren onjuist
gebruikt: Men heeft verklaard dat het probleem waarmee zij
worstelen […]; Verder verklaarden zij dat de moeilijkheid; En
de wetenschappers verklaarden, dat hun grootste probleem
[…]. In deze zinnen heeft verklaren de betekenis van ‘min
of meer plechtig uitspreken, te kennen geven’ (Van Dale).
In zinsneden als het probleem werd verklaard of ze gaven een
verklaring heeft verklaren wel de benodigde betekenis van
149