amsterdam%20waterbestendig

Een emmertje water uit de gracht De IJsbreker, in de 17e eeuw de plek waar de
waterboten de stad in kwamen
De maatregelen hielpen echter niet bij “t suyverhouden van het costelijcke stadswater”
en ziekten grepen om zich heen. Bewoners bezweken aan loodvergiftigingen als
gevolg van het drinken van opgevangen regenwater en werden ziek van gesmolten
ijswater. De bevolkingsgroei, die toch al in het slop zat door de economische achteruitgang,
kwam tot stilstand.
De verzilting speelde ook een rol bij de vervuiling van het grachtenwater. Al sinds de
13de eeuw was onder invloed van de Zuiderzee het IJ-water gaan verzilten. Door de
bloeiende handel voeren schepen af en aan naar de pakhuizen aan de grachten en
kreeg het brakke water via de sluizen kans door te dringen tot aan de landbouwgronden
van Ouderkerk. Ook de vele doorbraken in de Diemerzeedijk droegen bij aan de
verzilting van het agrarische achterland.
Het doorspoelen van de grachten werd steeds lastiger, het brakke water stroomde
minder goed terug naar het IJ, waardoor de grachten vuiler werden en dichtslibden.
De bouw van de Grimnessesluis en de Osjessluis waardoor twee boezems ontstonden,
één aan de Oude en één aan de Nieuwe Zijde, zorgde ervoor dat het vuile
grachtenwater van het schone Amstelwater werd gescheiden.
Elke nieuwe uitbreiding van de stad had tot gevolg dat het watersysteem aangepast
moest worden. Met de stadsuitbreidingen vanaf 1550 werd het nog ingewikkelder,
er werden twee boezems toegevoegd aan het systeem die ook weer van elkaar
gescheiden werden met sluizen. Totdat er na de aanleg van de grachtengordel en
de Jordaan zeven gescheiden systemen in de stad bestonden die er echter niet voor
konden zorgen dat de waterkwaliteit verbeterde. Het verversen van het stadswater
moest anders.
Onder leiding van burgemeester Hudde werd in 1670 eerst het Amstelsluizencomplex
(bij Carré) gebouwd en vervolgens stappen ondernomen om de verschillende
systemen in de stad op één niveau te brengen. De Nieuwe Vaart werd door het
buitendijkse gebied verlengd tot Zeeburg en diende voor de afvoer van het vuile
stadswater.
De kwaliteit van het grachtenwater was helaas niet voldoende om Amsterdam van
drinkwater te voorzien. Het werd door de aanleg van de ’s Gravelandsevaart, Muidertrekvaart,
en Weespertrekvaart in de jaren dertig en veertig van de 17de eeuw
met waterboten uit ’t Gooi gehaald. In de winter als de Amstel bevroren was, werd
door de bierbrouwers een ijsbreker ingezet die lag afgemeerd voor de herberg de
IJsbreker. Pas in 1850 wordt door het bestuur de beslissing genomen om de stad van
duinwater te voorzien. Amsterdammers konden toen drinkwater kopen. Per emmer
moest een cent betaald worden. In 1886 kwam er een gemeentelijk waterbedrijf.
In de 20ste eeuw werd Rijnwater de ‘grondstof’ van het Amsterdamse drinkwater
dat in de bodem van de Amsterdamse Waterleidingduinen infiltreert en weer wordt
teruggewonnen via een drainagesysteem en open kanalen. De tweede bron is opkwellend
grondwater uit de Bethunepolder bij Loosdrecht. Om van dit water schoon
en veilig drinkwater te maken, wordt het water in een aantal stappen gezuiverd.
Zand- en turfwinning veranderen het landschap
Naast drinkwater importeerde Amsterdam op grote schaal zand en turf uit de regio.
Voor de ophoging van de grote stadsuitbreidingen werd het afgraven van de strandwallen
vanaf 1650 in de Duin- en Bollenstreek systematisch aangepakt. Het vervoer
vanuit de duinen met platte schuiten verliep via nieuw gegraven lange vaarten.
Vóór de 17de eeuwse stadsuitbreidingen, hadden sinds 1400 vanuit de Naardense
zeehaven via de Zuiderzee al kleine zandtransporten naar Amsterdam plaatsgevonden.
Die zeehaven verzandde en als alternatief werden de Gooise trekvaarten in
gebruik genomen. De trekschuiten met zand uit de regio namen op de terugweg de
stadstront mee die gebruikt werd voor de bemesting van de landgoederen. De regio
leverde ook de brandstof: de Amsterdammers kwamen de winter door met de best
denkbare turf die er was, die uit de omgeving van Uithoorn en Waverveen. Ook de
opkomende ‘industrieën’ in de stad de steenbakkerijen, blekerijen en bierbrouwerijen
werden zo voorzien in hun energiebehoefte.
17