Theorie en praktijk van menselijk gedrag in een solidair zorgstelsel

samenwerking tussen niet verwante organismen. In de praktijk
blijkt er zelfs samenwerking te bestaan tussen verschillende
diersoorten. Een bekend voorbeeld zijn kleine poetsvissen die
op vaste plekken in zee, vooral bij koraalriffen, de zogenoemde
poetsstations, andere vissen bevrijden van parasieten door
ze op te eten en zo in hun voedselvoorziening voorzien. Ze
verwijderen ook parasieten in de kieuwen en bek met tanden.
Het is een kleine moeite voor de ‘klant’ om, als de behandeling
heeft plaatsgevonden, de poetsvis door te slikken en zo een
lekker maal te hebben. Toch gebeurt dit niet. De poetsvis
vertrouwt hierop en de klant beschaamd dit vertouwen niet.
In 1971 toonde Trivers aan hoe dit voorbeeld van reciproque
altruïsme kan ontstaan. Centraal hierbij staat het Prisoner’s
Dilemma. Het vormt de basis van een tak van de mathematische
biologie, de evolutionaire speltheorie.
2.2 De evolutionaire speltheorie
Centraal binnen de speltheorie staat het prisoner’s dilemma.
Het is rond 1950 bedacht door Flood en Dresher als onderdeel
van een onderzoek binnen de RAND Corporation naar mogelijke
toepassingen van speltheorie in het kader van een mondiale
nucleaire strategie. Het was in de periode van de koude
oorlog met de dreiging van een atoomaanval.
De naam prisoner’s dilemma vloeit voort uit het volgende
klassieke scenario (waarvan vele verschillende varianten bestaan):
Twee verdachten van een ernstig misdrijf zijn door de
politie gepakt en in aparte cellen opgesloten, zodat ze geen
contact met elkaar kunnen hebben. Er is slechts bewijs om
beiden te veroordelen voor een minder ernstig vergrijp (2 jaar
gevangenisstraf). Op het ernstige misdrijf staat 4 jaar gevangenisstraf.
De openbaar aanklager doet elk van beiden een voorstel:
als de één de ander verraad en het aanvullend bewijs levert
om de ander te kunnen veroordelen, dan krijgt de verrader
een jaar strafvermindering.
Als slechts één van beiden de ander verraad, krijgt de verrader
1 jaar strafvermindering op de straf voor het minder ernstige
vergrijp, er is immers geen bewijs dat hij het ernstige misdrijf
heeft gepleegd, dus 1 in plaats van 2 jaar gevangenisstraf. De
ander krijgt de volle straf van 4 jaar, want het kan bewezen
worden dat hij het ernstige misdrijf heeft gepleegd. Als beiden
RVZ Theorie en praktijk van menselijk gedrag in een solidair stelsel 15