Theorie en praktijk van menselijk gedrag in een solidair zorgstelsel

Samenvatting
Hoe komt het toch dat beleid vaak niet tot het beoogde resultaat
leidt? Zo zijn er de afgelopen decennia vele maatregelen
bedacht om de kosten(stijging) van de zorg te beteugelen, maar
het succes ervan is beperkt. De (collectieve) lasten worden nu
zo hoog dat de solidariteit onder druk komt te staan. De oplossingen
die worden aangedragen, zoals verhoging van het
eigen risico, eigen bijdragen, hogere premie voor ongezonde
levensstijl, een grens stellen aan de kosten van behandeling -
de € 80.000 per QALY discussie - leiden tot heftige emotionele
discussies.
Vanwaar deze heftige emoties? De kennis van het menselijk
gedrag is de afgelopen vijftien jaar sterk toegenomen door
vooruitgang op een aantal wetenschapsterreinen, zoals de
evolutionaire speltheorie, (neuro)psychologie en sociobiologie/evolutiepsychologie.
In deze studie zijn deze inzichten beknopt beschreven en is
nagegaan hoe deze benut kunnen worden in het beleid - evidence
based policy making - om de solidariteit in de zorg te
kunnen behouden.
Wetenschappelijke inzichten
De speltheorie laat zien dat geen van de mechanismen voor
samenwerking, die de basis vormen voor solidariteit, leiden
tot stabiele evenwichtssituaties. Computersimulaties komen
uit op een cyclisch proces: de samenwerking neemt toe totdat
het op een gegeven moment instort, waarna de cyclus
weer opnieuw begint.
Indirecte reciprociteit, met reputatie als centraal instrument,
en groepsselectie zijn de belangrijkste bronnen van
het solidariteitsgevoel. Er zijn twee gedragingen die de solidariteit
ondermijnen: free rider gedrag en moral hazard.
Er blijkt een omgekeerde verband te bestaan tussen de
mate van law and order in een land en de neiging tot free
rider gedrag. Verder blijkt een meerderheid van de mensen,
gegeven de omstandigheden, oneerlijk, zij het in beperkte
mate. Zelf is men overigens wel overtuigd van de eigen eerlijkheid.
RVZ Theorie en praktijk van menselijk gedrag in een solidair stelsel 5