Theorie en praktijk van menselijk gedrag in een solidair zorgstelsel

te beoordelen wanneer zij door de hulpverlener gezien moeten
worden in plaats van dat de hulpverlener bepaalt wanneer de
patiënt voor controle moet komen. Uit een gerandomiseerd en
gecontroleerd onderzoek in Bristol werd deze patient initiated
care vergeleken met de traditionele zorg bij patiënten met reumatoïde
artritis. Na zes jaar follow-up bleek het aantal consulten
bij de patient initiated care groep 30% lager te liggen dan
bij de andere groep, terwijl er geen verschil in klinische uitkomsten
werd gevonden 72 . Dit voorbeeld ondersteunt tevens
de notie dat patiënten zo weinig mogelijk zorg willen, alleen als
het echt nodig is.
Zelfmanagement
Morrison stelt dat patiënteneducatie, waarvan zelfmanagement
en ‘empowerment’ deel uitmaken, kosteneffectief is. Door de
patiënt adequaat informatie voor zelfzorg te geven kan het
gebruik van zorgvoorzieningen met 7 tot 17% verminderd
worden 73 . Ook ander onderzoek bevestigt dit. In een drie jaar
durend onderzoek kregen drie groepen patiënten met osteoarthritis
sociale ondersteuning en een educatieprogramma; één
groep kreeg dit niet. Na drie jaar bleken er geen verschillen in
de gezondheidstoestand van de groepen patiënten. De kosten
per patiënt per jaar waren in het derde jaar US$ 1.279 lager
voor patiënten met programma dan voor de patiënten in de
controlegroep zonder programma 74 .
In het Stanford Patient Education Research Center werden aan
meer dan 1000 chronisch zieken zelfmanagement programma’s
gegeven. Dit gebeurde via workshops (2½ uur per week, gedurende
6 weken). Degenen die hieraan deelnamen werden minder
in het ziekenhuis opgenomen, verbleven er korter als ze
werden opgenomen en brachten minder bezoeken aan een arts
dan degenen die de workshops niet gevolgd hadden. Uit de
verzamelde gegevens werd geconcludeerd dat de kostenbatenverhouding
van het programma ongeveer 1:10 was, genomen
over een periode van drie jaar 75 . Reeds in 1988 was in
een onderzoek onder Medicare-patiënten reeds vastgesteld dat
een educatieprogramma dat gericht was op zelfzorg per geïnvesteerde
dollar 2,19 dollar aan besparingen opleverde, terwijl
de kwaliteit van de gezondheid van de deelnemers op hetzelfde
niveau bleef 76 .
In de literatuur zijn veel voorbeelden te vinden waaruit blijkt
dat zelfmanagement bij gelijkblijvende gezondheidstoestand
tot lagere kosten leidt 77 . Mogelijk zijn er uitzonderingen, zoals
blijkt uit een dissertatie van Monninkhof en Van der Valk. Zij
RVZ Theorie en praktijk van menselijk gedrag in een solidair stelsel 69