Theorie en praktijk van menselijk gedrag in een solidair zorgstelsel
Theorie en praktijk van menselijk gedrag in een solidair zorgstelsel
Theorie en praktijk van menselijk gedrag in een solidair zorgstelsel
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
overtuig<strong>en</strong> door middel <strong>van</strong> (plausibel kl<strong>in</strong>k<strong>en</strong>de) argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />
Het gaat primair om het manag<strong>en</strong> <strong>van</strong> de reputatie, het vorm<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> allianties, het v<strong>in</strong>d<strong>en</strong> <strong>van</strong> medestanders e.d..<br />
3.7 Beïnvloed<strong>in</strong>g <strong>van</strong> oordel<strong>en</strong><br />
Zajonk deed experim<strong>en</strong>t<strong>en</strong> waarbij m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> gevraagd werd naar<br />
e<strong>en</strong> gevoel bij woord<strong>en</strong> of beeld<strong>en</strong>. Dit kond<strong>en</strong> woord<strong>en</strong> uit<br />
e<strong>en</strong> vreemde taal zijn of geometrische figur<strong>en</strong>. Het bleek dat<br />
vrijwel alles e<strong>en</strong> kle<strong>in</strong>e gevoelsreactie opriep, positief of negatief,<br />
bijvoorbeeld mooi of lelijk. Het bleek ook dat proefperson<strong>en</strong><br />
willekeurig welk woord of beeld positiever beoordeeld<strong>en</strong><br />
naarmate deze meerdere mal<strong>en</strong> vertoond werd. De hers<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
blijk<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>de d<strong>in</strong>g<strong>en</strong> als goed te beschouw<strong>en</strong>. Als je iets<br />
maar vaak g<strong>en</strong>oeg herhaald dan gaan m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> het positief beoordel<strong>en</strong>.<br />
Reclamem<strong>en</strong>s<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> dit pr<strong>in</strong>cipe reeds lang.<br />
Bij elk oordeel spel<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de gevoel<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> rol, ook al<br />
hebb<strong>en</strong> ze niets met het oordeel te mak<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> aantal onderzoek<strong>en</strong><br />
leverd<strong>en</strong> absurde bewijz<strong>en</strong> hiervoor op. Zo blijk<strong>en</strong><br />
geur<strong>en</strong> morele oordel<strong>en</strong> te beïnvloed<strong>en</strong>. Zo keurd<strong>en</strong> proefperson<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> huwelijk tuss<strong>en</strong> nev<strong>en</strong> <strong>en</strong> nicht<strong>en</strong> sterker af <strong>in</strong> e<strong>en</strong><br />
omgev<strong>in</strong>g met e<strong>en</strong> rioollucht dan <strong>in</strong> e<strong>en</strong> aang<strong>en</strong>amere omgev<strong>in</strong>g.<br />
Proefperson<strong>en</strong> die gevraagd was eerst hun hand<strong>en</strong> te<br />
wass<strong>en</strong> oordeeld<strong>en</strong> str<strong>en</strong>ger over morele onderwerp<strong>en</strong> als<br />
pornografie of drugsgebruik. Het bleek zelfs dat de afstand tot<br />
e<strong>en</strong> wastafel <strong>van</strong> <strong>in</strong>vloed was op politieke voorkeur. Deg<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
die dichter bij stond<strong>en</strong> antwoord<strong>en</strong> (tijdelijk) conservatiever.<br />
Onderzoek <strong>van</strong> veroordel<strong>in</strong>g<strong>en</strong> door jury's <strong>en</strong> rechters <strong>in</strong> de<br />
VS lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> dat aantrekkelijke m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> vaker vrijuit gaan <strong>en</strong><br />
als zij toch word<strong>en</strong> veroordeeld, de straff<strong>en</strong> gemiddeld lager<br />
zijn.<br />
Ondanks de voorgaande voorbeeld<strong>en</strong>, kunn<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> rationeel<br />
hun oordel<strong>en</strong> bijstell<strong>en</strong>. Dit werkt voornamelijk <strong>in</strong> <strong>in</strong>teractie<br />
met ander<strong>en</strong>. Tetlock onderzocht de factor<strong>en</strong> die het oploss<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> probleem <strong>en</strong> nem<strong>en</strong> <strong>van</strong> besluit<strong>en</strong> beïnvloed<strong>en</strong>. Zo<br />
kreg<strong>en</strong> proefperson<strong>en</strong> <strong>in</strong>formatie over e<strong>en</strong> rechtszaak <strong>en</strong> moest<strong>en</strong><br />
besluit<strong>en</strong> tot schuldig of onschuldig. De <strong>en</strong>e groep werd<br />
verteld dat ze hun oordeel moest<strong>en</strong> verantwoord<strong>en</strong> aan ander<strong>en</strong>,<br />
de andere groep hoefde dat niet. De tweede groep g<strong>in</strong>g<strong>en</strong><br />
af op hun <strong>in</strong>tuïtie <strong>en</strong> gav<strong>en</strong> direct hun oordeel. De eerste groep<br />
g<strong>in</strong>g meer systematisch te werk <strong>en</strong> stond<strong>en</strong> meer op<strong>en</strong> hun<br />
oordeel te wijzig<strong>en</strong> op basis <strong>van</strong> het aangeleverde bewijs. Tetlock<br />
vond daarbij twee geheel verschill<strong>en</strong>de soort<strong>en</strong> <strong>van</strong> rede-<br />
RVZ <strong>Theorie</strong> <strong>en</strong> <strong>praktijk</strong> <strong>van</strong> m<strong>en</strong>selijk <strong>gedrag</strong> <strong>in</strong> e<strong>en</strong> <strong>solidair</strong> stelsel 31
Change language