SPECIAL DYSLEXIE EN TALENONDERWIJS - Levende Talen

had ze al bijna uit toen wij nog maar op de helft waren.
Haar spelling bleef rampzalig, maar gelukkig worden leerlingen
ook op andere vaardigheden getoetst. Ze slaagde
uiteindelijk met een ruime voldoende voor Engels.
Leerling 2
Petra was al heel vroeg gediagnosticeerd als zwaar dyslectisch.
Op de basisschool was zij intensief begeleid
door een remedial teacher. Daar had ze veel van geleerd:
ze kon goed plannen, wist hoe ze spellen en lezen van
het Nederlands het beste kon aanpakken en was zeer
gedisciplineerd. Eigenlijk een ideale leerling om in de
klas te hebben. Ze zat bij mij in de vwo-brugklas. Het
bleek inderdaad een pienter en serieus meisje te zijn.
Helaas was dat niet genoeg om haar Engels op peil te
krijgen. Ze bleek voor alles veel en veel meer tijd nodig
te hebben dan haar klasgenoten: het leren van woordjes,
het maken van de opdrachten, het lezen van een boekje
en schrijven van een verslagje. Kortom, alles waar het
geschreven woord bij nodig was.
Om haar tegemoet te komen bij de proefwerken,
kreeg ze meer tijd of, als dat niet mogelijk was, mocht ze
van elk onderdeel minder opgaven maken. Dat gaf haar
de rust en de tijd om alles te verwerken. Opvallend was
haar goede resultaat met het onderdeel ‘luisteren’, waar
elk proefwerk mee begon. Ook spreekbeurten deed ze
leuk. Voor het leesdossier moesten de leerlingen boekjes
lezen op een voorgeschreven niveau. De meesten
kunnen dit prima. In haar geval gaf ik toestemming een
boekje op haar eigen niveau te kiezen. Het heeft immers
geen zin om boeken te lezen die way over your head gaan!
Daar steek je niets van op.
Bijna twee jaar later – ik had de betreffende school
inmiddels verlaten – werd ik door haar moeder gebeld
met de mededeling dat de school haar van 3 vwo naar
4 havo wilde sturen. Ik heb geadviseerd zich sterk te
maken voor het vwo. Daar hoorde haar dochter volgens
mij qua capaciteiten volledig thuis. Bovendien blijft
de spelling van het Engels even lastig. Of je nu op het
vmbo, de havo of op het vwo zit, de spelling verandert
niet. Daarin zou weinig verbetering te verwachten zijn.
Gelukkig mocht ze op het vwo blijven. Groot was dan
ook mijn vreugde toen ik drie jaar later vernam dat Petra
in één keer geslaagd was voor het vwo!
Leerling 3
Wouter zat destijds ook op het vwo. In klas vijf. Ook hij
dreigde uit te vallen door zijn Engels. Luisteren en spreken
gingen goed, maar alles wat met schriftelijk werk te maken
had, ging zeer moeizaam. Bovendien vond hij het leren
5 Levende Talen Magazine | DYSLEXIE
van woordjes een crime. Voor zo’n leerling is het belangrijk
om het leren van verschillende aspecten van een woord uit
elkaar te halen: uitspraak, betekenis en spelling. In die tijd
bestonden er nog nauwelijks overhoorprogramma’s op de
computer. Maar met behulp van een cassetterecorder en
systeemkaartjes konden we wel hetzelfde effect bereiken.
Ik heb voor hem alle woorden en zinnen op een cassettebandje
ingesproken. Zijn moeder was zo goed om elk
woord op een systeemkaartje te zetten, met aan de ene
kant het Engelse woord erop met onderaan de voorbeeldzin
en aan de andere kant het Nederlandse woord. Op die
manier kon hij eerst de uitspraak aan de betekenis koppelen
en zich vervolgens richten op de spellingkant van elk
woord. Eens in de zoveel tijd gingen we bij elkaar zitten en
probeerde ik hem aan de hand van die kaartjes bepaalde
woordfamilies te laten zien. Ook wees ik hem op suffixen
waardoor de opbouw en grammaticale woordsoort van
veel woorden beter te doorzien is.
Hoewel de luistervaardigheid geen enkel probleem
was voor hem, ging de toetsing toch vaak mis. Het lukte
hem niet de Engelse vraag met de antwoorden op papier
binnen de gegeven tijd te ontsleutelen voordat het volgende
luisterfragment begon. Totdat ik hem apart zette
en meer tijd gaf. Zijn cijfers schoten omhoog.
Enige tijd later merkte ik dat er regelmatig, tijdens
rustmomenten, door enkele meisjes een walkman
en systeemkaartjes tevoorschijn werden gehaald. Wat
bleek: ze hadden gezien hoe Wouter zijn woordjes leerde
en hebben toen het bandje gekopieerd en voor zichzelf
de woorden op kaartjes gezet. Ze vonden het een fantastische
manier om woorden te leren!
Drie leerlingen, één onderliggend probleem
Wat de drie leerlingen als gemeenschappelijk probleem
hadden met het leren van taal, in dit geval Engels, is in
feite een probleem met het doorzien van de klank-tekenkoppeling:
welke klanken worden gerepresenteerd door
de letters en lettercombinaties in een woord en andersom?
Waarom met name het Engelse spellingsysteem deze
problematiek versterkt, wordt in een volgend artikel
verklaard.
Bij leerling 1 uit het zich vooral in het encoderen van
woorden (spelling), bij leerling 2 zien we daarnaast een
probleem met het decoderen (technisch lezen), hetgeen
zich weer manifesteert in een uiterst traag tempo.
Bij leerling 3 ten slotte is duidelijk dat het nauwelijks
doorzien van de klank-tekenkoppeling hem bij het leren
van de grote woordenschat die op vwo-niveau vereist is,
fataal dreigde te worden – niet alleen bij de leesteksten,
maar zelfs bij de luisterteksten.