Zes eeuwen rekenkamers in Brabant 1 - Thuis in Brabant

More documents

Recommendations

Info

volgens de Provinciewet haar bevindingen en oordelen vast in rapporten en deelt aan Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten de opmerkingen en bedenkingen mee die zij naar aanleiding van haar bevindingen van belang acht. Daarnaast staat in de wet dat de rekenkamer aan Provinciale Staten of Gedeputeerde Staten voorstellen kan doen. Dat is alles, meer machtsmiddelen heeft de provinciale rekenkamer niet. En natuurlijk, van de openbare adviezen van de rekenkamer en het debat daarover in de politieke arena, kan een dwingende werking uitgaan. Maar in de Bourgondische tijd ging het er toch wel heel anders aan toe. Om te beginnen waren rekenplichtige ambtenaren persoonlijk aansprakelijk voor tekorten waaraan zij in hun rekening schuldig werden bevonden. Brokken en De Schepper beschrijven in het gedenkboek dat werd uitgegeven bij het 175-jarig bestaan van de Algemene Rekenkamer in 1989 het lot van Jan Baillart, algemeen ontvanger van Brabant rond 1430. Baillart had twee jaar lang verzuimd om bij de rekenkamer in Brussel zijn rekeningen af te laten horen. Het kostte hem zijn baan, zijn vermogen en twintig jaar gevangenisstraf in de Brusselse gevangenis De Vrunte. Wie dat risico niet nam en wel op tijd verscheen voor het afhoren van zijn rekeningen werd trouwens ook nog behoorlijk onder druk gezet om de waarheid geen geweld aan te doen. Bekend is het opschrift boven de grote toegangspoort van de Rijselse Rekenkamer in de zestiende en zeventiende eeuw. 6 Die tekst waarschuwt dat iedereen op een dag rekenschap moet afleggen en vroeg of laat de rekening krijgt gepresenteerd, want het oordeel zal streng, maar gefundeerd zijn. De moderne rekenkamer is geen ‘afrekenkamer’, maar wil met haar werk een bijdrage leveren aan de kwaliteit van het openbaar bestuur. Dat zouden de voorgangers van de hedendaagse rekenkamer maar een slap aftreksel gevonden hebben van waar het volgens hen om ging: het veilig stellen van het geld van de vorst. En dat mocht best met wat dreiging gepaard gaan. Literatuur • • • • • • • • • • Tip Erik Aerts, ‘Spanje of Oranje? Loyale en dissidente rekenkamers in Brabant en Vlaanderen bij het begin van de Tachtigjarige Oorlog (1577-1585)’, in: Miscellanea archivistica. Studia 118 (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, Brussel, 1999) 9-46. Erik Aerts en Anne Vandenbulcke (red.), Administreren en controleren door de eeuwen heen – De rekenkamers in de Zuidelijke Nederlanden (14 e – 18 e eeuw); catalogus bij de gelijknamige tentoonstelling in het Algemeen Rijksarchief van 5 november 1997 tot 30 januari 1998 (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, Educatieve Dienst, Brussel, 1997). Mario Damen, ‘De Staat van Dienst – De gewestelijke ambtenaren van Holland en Zeeland in de Bourgondische periode (1425-1482)’, in: Hollandse Studiën 36 (Historische Vereniging Holland, 2000). Jan Dumolyn, Staatsvorming en vorstelijke ambtenaren in het graafschap Vlaanderen (1419-1477) (Antwerpen/Apeldoorn, Garant, 2003). Het Departementaal Bestuur van Braband, doet te weeten: dat ‘er, tot waar- borg en geruststelling der ingezetenen, eene departementale rekenkamer’; pamflet (’s-Hertogenbosch, H. Palier & zoon en P. Arkesteyn, 1803). J. Sanders, J. Bos-Rops, A. Vliet, Noord-Brabant in de Bataafs-Franse Tijd, 1794 – 1814; een institutionele handleiding (Rijksarchief Noord-Brabant en Uitgeverij Verloren, Hilversum, 2002). Wil van de Pas, ‘Tussen centraal en lokaal gezag. De bestuurlijke organisatie van Gelre in transitie (1543-1581)’, in: F. Keverling Buisman et al., Verdrag en Tractaat van Venlo, herdenkingsbundel, 1543-1993. (Uitgeverij Verloren, Hilversum, 1993). Pierre Rion, Erik Aerts, Anne Vandenbulcke, Het Rekenhof (Uitgeverij Lanno, 1999). P.J. Margry, E.C. van Heukelom en A.J.R.M. Linders (red.), Van ‘Camere vander Rekeninghen’ tot Algemene Rekenkamer; zes eeuwen Rekenkamer; gedenkboek bij het 175-jarig bestaan van de Algemene Rekenkamer (SDU Uitgeverij, Den Haag, 1989). Anne Vandenbulcke, Les chambres des comptes des Pays-Bas espagnols. Histoire d’une institution et son personnel au XVIIe siècle (Brussel, 1996). Een volledig geannoteerde versie van dit artikel is terug te vinden op de websites www.tijdschriftinbrabant.nl en www.thuisinbrabant.nl. inbrabant N UMMER 4 AUGUSTUS 2012 53
Noten 54 1 2 3 4 5 De informatie over de Rekenkamer van Brabant is met name ontleend aan de volgende twee publicaties: Erik Aerts en Anne Vandenbulcke (red.), Administreren en controleren door de eeuwen heen – De rekenkamers in de Zuidelijke Nederlanden (14e – 18e eeuw); catalogus bij de gelijknamige tentoonstelling in het Algemeen Rijksarchief van 5 november 1997 tot 30 januari 1998. (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, Educatieve Dienst, Brussel, 1997); en Pierre Rion, Erik Aerts, Anne Vandenbulcke, Het Rekenhof (Uitgeverij Lanno, 1999). Wanneer hierna gesproken wordt over (het hertogdom) Brabant, wordt gedoeld op het totaal van de ‘kwartieren’ Antwerpen, Brussel, Leuven en ’s-Hertogenbosch. De bestuurlijke indeling in kwartieren heeft bestaan tot 1795, toen het ancien régime werd afgeschaft en onder Frans bewind departementen werden ingesteld. Zie ook: J.G.M. Sanders, Noord-Brabant tijdens de Republiek der Verenigde Nederlanden, 1572-1795. Een institutionele handleiding (’s-Hertogenbosch/Hilversum, 1996). Brabants Historisch Informatie Centrum, archieven 01.01.16: Departementaal Bestuur van Bataafs Brabant 1802 – 1807, Besluiten september – oktober 1802, nr. 409. H.M. Brokken en H. de Schepper, ‘Beheer en controle van de overheidsfinanciën in de Nederlanden tot omstreeks 1600’, in: Van ‘Camere vander Rekeninghen’ tot Algemene Rekenkamer (’s-Gravenhage, 1989). Zuidelijke Rekenkamer, Loon naar werken – Ontslagregelingen provincie Noord-Brabant (Eindhoven, december 2007). inbrabant TIJDSCHRIFT VOOR BRABANTS HEEM EN ERFGOED 6 Het opschrift boven de grote toegangspoort van de Rijselse Rekenkamer: ‘Si vous pensez par folie ou erreur, Que nul ne rend enfin compte, sinon Ceux qui ont tître & nom de Receveur Ou singuliere administration des biens D’aucuns Princes, Seigneurs ou Villes, Otez de vous tels pensers inutiles.’ ‘Lors ouvrira au son de la buccine Sa generale & grande Chambre des Comptes, Où il faudra sans autre cri ni signe, Tous les humains trists & craintifs, & domptez Enir compter & faire ostension De leurs receptes & villications.’ ‘Car nous sommes tous Receveurs & faut bien, Que rendons compte au Prince Souverain, Tout ce qu’avons & sommes est du sien, Rien nest nôtre fors par & sous sa main. Tout vient de luy, ame, sens, volonté, Memoire, corps, agilité, beauté.’ (…) ‘Tout y sera noté, écrit, & mis Jusques au moindre & dernier quadrant, Les excés faits, tems perdu, biens omis, O que bien nez & très-heureux seront Qui lors bon compte & juste apporteront.’ J. de Seur, La Flandre illustrée par l’institution de la Chambre du Roi à Lille, l’an 1385, par Philippe le Hardi, Duc de Bourgogne, etc. (Rijsel, 1713), in: Erik Aerts en Anne Vandenbulcke (red.), Administreren en controleren door de eeuwen heen – De rekenkamers in de Zuidelijke Nederlanden (14e – 18e eeuw); catalogus bij de gelijknamige tentoonstelling in het Algemeen Rijksarchief van 5 november 1997 tot 30 januari 1998. (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, Educatieve Dienst, Brussel, 1997)
Page 1 and 2: In Brabant Piet de Kroon Zes eeuwen
Page 3 and 4: Antoon van Bourgondië (1384-1415),
Page 5 and 6: Filips de Schone (1478-1506). (Coll
Page 7 and 8: Willem van Oranje vaart in een schi
Page 9 and 10: 48 Wantoestanden De rekenkamers wer
Page 11 and 12: 50 Departementale Rekenkamer In jun
Page 13: 52 inbrabant TIJDSCHRIFT VOOR BRABA

Zes eeuwen rekenkamers in Brabant 1 - Thuis in Brabant

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?