de arts zijn patiënt - Tresoar

sen van het lichaam worden beschouwd,
in dezelfde zin als de boeren van toen bekwaam
waren inzake gewassen. Zij hebben
heel wat kwalen van de oude dag en
hiervoor voorbeschikkende factoren met
een grote zorgvuldigheid beschreven.
Niettemin behouden hun verklaringsmodellen
van de normale en pathologische
ouderdom een speculatief karakter. Aan
bepaalde van de grondkwaliteiten en aan
bepaalde humoren werden door hen eigenschappen
toegekend, die zij congruent
met de opvattingen van hun tijd en in continuïteit
met de voorgangers veronderstelden.
Deze eigenschappen werden gewoonweg
aangenomen. Zij werden niet uit
fysiologische experimenten afgeleid, noch
op betrouwbare wijze uit klinische observatie
gedistilleerd. Ook de meeste ziekten
bij ouderen werden op deductieve wijze
gerangschikt, in overeenstemming met de
overheersende kwaliteitenleer en humorale
doctrine.
Vanzelfsprekend was de behandeling van
ouderdomskwalen in die tijd niet veel
zaaks. Sommige patiënten genazen zonder
de medische kunst, anderen stierven in
weerwil van de ingestelde therapie. Daarom
behandelden deze artsen ongaarne de
hopeloze of moeilijk behandelbare gevallen,
doch bij voorkeur ziekten die spontaan
wegtrekken, en verwaarloosden zij bij de
uitoefening van hun kunst in de regel deze
patiënten, die nochtans de grootste behoefte
hadden aan medische hulp. 51 Gelukkig,
zo schreef Celsus, genoten de meeste
personen toen ook zonder geneesmiddelen
een goede gezondheid. De levensgewoonten
waren niet bedorven door inactiviteit
of leeggang, noch door genotzucht of overdaad.
Vooral deze elementen hebben, volgens
deze Romeinse encyclopedist, eerst in
Griekenland en later ook in Rome, een
nadelige invloed op het lichaam uitgeoefend.
Ze hebben in zijn opvatting tot gevolg
gehad, dat de veelzijdige pogingen
van de geneeskunde, die men vroeger niet
nodig had en die nu nog bij tal van andere
volkeren overbodig is, uiteindelijk toch
weinig lieden tot op de drempel van de
ouderdom hebben gebracht. 52
KORTE BIBLIOGRAFIE
S. Byl, La vieillesse dans le Corpus hippocratique,
in: F. Laserre en Ph. Mudry (ed.), Formes de
Pensée dans la collection hippocratique [Actes du
IV Colloque hippocratique, Lausanne 21–26
septembre 1981] (Genève 1983) 85–95.
S. Byl, La gérontologie de Galien, History and
Philosophy of the Life Sciences 10 (1988) 73–92.
J.H. Croon, Het beeld van de oude mens in de
literatuur van de oudheid, in: J.H. Croon e.a.
(ed.), De lastige ouderdom. De senex in de literatuur
(Muiderberg 1981) 9–28.
E. Eyben, Old Age in Greco-Roman Antiquity
and Early Christianity: an annotated bibliography,
in: Th.M. Falkner en J. de Luce (ed.) (1989)
230–51.
Th. M. Falkner en J. de Luce (ed.), Old Age in
Greek and Roman Literature (Albany/New York
1989).
J. Godderis, Antieke geneeskunde. Over lichaamskwalen
en psychische stoornissen van de oude dag.
Peri gêroos (Leuven 1989).
M.D. Grmek, On ageing and old age. Basic problems
and historic aspects of gerontology and geriatrics.
Monografiae Biologicae, vol. V, no. 2, F.S.
Bodenheimer en W.W. Weisbach (ed.)
(Den Haag 1958).
A.J.L. van Hooff, Oud-zijn in het oude Hellas,
Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie 14 (1983)
141–8.
H.F.J. Horstmanshoff, De drempel van de
ouderdom; medische en sociale zorg voor de
oudere mens in de Grieks-Romeinse oudheid,
Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 139
(1995) 1651–6. Aangevulde en verbeterde heruitgave
in: J.F. Hoek, N.F. de Pijper, M.W.
Ribbe, J.A. Stoop (red.), Verpleeghuiskunde. Een
vak van doen en laten (Utrecht 1996) 315–23.
W. Suder, Old Age in Greco-Roman Antiquity. A
classified bibliografphy (Wroclaw 1991).
NOTEN
1. Alcmaeon, DK 24 B 14 (= Aëtius, 5. 30).
2. Hippocrates, De muliebrum affectibus
8. 238–240 L; 8. 32 L (= Littré).
3. Hippocrates, De natura muliebri 7. 312 L.
4. Hippocrates, De victu 6. 512 L.
5. Hippocrates, Aphorismi 1. 14, 4. 467 L.
93