de arts zijn patiënt - Tresoar

Grieks), die een verhouding zou hebben
gehad met Livia, ook wel Livilla genaamd,
echtgenote van Drusus Caesar en daardoor
schoondochter van keizer Tiberius.
De door Plinius genoemde Eudemus
komen we ook tegen in de Annales van
Tacitus. Daar wordt hij eveneens in een
kwaad daglicht gesteld, maar anders dan
Plinius rept Tacitus met geen woord over
een eventuele sexuele relatie tussen de
dokter en Livilla. In Tacitus’ verhaal staat
Livilla weliswaar met haar arts op vriendschappelijke
voet en maakt zij hem deelgenoot
van haar geheimen, maar zij is de
minnares van Seianus, de prefect van de
praetoriaanse garde. Om met Seianus te
kunnen trouwen heeft zij in 23 n.Chr. haar
echtgenoot laten vergiftigen, waarvoor,
zoals jaren later is gebleken, Eudemus een
langzaam werkend vergif ter beschikking
had gesteld (4. 3. 8 en 11). 10
Het aandeel van Eudemus in de dood
van Drusus lijkt erg veel op dat van Xenophon
in de dood van Claudius. Verdacht
veel, zou een verdediger van Claudius’ lijfarts
kunnen aanvoeren. Versterkt dit niet
de gedachte dat Xenophon, als Griek en als
arts toch al mikpunt van vooroordelen, het
slachtoffer is geworden van onbewezen
verdachtmakingen? Heeft men Xenophon
niet al te gemakkelijk over één kam geschoren
met zijn collega Eudemus? Trouwens,
wijst de discrepantie in de berichten
van Plinius, die Eudemus de minnaar van
Livilla noemt, en Tacitus, die hem afschildert
als een gifmenger, er niet op dat men
het in Rome ook ten aanzien van deze
Griekse arts met de waarheid niet al te
nauw nam?
Epiloog
Het valt natuurlijk voor ons niet meer uit
te maken of C. Stertinius Xenophon al dan
niet medeplichtig is geweest aan de moord
op Claudius. Hij heeft de schijn tegen zich,
dat is duidelijk, maar zijn schuld staat niet
absoluut vast. Xenophon is overigens niet
de laatste lijfarts van een Romeins keizer
geweest die ervan is beticht zijn patiënt te
hebben vermoord. Posidippus, arts van de
in 169 gestorven Lucius Verus, overkwam
hetzelfde, tenminste, als we de auteur van
het Leven van Marcus Antoninus (15. 6) in
de Historia Augusta mogen geloven. Maar
dat is weer een ander verhaal.
KORTE BIBLIOGRAFIE
A.A. Barrett, Agrippina, Mother of Nero (London
1996).
J. Benedum, Inschriften aus Kos, Zeitschrift für
Papyrologie und Epigraphik 27 (1977) 229–40.
R. Herzog, Nikias und Xenophon von Kos.
Zwei Charakterköpfe aus der griechisch-römischen
Geschichte, Historische Zeitschrift 125
(1922) 189–247.
H.F.J. Horstmanshoff, De handen der goden?
Over gebruik en misbruik van geneesmiddelen
in de Romeinse keizertijd, in: H.F.J. Horstmanshoff
(ed.), Pijn en balsem, troost en smart.
Pijnbeleving en pijnbestrijding in de oudheid
(Rotterdam 1994) 167–84.
M. Kaplan, Greeks and the Imperial Court, from
Tiberius to Nero (New York and London 1990).
J. Korpela, Das Medizinalpersonal im antiken Rom.
Eine sozialgeschichtliche Untersuchung (Helsinki
1987).
F. Kudlien, Die Stellung des Arztes in der römischen
Gesellschaft. Freigeborene Römer, Eingebürgerte,
Peregrine, Sklaven, Freigelassene als Ärzte
(Stuttgart 1986).
B. Levick, Claudius (London 1990).
V. Nutton, Archiatri and the medical profession,
Papers of the British School at Rome 45 (1977)
191–226 (= V. Nutton, From Democedes to
Harvey: Studies in the History of Medicine
[London 1988], V).
V. Nutton, The perils of patriotism: Pliny and
Roman medicine, in: R.K. French en F. Greenaway
(eds.), Science in the Early Roman Empire:
Pliny the Elder, his Sources and Influence (London
and Sydney 1986) 30–58 (= V. Nutton, From
Democedes to Harvey: Studies in the History of
Medicine [London 1988], VII).
V. Nutton, Roman Medicine: Tradition,
Confrontation, Assimilation, Aufstieg und
Niedergang der römischen Welt 2. 37. 1 (1993)
49–78.
S.M. Sherwin-White, Ancient Cos. An Historical
Study from the Dorian settlement to the Imperial
Period (Göttingen 1978).
105