HERMENEUS jrg 59-1987 nummer 5 - Tresoar

evrediging van deze wensen. Wie het onmogelijke verlangt, wordt immers per
definitie gefrustreerd in zijn verlangen.
Trimalchio is blijven steken in een secundair-narcistische relatie tot de buitenwereld.
De buitenwereld is voor hem van groot belang, maar alleen ter verhoging van zijn eigen
eer en glorie. De wereld van een fallisch gefixeerde 3 is een wereld waarin roem en
schande, prestatiezucht en castratieangst, exhibitionisme en voyeurisme, machtsontplooiing
en impotentie, heerszucht en onderwerping de doorslaggevende elementen
zijn. Het is de wereld van de toegespitste rivaliteitsbeleving. Trimalchio rivaliseert tot in
het absurde. Hij tyranniseert zijn gasten van het begin tot het einde en dringt ze van alles
op: in 65.1-2, wanneer de maaltijd al ver gevorderd is, wordt het gezelschap
bijvoorbeeld nog eens geprest om tegen heug en meug singulae gallinae altiles -per
persoon een vetgemeste kip - en ova anserina pilleata - gepocheerde ganzeëieren - te
nuttigen. Verder doet Trimalchio voortdurend pogingen zijn gasten op onsubtiele wijze
te kleineren. Een voorbeeld hiervan is zijn verklaring; ‘... Verum Opimiamum praesto.
Heri non tam bonum posui, et multo honestiores cenabant’. (34.7) -’... We hebben echte
Falernische wijn op tafel. Gisteren heb ik niet zo’n goeie geschonken en toch had ik veel
deftiger mensen te eten’. Er is werkelijk niets dat hij los kan zien van het
rivaliteitsbeginsel, waarbij zijn eigen superioriteit van meet af aan buiten kijf moet
staan. De hele maaltijd is één exhibitie van Trimalchio’s symbolische potentie.
Trimalchio is ‘number one’ en dat zal hij iedereen onophoudelijk onder de neus
wrijven.
Zijn ego en zijn superego gaan maar niet of nauwelijks in tegen deze overspannen
grootheidswaan. Zelfs worden deze beide - zoals we nog zullen zien - ingeschakeld om,
ieder op eigen wijze, de uitleving van zijn fallische Id-behoefte te bevorderen.
Trimalchio’s bedoelingen zijn al duidelijk in 31.8, vóór de aanvang van het diner,
wanneer blijkt dat hij zichzelf novo more de heus primus heeft toebedeeld. Hij wil in elk
opzicht bewonderd worden en iedereen de loef afsteken, en dat niet alleen met rijkdom
en macht: ook op cultureel gebied moet en zal hij iedereen overtreffen en verstomd doen
staan. Lautitia, elegantia, imelligere, philologia, op elk van deze terreinen zal hij zijn
omgeving in het zand doen bijten. In het kader van zijn ‘kennis’ van de philologia tekent
hij zijn houding tegenover zijn gasten op treffende wijze in de vorm van een klassieke
freudiaanse Fehlleistung: ‘Rogo, inquit, Agamemnon mihi curissime, numquid duodecim
aerumnas Herculis tenes, aut de Ulixe fabulam, quemadmodum illi cyclops pollicem
poricino extorsit?...’ (48.7) - ‘Zeg, Agamemnon, kent u de twaalf werken van Hercules
uit het hoofd, en het verhaal van Odysseus, hoe de Cycloop hem met een tang een duim
uitdraaide?...’. Trimalchio is dus een Hercules, een cycloop wie het niet genoeg is de
grootste te zijn, maar die bovendien nog het ‘fallusje’ 4 van zijn kleine bezoeker moet
uitschakelen. Sullivan 5 ziet deze Fehlleistung van Trimalchio overigens in een wat ander
licht: ‘the underlying notion of castrating the father has been replaced by the more basic
anxiety that the father will castrate oneself. Trimalchio’s mistake (...) is ofconsiderable
interest tor the author’s psychology’. Deze suggestie dat aan Trimalchio’s vergissing
een oedipale angst van Trimalchio (of van Petronius zelf) ten grondslag ligt, waarbij de
betreffende zich dus vanzelfsprekend identificeert met het ‘kind’ Odysseus tegenover
Polyphemus, de boze vaderfiguur, vind ik niet erg overtuigend, temeer daar er noch bij
Odysseus, noch bij Trimalchio een vrouw in het spel is. Wanneer het al het geval zou
zijn dat Trimalchio zich identificeert met Odysseus, dan zou m.i. de verklaring ‘fallische
angst’ het meest voor de hand liggen. Het lijkt mij evenwel, gezien Trimalchio’s stupide
grootheidswaan en het feit dat Polyphemus net als Trimalchio gastheer is, beter de
Cycloop als Trimalchio’s identificatieobject te nemen, en de Fehlleistung dus op
‘fallische agressie’ te schuiven.
Trimalchio is dus fallisch gefixeerd. Hij zet echter zijn fallische behoeften uitsluitend
315