Bijlage 11 Archeologie

10. Waardestelling
De stad Enkhuizen en de archeologische stand van zaken tot 2009
Ondanks de grootschalige sloop van de historische bebouwing in de periode 1700-1900 is qua
historische bouwmassa in Enkhuizen veel overgebleven. Enkhuizen kan worden getypeerd
als een echte monumentenstad. Het stratenpatroon is vanaf de aanleg ervan nagenoeg
ongewijzigd gebleven. Ook de vesting is voor grote delen gaaf en goed zichtbaar aanwezig. Van
de oorspronkelijke havens zijn er in de 19 de en 20 ste eeuw veel gedempt, maar de contouren
zijn bewaard gebleven.
Met name aan de zuidzijde van de binnenstad hebben veel ingrepen plaatsgevonden,
veroorzaakt door de aanleg van de spoorlijn Enkhuizen-Hoorn en de industriegebieden. Hier is
het historische stratenpatroon verdwenen. De sloopwoede die veel Nederlandse binnensteden
in de periode 1965-1985 overkwam, is grotendeels aan Enkhuizen voorbijgegaan. Wel zijn
door nieuwbouw ongezien belangrijke terrein verdwenen, met name aan de noordzijde van de
Rietdijk/Bierhoofd en vele kleine percelen in het centrum.
Afgezien van enkele waarnemingen heeft tot 1980 nauwelijks archeologisch onderzoek
plaatsgevonden. Bij veruit de meeste nieuwbouwprojecten bleef archeologisch onderzoek door
beroeps- of amateur-archeologen achterwege.
Hier kwam pas in de jaren ’80 verandering in. Binnen de historische vereniging Oud Enkhuizen,
werd een archeologische werkgroep opgericht die zelfstandig onderzoek deed voorafgaand
aan de bouwprojecten. Hiervan werden kleine rapporten geschreven en de vondsten werden
opgeslagen in de Koepoort (Westerpoort). In 1992 voerde de gemeente Hoorn samen met Oud
Enkhuizen het eerste grootschalige stadskernonderzoek uit op het terrein van de Enkhuizer
Banket Fabriek (EBF) aan de Vissersdijk. Dit is tot 2004 het enige onderzoek gebleven dat
aan de archeologische standaarden voldeed. De Werkgroep verrichtte niettemin bruikbaar
onderzoek naar bijvoorbeeld de Drommedaris en de Spijtbroektoren. In deze periode werden
belangrijke vondsten gedaan, vooral op het gebied van stedelijke topografie en materiële
cultuur.
Door de afwezigheid van archeologisch onderzoek en gemeentelijk beleid tot 2004 hebben veel
vrije gravers kans gekregen om grote delen van Enkhuizen op de schop te nemen. Dit gebeurde
veelal niet vanwege inhoudelijke argumenten. Financiële overwegingen gaven voor velen de
doorslag. Van deze opgravingen bestaat nauwelijks informatie. Het belangrijkste materiaal is
opgekocht door het Museum Boijmans van Beuningen te Rotterdam of bevindt zich in particuliere
collecties in Enkhuizen of daarbuiten. Inmiddels is hiervan een inventariseringproject gestart.
Vanaf 2004 is er een stroom van regulier archeologisch onderzoek in Enkhuizen ontstaan. Dit
werd veroorzaakt door een nieuw gemeentelijk beleid en de Malta-wetgeving. Deze onderzoeken
hebben zich voornamelijk gericht op de perifere nieuwbouwlocaties in de binnenstad zoals de
Baan, de Pak- en Fruittuinen. Door de wijze van werken, het beperkt houden van toezicht,
soms te kleine budgetten, het niet bewaken van de terreinen, de matige afstemming tussen
bouwers en archeologen, inzetten van soms niet ervaren teams door diverse archeologische
bedrijven, het gebrek aan deugdelijke PvE’s en de versnippering in de Nederlandse archeologie
in het algemeen is hier geen sprake van coherent archeologisch onderzoek. De onderzoeken
staan veelal op zich, zijn te beperkt of te laat ingezet en beperken zich qua rapportage alleen
46