Meer aandacht voor aansluiting - Technische Universiteit Eindhoven

1 2
XXXXXXXXXXX
ONDERWIJS
In de Eindhovense wijk Lievendaal gaan ruim tweehonderd Polynormwoningen
tegen de vlakte. Hiermee dreigde alle kennis verloren te gaan over dit unieke
bouwsysteem van de in 1982 overleden oud-hoogleraar van de TU/e Alexandre
Horowitz. Als een speciaal onderwijsproject onderzocht en documenteerde een
groep derdejaars studenten van de faculteit Bouwkunde de vijftig jaar oude
huizen tot in het kleinste detail. Eén woning werd volledig uit elkaar geschroefd
en is inmiddels weer opgebouwd op het TU/e-terrein.
In kaart brengen van een
uniek bouwsysteem
Polynorm. De meeste mensen zal het
niet veel zeggen. Maar in de wereld van
de bouwtechniek is het een klassieker,
vertelt universitair docent en projectleider
ir. Guus Timmermans. ‘Het is een soort
Citroën DS onder de woningen’, aldus de
docent. ‘Alleen was het bij Polynorm niet
de vormgeving die het zo uniek maakte,
maar de techniek.’ Het eind jaren veertig
ontwikkelde stalen bouwsysteem kwam
volledig uit de fabriek. Woningen kwamen
als Meccanodozen aan op de bouwplaats
en hoefden daar alleen nog gemonteerd
te worden. Zonder dat er ook maar iets
van mortel, beton of stucwerk bij kwam
kijken - behalve voor de fundering dan.
De bedenker van dit alles was Alexandre
Horowitz. Deze man, die zowel werktuigbouwkundige
als elektrotechnicus
was, had eerder bij Philips de Philishave
bedacht. Eind jaren veertig zag hij echter
M A T R I X / 2 / 2 0 0 6
brood in de woningbouw en richtte hij
het bedrijf Polynorm op. In 1958 werd
Horowitz hoogleraar bij de faculteit
Werktuigbouwkunde aan de toen nog
prille TU/e.
‘De Polynormwoningen staan model
voor het naoorlogse ideaal van volledige
industrialisatie van het bouwproces’, staat
in het nieuwe boek over Polynorm, dat
onlangs werd uitgegeven. ‘Een productieproces
dat volledig onder controle te
brengen is, onafhankelijk van weer en
wind. Fabriekswoningen zijn bovendien
op een afgesproken tijd en tegen een afgesproken
prijs leverbaar.’ De praktijk zag er
echter anders uit dan het ideaalbeeld dat
Horowitz voor ogen had.
Monnikenwerk
De 212 huizen in Lievendaal zijn - op
tachtig inmiddels al afgebroken exem-
De Polynormwoningen
in de Eindhovense wijk
Lievendaal.
Guus Timmermans liet derdejaars studenten het
systeem van de Polynormwoningen in kaart brengen.
plaren na, die ooit stonden in het stadje
Bunschoten - de enige Polynormwoningen
die ooit gebouwd zijn. Toen de sloopplannen
een paar jaar terug vorm kregen,
klopte de Stichting Wederopbouwerfgoed
Eindhoven aan bij de TU/e. Alle kennis
over het systeem dreigde door de sloop
verloren te gaan. Er was vrijwel geen documentatie
meer. ‘Het is maar zo’n vijftig
jaar geleden, maar van het hele systeem
is geen tekening meer te vinden’, aldus
Timmermans.
Timmermans gebruikte het Polynormwijkje
als basis voor twee derdejaarsprojecten.
Vierentwintig studenten brachten het
systeem in het herfsttrimester van 2005
van A tot Z in kaart. ‘Dat was monnikenwerk’,
merkt de docent op. Het systeem telt
enkele honderden soorten componenten
- beugeltjes, lipjes, dragers, strippen, kozijnen,
enzovoorts, die allemaal nauwkeurig
opgemeten en in AutoCAD getekend zijn.
Ook waren de studenten verantwoordelijk
voor het ontwerp van een demontageplan.
Hoe de woningen uit elkaar gehaald
moesten worden, was namelijk totaal
onbekend. Proefondervindelijk moesten
ze bepalen wat de juiste volgorde was. In
FOTO’S: BART VAN OVERBEEKE