Bijlage 4 Reglement eindwerken PBA vroedkunde - Artesis

Reglement voor eindwerken Vroedkunde 

pagina’s 62 

© Artesis – Reglement Eindwerken Vroedkunde 

Dep.aanvullingen Algemene Onderwijsregeling: BDRG/3087/182/15.03.2012 - materiële correctie met BDHG/3220/04.07.2012 

(art. 46§2 en bijlage 4 PBA verpleegkunde) 1

INHOUDSTAFEL 

1 INLEIDING ................................................................................................................................................ 5 

2 DOELSTELLINGEN .................................................................................................................................. 6 

3 STAPPENPLAN ........................................................................................................................................ 7 

4 LEERONDERZOEK .................................................................................................................................. 8 

4.1 Omschrijving.............................................................................................................................................. 8 

4.2 Doelstelling ................................................................................................................................................ 8 

4.3 Inhoud ....................................................................................................................................................... 8 

4.4 Beoordeling ............................................................................................................................................... 8 

4.5 Opdracht 4: “Schriftelijke rapportering van de resultaten van het leeronderzoek” ................................... 10 

4.5.1 Doelstelling .............................................................................................................................................. 10 

4.5.2 Inhoud ..................................................................................................................................................... 10 

4.5.3 Inleverdatum ............................................................................................................................................ 11 

4.5.4 Evaluatiecriteria (/20) ............................................................................................................................... 11 

4.6 Opdracht 5 “Opmaken van een researchposter met de belangrijkste resultaten” ................................... 14 

4.6.1 Doelstelling .............................................................................................................................................. 14 

4.6.2 Inhoud ..................................................................................................................................................... 14 

4.6.3 Inleverdatum ............................................................................................................................................ 15 

4.6.4 Evaluatiecriteria (/5) ................................................................................................................................. 15 

4.7 Taken van de begeleider ......................................................................................................................... 16 

4.7.1 Inhoudelijke begeleiding .......................................................................................................................... 16 

4.7.2 Methodologische begeleiding .................................................................................................................. 16 

4.7.3 Begeleider van groepsprocessen ............................................................................................................ 16 

5 OVERZICHTSARTIKEL .......................................................................................................................... 17 

5.1 Inleiding ................................................................................................................................................... 17 

5.2 Inhoud ..................................................................................................................................................... 17 

5.3 Beoordeling ............................................................................................................................................. 17 

5.4 Bibliotheek ............................................................................................................................................... 17 

5.5 Opdracht 6 “Opmaak van een formulier Bachelorproefonderwerp” ......................................................... 18 


Dep.aanvullingen Algemene Onderwijsregeling: BDRG/3087/182/15.03.2012 - materiële correctie met BDHG/3220/04.07.2012 (art. 46§2 en 

bijlage 4 PBA verpleegkunde) i

5.5.1 Doelstellingen .......................................................................................................................................... 18 

5.5.2 Inhoud ..................................................................................................................................................... 18 

5.5.3 Inleverdatum opdracht ............................................................................................................................. 18 

5.5.4 Evaluatiecriteria /5 ........................................................................................................................... 18 

FORMULIER EINDWERK-BACHELORPROEFONDERWERP ........................................................................... 19 

Artesis Hogeschool Antwerpen, Gezondheidszorg ................................................................................................ 19 

5.6 Opdracht 7 “Schrijven van een overzichtsartikel” .................................................................................... 21 

5.6.1 Doelstelling .............................................................................................................................................. 21 

5.6.2 Inhoud ..................................................................................................................................................... 21 

5.6.3 Inleverdatum ............................................................................................................................................ 23 

5.6.4 Evaluatiecriteria (/20) ............................................................................................................................... 23 

5.7 Taken van de begeleider ......................................................................................................................... 25 

5.7.1 Eindwerkbegeleider ................................................................................................................................. 25 

5.7.2 Praktijkbegeleider .................................................................................................................................... 25 

6 TRAJECT EINDWERK GST STUDENTEN ............................................................................................. 26 

7 EVALUATIE EN BEOORDELING ........................................................................................................... 27 

7.1 Inleiding ................................................................................................................................................... 27 

7.2 Evaluatie en beoordeling van semester 5 ............................................................................................... 27 

7.3 Evaluatie en beoordeling van semester 6 ............................................................................................... 27 

8 BIBLIOGRAFIE ....................................................................................................................................... 28 

9 BIJLAGEN ............................................................................................................................................... 29 

9.1 Bijlage 1: score formulier voor projectvaardigheden................................................................................ 29 

9.2 Bijlage 2: Bundel studiemateriaal ............................................................................................................ 29 

9.3 Bijlage 3: Artikels ..................................................................................................................................... 29 

STUDIEMATERIAAL ............................................................................................................................................. 33 

Bijlage bij Wetenschappelijke Praktijkvoering ........................................................................................................ 33 

1 INLEIDING ................................................................................................................................................ 1 

2 ALGEMENE REGELS ............................................................................................................................... 1 

3 RANGSCHIKKING BINNEN DE LITERATUURLIJST ............................................................................... 2 



bijlage 4 PBA verpleegkunde) ii

FORMATEN EN VOORBEELDEN VAN REFERENTIES ........................................................................................ 4 

Overzicht ................................................................................................................................................................. 4 

1 NIET ONLINE BRONNEN ......................................................................................................................... 4 

1.1 Gedrukte bronnen ..................................................................................................................................... 4 

1.1.1 Op zichzelf staande gedrukte publicaties .................................................................................................. 4 

1.1.2 Artikels en bijdragen in een gedrukte publicatie ........................................................................................ 4 

1.2 Audiovisuele en elektronische bronnen ..................................................................................................... 5 

1.2.1 Op zichzelf staande audiovisuele en elektronische bronnen ..................................................................... 5 

1.2.2 Bijdragen en artikels op audio, audiovisuele en elektronische bronnen .................................................... 5 

2 ON LINE BRONNEN, DIGITALE BRONNEN: INTERNETDOCUMENTEN (WWW) ................................. 6 

2.1 Algemeen .................................................................................................................................................. 6 

FORMATEN EN CONCRETE VOORBEELDEN ..................................................................................................... 7 

1 NIET ONLINE BRONNEN ......................................................................................................................... 7 

1.1 Gedrukte bronnen ..................................................................................................................................... 7 

1.1.1 Op zichzelf staande gedrukte publicaties .................................................................................................. 7 

Boeken ...................................................................................................................................................... 7 

specifieke boekmaterialen ..................................................................................................................... 10 

1.1.2 Artikels en bijdragen opgenomen in een gedrukte publicatie .................................................................. 15 

Artikel/hoofdstuk in boek: algemene regel .......................................................................................... 15 

Bijdrage in specifieke boekmaterialen ................................................................................................. 15 

Kranten- en tijdschriftartikels ................................................................................................................ 17 

1.2 Audiovisuele en elektronische bronnen ................................................................................................... 20 

1.2.1 Op zichzelf staande materialen ............................................................................................................... 20 

Audio (cd, cassette) ............................................................................................................................... 20 

1.2.2 Artikels en bijdragen op audio, audiovisuele en elektronische bronnen .................................................. 25 

Nummer op cd of cassette ..................................................................................................................... 25 

Radio- en tv-uitzending: aflevering in een reeks ................................................................................. 25 

Artikel/bijdrage uit een op zichzelf staande cd-rom ............................................................................ 25 

2 ON LINE BRONNEN, DIGITALE BRONNEN: INTERNET (WWW)......................................................... 27 



bijlage 4 PBA verpleegkunde) iii

2.1 Algemeen ................................................................................................................................................ 27 

Een internetdocument ............................................................................................................................ 27 

Een hoofdstuk of sectie van een internetdocument ............................................................................ 28 

Een digitaal tijdschriften krantenartikel ............................................................................................. 28 

Artikels gevonden zonder gebruik te maken van een databankinterface ......................................... 28 

Artikels gevonden door gebruik te maken van een databankinterface ............................................. 29 



bijlage 4 PBA verpleegkunde) iv

1 INLEIDING 

De Bachelorproef wordt gezien als de afsluiting van een opleiding binnen het Hoger Onderwijs. Het realiseren 

ervan is echter geen eenvoudige opgave. De huidige beroepspraktijk van een vroedvrouw vraagt om ‘competente 

afgestudeerden’, nl. studenten die bij het afstuderen functioneren op het niveau van een beginnend 

beroepsbeoefenaar. 

Wetenschappelijk onderzoek in al zijn variaties wint hierbij aan belang, de praktijkvoering van een vroedvrouw 

wordt immers steeds meer ‘evidence based’. 

Binnen de opleiding Bachelor in de Vroedkunde wordt getracht aan die tendens te voldoen en studenten op te 

leiden om op hun niveau hun weg te zoeken binnen praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek. Er wordt 

geopteerd voor een geleidelijke aanpak. 

Vanaf semester 1 van de opleiding maken de studenten kennis met de wetenschappelijke praktijkvoering. Het is 

o.a. de bedoeling om studenten aan te zetten tot het kritisch lezen van vakliteratuur en hun handelen te baseren 

op de ‘best available evidence’. Vakliteratuur wordt eveneens in andere onderwijsactiviteiten gebruikt. 

Tijdens de onderwijsactiviteiten van het opleidingsonderdeel ‘Wetenschappelijke Praktijkvoering’ worden de 

studenten voorbereid op de verschillende stappen van het eindwerk, dat voldoet aan het verwachte 

competentieniveau van een beginnend beroepsbeoefenaar binnen de huidige beroepspraktijk. In semester 4 

wordt er gestart met de effectieve voorbereiding van de bachelorproef door het vastleggen van het onderwerp en 

het opstellen van een onderzoeksopzet. Deze verschillende stappen gebeuren aan de hand van tussentijdse 

opdrachten. In semester 5 wordt dit onderzoek geconcretiseerd en uitgevoerd tijdens een leeronderzoek, dat 

studenten voorstellen door middel van een poster. In semester 6 wordt de bachelorproef afgesloten met een olod 

overschrijdende literatuurstudie over een onderwerp dat gekoppeld is aan het opleidingsonderdeel 4 

Gezondheidspromotie. Deze cursus is dus een vervolg op de voorbereidende cursussen uit de vorige semesters. 

Er wordt een stappenplan als leidraad aangeboden voor het uitwerken van de bachelorproef. De concretisering 

ervan gebeurt aan de hand van tussentijdse opdrachten, die verwijzen naar de eerder geziene leerstof en die de 

studenten ondersteuning bieden op de weg naar het finaliseren van hun bachelorproef. 

Inge Meyvis 

Supervisor Eindwerken Bachelor in de Vroedkunde 

© Artesis – Reglement Eindwerken Vroedkunde Dep.aanvullingen Algemene Onderwijsregeling: BDRG/3087/182/15.03.2012 

5

2 DOELSTELLINGEN 

Volgende doelen worden tijdens het maken van de Bachelorproef beoogd: 

2.1 De student kent: 

KC7-DC7.1+7.2+7.3+7.4+7.6+7.8 (AC + ABC - LL1+3) 

o methodiek van reflectie en ontwikkeling (voortbouwend op de semesters 3 en 4). 

2.2 De student kan: 

KC5-DC5.2 (AC + ABC - LL1+2+3): 

o vroedkundige modellen implementeren (voortbouwend op de semesters 3 en 4). 

KC6-DC6.1 (AC + ABC - LL1+2+3): 

o evidence based handelen (voortbouwend op de semesters 3 en 4); 

o uitgevoerde handelingen correct registreren (voortbouwend op de semesters 3 en 4). 

KC6-DC6.2 (AC + ABC - LL1+2+3): 

o wetenschappelijk redeneren; 

o (systematisch) verzamelen van gegevens voor eenvoudige statistische verwerking in het kader 

van kwaliteitszorg. 

KC7-DC7.5+7.7+7.9 (AC + ABC - LL1+3): 

o een literatuurstudie uitvoeren; 

o mondeling presenteren en schriftelijk samenvatten van wetenschappelijke kennis; 

o vertalen naar eigen vroedkundige praktijk; 

o meewerken aan wetenschappelijk onderzoek; 

o ethische regels respecteren bij het meewerken aan onderzoek. 

KC7-DC7.1+7.2+7.3+7.4+7.6+7.8 (AC + ABC - LL1+3): 

o de empirische cyclus toepassen bij het professioneel handelen; 

o resultaten van onderzoek toepassen bij het professioneel handelen; 

o resultaten van wetenschappelijk onderzoek uitwisselen met collega’s en andere hulpverleners 

(mondeling en schriftelijk); 

o de informatie zelfstandig en kritisch kunnen verwerven, verwerken en beoordelen, met het oog 

op uitvoering bij het professioneel handelen; 

2.3 De student is: 

cfr. overzichtslijst in het Opleidingsprofiel Bachelor in de Vroedkunde (VLOR) 


6

3 STAPPENPLAN 

Bij het realiseren van de bachelorproef wordt er van studenten heel wat zelfstandigheid vereist. Studenten 

moeten aantonen dat zij in staat zijn om met de geziene leerstof aan de slag te kunnen gaan en een 

bachelorproef te kunnen voltooien dat op een of andere manier een bijdrage kan leveren aan of van belang is 

voor de beroepspraktijk van een vroedvrouw. 

De studenten zullen tijdens een leeronderzoek deelnemen aan de opzet en uitvoering van een wetenschappelijk 

onderzoek op gebied van de vroedkundige beroepsuitoefening. 

De onderzoeksvraag, waarmee de studenten zich bezighouden, kan door de opleiding, door een stageplaats of 

door de studenten zelf geformuleerd worden. De onderzoeksactiviteiten kunnen op een stageplaats uitgevoerd 

worden, maar kunnen ook in een andere setting plaatsvinden. 

Om studenten ondersteuning te bieden bij het ganse proces worden meerdere opdrachten gegeven aangaande 

enkele belangrijke stappen ervan. 

Een bachelorproef is uiteraard meer dan dat, doch de opdrachten bieden een houvast en vormen tevens een 

basis voor een verder gunstig verloop. 

De voorbereidingen van de bachelorproef start reeds in semester 4 met het opstellen van een 

onderzoeksprotocol, een bruikbaar meetinstrument en toelatingsbrieven. In semester 5 zullen de studenten in een 

groep van maximaal 5 studenten een leeronderzoek uitvoeren en de resultaten hierover rapporteren. In semester 

6 zal de individuele student een literatuuronderzoek uitvoeren op basis van de lessen gezondheidspromotie die 

de student zal geven in het kader van OLOD4 Gezondheidspromotie 6. 

Hieronder wordt een overzicht gegeven van alle opdrachten van het eigenlijke proces. Op de volgende bladzijden 

worden enkel de opdrachten van semester 5 en semester 6 concreet weergegeven. 

Semester 4: 

• Opstellen van een onderzoeksprotocol (=opdracht 1). 

• Opstellen van een bruikbaar meetinstrument (=opdracht 2) 

• Opstellen van toelatingsbrieven (=opdracht 3) 

Semester 5: 

• Dataverzameling en start invoeren data in datamatrix. 

• Data-analyse met behulp van SPSS for Windows. 

• Schriftelijke rapportering van de resultaten van het leeronderzoek (=opdracht 4) 

• Opstellen van een research poster met belangrijkste resultaten leeronderzoek (=opdracht 5) 

Semester 6: 

• Schrijven van een overzichtsartikel (=opdracht 6) 


7

4 LEERONDERZOEK 

4.1 Omschrijving 

Een leeronderzoek is een praktijkoefening in het opzetten en uitvoeren van een reëel onderzoek waarbij 

studenten alle fasen van een onderzoek doorlopen. 

Het leeronderzoek start reeds in semester 4 en wordt afgerond op het einde van semester 5. Concrete richtlijnen 

met betrekking tot het leeronderzoek worden gegeven tijdens de lessen Wetenschappelijke Praktijkvoering 4 en 

Wetenschappelijke Praktijkvoering 5. 

Het leeronderzoek wordt uitgevoerd in groepen van maximum 5 studenten. 

4.2 Doelstelling 

De studenten kunnen een onderzoek mee opzetten en uitvoeren. Ze kunnen daarbij de kennis en vaardigheden 

uit de voorgaande opleidingsonderdelen Wetenschappelijke Praktijkvoering toepassen. 

4.3 Inhoud 

• Heropfrissing aanzet van het leeronderzoek (zie sem 4) 

• Contactname met onderzoeksveld 

• Gegevensverzameling 

• Invoeren gegevens in datamatrix 

• Data-analyse met behulp van SPSS for Windows® 

• Schriftelijke rapportering van de resultaten van het leeronderzoek (=opdracht 4) 

• Opstellen researchposter met de belangrijkste resultaten (=opdracht 5) 

4.4 Beoordeling 

Voor het leeronderzoek is er zowel een procesevaluatie als een productevaluatie. De procesevaluatie omvat een 

permanente evaluatie via de Wikipagina, een zelfevaluatie en een peer assessment door de andere groepsleden. 

De student voldoet aan volgende voorwaarden voordat opdracht 4 en opdracht 5 kunnen beoordeeld worden: 

• De studenten hebben actief deelgenomen aan het onderzoek en hebben per student van minstens 15 

respondenten gegevens verzameld. 

• De studenten hebben de verkregen gegevens ingevoerd in de op Blackboard beschikbaar gestelde 

datamatrix en heeft zijn ingevulde datamatrix voor de afgesproken tijd doorgemaild naar de begeleider 

van het leeronderzoek. 

• De rapportering van de resultaten van het leeronderzoek voldoet aan volgende vormelijke criteria: 

o Lettertype “Arial”, puntgrootte 10 

o Interlinie 1,5 

o De standaardmarges worden aangewend 


8

• Beide opdrachten worden ingediend op vrijdag 21 december 2012 via de daarvoor beschikbare 

Wikipagina op Blackboard. Opdracht 5 “Opstellen researchposter met de belangrijkste resultaten” wordt 

eveneens afgegeven via mail aan I. Meyvis (inge.meyvis@artesis.be). 

• De studenten gebruiken de correcte sjablonen met een correcte weergave van de namen van de 

studenten, de klas, het academiejaar, datum van afgifte, de titel van het leeronderzoek en het 

opleidingsonderdeel. Deze sjablonen staan ter beschikking op Blackboard. 


9

4.5 Opdracht 4: “Schriftelijke rapportering van de resultaten van het leeronderzoek” 

4.5.1 Doelstelling 

De studenten kunnen de belangrijkste onderzoeksresultaten op een overzichtelijke manier schriftelijk rapporteren. 

4.5.2 Inhoud 

De tekst wordt in het Nederlands geschreven. De tekst moet correct zijn op gebied van woordkeuze, stijl, 

zinsbouw, spelling, vervoeging werkwoorden en grammatica. Het is een vlot leesbaar geheel, waarin signaal- en 

verwijswoorden worden gebruikt om de samenhang te ondersteunen. De student gebruikt eigen woorden en 

vermijdt alleszins knip- en klapwerk vanuit andere bronnen. De tekst bestaat uit volgende onderdelen: 

TITELBLAD 

Het titelblad wordt beschikbaar gesteld via Blackboard. 

ABSTRACT 

Het abstract geeft inzicht in de inhoud en de vorm van de rapportering van het leeronderzoek. Het abstract 

bestaat uit de verschillende onderdelen van de rapportering van het leeronderzoek en bevat maximaal 400 

woorden. 

INLEIDING (SAMEN MET METHODE MAX 2 BLZ) 

In de inleiding schets je de achtergrond van het probleem en het nut van het onderzoek op basis van wat er al 

bekend is in de (wetenschappelijke) vakliteratuur. Specifieke begrippen worden gedefinieerd. De inleiding eindigt 

met een duidelijke, concrete onderzoeksvraag, doelstelling of hypothese. Elke groep van studenten kiest 2 

deelonderzoekvragen waarover ze gaan rapporteren. Voor de inleiding gebruik je minstens 5 en maximum 10 

verschillende studies. 

METHODE 

In dit deel wordt de methode van het onderzoek beschreven. Essentiële onderdelen als selectie van de populatie, 

datacollecte, ethische beschouwingen en praktische organisatie worden hier beschreven. 

Tip: maak hiervoor gebruik van het onderzoeksprotocol, zoals opgesteld in semester 4 

(ONDERZOEKS)RESULTATEN (MAX 5 BLZ) 

In het onderdeel resultaten beschrijf je alle relevante onderzoeksresultaten. Voor de beschrijving hiervan mag je 

gebruik maken van maximum 3 tabellen én 3 figuren. 

Tabellen en figuren dienen genummerd te zijn en dienen in de tekst verwerkt te zijn. Alle illustraties moeten 

begrijpelijk zijn. Daarom is het soms nodig om een legende met verklaring van symbolen aan de illustratie toe te 

voegen of van de anderstalige termen te vertalen. Tracht de tekst niet te overladen met illustraties. Beperk je liefst 


10

tot maximum 1 tabel of figuur per pagina en plaats deze zo dicht mogelijk bij het bijhorende tekstdeel. Zorg dat 

elke illustratie eenvoudig en overzichtelijk is. 

Door de illustratie te nummeren en ze een passend bijschrift te geven, kunnen ze gemakkelijker terug gevonden 

worden. Figuren en tabellen worden liefst afzonderlijk genummerd. Het bijschrift bij een figuur wordt onderaan de 

figuur geplaatst, het bijschrift van een tabel staat bovenaan de tabel. 

Bestaande illustraties kunnen letterlijk of onder een andere vorm overgenomen worden. Daarbij moet uiteraard 

steeds moet naar de bron verwezen worden: (naar Auteur, jaartal, pagina waarop de illustratie in de 

oorspronkelijke bron was terug te vinden). 

Tip: Resultaten, verwerkt in tabellen en grafieken moeten enkel besproken worden in de tekst en NIET volledig 

terug vermeld. 

BESPREKING RESULTATEN (DISCUSSIE) (SAMEN MET BESLUIT MAX 2 BLZ) 

In de discussie geef je als het ware commentaar op de gevonden resultaten. De sterktes en de zwaktes van het 

onderzoek worden kritisch weergegeven. 

De betekenis van de resultaten voor de klinische praktijk (en de generaliseerbaarheid van de resultaten) worden 

besproken en tenslotte wordt uitspraak gedaan over de verloskundige relevantie van de resultaten en eventuele 

aanbevelingen voor verder onderzoek. 

BESLUIT (CONCLUSIE) (MAX 8 LIJNEN) 

In de conclusie formuleer je een antwoord op de onderzoeksvraag (de doelstelling van het onderzoek). Er worden 

geen nieuwe elementen besproken in de conclusie. 

REFERENTIES 

De paper bevat een volledige literatuurlijst onder de hoofding “referenties”. Het refereren gebeurt volgens de 

APA-style. Informatie hierover vind je op www.apastyle.org en ook verder in deze eindwerkbundel. 

4.5.3 Inleverdatum 

• Opdracht 4 “Schriftelijke rapportering van de resultaten van het leeronderzoek” wordt ingediend op 

vrijdag 21 december 2012 via de daarvoor beschikbare Wikipagina op Blackboard. 

4.5.4 Evaluatiecriteria (/20) 

PROCESEVALUATIE 

De zelfevaluatie en de peerevaluatie worden gedaan aan de hand van het score formulier voor 

projectvaardigheden (zie bijlage 1). Deze evaluaties maken 25% uit van het gehele punt. 

PRODUCTEVALUATIE 

• Abstract 


11

• Inleiding 

• Methode 

• Resultaten 

• Discussie 

o De student komt tot een duidelijke, goed gestructureerde samenvatting van de rapportering van 

het leeronderzoek met maximum 400 woorden, met een duidelijke en correcte inhoud en 

correct taalgebruik. 2 

o De student komt tot een samenvatting van de rapportering van het leeronderzoek met 

maximum 400 woorden, met een onduidelijke of foute inhoud, of geen correct taalgebruik, of 

niet goed gestructureerd. 1 

o De student komt niet tot een goede samenvatting (onduidelijke en foutieve inhoud, geen correct 

taalgebruik, niet goed gestructureerd) van de rapportering van het leeronderzoek, OF de 

student maakt gebruik van meer dan 400 woorden voor het opstellen van het abstract. 

0 

o De student verwerft een correct inzicht in de probleemsituatie en kan de opdracht goed en 

gestructureerd afbakenen. De student kan verbanden tussen verschillende situaties aantonen. 

De student maakt gebruik van correcte taal. 3 

o De student verwerft inzicht in de probleemsituatie, maar kan de opdracht niet goed of niet 

gestructureerd afbakenen. De student toont geen duidelijk verband aan tussen verschillende 

situaties. Taalgebruik is niet correct. 1,5 

o De student verwerft geen inzicht in de probleemsituatie en kan de opdracht moeilijk afbakenen. 

De student komt niet tot het aantonen van verbanden tussen verschillende situaties. Het 

taalgebruik is niet correct. 0 

o De student beschrijft op een goede en gestructureerde wijze de gebruikte methode voor het 

leeronderzoek. De student beschrijft op een kritische wijze de selectie van de populatie, 

datacollectie, ethische beschouwingen en praktische organisatie van het leeronderzoek. 

3 

o De student beschrijft de gebruikte methode voor het leeronderzoek. De student beschrijft de 

selectie van de populatie, datacollectie, ethische beschouwingen en praktische organisatie van 

het leeronderzoek. 1,5 

o De student beschrijft niet de gebruikte methode voor het leeronderzoek. De student komt niet 

tot een beschrijving van de selectie van de populatie, datacollectie, ethische beschouwingen en 

praktische organisatie van het leeronderzoek. 0 

o De student geeft de bekomen resultaten weer op een gestructureerde, kritische en 

wetenschappelijk onderbouwde wijze. 6 

o De student geeft de bekomen resultaten weer op een gestructureerde en kritische wijze. 3 

o De student geeft de bekomen resultaten weer. 0 


12

• Besluit 

o De student brengt wetenschappelijk onderbouwde argumenten aan, kan deze bediscussiëren 

en hierop constructief voortbouwen. 3 

o De student brengt argumenten aan en kan deze bediscussiëren. 1,5 

o De student brengt geen argumenten aan en/of kan deze niet bediscussiëren. 0 

o De student geeft de besluitvorming wetenschappelijk gefundeerd weer en kan de praktijk linken 

aan de theorie. De student kan het wetenschappelijk onderzoek over de gehele lijn linken aan 

het verloskundig handelen. De student geeft blijk van verregaande inzichten. 3 

o De student geeft de besluitvorming gefundeerd weer en kan de praktijk linken aan de theorie. 

1,5 

o De student komt tot een matige besluitvorming en kan de praktijk beperkt linken aan de theorie. 

0 


13

4.6 Opdracht 5 “Opmaken van een researchposter met de belangrijkste resultaten” 


De studenten kunnen de belangrijkste onderzoeksresultaten op een overzichtelijke manier visueel voorstellen, 

met aandacht voor het evenwicht tussen tekst en figuren. 

4.6.2 Inhoud 

Een poster heeft altijd een duidelijke opbouw: bovenaan een grote kop met auteursgegevens, daaronder wordt de 

tekst opgemaakt in twee of drie kolommen. 

Posterkop met daarin: 

TITEL VAN DE POSTER 

Tip: Denk na over een goede titel, dit hoeft niet noodzakelijk de titel van het leeronderzoek te zijn. 

AUTEURS 

Op de eerste plaatsen komen de namen van de studenten uit de projectgroep, op de laatste plaats komt de naam 

van de promotor. Geef bij elke naam de juiste verwijzing mee door middel van een nummering. 

TEKSTGEGEVENS 

• Inhoudelijk gedeelte met: 

• Een beknopte inleiding tot het leeronderzoek 

• Een weergave van de probleemstelling, vraagstelling en doelstelling 

• Een beknopte beschrijving van de gebruikte methode 

• Een beknopte weergave van de belangrijkste resultaten en conclusies 

• Een beknopte weergave van discussiepunten en aanbevelingen voor verder onderzoek 

Tip: Naast tekst in volzinnen, wordt er een schematische stijl gehanteerd door het gebruik van pijlen, symbolen, 

de weergave van opsommende lijsten, voorstelling van gestructureerde schema’s,… Let er wel voor op dat de 

belangrijkste resultaten en conclusie het meest opvallende element van de poster moet zijn. Eventuele 

bronvermeldingen komen onderaan de poster in kleine letters. 

RICHTLIJNEN VOOR TEKST 

• Een goede richtlijn voor de hoeveelheid tekst op een poster is om maximaal dezelfde hoeveelheid te 

nemen als op 1,5 blz A4 getypte tekst met een lettertype Arial, puntgrootte 12 te nemen. 

• De tekst wordt getypt in lettertype “Arial” met puntgrootte 18 voor titels en puntgrootte 14 voor de tekst 

met interlinie 2. 

• De poster wordt ofwel gemaakt in Microsoft Office Publisher® ofwel in Microsoft Office Powerpoint®. 


14

• Een poster onderscheidt zich van een verbale presentatie onder andere door de mogelijkheden tot het 

efficiënt aanwenden van kleuren, die contrasten en accenten kunnen weergeven en tegelijk een 

levendige indruk kunnen creëren. 

Tip: Spring subtiel om met het gebruik van kleur. De poster is een voorstelling van de onderzoeksresultaten en 

heeft niet de bedoeling om schreeuwerig te zijn. Afbeeldingen in kleur kunnen zeer sprekend zijn. Let wel op dat 

je afbeeldingen in een grote resolutie gebruikt, zodat bij het uitprinten de afbeelding nog steeds duidelijk is. 


• De poster wordt afgegeven via de daarvoor beschikbare pagina op Blackboard én via het postvakje op 

CD-Rom op vrijdag 21 december 2012. 


• De student geeft in de poster zelfstandig de belangrijkste resultaten weer op een visuele manier. 5 

• De student geeft in de poster de belangrijkste resultaten weer op een visuele manier, mits 

ondersteuning. 3 

• De student komt niet tot de voorstelling van de belangrijkste resultaten op een visuele manier, ondanks 

de ondersteuning. 0 


15

4.7 Taken van de begeleider 

4.7.1 Inhoudelijke begeleiding 

• De begeleider situeert het leeronderzoek voor studenten en geeft toelichting bij de inhoud ervan. 

4.7.2 Methodologische begeleiding 

• De begeleider geeft feedback op de instrumenten (het instrument) die de studenten ontwikkeld hebben 

en op de documenten die zij schrijven. 

• Studenten kunnen steeds terecht bij de begeleider tijdens de contact- en begeleidingsuren voor vragen. 

• De begeleider geeft toelichting bij het gebruik van SPSS. 

4.7.3 Begeleider van groepsprocessen 

• Van de begeleider wordt er niet verwacht dat hij/zij initiatieven neemt in verband met de 

groepsprocessen 

• Studenten kunnen, bij problemen in de groep die niet opgelost geraken, terecht bij de begeleider. 


16

5 OVERZICHTSARTIKEL 

5.1 Inleiding 

In een overzichtsartikel geeft een student een samenvattende weergave van de aanwezige literatuur over een 

bepaald onderwerp. Anders dan de opdrachten in semester 5 zijn de opdrachten van semester 6 individuele 

opdrachten. Het onderwerp van de literatuurstudie houdt verband met het onderwerp van de lessen 

gezondheidspromotie die de student geeft in het kader van opleidingsonderdeel 4 Gezondheidspromotie. De 

student kiest in overleg met de eindwerken praktijkbegeleider de onderzoeksvraag voor het literatuuronderzoek. 

5.2 Inhoud 

• Opmaak van een formulier Bachelorproefonderwerp (=opdracht 6) 

• Literatuuronderzoek (=opdracht 7) 

5.3 Beoordeling 

De student voldoet aan volgende voorwaarden voordat opdracht 6 en opdracht 7 kunnen beoordeeld worden: 

• De student werkt constructief samen met zijn begeleider(s) en alle betrokken in dit eindwerk. 

• Het literatuuronderzoek voldoet aan volgende vormelijke criteria: 

o Lettertype “Arial”, puntgrootte 10 

o Interlinie 1,5 

o De standaardmarges worden aangewend 

• Beide opdrachten worden ingediend op het afgesproken tijdstip via de daarvoor beschikbare pagina op 

Blackboard. 

o Opdracht 6 “Opmaak van een formulier Bachelorproefonderwerp”: vrijdag 18 januari 2013. 

o Opdracht 7 “Schrijven van een overzichtsartikel”: vrijdag 31 mei 2013. 

• De student gebruikt de correcte sjablonen met een correcte weergave van de namen van de studenten, 

de klas, het academiejaar, datum van afgifte, de titel van het leeronderzoek en het opleidingsonderdeel. 

Deze sjablonen staan ter beschikking op Blackboard. 

5.4 Bibliotheek 

In principe komt dit artikel in de bibliotheek terecht, tenzij de eindwerken/of praktijkbegeleider beslist dat dit niet 

het geval is omwille van onvoldoende toepassing van de wetenschappelijke criteria, taal- en schrijffouten, lay-out 

die niet beantwoordt aan de vooropgestelde richtlijnen of deontologische fouten. 


17

5.5 Opdracht 6 “Opmaak van een formulier Bachelorproefonderwerp” 

5.5.1 Doelstellingen 

• Ervoor zorgen dat de nodige formele afspraken gemaakt worden i.v.m. de individuele 

eindwerkbegeleiding (eindwerkbegeleider + praktijkbegeleider) van studenten. 

• Studenten stimuleren actief te zoeken naar een praktijkbegeleider (criteria voor praktijkbegeleider, zie p. 

23) voor hun eindwerk. 

5.5.2 Inhoud 

• Formulier Bachelorproefonderwerp (standaardformulier op volgende bladzijde en digitaal ter beschikking 

op Blackboard) 

5.5.3 Inleverdatum opdracht 

• Een kopie van het formulier Bachelorproefonderwerp wordt zowel digitaal als via het postvakje bezorgd 

aan de eindwerkverantwoordelijke (I. Meyvis) op ten laatste vrijdag 18 januari 2013. 

5.5.4 Evaluatiecriteria /5 

• Het formulier Bachelorproefonderwerp wordt volledig en correct ingevuld en ondertekend door alle 

betrokkenen. 5 

• Het formulier Bachelorproefonderwerp is niet volledig of niet correct ingevuld, of niet ondertekend door 

alle betrokkenen. 2,5 

• Het formulier Bachelorproefonderwerp is niet volledig en niet correct ingevuld. Het formulier is niet 

ondertekend door alle betrokkenen. OF het formulier Bachelorproefonderwerp wordt na het afgesproken 

tijdstip ingeleverd. 0 

• (Een voorstel van praktijkbegeleider wordt met de eindwerkverantwoordelijke (I. Meyvis) besproken !) 


18

. 

Formulier 

Eindwerk-Bachelorproefonderwerp 

Artesis Hogeschool Antwerpen, Gezondheidszorg 

Bewaar dit document op je eigen computer en benoem het zoals volgend voorbeeld: 

‘2013VroedkundeJanssensPeeters’ (Jaar Opleiding Interne promotor Student). 

Respecteer de beveiliging en schrijf in of vink aan in of op de grijze velden. Je navigeert doorheen het document 

met de pijltjestoetsen. Het document kan, indien nodig, door de verantwoordelijke (zie tabel) naar 

Yves.Geysels@artesis.be worden gemaild. 

Mailen naar: Jeroen.Goris@ 

artesis.be 

Ergotherapie Kinesitherapie Verpleegkunde Vroedkunde 

Martine.VanParijs@ar 

tesis.be 

Eva.VanderLinden@art 

esis.be 


inge.meyvis@artesis.b 

e 

ten laatste 18 januari 2013 

1. Titel onderwerp: 

2. Interne promotor: 

Vakgroep: 

3. Externe promotor: 

Email: 

Adres: 

Postcode: 

Gemeente: 

4. Student: 

5. Vraagstelling (formuleer volgens PICO 1 methode): 

6. Doelstellingen (formuleer volgens de SMART 2 methode): 

a. 

b. 

7. Literatuurstudie (citeer 3 artikels die als bron dienen voor je onderwerp): 

a. 

b. 

c. 

Sleutelwoorden: 

1 PICO: Patiënt, Interventie, Controle en Outcome. Indien geen C, verantwoording. 

2 SMART: Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdsgebonden. Kernwoord vooraan plaatsen. 

3 

Experiment: “Elke op de menselijke persoon uitgevoerde proef, studie of onderzoek, met het oog op de ontwikkeling van de 

kennis eigen aan de ontwikkeling van de gezondheidszorgberoepen” wet van 7 mei 2004. 

19

8. Type van het onderzoek, hoe ga je de outcome (O), het resultaat van je interventie (I) vaststellen? 

a. Geen experiment 3 

i. Literatuurstudie 

ii. Studie op dossiers 3 

iii. Studie op databanken (zie ook voetnoot 4) 

iv. Geen van bovenvermelde (specificeer, zoals werkveld raadplegen, advies 

verlenen): 

b. Experiment 4 (zie ook voetnoot 3): 

9. Werkwijze, methoden: 

i. Observationele studie of onderzoek (ook survey): 

1. Retrospectief onderzoek 

2. Prospectief onderzoek 

ii. Interventionele studie, onderzoek (zonder geneesmiddel) 

iii. Interventionele proef (met geneesmiddel b.v. zalf, crème of inname p.o.) 

a. Proefpersonen, rekrutering, onderzoeksveld (hoe en waar?): 

b. Materiaal, meetinstrument (indien meetinstrument referentie): 

c. Bespreking statistische verwerking (wie en hoe?): 

10. Waar gaat dit onderzoek plaatsvinden?: 

Naam plaatselijk contactpersoon: 

Telefoon, e-mail: 

Voorzie je een Informatieformulier en Toestemmingsformulier (informed consent) voor de persoon die aan 

het experiment deelneemt? 

ja, zie bijlage 

Voorzie je de indiening van dit experiment aan een Commissie Medische Ethiek? 

ja 

Welke Commissie Medische Ethiek? 

Wie dient de aanvraag in? 

3 Studie op dossiers of databanken : indien de arts of iemand anders van het behandelend team de dossiers heeft 

geanonimiseerd, kan een student dit inkijken zonder informed consent van de patiënt. Een student kan alleen een niet- 

geanonimiseerd dossier inkijken op voorwaarde dat er informed consent van de patiënt of de familie is. 

4 Experimenten moeten sowieso passeren via een ethisch comité. 


neen 

neen 

20

5.6 Opdracht 7 “Schrijven van een overzichtsartikel” 


De student kan een samenvatting geven van de aanwezige onderzoeksliteratuur met betrekking tot een bepaald 

topic om de lezer (bv. vroedvrouw in het werkveld) een goed beeld te geven van de effectiviteit van een 

behandeling, procedure, … zonder dat deze alle individuele onderzoeksartikels moet nalezen. De student kan 

lacunes aanduiden in de huidige kennis met betrekking tot een onderwerp en dus nieuwe onderzoekshypotheses 

voorafgaan. 

5.6.2 Inhoud 

TITELBLAD 

Het titelblad wordt beschikbaar gesteld via Blackboard. 

ABSTRACT 

Het abstract geeft inzicht in de inhoud en de vorm van de rapportering van het leeronderzoek. Het abstract 

bestaat uit de verschillende onderdelen van de rapportering van het leeronderzoek en bevat maximaal 400 

woorden. 

INLEIDING (SAMEN MET METHODE MAX 2 BLZ) 

In de inleiding schets je de achtergrond van het probleem en het nut van het onderzoek. Specifieke begrippen 

worden gedefinieerd. De inleiding eindigt met een duidelijke, concrete onderzoeksvraag, doelstelling of 

hypothese. 

METHODE 

In dit deel wordt de zoekstrategie beschreven zoals dit aangeleerd is in de lessen ‘wetenschappelijke 

praktijkvoering’. Je geeft weer welke databanken en welke zoektermen je gehanteerd hebt en welke ‘limits’ 

gerespecteerd werden. De zoekstrategie geeft weer hoe artikels geselecteerd en beoordeeld werden. 

RESULTATEN (MAX 7 BLZ) 

In een eerste deel beschrijf je welke methodes gebruikt werden in de geïncludeerde artikelen (bv. enquête, 

steekproef, observatie, …). Vervolgens worden op een gestructureerde wijze alle relevante resultaten over het 

onderwerp van de studie uiteen gezet. Je gebruikt tussentitels om de tekst op een overzichtelijke manier onder te 

verdelen. 

Een overzichtstabel van de resultaten uit de verschillende artikels kan een meerwaarde aan de tekst bieden. In 

een overzichtstabel geef je van elk gebruikt artikel de te vergelijken items weer, bv.: 


21

Eerst auteur jaartal populatie interventie Co-interventie 

(voorbeelden in gepubliceerde reviewartikels) 

DISCUSSIE (SAMEN MET BESLUIT MAX 2 BLZ) 

(eventueel) 

outcome … 

De discussie omvat een bespreking van overeenkomsten en tegenstrijdigheden in de bevindingen uit de 

verschillende artikels m.b.t. het onderwerp. De student kan hierbij zijn kritische inbreng doen. 

Verder worden sterktes en de zwaktes van het onderzoek kritisch weergegeven. 

De betekenis van de resultaten voor de klinische praktijk (en de generaliseerbaarheid van de resultaten) worden 

besproken en tenslotte wordt uitspraak gedaan over de betekenis van de resultaten voor verder onderzoek. 

BESLUIT (CONCLUSIE) (MAX 20 LIJNEN) 

In de conclusie formuleer je een antwoord op de onderzoeksvraag (de doelstelling van het onderzoek). Er worden 

geen nieuwe elementen besproken in de conclusie. 

TABELLEN EN FIGUREN 

Tabellen en figuren dienen genummerd te zijn en dienen in de tekst verwerkt te zijn. Alle illustraties moeten 

begrijpelijk zijn. Daarom is het soms nodig om een legende met verklaring van symbolen aan de illustratie toe te 

voegen of van de anderstalige termen te vertalen. Tracht de tekst niet te overladen met illustraties. Beperkt je 

liefst tot maximum 1 tabel of figuur per pagina en plaats deze zo dicht mogelijk bij het bijhorende tekstdeel. Zorg 

dat elke illustratie eenvoudig en overzichtelijk is. 

Door de illustratie te nummeren en ze een passend bijschrift te geven, kunnen ze gemakkelijker terug gevonden 

worden. Figuren en tabellen worden liefst afzonderlijk genummerd. Het bijschrift bij een figuur wordt onderaan de 

figuur geplaatst, het bijschrift van een tabel staat bovenaan de tabel. 

Bestaande illustraties kunnen letterlijk of onder een andere vorm overgenomen worden. Daarbij moet uiteraard 

steeds moet naar de bron verwezen worden: (naar Auteur, jaartal, pagina waarop de illustratie in de 

oorspronkelijke bron was terug te vinden). 

REFERENTIES 

De paper bevat een volledige literatuurlijst onder de hoofding “referenties”. Het refereren gebeurt volgens de 

APA-style. Informatie hierover vind je op www.apastyle.org en in het cursusmateriaal van ‘wetenschappelijke 

praktijkvoering’ (zie bijlage 2 “Bundel Studiemateriaal”). 


22


• Opdracht 7 “Schrijven van een overzichtsartikel” wordt ten laatste op vrijdag 31 mei 2013 ingediend via 

de daarvoor beschikbare pagina op Blackboard én 2 exemplaren in ingebonden versie worden ten 

laatste op vrijdag 31 mei 2013 afgegeven in het postvakje van I. Meyvis. 


• Abstract 

• Inleiding 

• Methode 

• Resultaten 

o De student komt tot een duidelijke, goed gestructureerde samenvatting van de rapportering van 

het leeronderzoek met maximum 400 woorden, met een duidelijke en correcte inhoud en 

correct taalgebruik. 2 

o De student komt tot een samenvatting van de rapportering van het leeronderzoek met 

maximum 400 woorden, met een onduidelijke of foute inhoud, of geen correct taalgebruik, of 

niet goed gestructureerd. 1 

o De student komt niet tot een goede samenvatting (onduidelijke en foutieve inhoud, geen correct 

taalgebruik, niet goed gestructureerd) van de rapportering van het leeronderzoek, OF de 

student maakt gebruik van meer dan 400 woorden voor het opstellen van het abstract. 

0 

o De student verwerft een correct inzicht in de probleemsituatie, kan de opdracht goed en 

gestructureerd afbakenen en stelt een duidelijke onderzoeksvraag. De student kan verbanden 

tussen verschillende situaties aantonen. De student maakt gebruik van correcte taal. 3 

o De student verwerft inzicht in de probleemsituatie, maar kan de opdracht niet goed of niet 

gestructureerd afbakenen of stelt geen duidelijke onderzoeksvraag. De student toont geen 

duidelijk verband aan tussen verschillende situaties. Taalgebruik is niet correct. 1,5 

o De student verwerft geen inzicht in de probleemsituatie en kan de opdracht moeilijk afbakenen. 

De gestelde onderzoeksvraag is onduidelijk. De student komt niet tot het aantonen van 

verbanden tussen verschillende situaties. Het taalgebruik is niet correct. 0 

o De student beschrijft op een goede en gestructureerde wijze de gebruikte methode voor het 

overzichtsartikel. De student beschrijft op een kritische wijze de selectie van de 

onderzoeksliteratuur. 3 

o De student beschrijft de gebruikte methode voor het leeronderzoek. De student beschrijft de 

selectie van de onderzoeksliteratuur. 1,5 

o De student beschrijft niet de gebruikte methode voor het leeronderzoek. De student komt niet 

tot een beschrijving van de selectie van de onderzoeksliteratuur. 0 


23

• Discussie 

• Besluit 

o De student geeft de bekomen resultaten weer op een gestructureerde, kritische en 

wetenschappelijk onderbouwde wijze. 6 

o De student geeft de bekomen resultaten weer op een gestructureerde en kritische wijze. 3 

o De student geeft de bekomen resultaten weer. 0 

o De student brengt wetenschappelijk onderbouwde argumenten aan, kan deze bediscussiëren 

en hierop constructief voortbouwen. 3 

o De student brengt argumenten aan en kan deze bediscussiëren. 1,5 

o De student brengt geen argumenten aan en/of kan deze niet bediscussiëren. 0 

o De student geeft de besluitvorming wetenschappelijk gefundeerd weer en kan de praktijk linken 

aan de theorie. De student kan het wetenschappelijk onderzoek over de gehele lijn linken aan 

het verloskundig handelen. De student geeft blijk van verregaande inzichten. 3 

o De student geeft de besluitvorming gefundeerd weer en kan de praktijk linken aan de theorie. 

1,5 

o De student komt tot een matige besluitvorming en kan de praktijk beperkt linken aan de theorie. 

0 

• Indien er plagiaat wordt vastgesteld zal de procedure gevolgd worden overeenkomstig het AOR, artikel 

52 „Fraude en poging tot fraude‟. 

• De student werkt constructief samen met zijn begeleider(s) en alle betrokken in dit eindwerk. 


24

5.7 Taken van de begeleider 

5.7.1 Eindwerkbegeleider 

De eindwerkbegeleider is de procesbegeleider. Hij/zij fungeert als coach en geeft feedback op de uitgewerkte 

delen van het eindwerk. De student kan niet verwachten van de eindwerkbegeleider dat hij/zij alle problemen 

oplost en teksten of hoofdstukken herschrijft. 

5.7.2 Praktijkbegeleider 

De praktijkbegeleider bezit relevante kennis en werkervaring met betrekking tot het onderwerp van het eindwerk 

en kan daardoor eveneens feedback geven aan de student. Hij/zij is bereid om regelmatig met de student te 

overleggen en om, in samenspraak met de eindwerkbegeleider, de student te evalueren. Hij/zij zal uitgenodigd 

worden om aanwezig te zijn op de eindwerkvoorstelling. 

Het kan aangewezen zijn dat er overleg nodig is tussen de student, de eindwerkbegeleider en de 

praktijkbegeleider. De nodige coördinaten van de praktijkbegeleider staan vermeld in het eindwerkcontract. 

Ingeval van uitstel van het eindwerk naar de 2de examenperiode wordt hiervoor een standaardformulier 

opgemaakt via de eindwerkverantwoordelijke. Aansluitend aan deze beslissing worden door de student en de 

eindwerkbegeleider afspraken gemaakt voor de verdere eindwerkbegeleiding. 


25

6 TRAJECT EINDWERK GST STUDENTEN 

• GST-studenten die OLOD 5 Wetenschappelijke Praktijkvoering 6 opnemen in het eerste semester van 

het academiejaar geven hun opdrachten af op volgende tijdstippen: 

o Opdracht 6: “Opmaak van een formulier Bachelorproefonderwerp”: vrijdag 28 september 2012 

o Opdracht 7: “Schrijven van een overzichtsartikel”: vrijdag 18 januari 2013 

• Voor de evaluatiecriteria wordt er verwezen naar de criteria per opdracht. 


26

7 EVALUATIE EN BEOORDELING 

7.1 Inleiding 

De evaluatie van semester 5 gebeurt op basis van een proces- en een productevaluatie. Voor de procesevaluatie 

wordt er gekeken naar de zelfevaluatie door de student en de peer evaluatie door de medestudenten van de 

groep. De bijdrage van de student op die Wikipagina kan mee van invloed zijn op de uiteindelijke evaluatie. 

7.2 Evaluatie en beoordeling van semester 5 

• Inhoud : 

o Zelf- en peer evaluatie telt voor 25% van de evaluatie mee. 

o Opdracht 4 : /20 (begeleider leeronderzoek) 

o Opdracht 5 : /5 (begeleider leeronderzoek) 

o Totaal : /25 (dit resultaat wordt herleid naar /20) 

7.3 Evaluatie en beoordeling van semester 6 

• Inhoud : 

o Opdracht 6 : /5 (eindwerkbegeleider) 

o Opdracht 7 : /20 (eindwerkbegeleider in overleg met de praktijkbegeleider) 

o Totaal : /25 (dit resultaat wordt herleid naar /20) 


27

8 BIBLIOGRAFIE 

Baarda, D.B., & De Goede, M.P.M. (2001). Basisboek Methoden en Technieken. Groningen: Stenfert Kroese. 

Baarda, D.B., & De Goede, M.P.M., & Theunissen, J. (1995). Kwalitatief onderzoek. Groningen: Stenfert Kroese. 

de Jong, A., Vandenbroele, H., van der Arend, A., Cox, K., Glorieux, M., van der Lyke, S. et al. (2003). Inleiding 

wetenschappelijk onderzoek voor het gezondheidszorgonderwijs. (2 ed.) Maarssen: Elsevier 

Gezondheidszorg. 

Heerink, M., Pinkster, M., & Bratti- van der Werf M. (2009). Onderzoek in zorg en welzijn: Een praktische 

handleiding. Amsterdam: Pearson Education Benelux. 

Teunissen, F. (1998). Lesgeven op papier. Effectieve leerteksten schrijven. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. 

Verhagen, A.P., van Rossum, E., de Bie, R.A., & de Vet, H.C.W. (1999). Literatuuronderzoek: doel en opzet van 

systematische reviews. Verpleegkunde, 14(3), 183-189. 

VLOV. (2008). Richtlijnen voor de auteur. Opgehaald van www.vlov.be 

http://enzu.vlov.be/media/filebook/files/Richtlijnen voor de auteur 2008.07.2011.pdf 


28

9 BIJLAGEN 

9.1 Bijlage 1: score formulier voor projectvaardigheden 

9.2 Bijlage 2: Bundel studiemateriaal 

9.3 Bijlage 3: Artikels 


29

Bijlage 1: Score formulier voor projectvaardigheden 

Ingevuld door: 

Ingevuld voor: 

Datum: 

Projectgroep: 

Het systematisch aanpakken van een probleem Ik scoor mijzelf 

• Zich oriënteren 

Vormt zich een beeld van het te ontwerpen product in een 

context. 

Vormt zich een beeld van de voor die context typerende 

vraagstukken. 

• Het analyseren en gebruiken van informatie. 

Herkent en analyseert complexe situaties. 

Zoekt, benut en verantwoordt informatiebronnen. 

• Het ontwerpen van een plan van aanpak 

Formuleert doelstellingen voorafgaand aan een plan. 

Zet doelstellingen om in activiteiten voor een plan. 

• Het controleren van werk 

Checkt in te leveren werk aan de hand van zelf opgestelde 

criteria. 

Stelt, indien nodig, plannen bij. 

• Het zichzelf motiveren bij “vastzitten” 

Vormt ideeën om los te komen. 

Houdt zich enige tijd bezig met een taak niet echt leuk 

gevonden wordt. 


Ik scoor mijn 

medestudent 

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

Subtotaal: “Het systematisch aanpakken van problemen” 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

Het werken in een taakgerichte groep Ik scoor mijzelf 

• Het opereren als lid van een team 

Neemt loyaal en actief deel aan de vergadering en de 

besluitvorming. 

Ik scoor mijn 

medestudent 

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

30

Onderhandelt vanuit een win-win situatie. 

Draagt zelf bij en maakt gebruik van bijdragen van 

anderen. 

• Het coördineren van de plannen. 

Verdeelt taken en stemt taken op elkaar af. 

Controleert de uitvoering van de taken. 

• Het voorzitten van een groepsbijeenkomst. 

Structureert de discussie (oa. houdt informatieronden ter 

voorbereiding van een beslissing) 

Houdt de discussie op gang binnen de gestelde kaders. 

• Het nemen van besluiten. 

Betrekt voorstellen en suggesties van anderen. 

Weegt verschillende mogelijkheden af tegen de 

doelstellingen die bereikt dienen te worden. 

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

Subtotaal: Het werken in een taakgerichte groep 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

Het communiceren met elkaar Ik scoor mijzelf 

• Het geven en ontvangen van feedback. 

Maakt opmerkingen die voor anderen verhelderend 

werken. 

Luistert naar commentaar op zichzelf zonder direct te 

oordelen. 

• Het omgaan met conflicten. 

Onderscheidt tijdig verschillende kanten aan een conflict. 

Giet verschillende meningen van verschillende kanten in 

een constructief voorstel. 


Ik scoor mijn 

medestudent 

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

Subtotaal: Het communiceren met elkaar 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

Het ontwikkelen van een werkattitude en het creëren van een 

werksfeer 

• Het creëren van een goed werkklimaat 

Verkoopt niet altijd “nee” als anderen wat vragen bij de 

uitvoering van de plannen. 

Stimuleert en motiveert medestudenten bij tegenslag. 

Ik scoor mijzelf 

Ik scoor mijn 

medestudent 

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

31

Durft anderen wat te vragen bij de uitvoering van de 

plannen. 

Verkrampt niet in stress situaties. 

• Het omgaan met regels 

Volgt de regels, maar wijkt – in overleg – af indien nodig. 

Spreekt anderen aan op afspraken. 

• Het assertief zijn. 

Neemt initiatief zonder af te wachten wat anderen doen. 

Komt voor zichzelf op. 

• Het geven van zelfkritiek. 

Evalueert de eigen prestatie. 

Maakt het eigen functioneren bespreekbaar. 

• Het reflecteren op zichzelf. 

Brengt zijn/haar eigen aandeel onder woorden. 

Reflecteert op eigen leerproces. 

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

Subtotaal: werkattitude / werksfeer 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

Totaal: 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 

Scoremogelijkheden: 

5 =Goed 4 = Ruim voldoende 3 = Voldoende 2 = Extra gerichte inspanning nodig 1 = Alle energie erop richten 


32

Studiemateriaal 

Bijlage bij Wetenschappelijke Praktijkvoering 

bachelor vroedkunde 

academiejaar 2012-2013

1 INLEIDING 

We spreken hier over een lijst met Studiemateriaal omdat in deze lijst literatuur en bronnen worden opgenomen 

die daadwerkelijk worden gebruikt en worden aanbevolen. 

Voor het opmaken van dergelijke lijsten kunnen programma’s zoals Reference Manager (www.refman.com) 

gebruikt worden. 

Dit document is een aangepast onderdeel van de cursus ‘Informatievaardigheden’ (Cavia) die door verschillende 

Vlaamse Hogescholen (Artesis Hogeschool, Karel de Grote Hogeschool, Katholieke Hogeschool Mechelen, 

Erasmus Hogeschool en EHSAL) werd ontwikkeld en in het najaar 2004 ter beschikking is op de BB 

leeromgeving van de Artesis Hogeschool Antwerpen. 

Dit document is terug te vinden op Blackboard in de cursus Bibliotheek Artesis Hogeschool. 

2 ALGEMENE REGELS 

Er bestaan verschillende regels voor het opmaken van literatuurlijsten en bibliografieën. 

Het is belangrijk om in de lijst voldoende informatie te geven zodat de bronnen kunnen worden teruggevonden. 

Consequentie bij het beschrijven van de bronnen vergemakkelijkt het terugvinden en verwerken. 

Hier is gekozen voor de APA (American Psychological Association) referentiestijl. Wat hierna volgt is geen exacte 

kopie, maar een zo getrouw mogelijke omzetting naar de Nederlandstalige situatie, met enkele aanpassingen en 

uitbreidingen. 

De oorspronkelijke regelgeving is te vinden in de publicatie: American Psychological Association (2001). 

Publication manual of the American Psychological Association (5th ed.). Washington DC: APA. 

– Cursivering: bepaalde delen uit de referenties worden gecursiveerd. Gebruik geen onderlijning, vet of 

kapitalen. 

– Tabulaties: de eerste lijn van elke referentie in de literatuurlijst staat aan de kantlijn, elke volgende lijn van een 

zelfde referentie moet inspringen. 

Tussen de referenties wordt geen regel opengelaten. 

– Bij ontbrekende informatie: 

– indien de gedrukte bron geen datum heeft, gebruik je z.d. in de datumpositie. 

– indien de gedrukte bron niet gepagineerd is, gebruik je de afkorting z.p. 

– indien een gedrukte bron meervoudig gepagineerd is (bijv. Romeinse en Arabische cijfers), gebruik je de 

afkorting m.p. 

– indien de uitgever of producent niet gekend is, gebruik je z.u. Voor andere ontbrekende informatie blijft het 

veld in de referentie leeg. 

– Paginering: waar concrete paginavermeldingen vereist zijn, gebruik je ‘p.’ of ‘pp.’, naargelang je verwijst naar 

één of meer pagina’s. 


1

3 RANGSCHIKKING BINNEN DE LITERATUURLIJST 

– De naam van de auteur wordt omgezet: eerst de familienaam, daarna de initialen voor elke auteur. Een 

familienaam bestaande uit meerdere delen wordt in zijn gehele vorm behouden (bijv. De Prins, J.; Van Der 

Straeten, K.) 

– De lijst wordt alfabetisch op familienaam van de auteur gerangschikt, te beginnen bij de eerste auteur. 

Basisprincipes bij alfabetisch rangschikken zijn hierbij: letter per letter sorteren en niets (= geen letter) gaat 

vóór 

bijvoorbeeld: 

op iets (= wel een letter). 

– Janssen, A. (2004) 

– Janssen, J. K., Peeters, H. B. (2003) 

– Janssens, J. K., Peeters, H. B., & Van Den Bossche, T. (2000) 

– Janssens, J. K., Rommens, P. (1997) 

– Bij meer dan één boek of artikel van een zelfde (groep) auteur(s): de volgorde wordt bepaald door de 

datum van publicatie, beginnend bij de oudste. 

– Bij een zelfde auteur en een zelfde publicatiejaar: het document waarvan de eerste letter uit de titel 

alfabetisch eerst komt, krijgt de letter a achter de publicatiedatum (bijv. 2002a). Letter b voeg je toe achter de 

publicatiedatum van het document dat de tweede in de alfabetische rij is (bijv. 2002b), enz… Om te 

rangschikken 

bijvoorbeeld: 

komt 2002a dan vóór 2002b; 

– Janssens, J. K. (2002a). Maken dat… 

– Janssens, J. K. (2002b). Wonderen zijn…. 

– Bij een zelfde auteur als enige auteur én als deel uitmakend van een groep: de auteur als enige auteur 

komt eerst in de lijst, bijvoorbeeld: 

– Janssens, J. K. (2003) 

– Janssens, J. K., & Peeters, H. B. (1998) 

– Bij een auteurs- of uitgeversgroep (corporatieve auteur): indien de auteur of uitgever van een werk een 

organisatie, overheidsdienst, studiegroep e.d. is, schrijf je die naam altijd voluit (bijv. Nationaal Instituut voor de 

Statistiek). 

– Bij een anonieme bron: de titel neemt de plaats in van de auteur en de rangschikking gebeurt op het eerste 

woord uit de titel. Lidwoorden als eerste woord tellen NIET mee, behalve als ze de functie van plaatsonderwerp 

hebben (bijv.: het regent). Telwoorden en rangtelwoorden tellen wel mee in de rangschikking, bijvoorbeeld: 

– Een brug te ver… 

– Eén paar schoenen… 


2

– Het regent pijpestelen… 

– De laatste der mohicanen… 

– Le premier arrêt…. 

– Rangschik referenties die met een cijfer beginnen alsof ze voluit geschreven zijn in de taal van de titel, 

bijvoorbeeld: 

– One more time…. 

– 4 (= quatre) petits cochons… 

– Vier jaar… 


3

Formaten en voorbeelden van referenties 

1 NIET ONLINE BRONNEN 

1.1 Gedrukte bronnen 

Overzicht 

1.1.1 Op zichzelf staande gedrukte publicaties 

– Boeken 

– Boek met 1 auteursvermelding 

– Boek met meer auteursvermeldingen 

– Boek van een bedrijf, organisatie, instelling (corporatieve auteur) 

– Boek zonder auteur (anoniem werk) 

– Gegevens in verband met de uitgave (editie) 

– Specifieke soorten boekmaterialen 

– Specifieke soorten boekmaterialen 

– Verzamelwerk 

– Meerdelig werk 

– Boek in reeks 

– Grijze literatuur (eindwerk, jaarverslag, overheidspublicatie…) 

– (Losbladig) aanvulwerk 

– Muzieknotatie 

1.1.2 Artikels en bijdragen in een gedrukte publicatie 

– Artikel/hoofdstuk in boek: algemene regel 

– Bijdrage in specifieke boekmaterialen 

– Bijdrage in verzamelwerk 

– Bijdrage in (losbladig) aanvulwerk 


4

– Bijdrage in meerdelig werk (bijv. encyclopedie) 

– Bijdrage in boek zonder auteursvermelding 

– Bijdrage in boek (met aparte titel) in reeks 

– Bijdrage in werk in muzieknotatie 

– Kranten- en tijdschriftartikels 

– Krantenartikel 

– Artikel in een (populair) magazine 

– Artikel in een (wetenschappelijk) tijdschrift met auteursvermelding 

– Artikel in een (wetenschappelijk) tijdschrift zonder auteursvermelding 

– Speciaal of extranummer horend bij een tijdschrift of krant 

1.2 Audiovisuele en elektronische bronnen 

1.2.1 Op zichzelf staande audiovisuele en elektronische bronnen 

– Audio (cd, cassette) 

– Audiovisuele en elektronische bronnen 

– Film, video, dvd 

– Radio- en tv-uitzending (eenmalig programma of reeks); podiumkunsten 

– Cd-rom als op zichzelf staande multimedia disk 

1.2.2 Bijdragen en artikels op audio, audiovisuele en elektronische bronnen 

– Nummer op cd of cassette 

– Radio- en tv-uitzending: aflevering in een reeks 

– Artikel/bijdrage uit een op zichzelf staande cd-rom 


5

2 ON LINE BRONNEN, DIGITALE BRONNEN: INTERNETDOCUMENTEN 

(WWW) 

2.1 Algemeen 

– Internetdocument 

– hoofdstuk of sectie van een internetdocument 

– digitaal tijdschriften krantenartikel 

– artikel(s) gevonden zonder gebruik te maken van een databankinterface 

– artikel(s) gevonden door gebruik te maken van een databankinterface 

– tijdschriftartikel 

– krantenartikel 


6

We maken een onderscheid tussen 

Formaten en concrete voorbeelden 

1 de klassieke, niet-online bronnen, zowel in gedrukte vorm als op diverse audiovisuele en elektronische dragers, 

en 

2 online elektronische bronnen. 

1 NIET ONLINE BRONNEN 

1.1 Gedrukte bronnen 

1.1.1 Op zichzelf staande gedrukte publicaties 

BOEKEN 

Bibliografische gegevens worden gerangschikt als volgt: 

Auteur/corporatieve auteur 

Publicatiejaar 

Titel van het boek: ondertitel van het boek (cursief) 

Editie (alleen als het niet de eerste editie is) 

Publicatieplaats 

Uitgever 

Let ook op de correcte interpunctie. 

• Boek met één auteursvermelding 

– De voornamen worden altijd tot de initialen herleid. 

– Na elke initiaal komt een punt en een spatie. 

– Een eventuele ondertitel komt na de hoofdtitel en wordt ervan gescheiden door een dubbelpunt, onmiddellijk 

na de hoofdtitel. Alleen het eerste woord van de titel krijgt een hoofdletter. Als er een komma in de titel 

voorkomt, wordt die vanzelfsprekend mee opgenomen, maar maakt nooit de scheiding tussen hoofd- en 

ondertitel. 

Format: Auteur, A. A. (publicatiejaar). Titel: ondertitel. Plaats van uitgave: Uitgever. 

Voorbeeld: 

Corda, A. (1999). Internet, als het even kan, in het talenonderwijs: een praktische gids. Bussum: Coutinho. 


7

• Boek met meer auteursvermeldingen 

– De voorlaatste en laatste auteur altijd verbinden via een komma en een ampersand (&). 

– Bij meer dan 6 auteurs: na de 6de naam “et al.” (= et alii) vermelden. 

Format: Auteur1, A. A., Auteur2, B. B., Auteur3, C. C., & Auteur4, D. D. (publicatiejaar). Titel. Plaats 

Voorbeeld: 

van uitgave: Uitgever. 

Boekhorst, A., Koers, D., & Kwast, I. (1999). Informatievaardigheden. Utrecht: Lemma. 

• Boek van een bedrijf/organisatie/instelling (corporatieve auteur) 

– Een corporatieve auteur is een groep van personen of een organisatie (bijv. krantengroep, 

overheidsinstelling….) die verantwoordelijk is voor de intellectuele of artistieke inhoud van een publicatie. 

– De naam van het bedrijf, de organisatie of de instelling komt in het auteursveld en wordt voluit geschreven. 

– Is de naam officieel een acroniem (d.w.z. een letterwoord) dan gebruik je het acroniem in het auteursveld. 

Neem het acroniem, met zijn verklaring, op in de afkortingenlijst. 

Format: Corporatieve auteur. (publicatiejaar). Titel. Plaats van uitgave: Uitgever. 

Voorbeeld: 

Ministerie van Economische Zaken. (2000). Praktische gids van het Ministerie van Economische Zaken. Brussel: 

Ministerie van Economische Zaken. 

• Boek zonder auteur(s) (=anoniem werk) 

– De titel neemt de plaats in van de auteur. 

– De rangschikking gebeurt op het naar het eerste woord uit de titel. {popup gekoppeld aan “eerste woord” met 

tekst: Lidwoorden als eerste woord tellen NIET mee, behalve als ze de functie van plaatsonderwerp hebben 

(bijv.: het regent). Telwoorden en rangtelwoorden tellen wel mee in de rangschikking.} 

– Het publicatiejaar staat tussen ronde haakjes na het titelveld, dat afgesloten wordt met een punt en een spatie. 

Format: Titel. (publicatiejaar). Plaats van uitgave: Uitgever. 

Voorbeeld: 

Belangrijke feiten en cijfers over de Europese Unie. (2004). Luxemburg: Bureau voor officiële publicaties der 

Europese Gemeenschappen. 


8

• Gegevens in verband met de uitgave (editie) 

– Boek in een uitgave die verschilt van de eerste uitgave: 

– Zet de uitgave tussen ronde haakjes na de titel. 

– Gebruik de taal van de publicatie voor het aanduiden van de uitgave. Bijv.: uitg., ed., éd., Ausg., … 

– meerdere plaatsen van uitgave/uitgever: 

– Bij vermelding van meer dan één plaats van uitgave en/of uitgever: geef telkens alleen de eerste op. 

Format: Auteur1, A. A., & Auteur2, B. B. (publicatiejaar). Titel (x de ed.). Plaats van uitgave: 

Voorbeeld: 

uitgever. 

Medlik, S., & Ingram, H. (2003). The business of hotels (4 th ed.). Oxford: Butterworth Heinemann. 


9

SPECIFIEKE BOEKMATERIALEN 

• Verzamelwerk 

Een verzamelwerk is een publicatie waarin, al dan niet onder een gemeenschappelijke titel, verschillende werken 

of gedeelten van werken van een of meer auteurs zijn samengebracht onder één gezichtspunt. 

– In een verzamelwerk bestaat de auteursvermelding bijna altijd uit de naam van redacteur(s) en/of editor(s)(= 

samensteller). In dit geval vermeld je zijn/hun functie tussen haakjes onmiddellijk na zijn/hun naam. 

– Meerdere auteurs uit eenzelfde functiecategorie worden aan elkaar gekoppeld door een “&”; 

auteursvermeldingen met verschillende functies worden aan elkaar gekoppeld door het woord “en”. 

– Gebruik de taal van de publicatie voor het aanduiden van de functie in afgekorte vorm. Bijv.” ed.” (editor), 

“samenst.” (samensteller), “Hrsg.” (Herausgeber), “red.” (redacteur), “réd. (rédacteur), “Red.” (Redakteur). Zie 

hiervoor ook de lijst van afkortingen. 

– Mogelijkheden: zie format hieronder 

Format: Redacteur, R. R. (red.). (publicatiejaar).Titel… 

Redacteur, A. A. (red.) en Editor, B. B. (ed.). (publicatiejaar). Titel… 

Voorbeeld: 

Redacteur1, A. A., & Redacteur2, B. B. (reds.) en Editor1, C. C., & Editor2, D. 

(publicatiejaar). Titel. Plaats van uitgave: Uitgever. 

D. (eds.). 

Codde, P. M., Price, M. F., & Zimmermann, F. M. (eds.). (2000). Tourism and development in mountain 

regions. Wallingford: CABI 

– Als er toch een auteur én een editor is, wordt de naam van de editor tussen haakjes onmiddellijk na de titel 

geplaatst, gevolgd door een komma en de afkorting ‘ed.’. 

Format: Auteur, A. A. (publicatiejaar). Titel (Editor, E. E., ed.). Plaats van uitgave: 

Uitgever. 

• Meerdelig werk 

Een meerdelige publicatie bestaat uit meer dan één aflevering of deel die samen een afgerond geheel vormen. 

Meestal is er geen unieke auteur. In dit geval komt de naam (namen) van de editor(s) op de plaats van de auteur 

in de referentie. 

– Bij referentiewerken zoals encyclopedieën, woordenboeken enz. volstaat het de belangrijkste editor te 

vermelden, met toevoeging van “et al.” . 

– Indien er geen editor vermeld is, neemt de titel de plaats in van de auteur. 

– Vermeld begin- en eindjaar van publicatie als de uitgave over meer jaren gebeurd is. 


10

– Na de titel wordt de editie of druk vermeld, indien verschillend van de eerste, en het aantal delen, gescheiden 

door een komma. Neem de gegevens in de taal van de publicatie over. 

Format: Editor, E. E. (ed.) et al. (publicatiejaar of publicatiejaren). Titel (x de ed., 

vols.1-10). Plaats van uitgave: Uitgever. 

Voorbeeld: 

Grote Winkler Prins encyclopedie in 26 delen (9 de geh. herz. dr., dln. 1-26) (1990-1993). Amsterdam: Elsevier. 

• Boek in een reeks 

Een reeks of seriële publicatie bestaat uit een aantal afzonderlijke werken die, behalve een 

gemeenschappelijke reekstitel ook een eigen hoofdtitel hebben. 

– De gegevens over de reeks worden voorafgegaan door “In”. 

– Gebruik bij de volumeaanduiding de taal van de publicatie: dl., vol., Vol. enz. 

– Bij meerdere editors: zie in dit geval bij {link: bijdrage in verzamelwerk}. 

– Het is ook mogelijk dat er geen auteur(s) en/of editor(s) zijn. In dit geval schuift de afzonderlijke boektitel naar 

de auteurspositie door en komt de reekstitel onmiddellijk na het woord “In”. 

Format: Auteur, A. A. (publicatiejaar). Titel van het boek. In E. E. Editor (ed.), Titel van de 

reeks (vol. x). Plaats van uitgave: Uitgever. 

Voorbeeld: 

Chartier, R. (1989). Van de Renaissance tot de Verlichting. In J. K. Missinne (ed.), 

Geschiedenis van het persoonlijk leven (dl.3). Amsterdam: Agon. 

• Grijze literatuur 

Grijze literatuur omvat alle publicaties die niet via de klassieke kanalen van de uitgeverij of boekhandel worden 

verspreid. Het betreffen eindwerken, jaarverslagen, overheidspublicaties, onderzoeksrapporten, brochures enz… 

– Vuistregel is: refereer zoals een {hyperlink: op zichzelf staande gedrukte publicatie}. Betreft het een bijdrage in 

een gedrukte publicatie ga dan naar {hyperlink: artikels en bijdragen opgenomen in een gedrukte publicatie}. 

– Men spreekt van een brochure wanneer de publicatie minder dan 36 pagina’s bevat. Voeg [Brochure] toe na 

de titel of editie, indien deze laatste ingevuld wordt. 

– Als de publicerende instantie een nummer of code (rapportnummer, contractnummer enz.) aan de publicatie 

toegekend heeft, voeg je dit tussen ronde haakjes toe onmiddellijk na de titel (dus zonder spatie), zonder 

cursivering van de gegevens tussen de haakjes. 

– In verband met de uitgever: geef indien mogelijk de exacte naam van de publicerende instantie (ministerie, 

departement, onderwijsinstelling, onderzoeksinstelling, belangenvereniging….). Laat de overkoepelende naam 


11

van de uitgever eraan voorafgaan als de exacte naam onbekend/nietszeggend is of verwarring kan zaaien. 

Voorbeeld: “Administratie Planning en Statistiek” kan beter voorafgegaan worden door “Ministerie van de 

Vlaamse Gemeenschap”. 

– Bij eindwerken: 

– Na de titel komt, tussen vierkante haken, de vermelding dat het om een eindwerk gaat. Gebruik hierbij de 

benaming zoals ze op de kaft van de publicatie voorkomt. Er zijn verschillende mogelijkheden zoals 

[eindwerk], [eindverhandeling], [licentiaatsthesis], [doctoraatsthesis], [afstudeerproject] … enz. 

– schrijf de naam van de onderwijsinstelling, na de plaatsuitgave, voluit. 

Rapport van overheids- en/of onderzoeksinstelling, al of niet in een reeks 

Formats: Auteur, A. A. (publicatiejaar). Titel: ondertitel. Plaats van uitgave: Uitgever. 

Voorbeeld: 

of 

Titel: ondertitel (publicatiejaar). Plaats van uitgave: Uitgever. 

Auteur, A. A. (publicatiejaar). Titel van boek: ondertitel. In E. E. Editor (ed.), 

Titel van de reeks(reeksnummer). Plaats van uitgave: Uitgever. 

Vrind 99: Vlaamse regionale indicatoren. (2000). Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap 

Administratie Planning & Statistiek. 

Termote, T. (2003). Evaluatiemethode voor centrumbeheer. In Facetten van West-Vlaanderen(51). 

Brugge: WES Onderzoek & Advies 

Jaarverslag 

Format: Auteur, A. A. (publicatiejaar). Titel: ondertitel. Plaats van uitgave: Uitgever. 

Voorbeeld: 

Jossart, L. (ed.). (2001). Virgin Express: annual report 2000. Melsbroek: Virgin Express. Jaarverslag Vlaams 

Parlement 2000-2001 (2001). Brussel: Vlaams Parlement. 


12

Eindwerk 

Format: Auteur, A. A. (publicatiejaar). Titel van eindwerk [type eindwerk]. Plaats van 

Voorbeeld: 

uitgave: Onderwijsinstelling voluit geschreven. 

Segers, J. (1997). The Belgian congress sector [licentiaatsthesis]. Diepenbeek: Limburgs 

Brochure 

Universitair Centrum 

Format: Auteur, A. A. (publicatiejaar). Titel [brochure]. Plaats van uitgave: Uitgever. 

Voorbeeld: 

Technopolis. (2002). Meesterplan (2 de ed.) [Brochure]. Mechelen: Technopolis. 

• (Losbladig) aanvulwerk 

Een al dan niet losbladig aanvulwerk is een publicatie samengesteld uit losse op (on)regelmatige tijdstippen 

verschijnende bladen, katernen of boekjes die worden ingevoegd in een ringband. 

– Het geheel is te refereren als een boek of meerdelig werk, met toevoeging tussen vierkante haken na de titel 

[losbladig werk]. 

– Als publicatiedatum geldt de datum van de eerste aflevering. 

Format: Editor, E. E. (ed.) (publicatiejaar 1 ste aflevering). Titel [losbladig werk]. Plaats van 

uitgave: Uitgever. 

Voorbeeld: 

De Craemer, J. (ed.) et al. (2002). ICT en onderwijsvernieuwing [losbladig werk]. Mechelen: Wolters 

Plantyn. 

• Muzieknotatie 

Een muziekstuk of compositie is vastgelegd in muzieknotatie, meestal op een notenbalk, wat het mogelijk maakt 

meermaals gelezen en uitgevoerd te worden. Deze ‘muziekwerken’ kunnen volledige partituren zijn, 

muziekstukken per instrument of zangstem, studieboeken, bloemlezingen, uittreksels of vereenvoudigingen enz. 


13

– De meeste muziekwerken bevatten dezelfde bibliografische gegevens als een gewoon boek en worden dus als 

een boekmateriaal gerefereerd. 

– Betreffende de auteur(s): 

– Op de plaats van de auteur komt de naam van de componist, gevolgd door “(comp.)”. 

– Bij verzamelwerken met meerdere componisten geldt dezelfde auteursregel als bij {link: meerdere 

auteurs}, met toevoeging van “(compn.)”. 

– Een uitzondering vormen de studieboeken en bloemlezingen. Bij dezen gaat het meestal om een 

verzameling kortere stukken van verschillende componisten, van wie de naam al dan niet gekend is. Dan 

geldt de regel zoals bij {link: verzamelwerken}. Indien een redacteur of editor (samensteller) vermeld is, 

komt deze op de auteurspositie met toevoeging van zijn functie. In het andere geval komt de titel op de 

plaats van de auteur. 

– Na de titel wordt [muzieknotatie] tussen vierkante haken toegevoegd. 

Format: Componist, C. C. (comp.). (publicatiejaar). Titel [muzieknotatie]. Plaats van 


Voorbeeld: 

Bach, J. S. (comp.). (z.d.). Notenbüchlein für Anna Magdalena Bach [muzieknotatie]. Bruxelles: Cranz. 

Lehar, F.(comp.). (z.d.). Wolgalied, uit de operette Der Zarewitsch [muzieknotatie]. 

Amsterdam: J Poeltuyn. 

Les maîtres du piano: études progressives en neuf cahiers, revues, annotées et doiigtées par Armand Ferté: 

1A [muzieknotatie]. (z.d.) . Bruxelles: Schott Frères. 


14

1.1.2 Artikels en bijdragen opgenomen in een gedrukte publicatie 

ARTIKEL/HOOFDSTUK IN BOEK: ALGEMENE REGEL 

Belangrijkste verschillen met het voorgaande: 

– Bij het opmaken van de referentie van een deel uit een publicatie moet je zowel de titel van de bijdrage als de 

titel van het globale werk zelf vermelden. Let daarbij op de cursivering: de globale titel van het werk is altijd 

gecursiveerd, de titel van de bijdrage nooit. 

– Ook de begin- en eindpagina van de bijdrage moeten expliciet vermeld worden, niet gecursiveerd en tussen 

haakjes na de titel. 

– Bijkomende informatie zoals volumenummer, aflevering enz. worden mee tussen de haakjes vóór de 

paginering gezet, gescheiden door een komma; zie ook bij {link: bijdrage in losbladig aanvulwerk} en {link: 

bijdrage in meerdelig werk} 

Bibliografische gegevens zijn gerangschikt als volgt: 

Auteur(s) van de bijdrage 

Publicatiejaar 

Titel van de bijdrage 

Samensteller(s) van het boek, voorafgegaan door ‘In’ en gevolgd door een komma 

Titel van het boek (cursief) 

Indien nodig: bijkomende informatie om de publicatie te identificeren (bijv. vol. nr, editie, 

rapportnummer…) tussen haakjes vóór de paginering 

Begin- en eindpagina van de bijdrage, voorafgegaan door ‘p.’ of ‘pp.’ 

Publicatieplaats 

Uitgever 

BIJDRAGE IN SPECIFIEKE BOEKMATERIALEN 

• Bijdrage in een verzamelwerk 

– Verzamelwerken hebben meestal naast een auteur per bijdrage, een ‘editor’ of samensteller (of meerdere) voor 

het geheel. Vermits deze hier meestal niet als auteur fungeren, worden hun namen niet omgezet. Gebruik ook 

hier alleen de initialen van hun voornaam. 

– Bij afwezigheid van een editor vermeld je de titel onmiddellijk na ‘In’. 

Format: Auteur, A. A. (publicatiejaar). Titel van de bijdrage. In E. E. Editor (ed.), Titel van 

boek (pp. x-y). Plaats van uitgave: Uitgever. 


15

Voorbeeld: Gurung, C. P., & DeCoursy, M. A. (2000). Too much too fast: lessons from Nepal’s 

Lost Kingdom of Mustang. In P. M. Godde, M. F. Price, & F. M Zimmermann (eds.), Tourism and 

development in mountain regions (pp. 239-254). Wallingford: CABI. 

• Bijdrage in een losbladig aanvulwerk 

– De format is gelijk aan deze voor {link: bijdrage in verzamelwerk}. Publicatiejaar is hier de datum van de 

aflevering. 

– Een bijkomende aanduiding (nummer van de aflevering, deel, enz.) tussen haakjes na de titel van het 

aanvulwerk is mogelijk. Elk onderdeel van de data tussen haakjes wordt van elkaar gescheiden door een 

komma. 

Format: Auteur, A. A. (publicatiejaar van de aflevering). Titel van de bijdrage. In E. E. 

Editor (ed.), Titel van het losbladig werk (aflevering of volumenummer of 

andere aanduiding, pp. x-y). Plaats van uitgave: Uitgever. 

Voorbeeld: 

Van Petegem, P., & Imbrecht, I. (2003). Krachtige leeromgevingen creëren via ICT. InJ. De 

Craemer (red.), ICT en onderwijsvernieuwing (afl. 5, pp. 1-21). Mechelen:Wolters Plantyn. 

• Bijdrage in een meerdelig werk (bijvoorbeeld een encyclopedie) 

– De format is gelijk aan deze voor {link: bijdragen in verzamelwerken} met toevoeging van het volumenummer 

vóór de pagina-aanduiding “pp”. Beide elementen tussen haakjes worden van elkaar gescheiden door een 

komma en zijn niet gecursiveerd. 

Format: Auteur, A. A. (publicatiejaar). Titel van bijdrage. In E.E. Editor (ed.), Titel van 

meerdelig werk (vol. nr., pp. x-y). Plaats van uitgave: Uitgever. 

Voorbeeld: 

Wonnacott, P. (1991). International trade. In The new encyclopaedia Britannica (vol. 21, pp. 824- 854). Chicago: 

Encyclopaedia Britannica. 

• Bijdrage in een boek zonder auteursvermelding 

– de titel van de bijdrage neemt de plaats van de auteur in en wordt gevolgd door het publicatiejaar. 

Format: Titel van de bijdrage. (publicatiejaar). In E. E. Editor (ed.), Titel van boek (pp. x-y). 

Plaats van uitgave: Uitgever. 

Voorbeeld: 

Ethics and economy. (2003). In The world guide 2003/2004: an alternative reference to the countries of our 

planet (pp. 54-61). Oxford: New internationalist publications 


16

• Bijdrage in een boek (met aparte titel) in een reeks 

– Indien er geen reekseditors en/of volume-editors zijn, worden die weggelaten. 

Format: Auteur, A. A. (publicatiejaar). Titel van bijdrage. In R. R. Reekseditor (ed.) & V. V. 

Voorbeeld: 

Volume-editor (vol.ed.), Titel van de reeks: Vol. x: Titel van het boek (x de 

ed., pp. x-y). Plaats van uitgave: Uitgever. 

Clark, L. S. (1992). A strategic perspective on employment, education and trainingissues in the 

1990s. In J. R. Brent Ritchie & D. E. Hawkins (eds.) en F. Go & D. Frechtling (vol. eds.), World travel 

and tourism review: vol. 2: indicators, trends and issues (pp. 219-224). Wallingford: CABI. 

• Bijdrage in een werk in muzieknotatie 

– Dezelfde regels gelden als bij {link: bijdrage in verzamelwerk}, met toevoeging van (comp.) of, bij meerdere 

componisten (compn.) na de auteursnaam en [muzieknotatie] na de informatie i.v.m. aflevering, volume, 

pagina’s enz. 

Format: Componist, C. C. (comp.). (publicatiejaar). Titel van muziekstuk. In E. E. 

Voorbeeld: 

Editor (ed.), Titel van het globale muziekwerk (pp. x-y) [muzieknotatie]. 

Plaats van uitgave: Uitgever. 

Czerny, C. (comp.). (z.d.). Menuet. In B. C. Balliauw (ed.), Les maîtres du piano: études progressives en neuf 

cahiers, revues, annotées et doigtées par Armand Ferté: 1A (p. 12) [muzieknotatie]. Bruxelles: Schott Frères 

KRANTEN- EN TIJDSCHRIFTARTIKELS 

Bibliografische gegevens zijn gerangschikt als volgt: 

Auteur(s) van het kranten- of tijdschriftartikel 

Publicatiejaar (exacte datum bij een krantenartikel en/of een magazine) 

Titel van het artikel 

Eventuele ondertitel voorafgegaan door een dubbelpunt 

Titel van krant of tijdschrift (cursief) 

Volumenummer van het tijdschrift (indien beschikbaar) (cursief) 

Nummer van het tijdschrift binnen de jaargang of vervolgnummer (indien beschikbaar)Begin- en 

eindpagina van het artikel met de aanduiding ‘p.’ of ‘pp.’ bij een krantenartikel, zonder aanduiding ‘p.’ of 

‘pp.’ bij een tijdschriftartikel. 


17

• Krantenartikel 

– De pagina-aanduiding wordt voorafgegaan door ‘p.’ of ‘pp.’ of door de aanduiding door de krant zelf 

aangehouden. Als een artikel over niet opeenvolgende pagina’s gepubliceerd is, vermeld je alle paginaaanduidingen, 

van elkaar gescheiden door een komma (voorbeeld: B1, B3, B5-7). 

– Vermeld hier de exacte datum van verschijnen, met de maand voluit geschreven én in de taal van de 

publicatie. 

– Is er geen auteur, dan wordt de exacte datum tussen haakjes achter de titel gezet, na een punt en spatie. 

Format: Auteur, A. A. (exacte publicatiedatum). Titel van artikel. Titel van krant, p. of 

pp. 

Voorbeeld: 

De Belder, H. (24 oktober 1997). Katholiek onderwijs moet vertrouwen in zaaigoed. De Standaard, p. 3. 

• Artikel in een (populair) magazine 

– We spreken van een magazine als een tijdschrift bedoeld wordt met gevarieerde inhoud, vaak gericht op de 

actualiteit én op het grote publiek. 

– Vermeld hier de exacte datum van verschijnen, de maand bij maandbladen, maand én dag bij weekbladen, 

met de maand voluit geschreven én in de taal van de publicatie. 

– Vermeld het volumenummer en het nummer binnen de jaargang of vervolgnummer. Indien één van deze 

gegevens ontbreekt, sla je dit over. 

Format: Auteur1, A. A., & Auteur2, B. B. (exacte publicatiedatum). Titel van artikel. Titel 

van magazine, volumenummer (vervolgnummer), x-y. 

Voorbeeld: 

Bulté, A., & Van Heeswijck, M.-J. (4 mei 2004). Het proces-Dutroux: chaos in de assisenzaal. 

Humo, (3322), 32-35. 

• Artikel in een (wetenschappelijk) tijdschrift met auteursvermelding 

Format: Auteur, A. A. (publicatiejaar). Titel van artikel. Titel van tijdschrift, 

volumenummer(nummer binnen de jaargang), x-y. 

Voorbeeld: 

Manhave, R. (2004). Intranet: strategisch instrument of modeverschijnsel?. Ad rem, 18(2), 7-8. 


18

• Artikel in een (wetenschappelijk) tijdschrift zonder auteursvermelding 

– Als er geen auteur is, neemt de titel van het artikel de plaats in van de auteur. 

– Het publicatiejaar wordt tussen ronde haakjes achter de titel gezet. De titel wordt wel eerst afgesloten met een 

punt en een spatie. 

Format: Titel van artikel. (publicatiejaar). Titel van tijdschrift, volumenummer van tijdschrift 

Voorbeeld: 

indien beschikbaar(nummer van tijdschrift binnen de jaargang of 

vervolgnummer), x-y. 

Maandag fruitdag. (2004). Klasse, (143), 48-49 

• Speciaal of extranummer horend bij een krant of tijdschrift 

Dezelfde regels gelden zoals bij artikels uit krant of tijdschrift. Maar na de titel wordt tussen vierkante haken de 

aanduiding van extranummer,… enz. gezet. 

Format: Auteur, A. A. (publicatiejaar).Titel van extranummer [omschrijving]. Titel van 

Voorbeeld: 

vervolgnummer). 

bijhorend tijdschrift, volumenummer (nummer binnen jaargang of 

Castellano, J. (2004). Disneyland resort Paris [supplement]. Viajar, (227). Incentive trends 2004 [speciale 

editie]. (2004). MIM Magazine,( juli/aug.). 


19

1.2 Audiovisuele en elektronische bronnen 

1.2.1 Op zichzelf staande materialen 

AUDIO (CD, CASSETTE) 

• Volledige cd of cassette 

Betreffende de auteur: 

– Bij muziek kunnen meerdere ‘auteurs’ in verschillende functies betrokken zijn: de liedschrijver, de componist, 

de uitvoerder(s)… 

– De liedschrijver staat altijd als eerste op de auteurspositie en wordt hier verder gedefinieerd als ‘auteur’. 

– Als de liedschrijver en de componist dezelfde zijn, komt zijn naam op de auteurspositie, zonder 

functievermelding. 

– Als de liedschrijver/componist dezelfde is als de uitvoerder komt zijn naam op de auteurspositie, zonder 

functievermelding. 

– Is er een liedschrijver en een componist dan komen beide op de auteurspositie, eerst de auteur en daarna 

de componist met vermelding van zijn functie “(comp.)” tussen ronde haakjes. 

– Als de liedschrijver en/of componist en de uitvoerder verschillende mensen zijn, wordt de naam van de 

uitvoerder aan het auteursveld toegevoegd, met functievermelding (uitv.) . 

– Als alleen de naam van de uitvoerder gekend is, komt deze op de auteurspositie met de afkorting (uitv.) 

achter zijn naam. 

– Meerdere auteurs uit eenzelfde functiecategorie worden aan elkaar gekoppeld door een “&”; 

auteursvermeldingen met verschillende functies worden aan elkaar gekoppeld door het woord “en”. 

– Na de titel komt tussen vierkante haken het type van informatiedrager, in dit geval [cd] of [cassette]. 

– Zijn er meerdere distributeurs dan wordt alleen de eerste opgenomen. 

– Als de opnamedatum verschilt van de copyrightdatum moet de opnamedatum aan het einde van de referentie 

tussen ronde haken toegevoegd worden. 


20

Formats: Auteur, A. A. (jaar van copyright). Titel van album [type van het 

medium]. Plaats van muziekopname: Distributeur.(Opnamedatum 

als deze verschilt van copyright datum). 

of 

of 

Voorbeeld: 

Auteur, A. A. en Componist, C. C. (comp.). (jaar van copyright). Titel van album. 

[Type van het medium]. Plaats van muziekopname: 

Distributeur.(Opnamedatum als deze verschilt van copyright 

datum). 

Componist1, C. C., & Componist2, C.C. (compn.) en Uitvoerder, U. U. (uitv.). 

(jaar van copyright). Titel van album enz. 

Clapton, E. (1992). Unplugged [cd]. New York: MTV Networks. 

Chopin, F. (comp.) en Pires, M. J. (uitv.). (1996). The nocturnes [cd].Hamburg: Deutsche 

Grammophon. 

Richardson, S. (uitv.). (1997). Shakuhachi meditation music: traditional Japanese flute for Zen meditation [cd]. 

Z. p.: Sounds True. 

Jacob, M., & Strutt, P. (1996). English for international tourism: Coursebook (Cassette 1, units 1-7) 

[cassette]. Z.p.: Addison Wesley Longman. 

• Nummer op cd of cassette 

De regelgeving volgt deze van de gedrukte bronnen 

– De regelgeving in verband met de auteursvermelding geldt hier ook 

– De titelgegevens van de volledige cd of cassette worden voorafgegaan door “Op”. 

Format: Auteur, A. A. en Uitvoerder1, U. U. & Uitvoerder2, U. U. (uitvs.).(publicatiejaar). 

Voorbeeld: 

Titel van het lied. Op Titel van het album [type van het medium]. 

Publicatieplaats: Distributeur. (publicatiedatum indien 

verschillend van copyright). 


21

Chopin, F.(comp.) en M. J. Pires (uitv.). (1996). Nocturne n° 9 in B major, op. 32 n° 1: 

andante sostenuto. Op The Nocturnes [cd]. Hamburg: Deutsche 

Grammophon. 

Sangaré, O. (1995). Saa magni. Op Desert blues: ambiances du Sahara [cd]. 

Frankfurt am Main: Network Medien. 

Tura, W. en Lemaire, J. (uitv.). (1990). Heimwee naar huis. Op Turalura: rockers 

zingen Tura [cd]. Z.p.: Topkapi. 

• Audiovisuele en elektronische bronnen 

Bij audiovisuele bronnen kan bij de beschrijving van het gebruikte materiaal verwarring ontstaan omdat de 

feitelijke drager van de informatie (filmrol, videoband, dvd,…) niet altijd samenvalt met de inhoud van de bron 

(film-, video- of podiumproductie, radio- of tv-uitzending…). Een tv-uitzending of podiumproductie bijvoorbeeld 

kan naderhand op video of dvd opgenomen zijn, een film of theatervoorstelling kan op televisie vertoond zijn, enz. 

We hanteren daarom de volgende regel: beschrijf in de referentie de inhoudelijke gegevens volgens de regels 

van het type informatiedrager dat je gebruikt hebt en zet dat type tussen vierkante haken. Mogelijke types zijn: 

[film], [video], [cassette], [cd-rom], [dvd]. Is het niet mogelijk om een drager te beschrijven, maar wel het soort 

productie omdat je die persoonlijk hebt gehoord of gezien of beschikt over een niet gecommercialiseerde opname 

voor privé gebruik, vermeld dan de productiesoort. Mogelijke types zijn hier: [podiumproductie], [radio-uitzending], 

[tv-uitzending], [tv-reeks], [tv-reeks aflevering]. 

Concreet: heb je een reportage op televisie gezien, dan maak je de referentie voor de literatuurlijst volgens de 

regels van deze informatiedrager. Refereer je aan dezelfde tv-uitzending op video, dan maak je de referentie op 

basis van de bibliografische gegevens op die videoband en volgens de referentieregels van videomaterialen. 

Bedenk bij video, cassette e.d. wel dat het hier altijd om officiële kopijen moet gaan en NIET om zelf opgenomen 

programma’s! 

• Film, video, dvd 

“Auteurs” bij film en video zijn vaak moeilijk eenduidig te geven. Meestal zijn het de producent(en) en 

regisseur(s). Deze komen dan ook op de auteurspositie in de referentie: 

– Indien de producent(en) niet gekend is, volstaat het de regisseur(s) in de referentie in de auteurspositie op te 

nemen en omgekeerd, telkens met functievermelding (prod.) of (reg.) tussen haakjes. 

– Als er een andere duidelijke “schrijver/maker” aanwezig is, wordt deze mee opgenomen in de auteurspositie, 

indien mogelijk met vermelding van zijn functie. 

– Indien de film of video deel uitmaakt van een reeks verschijnt de reeksnaam cursief in het titelveld, gevolgd 

door een dubbelpunt en de specifieke titel. 

– Gegevens van uitgave zijn: land van publicatie en distributeur. 


22

Format: Producent1, A. A., & Producent2, B. B. (prodn.) en Regisseur1, A. A., & 

Voorbeeld: 

Regisseur2, B. B. (regs.). (publicatiejaar). Reekstitel: specifieke titel 

[type van medium]. Land van publicatie: Distributeur. 

Scorsese, M. (prod.), & Lonergan, K. (auteur/reg.). (2000). You can count on me [film]. VerenigdeStaten: 

Paramount Pictures. 

Enthoven, G. (auteur/ed.). (2001). Les enfants de l’amour [video]. Belgium:Cine-International. 

Palin, M. (1998). De cirkel rond: deel 1-3 Van Diomede tot China [video]. 

Amsterdam: Memphis Belle International. 

• Radio- en tv-uitzending: eenmalig programma of reeks 

– De exacte uitzenddatum moet vermeld worden bij een eenmalige uitzending. 

– Bij een reeks moet het jaar vermeld worden. 

– Type van het medium is hier [tv-uitzending] of [tv-reeks]. 

– Bij ontbreken van de “auteursnamen” wordt de titel naar de auteurspositie doorgeschoven. 

Format: Producent1, P. P., & Producent2, V. V. (prodn.) en Regisseur1, R. R., & 

Voorbeeld 

Regisseur2, W. W. (regs.). (exacte uitzenddatum of jaar). 

Titel van het programma of de reeks [Type]. Tv zender. 

Vandenborre, H., & Whirlpool, J. (prodn.). (2004). Histories [tv-reeks]. Canvas. 

The Third World war: the hunt for America’s sleeper cells (10 th june 2004) [Tv-uitzending]. BBC1. 

• Podiumkunsten 

De regelgeving voor “auteur” is gelijk aan deze bij {link: film, video, dvd}: 

– Meestal gaat het hier om een regisseur. Deze komt dan op de auteurspositie in de referentie. 

– Een individu of gezelschap kan eveneens als uitvoerder in de auteurspositie opgenomen worden. 

– Bij een life voorstelling moet de exacte vertoningsdatum vermeld worden. 

– Type van het medium is hier [podiumproductie]. 

– Bij de uitgave gegevens komt de plaats waar de productie opgevoerd werd en de exacte locatie. 


23

Format: Regisseur, R. R. (reg.) en Uitvoerder, U. U. (uitv.). (exacte opvoeringsdatum). 

Voorbeeld: 

Titel van de productie [podiumproductie]. Plaats van opvoering: Locatie. 

De Keersmaeker, A. T. (reg.) en Rosas (uitv.). (17 september 2004). Bitches brew/Tacoma narrows 

[podiumproductie]. Brussel: Muntschouwburg. 

• Cd-rom als op zichzelf staande multimedia disk 

Hier geldt de regelgeving voor een op zichzelf staande gedrukte publicatie} met toevoeging van het type 

informatiedrager, namelijk [cd-rom] tussen vierkante haken. 

Format: Auteur1, A. A., & Auteur2, B. B. (Publicatiejaar). TiteI [cd-rom]. Plaats van 

uitgave: Uitgever/Distributeur 

Voorbeeld: 

De grote musea van Europa: deel 1.(1996) [cd-rom]. Parijs: Emme Interactive. 


24

1.2.2 Artikels en bijdragen op audio, audiovisuele en elektronische bronnen 

NUMMER OP CD OF CASSETTE 

De regelgeving volgt deze van de gedrukte bronnen 

– De regelgeving in verband met de auteursvermelding geldt hier ook. 

– De titelgegevens van de volledige cd of cassette worden voorafgegaan door “Op”. 

Format: Auteur, A. A. en Uitvoerder1, U. U. & Uitvoerder2, U. U. (uitvs.).(Publicatiejaar). 

Voorbeeld: 

Titel van het lied. Op Titel van het album [type van het medium]. 

Publicatieplaats: Distributeur. (publicatiedatum indien verschillend van copyright). 

Chopin, F.(comp.) en M. J. Pires (uitv.). (1996). Nocturne n° 9 in B major, op. 32 n° 1: 

andante sostenuto. Op The Nocturnes [cd]. Hamburg: Deutsche Grammophon. 

Sangaré, O. (1995). Saa magni. Op Desert blues: ambiances du Sahara [cd]. Frankfurt am Main: 

Network Medien. 

Tura, W. en Lemaire, J. (uitv.). (1990). Heimwee naar huis. Op Turalura: rockers zingen Tura [cd]. Z.p.: 

Topkapi. 

RADIO- EN TV-UITZENDING: AFLEVERING IN EEN REEKS 

– In het auteursveld: vermeld eerst de naam van de producent en daarna de regisseur, met tussen haakjes na 

hun naam hun respectieve functie. 

– De naam van de producer komt hier in de “editor”-positie. (cfr samensteller bij gedrukte bronnen) 

– Bij ontbreken van de “auteursnamen” wordt de titel naar de auteurspositie doorgeschoven. 

Format: Producent1, P. P., & Producent2, V. V. (prodn.) en Regisseur1, R. R., & 

Regisseur2, W. W. (regs.). (exacte verschijningsdatum). Titel van de 

reeks: titel van de aflevering [Type]. Tv zender. 

Voorbeeld: 

Van De Venne, K. (prod.). (12 augustus 2004). Histories: Maria Callas, de diva en het noodlot [tv-reeks 

aflevering]. Canvas. 

ARTIKEL/BIJDRAGE UIT EEN OP ZICHZELF STAANDE CD-ROM 

– Dezelfde regelgeving geldt als bij {link: bijdrage in verzamelwerk} met toevoeging van het type 

informatiedrager, namelijk [cd-rom] tussen vierkante haken. 


25

– De titel van cd-rom wordt voorafgegaan door “Op”. 

Format: Auteur1, A. A., & Auteur2, B. B. (publicatiejaar). Titel van artikel. Op Editor1, 

Voorbeeld: 


E. E., & Editor2, F.F. (eds.), Titel van cd-rom [cd-rom]. Plaats van 

Jones, T. (2003). Impact of climate change in coastal and marine areas. Op Climate change and tourism [cd- 

rom]. Madrid: WTO. 


26

2 ON LINE BRONNEN, DIGITALE BRONNEN: INTERNET (WWW) 

2.1 Algemeen 

Er staan vele soorten informatie op het WWW op vele verschillende manieren gestructureerd en gepresenteerd. 

Maar onafhankelijk van de format gelden 2 belangrijke principes: 

– verwijs de lezer zo nauwkeurig mogelijk naar de informatie, d.w.z. naar het zo specifiek mogelijke 

document, eerder dan naar een algemenere homepage. 

– voorzie webadressen die werken 

Uitgangspunt voor het opstellen van een referentie is de format voor gedrukte bronnen, waar de exacte datum 

van raadpleging en de vindplaats op het internet (het webadres of URL) aan toegevoegd worden. Informatie op 

webpagina’s wijzigt immers zo snel dat de datum waarop je de website hebt bekeken belangrijk is. De typische 

velden voor gedrukte bronnen, zoals paginaverwijzing, publicatieplaats en uitgever, worden meestal niet vermeld 

en kunnen dus weggelaten worden. Een uitzondering hierop vormt meestal artikels in digitale tijdschriften. 

TIP: vermijd fouten in de URL door gebruik te maken van de copy- en paste-functie uit het webadresvenster. Let 

er wel op dat bij heel lange adressen het hele webadres mee gekopieerd is. 

EEN INTERNETDOCUMENT 

De bibliografische gegevens worden als volgt gerangschikt: 

Auteur(s) of corporatieve auteur(s) 

Datum van publicatie of de update 

Titel van de bijdrage 

Datum van raadpleging (geraadpleegd + exacte datum), gevolgd door komma 

Webadres (URL) 

– Als een internetdocument uit meerdere webpagina’s bestaat vermeld je het homepage-adres. 

– Als een internetdocument niet gedateerd is, vermeld je “z.d.” (zonder datum) tussen haakjes. 

– Is er geen auteur of corporatieve auteur, begin de referentie dan met de titel van het document. 


27

EEN HOOFDSTUK OF SECTIE VAN EEN INTERNETDOCUMENT 

– Geef, indien mogelijk, een aanduiding van sectie of hoofdstuk. 

– Vermeld de URL die onmiddellijk naar het onderdeel van de website gaat. 

Format: Auteur, A. A. (publicatiejaar of update). Titel van onderdeel. In Titel van 

website (hfdst. of par. enz.). geraadpleegd exacte datum, URL 

Voorbeeld: Keurmerkinstituut. (z.d.). Alles over brandveiligheid. In Onafhankelijke informatie voor 

Consumenten (hoofdstuk 2). Geraadpleegd 10 juni 2004, 

http://www.keurmerk.nl/Themaas/Brand.html 

EEN DIGITAAL TIJDSCHRIFT- EN KRANTENARTIKEL 

ARTIKELS GEVONDEN ZONDER GEBRUIK TE MAKEN VAN EEN DATABANKINTERFACE 

– Uitgangspunt is de format voor gedrukte tijdschriften- en krantenartikels, met toevoeging van de exacte datum 

van raadpleging en de volledige URL. 

– Een aantal gegevens kunnen ontbreken zoals plaats van uitgave, uitgever, begin- en eindpaginering. In dit 

geval vermeld je niets. 

– Eventueel specifieke gegevens om het artikel te identificeren toevoegen. Dit kan een uniek nummer van een 

artikel zijn, een exacte datum, een Digital Object Identifier (DOI) enz. 

• Tijdschriftartikel 

Format: Auteur, A. (jaar of exacte datum). Titel van het artikel. Titel van het tijdschrift, 

jaargang(nummer binnen de jaargang), plaatsaanduiding zoals in 

document aanwezig. Geraadpleegd exacte datum, exacte URL 

Voorbeeld: 

Fredrickson, B. L. (2 7 maart 2000). Cultivating positive emotions to optimize health and well-being. 

Prevention & treatment, 3, Article 0001.a. Geraadpleegd op 9 juni 2004, 

http://journals.apa.org/prevention/volume3/pre0030001a.html 

Cooney, J. (1999). Diagnosing pulmonary embolism in surgical patients. American family Physician, 60(1 

december). Geraadpleegd op 24 juni 2004, 

http://articles.findarticles.com/p/articles/mi_m3225/is_9_60/ai_58252705 


28


Format: Auteur, A. (exacte datum). Titel van het artikel. Titel van de krant, p. of pp. 

Voorbeeld: 

Geraadpleegd exacte datum, exacte URL. 

Debusschere, B. (25 juni 2004). Heimwee naar de tijd van vader de man. De Morgen, p. 27. Geraadpleegd 

25 juni 2004, http://www.demorgen.be/vandaag 

ARTIKELS GEVONDEN DOOR GEBRUIK TE MAKEN VAN EEN DATABANKINTERFACE 

– Hier geldt ook de format voor gedrukte bronnen. 

– Daar wordt aan toegevoegd: exacte datum van raadpleging en de naam van de gebruikte databank 

(bijvoorbeeld: Business Source Elite, Academic Search…). Deze databanken worden meestal aangeboden via 

het intranet van de hogeschool 

– We maken geen onderscheid tussen een databank via internet zelf aangeboden of via een cd-rom omdat het 

onderscheid niet altijd meer duidelijk is en het uiteindelijk niet zo belangrijk is. 

• Tijdschriftartikel 

Format: Auteur, A. (publicatiejaar). Titel van het tijdschriftartikel. Titel van het tijdschrift 

,jaargang(nummer binnen de jaargang), x-y. Geraadpleegd exacte 

datum, naam van de databank. 

Voorbeeld: 

Emmer, R. M., Tauck, C., Wilkinson, S. & Moore, R. G. (2003). Marketing using Global Distribution 

Systems. Cornell hotel & restaurant administration quarterly, 44(5-6), 94-104. Geraadpleegd 24 juni 

20004, Science Direct. 


Format: Auteur, A. (exacte datum). Titel van het artikel. Titel van de krant, p. of pp. . 

exacte datum, naam van databank. 

Geraadpleegd 

Voorbeeld: 

Twintig verschillen Vlaanderen-Wallonië (23 juni 2004). Het Belang van Limburg, p.4. Geraadpleegd 25 juni 

2004, Mediargus. 


29


1


2

Bijlage 4 Reglement eindwerken PBA vroedkunde - Artesis

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?