Als fietser dien jij je aan te passen aan de houding die de fabrikant ...

Maatwerk Techniek is de oplossing
Niet
voor masochisten!
Moe maar voldaan, zo wil je van je fiets stappen. Maar hoeveel fietsers hebben er niet
na een rit een rugpijn of een zere nek? Dankzij maatwerk behoort dit tot het verleden.
Tekst: Marcel
Kruithof /
Foto’s: Edwin
Haan
24
De term maatwerk is niet nieuw in fietsland. Maatwerk komt uit
het tijdperk van de stalen frames. ‘ Vroeger’ kwamen frames
niet uit een mal, maar kon je frame voor een kleine meerprijs op
maat worden gebouwd. Een centimetertje langere bovenbuis of een iets
andere zitbuishoek, het was allemaal mogelijk.
Met de komst van eerst aluminium en vervolgens carbon frames is het
gedaan met maatframes. Het is eenvoudigweg niet meer te betalen. Als
je de bovenbuis van een carbon frame iets langer of korter wilt, moet er
een compleet nieuwe mal worden gemaakt. Dat kost al gauw tienduizenden
euro’s. Het is dan ook niet vreemd dat veel frames worden gemaakt
in slechts drie maten (S, M, en L). Neem daarbij het feit dat het voor de
www.fiets.nl / november 2009
fabrikanten ‘handig’ is om alle fietsen met bijvoorbeeld
dezelfde stuurnoklengte en stuurbreedte af te
monteren, en je creëert problemen. Want als fietser
dien jij je maar aan te passen aan de houding die de
fabrikant van het frame je voorschrijft.
Natuurlijk is deze ‘standaard’ houding voor een
aantal fietsers geschikt, of heeft hun lichaam de
mogelijkheid om zich aan te passen. Onderzoek leert
echter dat 85 procent van de fietsers fysieke problemen
heeft door de gedwongen zithouding. Dat wil
overigens niet zeggen dat iedereen gebroken van zijn
fiets stapt. Vaak gaat het om kleine ongemakken. Een lichaam kan zich
namelijk niet ongelimiteerd aanpassen. Dit probleem is niet onopgemerkt
gebleven door de fietsbranche. Maatwerk moet de oplossing zijn:
verschillende mogelijkheden om je fiets aan te passen aan je lichaam.
Meetsystemen
De eenvoudigste manier is om problemen te voorkomen. Maak bij de
aanschaf van je fiets daarom gebruik van een meetsysteem. Hiermee
kies in ieder geval de juiste framemaat, met grotendeels de juiste afstelling.
Heb je al een fiets, maar heb je klachten, dan is een meting een
goede startpunt van waaruit verder gewerkt moet worden.
Er zijn verschillende meetsystemen. De bekendste is Bikefitting.com,
waar we later nog op terugkomen. Daarnaast heb je Cyclefit, Ergomotion
en Bodyscanning. Cyclefit en Ergomotion geven je een maatadvies, waarbij
je zelf de juiste fiets moet zoeken. Bij Bikefitting en Bodyscanning
heb je de mogelijkheid om de meting te koppelen aan diverse fietsmerken,
waarbij het programma de juiste maat en afstelling aangeeft van
de fiets van jouw keuze. Zo is Bodyscanning, het systeem dat wordt
gebruikt door Bike Totaal-winkels, onder andere gekoppeld aan Raleigh
(zie kader). Meetsystemen bepalen aan de hand van verschillende
lichaamsmaten de juiste afstelling van de fiets. Het gaat daarbij om
richtlijnen die een basis vormen om vanuit verder te werken.
Als fietser dien jij je aan te passen aan de
houding die de fabrikant van het frame je
voorschrijft
Kijken en luisteren
Helaas voor het lijf zijn fietsers eigenwijs. Hebben ze eenmaal een
houding op de fiets, al is het bijvoorbeeld de basis uitgangspositie na
een meting, dan zullen ze daar niet snel van afwijken, zelfs niet als ze
daardoor fysieke problemen krijgen. Eerst moet ‘bewezen’ worden dat
veranderingen ook echt verbeteringen zijn, tenzij de pijn tijdens of na
het fietsen zó groot is dat er geen andere opties meer zijn. In Nederland
en België heb je dan diverse zelfbenoemde specialisten maar ook bedrijven
die een systeem in de markt zetten, om je te helpen bij het vinden
van een pijnvrije houding.
Al langer bekend in België, maar langzaamaan ook in Nederland is bijvoorbeeld
het specialistisch bedrijf Body2Bike. Fysiotherapeute Robyn
van Lijsdonk en mecanicien Henk van Lijsdonk hebben in Neerpelt
door vrijwel alleen nog mond-tot-mondreclame een bloeiende praktijk
opgezet, waarbij de wachttijd kan oplopen tot enkele weken. Met hun
kennis opgedaan als fysiotherapeut en mecanicien bij onder andere het
CSC-team van Bjarne Riis hebben zij hun eigen methode ontwikkeld om
het uiterste uit renners te halen. Zij nemen daarbij je huidige fietsafstelling
als startpunt. Henk brengt eerst in kaart hoe deze afstelling is,
zodat je later terug kunt zien wat er is veranderd. Robyn ondervraagt je
ondertussen over je fietsverleden wat betreft intensiteit en blessuregeschiedenis.
Verder bestudeert zij je fysieke mogelijkheden om zo alvast
eventuele oorzaken van problemen bloot te leggen. Rugproblemen
Robyn meet de lengte en breedte van de
voet op
Techniek
Martin wordt opgemeten bij Bodyscanning
worden bijvoorbeeld vaak niet veroorzaakt door de
rug zelf, maar zijn het gevolg van problemen ergens
anders in het lichaam.
Na de lichaamsanalyse begint de analyse van je
‘fietsapparatuur’. Opvallend is dat je daarvoor ook je
oude schoenen mee moet nemen. Aan de slijtage van
deze schoenen en de afdruk van je voet op je binnenzool
kunnen Robyn en Henk vreemd genoeg al
een heleboel zien. Vervolgens ga je op een fietstrainer
met je eigen fiets rijden. Het is dan vooral kijken
wat Robyn en Henk doen, van een afstand naar de
fietser zelf tijdens het rijden en vervolgens naar
video-opnames van de zijkant en achterzijde. Samen
overleggen ze wat de eerste aanpassingen worden.
Dit begint vaak met het opnieuw afstellen van de
voetplaatjes. Hiervoor worden de voeten opgemeten
om het plaatje op de juiste positie te krijgen. Henk
merkt daarbij op dat hij het raar vindt dat iedereen
zijn schoenplaatjes altijd gelijk afstelt. “Dit kan
niet alleen knieklachten veroorzaken, maar doordat
de voeten meestal niet gelijk zijn, kunnen door
het drukverschil dat hierdoor op de pedalen wordt
Formulier voor oorspronkelijke en nieuwe maatafstelling
www.fiets.nl / november 2009 25
>

veroorzaakt ook rug- en schouderklachten ontstaan. Kijk maar eens
naar je voeten, er is er bijna niemand met twee exact dezelfde.” Samen
met Robyn sleutelt Henk vervolgens verder aan je houding. Na elke
aanpassing worden de gevolgen bekeken en met behulp van camera’s
geanalyseerd, totdat de houding volgens de twee maar ook volgens de
fietser juist voelt. “Dat deze nieuwe houding vervolgens spierpijn kan
opleveren na de eerste trainingen is logisch. De spieren moeten zich
nog aanpassen aan de houding die voor de fietser beter is.” De verschil-
len ten opzichte van de vorige houding hoeven daarvoor niet spectaculair
te zijn, maar kunnen wel het verschil maken tussen wel of niet met
pijn afstappen na een rit.
Bij de dealer
Omdat specialisten vaak maar een beperkt bereik hebben, is het goed
dat er bedrijven zijn die hun kennis proberen uit te dragen. Het fietsenmerk
Specialized is daar een voorbeeld van. Het maakt al een aantal
jaren zogeheten Body Geometry-spullen. Zij maken onder deze naam
onder andere zadels in breedtematen en leveren diverse zooltjes bij
hun schoenen zodat deze goed bij je houding op de fiets passen én bij je
lichaam. Maar hoe weet je nou of je het juiste zooltje en het zadel in de
juiste breedte koopt? Daarom leidt Specialized het personeel van winkels
op tot bikefitters. In de BG Fit-centra die deze opleiding opleveren
wordt de fietser aan de hand van een vaste methode geanalyseerd om
26
Techniek
Henk van Lijsdonk: Het is raar dat iedereen
zijn schoenplaatjes altijd gelijk afstelt
Raleigh
Raleigh heeft een roemrijke historie,
maar het merk is nu alleen nog te koop
bij Bike Totaal. Door de fietsen te
koppelen aan de Bodyscanning-meting
krijg je een semi custom made fiets.
Bodyscanning gaat uit van de
lichaamslengte, schouderbreedte,
armlengte en bekkenkamhoogte, die
worden bepaald op een meetbord. De
bekkenkamkoogte is voor Bodyscanning
maatgevend voor de framemaat en de
hoogte van het zadel.
Om te kijken of Bodyscanning werkt, hebben we vóór de Viking Tour onze vormgever Martin
laten opmeten bij Bike Totaal Schoonhoven in Amsterdam voor een Raleigh ProLine Superlite
Race Custom Made. Custom Made betekent hierbij dat je de opbouw van je fiets zelf kunt
samenstellen en ook de kleur kunt kiezen. De ProLine Superlite heeft een aluminium frame
dat een klein beetje slooping is. De fiets weegt, met Martins keuze van opbouw, 9,2 kg .
In eerste instantie denk je dat de fiets iets te klein is voor Martin, maar voor hemzelf zit de
Raleigh als gegoten. Geen klachten aan rug, schouders of voeten. Alleen met het zadel kan
www.fiets.nl / november 2009
In de Motion Analyser van BikeFitting.com word je in een standaard
opstelling met behulp van computersoftware geanalyseerd
Robyn analyseert de beelden om de houding te optimaliseren
fietshouding te optimaliseren en pijnvrij te maken.
Met vaak als uitgangspunt één van de eerder
genoemde ‘standaard’ meetmethodes, wordt ook gekeken
naar je flexibiliteit, lichamelijke beperkingen
en eventuele oorzaken van klachten. De fitter heeft
geleerd om met je fiets op een hometrainer, te analyseren
– eventueel met videobeelden – hoe je beweegt
op de fiets. Aan de hand van deze analyse wordt je
fiets en eventueel ook je schoenen aangepast om je
houding en beweging te optimaliseren. Om dit te
kunnen moet je bijna podoloog of fysiotherapeut
zijn, maar met de opleiding voor de fietsenmaker bij
de SBCU (Specialized Bicycle Components University)
kunnen ze met vaste richtlijnen goed werken en
veel problemen oplossen.
Voor iedereen
Nadeel van BG Fit is dat het is gekoppeld aan een
bepaald merk. Dat houdt in dat het alleen voor Specialized-dealers
mogelijk is om bikefitter te worden.
De Bikefitting.com Motion Analyzer is beschikbaar
Martin niet overweg. Dat is te breed. Nadat dit was vervangen, waren er geen problemen meer. >

Henk bespreekt wat hij ziet op de videoanalyse
28
Techniek
voor elke fietsenmaker, maar ook voor sportmedici. Deze fietsbewegingsanalyse
is ontwikkeld door dezelfde personen als van de
‘standaardmeting’ van Bikefitting.com. Met behulp van deze Motion
Analyzer en de Motion Analysis software kunnen fietsspecialisten,
sportfysiotherapeuten en sportartsen redelijk eenvoudig een analyse
van de fietsbeweging maken. Aan de hand van een Bikefitting.commeting
wordt de fiets ingesteld, waarna de fiets in Motion Analysis
apparatuur wordt gezet. Met behulp van twee webcams en Motion
Analysis-software wordt de fietsbeweging (met weerstand) dyna-
Dat een nieuwe houding vervolgens de
nodige spierpijn kan opleveren na de eerste
trainingen is logisch
misch vastgelegd. Met de software kan in de beweging van voet, knie,
bekken, en schouder eventuele asymmetrie en afwijkende biomechanica
in de fietsbeweging worden opgespoord en vastgelegd. Op basis
hiervan kan de fietser worden geadviseerd. Het effect van aanpassingen,
eventueel met correctiemiddelen, is vervolgens direct controleerbaar.
Of je daadwerkelijk van je problemen af bent, moet natuurlijk in
de praktijk blijken.
Links:
www.body2bike.com
www.bikefitting.com
www.specialized.com
www.fietsbewegingsanalyse.nl: 2D video-analyse van je fietshouding
(Renkum)
www.footconnection.nl: niet alleen voet- en schoenadvies, maar ook
video-analyse (Culemborg)
http://www.chris-brands.nl/fietsmeting/: dynamsiche 2D-analyse van je
fietshouding (Amerongen
www.mybikefitting.be: 3D-bikefitting, voetdrukpuntmeting en
zadeldrukpuntmeting moeten de zithouding optimaliseren, eventueel met
zadel op maat.
www.fiets.nl / november 2009
Rugpijn
Leon Brouwer fietst al 17 jaar met rugpijn. Hij heeft
van alles geprobeerd, zelfs een paar jaar niet
fietsen, maar het gaat niet over. Via zijn masseur
hoorde hij van Body2Bike. Onder het mom van ‘baat
het niet, dan schaadt het’ niet maakte hij een
afspraak. Henk en Robyn van Lijsdonk hebben
tijdens de meting verschillende dingen aangepast
aan de houding van Leon. De plaatjes werden per
voet afgesteld, de stuurpen 10 millimeter korter en
een 0,5 centimeter lager en het zadel ging omhoog,
naar achteren en werd horizontaal afgesteld in
plaats van met de punt naar beneden. Dit alles
moest voorkomen dat Leon zich met zijn tenen
‘vastgreep’ in de schoen, zoals zij zagen aan de
afdruk in de inlegzooltjes van zijn oude schoenen.
Hierdoor zou de rug minder worden belast. Helemaal
wegnemen van de rugpijn zou volgens Robyn
moeilijk worden, omdat de oorzaak daarvan niet
alleen bij het fietsen ligt. Om de rug nog verder aan
te sterken, kreeg Leon oefeningen mee.
De nieuwe positie beviel Leon in de eerste rit totaal
niet. Hij zat wel actiever op de fiets, maar voor zijn
gevoel was het (te) ver naar achteren en (te) ver van
de remgrepen. De dag na de rit had hij lichte
spierpijn in de hamstrings en wat last van zijn knie.
Robyn en Henk hadden echter aangegeven dat de
nieuwe houding om gewenning vraagt. Na ruim een
maand is Leon aardig gewend. Zijn benen lijken
minder snel vol te lopen en zijn tred is soepeler
geworden. Regelmatig stapt hij ook zonder rugpijn
van de fiets af. Helemaal over is de rugpijn niet,
maar op de fiets is het een stuk beter geworden.