Samenwerken aan preventie met de thuiszorg - Nigz

Samenwerken aan preventie
met de thuiszorg

Deze brochure laat zien wat de thuiszorg te bieden heeft als
partner in preventie, met als doel de gezondheid van burgers
te versterken en de eigen regie en zelfredzaamheid bij ziekte
te bevorderen. Thuiszorgorganisaties werken daarin samen met
lokale en regionale partners en kunnen zo een belangrijke bijdrage
leveren aan het realiseren van deze doelen.
Thuiszorg in een dynamische omgeving
Het veld van preventie en zorg is volop in beweging. Thuiszorgorganisaties
hebben daar elke dag mee te maken. Zij maken onderdeel uit van
de vernieuwingen en geven er mede richting aan. Belangrijke trends zijn:
l Integratie van preventie en zorg. Het bevorderen van een gezonde
leefstijl en zelfmanagement speelt een steeds grotere rol in de zorg
en bij behandeling van mensen met een chronische aandoening. Dat
betekent dat preventie en zelfmanagement nu ook een plek in het
zorgplan krijgen. Dat vraagt om aanvullende expertise in de zorg.
l Aandacht voor vroegsignalering. Er is een verschuiving in de zorg
gaande van (alleen) behandelen naar vroege opsporing van mensen
die een hoog risico lopen op bijvoorbeeld (chronische) aandoeningen
als diabetes en hart- en vaatziekten.
l Uitgaan van het ‘promoten’ van gezondheid in plaats van het bestrijden
van ziekte. Niet het ziektedenken, maar het gezondheidsdenken
staat voorop.
l Nadruk op persoonlijke versterking van burger en cliënt. De burger
en de cliënt krijgen de regie en de verantwoordelijkheid voor de
eigen gezondheid, voor het zelfmanagement bij ziekte en voor de
informele zorg voor elkaar.
l Nieuwe aanbieders voor zorg en preventie. Preventie is nauw verbonden
met zorg, wonen en welzijn en richt zich op mensen in alle
levensfasen. Er komen steeds meer nieuwe spelers op de markt
van zorg en preventie, waar in het verleden de thuiszorg als enige
aanbieder actief was. Bijvoorbeeld GGD’en en gemeenten, welzijnswerk,
eerstelijnsorganisaties als huisartsen(groepen) en fysiotherapeuten,
maar ook particuliere (thuiszorg)organisaties en zorg-
Samenwerken aan preventie met de thuiszorg

verzekeraars. En naast professionals in de zorg houden ook steeds
meer andere werkers zich bezig met preventie, onder andere vanuit
sportscholen en milieuorganisaties.
l De Wet publieke gezondheid (Wpg) is in werking getreden, waarin
ook artikel 5a over ouderengezondheidszorg. Middels dit artikel zijn
gemeenten verantwoordelijk gesteld voor de publieke gezondheid
voor ouderen boven de 65 jaar, zoals ze ook verantwoordelijk zijn
voor de doelgroep jeugdigen.
l Samenwerking in de keten. Dit is een logisch gevolg van de toename
van het aantal aanbieders en het denken vanuit de cliënt.
l Preventie in de zorgverzekeringswet. De financiering van preventie
staat nog steeds ter discussie. Inmiddels zijn er enkele positieve
signalen. Preventie is deels opgenomen in het basispakket. Het gaat
dan om geïndiceerde en zorggerelateerde preventie. Mensen hebben
inmiddels recht op vergoeding van preventieve medicatie en dieetadvisering.
Preventieve activiteiten in de zorg, zoals de Beweegkuur,
stoppen met roken en depressiepreventie maken grote kans om
opgenomen te worden in het basispakket.
l Meer aandacht voor het bestrijden van gezondheidsachterstanden
en verschillen in gezondheid. Nog steeds bereikt het zorg- en
preventieaanbod juist niet of onvoldoende diegenen die het het
meest nodig hebben. De gezondheidsachterstand bij mensen met
een lage sociaal economische status (SES) blijft onverminderd groot
en ook de verschillen in gezondheid tussen hoge en lage SESgroepen
nemen niet af.

Kansen voor en met de thuiszorg
4
Veel thuiszorgorganisaties hebben een werkwijze en expertise die goed
aansluiten bij de recente ontwikkelingen in de zorg en preventie.
Hieronder drie voorbeelden.
l Preventie als core business van de thuiszorg
Bij veel thuiszorgorganisaties is preventie een onderdeel van de
zorg aan huis. De medewerkers komen bij mensen uit alle lagen van
de bevolking thuis en dus ook bij mensen die uit zichzelf de
preventie niet opzoeken, zoals achterstandsgroepen. Wijkverpleegkundigen,
verzorgenden en gespecialiseerde verpleegkundigen
hebben een haast vanzelfsprekend contact met cliënten en hun
mantelzorgers. Dat biedt veel kansen voor het signaleren van
problemen, het geven van (leefstijl)adviezen en het doorverwijzen
naar andere professionals op het gebied van zorg, wonen en welzijn.
Voorbeelden vanuit de thuiszorg zijn de Thuisbegeleiding (voorheen
Gespecialiseerde Verzorging) en de activiteiten in het ZonMwprogramma
‘Zichtbare schakel. De wijkverpleegkundige voor een
gezonde buurt’.
l Samenwerken in de keten: de integrale aanpak in programma’s
Veel thuiszorgorganisaties zijn partner in zorg- en preventieprogramma’s,
bijvoorbeeld over diabetes, CVA, COPD, depressie en
valpreventie. Steeds vaker worden deze programma’s geïntegreerd.
Er is dan aandacht voor vroegsignalering (selectieve en geïndiceerde
preventie) en zorggerelateerde preventie. Medewerkers van thuiszorgorganisaties
vervullen verschillende rollen in deze programma’s.
Zo leggen zij in het kader van vroegsignalering preventieve huisbezoeken
af en werken mee aan consultatiebureaus voor ouderen.
Wijkverpleegkundigen, diëtisten en gespecialiseerde verpleegkundigen
geven leefstijladviezen op maat en werken mee aan groepsgerichte
activiteiten, bijvoorbeeld aan cursussen over gezonde
voeding, stoppen met roken of beter omgaan met een chronische
ziekte.
Consulenten gezondheidsbevordering en preventie treden op als
projectleider van geïntegreerde programma’s en veel managers in de
thuiszorg zijn de verbindende factor tussen beleid en uitvoering.
Samenwerken aan preventie met de thuiszorg

Voorbeelden van ketenprogramma’s waarin thuiszorgorganisaties
meewerken zijn het – inmiddels afgeronde – Landelijk Dementieprogramma,
Ketenaanpak Actieve Leefstijl, Ketenzorg Valpreventie,
Ketenzorgproject Luchtwegen en Diabeteszorg Beter.
l Gezondheidsdenken en persoonlijke versterking cliënt centraal
Het versterken van de gezondheid van burgers en het bevorderen
van eigen regie en zelfredzaamheid van cliënten vragen een omslag
in denken en doen van burgers, professionals in zorg en preventie,
overheid en zorgverzekeraars. Ook thuiszorgorganisaties maken
deze omslag. Het gaat er dan onder andere om niet alleen naar de
‘klacht’ te kijken en daar ‘een interventie op te zetten’, maar ook
naar de kracht van mensen te kijken en die te versterken.
Dat dit kan laat het initiatief van de Gezonde Regio zien. Rivas Zorg-
groep doet dat in een netwerksamenwerking met zes partners uit
de eerstelijn, de GGZ en patiëntenorganisaties. Samen met de
inwoners van de regio wil het samenwerkingsverband bereiken
dat inwoners en professionals een nieuwe kijk krijgen op gezondheid.
Kernwoorden zijn: gezondheidspromotie, eigen regie,
optimisme, samenwerking en innovatie. Partners in de Gezonde
Regio maken samen de financiële middelen vrij, bij voorkeur uit
eigen budget. De partners hebben er ook voor gezorgd dat twee
medewerkers zijn vrijgesteld om het programma te managen.
Een ander voorbeeld is het programma ‘Beweeg je leven!’, een
eerstelijnsprogramma voor volwassenen en ouderen met depressieve
klachten. Doel van het programma is dat mensen hun
leven weer in eigen hand gaan nemen en zo een positieve richting
geven aan hun leven. Stichting Icare levert op verschillende niveaus
een bijdrage aan dit programma: als projectleider, als professional in
de keten (wijkverpleegkundigen) en vanuit het management: als
verbindende factor tussen beleid en uitvoering.
Samenwerken aan preventie met de thuiszorg
5

Tips om kansen te benutten
Thuiszorgorganisaties kunnen actie ondernemen om de kansen daadwerkelijk
op te pakken. ActiZ als brancheorganisatie in de (thuis)zorg
ondersteunt deze initiatieven door belangenbehartiging, het realiseren
van randvoorwaarden voor preventie op het terrein van wettelijke
kaders, door financiering en door het verbeteren van de zichtbaarheid
en het imago van preventie (zie ActiZ ledennet en strategienotitie
preventie VVT).
Tips uit de praktijk:
l De klant, de burger actief betrekken;
l Samenwerken: geen concurrentiedenken maar elkaar aanvullen: ken
je unique selling points, denk marktgericht, zoek je plek naast
anderen en creëer zo gezamenlijk een regionaal preventieplatform;
l Over de grenzen van de eigen organisatie kijken: weten wie de
samenwerkingspartners zijn, wat hun deskundigheid en hun aanbod
is;
l Optimisme en een actieve houding van de professionals;
l Actiegericht: ‘doen’ in plaats van ‘wachten tot alles geregeld is’;
l Gebruik maken van wat er al is en niet opnieuw het wiel uitvinden;
l Gebruik maken van effectieve interventies voor zover die beschikbaar
zijn;
l Een gezamenlijke visie ontwikkelen;
l Een ‘trekker’ benoemen die de activiteiten coördineert, de partners
motiveert en faciliteert;
l Goede communicatie;
l Resultaten laten zien (meten en onderbouwen).
6 Samenwerken aan preventie met de thuiszorg

Meer informatie
www.degezonderegio.nl
www.icare.nl
www.actiz.nl
ActiZledennet (alleen voor leden)
www.loketgezondleven.nl
www.zonmw.nl
www.nigz.nl
Samenwerken aan preventie met de thuiszorg
7

Colofon
Deze brochure is het resultaat van verschillende trajecten:
l de ervaringen van thuiszorgorganisaties in de uitvoeringsprogramma’s
‘PreventieKracht Thuiszorg’ en ‘PreventieKracht
dicht bij huis’ van ZonMw;
l de discussies in het Landelijk Steunpunt Preventie;
l de workshop ‘ Samenwerken in de thuiszorg: ervaringen van
thuiszorgorganisaties in een veranderde omgeving’ van
gezondheidsinstituut NIGZ, ActiZ, Rivas Zorggroep en
Stichting Icare op het NCVGZ op 10 april 2010.
Samenstelling & redactie
gezondheidsinstituut NIGZ
Met medewerking van
ActiZ, Rivas Zorggroep, Stichting Icare
Deze brochure is tot stand gekomen met financiering van het
ZonMw-programma PreventieKracht Thuiszorg.
Verkrijgbaarheid
www.nigz.nl
www.actiz.nl ActiZledennet
www.zonmw.nl
Postbus 500
3440 AM Woerden
tel: (0348) 43 76 00
fax: (0348) 43 76 66
info@nigz.nl
www.nigz.nl