blootstelling aan endotoxinen en het voorkomen van ... - Stowa

STOWA 2004-41 BLOOTSTELLING AAN ENDOTOXINEN EN HET VOORKOMEN VAN KLACHTEN BIJ WERKNEMERS VAN RIOOLWATERZUIVERINGSINSTALLATIES
Om aan de fosfaateisen te voldoen wordt op veel rwzi’s fosfaatverwijdering toegepast. Dit
kan chemisch (in de voorbezinking of beluchting worden ijzer- of aluminiumzouten toegevoegd.
Het fosfaat slaat neer en wordt met het slib mee afgevoerd) of biologisch (hiervoor
zijn speciale bacteriën en een verblijf in een anaërobe tank nodig) (InfoMil, 1997; Mulloy,
2001).
Om aan de eisen voor stikstof te voldoen worden steeds meer installaties omgebouwd tot
ultralaagbelaste installaties met een zuurstofloze zone (anoxisch). De aanwezige microorganismen
zullen de nitraten die gevormd zijn door aërobe afbraak van organische
stikstofverbindingen als zuurstofbron gebruiken, waardoor nitraten worden omgezet in
stikstofgas (InfoMil, 1997; Mulloy, 2001).
Om geuroverlast in de omgeving van rwzi’s te voorkomen zijn bepaalde procesonderdelen
vaak afgedekt of omkapt. De lucht van de procesonderdelen waar de geuroverlast ontstaat
wordt vaak door een ventilatiesysteem over een compost- of lavafilter geleid om geuroverlast
in de omgeving te voorkomen. Roostergoedverwijdering en slibontwateringsapparatuur
zijn doorgaans in afgedekte en betreedbare ruimtes opgesteld.
1.5.2 CONTACT VAN WERKNEMERS VAN RWZI’S MET AËROSOLEN EN SLIB
In het onderzoek ‘Risico van blootstelling aan Legionella op rwzi’s’ van STOWA (STOWA,
2002-16), is een inventarisatie gemaakt van installatieonderdelen met aërosolvorming op
rwzi’s. De mate waarin aërosolen worden gevormd, is mede bepalend voor de concentratie
endotoxinen in de lucht. En aangezien het inademen van endotoxinen één van de belangrijkste
blootstellingroutes is voor werknemers, is de mate van aërosolvorming een belangrijke
factor. In Bijlage 1 is de inventarisatie van locaties waar aërosolvorming op kan treden
op rwzi’s weergegeven. Hieruit komt naar voren dat het schoonmaken van installaties en de
roostergoedverwijdering de grootste veroorzakers van aërosolen zijn. Maar ook de verschillende
manieren van beluchting kunnen aërosolen veroorzaken.
Verder is uit onderzoek naar het voorkomen van endotoxinen op rwzi’s gebleken dat het
voorkomen van aërosolen alleen geen goede indicatie is voor de blootstelling aan endotoxinen.
Ook het contact van werknemers met zuiveringsslib is van belang bij het ontstaan van
endotoxinenblootstelling (STOWA, 2002-44).
In het onderzoek naar Legionella-blootstelling is aan de hand van een checklist ook geïnventariseerd
in welke mate werknemers op de plaatsen waar aërosolvorming op kan treden
aanwezig zijn (STOWA, 2002-16). Deze indeling geeft ook inzicht in de mate van mogelijk
contact van werknemers met zuiveringsslib.
De verdeling van de blootstelling is scheef onder werknemers van rwzi’s: de blootstelling
van veel werknemers is kort of infrequent, terwijl een kleine groep regelmatig en/of lang
aanwezig is op plaatsen waar verhoogde concentraties aërosolen aanwezig zijn. De kans op
gezondheidseffecten is in de laatste groep werknemers het grootste. Ook zijn de frequentie
en de duur van de aanwezigheid omgerekend naar het aantal minuten dat de werknemer
per dag aanwezig is op de betreffende locatie. In het algemeen waren de mediaan en het 95percentiel
het hoogst voor de veel voorkomende werkomstandigheden en de maxima het
hoogst voor de bijzondere omstandigheden. Uit de gegevens blijkt dat de werknemers het
meest aanwezig zijn in de slibontwateringsruimte. Op de overige plaatsen is een rwzi-werknemer
gemiddeld enkele minuten per dag werkzaam (STOWA, 2002-16).
7