blootstelling aan endotoxinen en het voorkomen van ... - Stowa

STOWA 2004-41 BLOOTSTELLING AAN ENDOTOXINEN EN HET VOORKOMEN VAN KLACHTEN BIJ WERKNEMERS VAN RIOOLWATERZUIVERINGSINSTALLATIES
worden door een hoestbui of met een gevoel van beklemming op de borst kwam juist minder
vaak voor bij rwzi-medewerkers dan bij de algemene bevolking.
Ondanks de lage gemeten blootstelling in dit onderzoek bleek het vóórkomen van klachten
gerelateerd te zijn aan de endotoxinenblootstelling. Met name met een endotoxinenblootstelling
hoger dan 50 EU/m3 . Determinanten als schoonmaakwerkzaamheden, werkzaamheden
met influent, roostergoed of slib, en eten of drinken tijdens werkzaamheden zijn ook
geassocieerd met het voorkomen van klachten. Deze bevinding laat zien dat microbiële
agentia zoals endotoxinen en (mogelijk pathogene) bacteriën een rol spelen bij het ontstaan
van deze werkgerelateerde symptomen. Gezien de lage blootstellingniveaus lijkt het niet
waarschijnlijk dat alleen endotoxine de oorzaak van alle klachten is. Endotoxine in de lucht
moet wellicht meer worden gezien als een relatief goed meetbare indicator van de algemene
microbiële blootstelling. Aanvullende metingen lieten ook zien dat op verschillende
plaatsen in het proces Gram-negatieve en Gram-positieve bacteriën en schimmels in verhoogde
mate voorkwamen. De concentraties zijn licht verhoogd ten opzicht van de achtergrondniveaus.
Aanvullende metingen met verschillende analysemethoden (viable metingen,
LAL-assay, GC-MS en Fluorescentie Microscopie) lieten zien dat de aanwezigheid van diverse
micro-organismen op rwzi’s waarschijnlijk interfereert met de LAL-assay. In deze specifieke
situatie de wordt de blootstelling in beperkte mate door de LAL-assay overschat. De overschatting
is beperkt, maar in deze specifieke situatie wel van belang omdat de absolute
niveaus aan endotoxine laag zijn.
CONCLUSIES
Over het algemeen is de persoonlijke blootstelling aan endotoxinen van werknemers op
rioolwaterzuiveringsinstallaties laag. Er zijn een aantal werkzaamheden die een hogere
blootstelling met zich meebrengen (zoals schoonmaakwerkzaamheden), en ook een aantal
ruimten (zoals de slibontwatering en het roostergoed) die een verhoogde blootstelling laten
zien. Over het algemeen zijn de gevonden concentraties ruim onder de voorgestelde MACwaarde
van 200 EU/m3 . Uit een aantal praktijkproeven blijkt dat de blootstelling goed
beheersbaar is door de volgende maatregelen:
• het zo min mogelijk gebruiken van effluent bij (schoonmaak)werkzaamheden waarbij
werknemers zich in de buurt bevinden
• het vermijden van het gebruik van hoge druk
• het plaatsen van goed functionerende ruimteventilatie.
Het vragenlijstonderzoek toont dat er ondanks de lage endotoxinenconcentraties wel klachten
en klachtenclusters voorkomen. Deze zijn gerelateerd aan de blootstelling aan endotoxinen.
Endotoxine moet worden gezien als een merker voor algemene microbiële blootstelling.
De gecombineerde blootstelling aan micro-organismen en hun componenten
(waaronder endotoxine) is naar alle waarschijnlijkheid verantwoordelijk voor het voorkomen
van klachten. Blootstellingreducerende maatregelen, zoals bovengenoemde, in
combinatie met een goede persoonlijke hygiëne en voorlichting zijn belangrijke instrumenten
om klachten als gevolg van deze blootstelling te beheersen en te voorkomen.
AANBEVELINGEN
Aanbevelingen voor de beheerders en medewerkers van rwzi’s:
• Het is aan te bevelen om maatregelen te treffen om het vrijkomen van endotoxinen bij
enkele specifieke werkzaamheden te beperken. Hierbij wordt gestreefd naar beperking
van de blootstelling door de bron, daarna naar afschermen van de overdrachtsweg en als
laatste optie door het verstrekken van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) aan de
werknemer.