Draaiboek voor een geïntegreerde aanpak van overlast

Draaiboek voor een
geïntegreerde aanpak
van overlast
Provinciale Commissie Criminaliteitspreventie
Werkgroep Overlast
Provinciehuis Riddersstraat
8000 Brugge
e-mail: criminaliteitspreventie@west-vlaanderen.be
1

Inhoudsopgave
Voorwoord 3
Aanleiding 9
Draaiboek voor een geïntegreerde aanpak van overlast 11
Voorbereiding 13
Partners 23
Doelstellingen 27
Maatregelen 13
Taken en verantwoordelijkheden 23
Middelen 13
Evaluatie 23
Rol van de Provincie 13
Nuttige informatie 31
3

I 4 OVERLAST

Voorwoord
Door de heer Paul Breyne, provinciegouverneur van West-Vlaanderen,
voorzitter van het Provinciaal Veiligheidsoverleg,
voorzitter van de Provinciale Commissie Criminaliteitspreventie.
Samenleven veronderstelt het respecteren van de vrijheden van de medemens. Om dit te bekomen
is een enorm arsenaal aan wetgeving geproduceerd, sancties moeten ervoor zorgen dat
deze regels nageleefd worden. Toch stellen we vast dat dit onvoldoende is om de leefbaarheid
in onze maatschappij te garanderen.
Het veiligheidsgevoel wordt niet alleen bepaald door de mate waarin de wetten worden nageleefd
en de mate waarin de politiediensten en justitie erin slagen overtreders op te sporen en
te vervolgen. Uit de Veiligheidsmonitor 2002 blijkt duidelijk dat factoren zoals geluidsoverlast
(zowel door verkeer, als andere), rommel op straat, vernieling van telefooncellen, bus- of tramhokjes,
overlast verbonden aan druggebruik, overlast van groepen jongeren, bekladde muren
en/of gebouwen, mensen die op straat worden lastiggevallen, hoog scoren bij de buurtproblemen.
Deze kleine feiten met een groot storend karakter blijken mee oorzaak te zijn van het
onveiligheidsgevoel.
Overlast, de term die als containerbegrip de hiervoor vermelde fenomenen omvat, heeft naast
een objectieve component een niet te verwaarlozen subjectieve component: de tolerantiegrens
van het individu of de gemeenschap.
De Kadernota Integrale Veiligheid 30-31 maart 2004, die de basis vormt voor een overkoepelend
federaal integraal en geïntegreerd veiligheidsbeleid, wijdt ruim aandacht aan het aspect
overlast. Er wordt expliciet vermeld dat de steden meer aandacht moeten besteden aan structurele
oplossingen voor de armoede- en uitsluitingsproblematiek en dat er ook een betere
coördinatie moet worden doorgevoerd van de beleidsmaatregelen inzake huisvesting. Meer
aandacht moet gaan naar de bescherming van bepaalde kwetsbare bevolkingsgroepen. Het
budget voor de veiligheids- en preventiecontracten moet prioritair gaan naar o.a. preventieprojecten
inzake sociale overlast. Binnen deze contracten passen ook acties die de tolerantiedrempel
kunnen verhogen. Overlastfenomenen hebben volgens deze nota een belangrijke
plaats binnen een lokaal veiligheidsbeleid. Het lokale overlastbeleid moet worden ingeschreven
in de zonale veiligheidsplannen.
5

I 6 OVERLAST
De federale overheid heeft onlangs de mogelijkheden voor het opleggen van gemeentelijke
administratieve sancties verruimd. Hierdoor wordt de mogelijkheid gecreëerd om de overlastfenomenen
op een gepaste manier aan te pakken.
Hiermee is duidelijk de rol van de lokale overheid geschetst. Het lokale veiligheidsbeleid, waarvan
het overlastbeleid een belangrijk aspect uitmaakt, vormt de basis van de integrale veiligheid.
Overlast vergt een specifieke aanpak, enkel een constructieve samenwerking door alle
partners kan resulteren in het beheren van de overlastfenomenen.
Dit “Draaiboek voor een geïntegreerde aanpak van overlast” biedt een methode om concrete
acties, in uitvoering van het lokale overlastbeleid, te realiseren. Het is zeker geen strak keurslijf,
maar eerder een leidraad met naast de theorie een ruim aanbod van verwijzingen naar de
praktijk in binnen- en buitenland.
Samen werk maken van een veiliger leefomgeving mag in West-Vlaanderen geen sloganeske
uitspraak zijn. Door het streven naar een lokaal geïntegreerd en integraal overlastbeleid wordt
de aanzet gegeven tot een algemeen lokaal integraal veiligheidsbeleid. Een veiligheidsbeleid
dat gedragen wordt door zowel de bestuurlijke als de gerechtelijke overheden, waar alle veiligheidspartners
zich in terugvinden en hun verantwoordelijkheden kunnen en willen opnemen.
Paul BREYNE,
Gouverneur van de provincie
West-Vlaanderen.

Aanleiding
Hoe kwam dit initiatief tot stand?
De Provinciale Commissie Criminaliteitspreventie bepaalde tijdens de installatievergadering
van april 2003 de prioritaire domeinen waarbinnen zou worden gewerkt. Naast verkeer en vermogensdelicten
werd ook overlast geselecteerd. Het voorbereidend werk werd toevertrouwd
aan specifieke werkgroepen. De Werkgroep Overlast is samengesteld uit vertegenwoordigers
van de politie- en de preventiediensten, aangevuld met specialisten die binnen dit specifieke
domein al een ruime ervaring opdeden. De coördinatie berust bij de diensten van de gouverneur
van West-Vlaanderen.
Het fenomeen overlast is een containerbegrip, een juiste definitie is moeilijk te geven en de
aanverwante domeinen zijn legio. Overlast is immers een fenomeen dat – in een minimale
vorm - eigen is aan onze samenleving. Als die minimale drempel evenwel overschreden wordt,
kan er pas gesproken worden van ‘overlast’. Maar aangezien het dan gaat om een perceptie
komen we snel tot de conclusie dat overlast zeer subjectief wordt ervaren.
De Werkgroep Overlast is vanuit deze kennis vertrokken om de mogelijkheden voor een provinciale
campagne te onderzoeken.
Er werd geopteerd voor een geïntegreerde aanpak. Het “Draaiboek voor een geïntegreerde
aanpak van overlast” moet een leidraad zijn voor de gemeenten en de politiezones die de overlast
binnen hun omgeving willen beperken.
Gezien de complexiteit van het onderwerp werd beslist dat er niet zomaar campagnemateriaal
zou worden ontwikkeld en verspreid, maar dat dit afhankelijk wordt gesteld van het engagement
van de gemeenten en de politiezones om de stap naar een geïntegreerde aanpak te zetten.
Een eerste concreet werkdomein werd afgebakend: de recreatieoverlast en meer specifiek het
straatlawaai. Hiervoor werd campagnemateriaal ontwikkeld. Het zal aan de gemeenten en
politiezones die de stap naar de geïntegreerde aanpak wensen te zetten worden aangeboden.
Het is de bedoeling om in de toekomst voor meerdere aspecten van het overlastfenomeen campagnemateriaal
te ontwikkelen en aan te bieden.
7

I 8 OVERLAST
Draaiboek voor
een geïntegreerde aanpak
van overlast
Wat is het wel en wat is het niet?

Het “Draaiboek voor een geïntegreerde aanpak van overlast” is een hulpmiddel. Dit concept
moet binnen de gemeente of de politiezone verder worden uitgewerkt om tot een integraal plan
te komen.
Overlast op een integrale manier benaderen veronderstelt de situering ervan in een zo breed
mogelijke context met permanente aandacht voor zowel preventie, repressie als de opvolging
van daders en slachtoffers. Een geïntegreerd overlastbeleid wordt bekomen door de samenwerking
van alle betrokken actoren om tot een gezamenlijke probleemoplossing te komen.
Hiervoor moeten volgende stappen worden doorlopen:
• Situeren van het probleem: wat is het probleem? wie is onze doelgroep?
• Bepalen van de doelstellingen: wat wilt u bereiken?
• Samenwerking met partners: wie zijn mijn partners?
• Een stappenplan: welke activiteiten en binnen welke timing?
• Afspraken met de partners: wie doet wat?
• Weten of u succesvol bent: evaluatie
• Bijsturing.
Het “Draaiboek voor een geïntegreerde aanpak van overlast” zal u hierbij helpen.
Dit draaiboek is geen afgewerkt product of een invuloefening voor een politioneel actieplan; de
inhoud wordt volledig door de gebruiker bepaald.
9

I 10 OVERLAST
Voorbereiding
Wat gaat eraan vooraf?

Aan de realisatie van een project gaat heel wat vooraf. Een degelijke voorbereiding en een planmatige
opbouw zijn essentieel. Het is bovendien heel belangrijk om in een zo vroeg mogelijk
stadium met alle betrokken partijen en partners van het project rond de tafel te gaan zitten.
In dat verband willen wij er dan ook voor pleiten om een deskundige aan te duiden en een multidisciplinair
samengestelde werkgroep op te richten, alvorens te starten met de uitwerking van
concrete plannen. Zo’n werkgroep kan de doelstellingen van het project bepalen, de timing vaststellen
en opvolgen, (tussentijdse) metingen organiseren en na afloop het project evalueren.
1 SCANNING
Voor we kunnen overgaan tot een geïntegreerde aanpak van het overlastfenomeen is het van
primordiaal belang dat er een duidelijk beeld gevormd wordt van het fenomeen. Het in kaart
brengen van de overlast, ook wel scanning genoemd, is dan ook een van de eerste oefeningen
die uitgevoerd zal moeten worden. Daarbij moet aan objectieve gegevensverzameling worden
gedaan. Gebruik daarvoor bestaande cijfergegevens, eventuele klachtenbrieven en de eigen
objectieve vaststellingen in een bepaalde omgeving en in een bepaald tijdsbestek. Door het in
kaart brengen van waar en wanneer de overlast zich voordoet op het grondgebied, kan makkelijk
gezocht worden naar mogelijke oorzaken van het probleem. Op basis van de verschillende
elementen die bij het in kaart brengen samengebracht worden, kan in een latere fase een
strategie ontwikkeld worden om het fenomeen aan te pakken.
2 ANALYSE
De analyse verschilt in die zin van de scanning dat het meer is dan louter verzamelen van gegevens
en vaststellingen. Bij een goede analyse worden de verzamelde gegevens zo correct
mogelijk geïnterpreteerd en in hun context geplaatst. Dit wil zeggen dat er rekening wordt
gehouden met eventuele subjectiviteit vanuit de gegevensbron en met bepaalde omgevingsfactoren.
Louter voortgaan op klachtenbrieven of percentages kan immers een verkeerd beeld
geven van de werkelijke situatie.
De te volgen methodiek bij het uitvoeren van deze oefening kan variëren en iedereen die de
oefening maakt, moet voor zichzelf uitmaken welke analysemethode hem of haar het best ligt
of het meest haalbaar is. In ieder geval moet ervoor gezorgd worden dat de juiste mensen bij
de oefening betrokken worden.
11

I 12 OVERLAST
Om te verhinderen dat de oefening te eenzijdig is of dat de verkeerde mensen aan tafel gaan
zitten, moet eerst nagedacht worden over de verschillende partners die bij dit onderzoek een
rol kunnen spelen. Eerder in het draaiboek hebben we al gesproken over de verschillende partners
die we kunnen samenbrengen. Uiteraard is de lijst van mensen of diensten niet limitatief
en zal dit sterk verschillen van gemeente tot gemeente. Bepaalde gemeentediensten zullen er
in de ene gemeente wel bij betrokken worden, terwijl diezelfde diensten in een andere
gemeente gewoon niet bestaan.
Bij meer gemeentezones zal het belangrijk zijn om de besturen van de verschillende gemeentes
op min of meer dezelfde lijn te krijgen.
Enkele tips om de analyse vlot te laten verlopen:
• Neem voldoende tijd om de fenomenen te analyseren.
• Steek uw licht op bij verschillende partners.
• Maak gebruik van duidelijk verifieerbaar bronnenmateriaal (enquêtecijfers, pv’s,
klachtenbrieven enz.) en probeer dit in de juiste context te plaatsen.
• Luister naar drukkingsgroepen en belangengroeperingen (bv. middenstandsverenigingen,
buurtcomités, ouderverenigingen enz.). Verlies daarbij echter niet uit het oog
dat de verkregen informatie eventueel wat gekleurd of aangedikt kan zijn.
Drukkingsgroepen zijn niet steeds een even genuanceerde informatiebron. Bepaalde
situaties worden immers vaak louter bekeken vanuit het eigen perspectief.
• Maak bij de analyse een duidelijke afbakening in de tijd. Kies er bijvoorbeeld voor om
een analyse te maken van de overlast van de laatste drie jaar.
• Maak een duidelijke afbakening van het grondgebied dat u wil analyseren. Analyseer
bijvoorbeeld de overlast op het marktplein. Om een duidelijk beeld te krijgen van de
overlast moeten alleen die fenomenen in de analyse worden opgenomen die in het
vooraf afgebakende grondgebied voorkomen.
3 KEUZE VAN DE AAN TE PAKKEN
OVERLASTFENOMENEN
Op basis van de eerder gemaakte probleemanalyse, waarbij nagegaan werd in hoeverre een
geformuleerd overlastprobleem als werkelijk problematisch en aan te pakken probleem werd
gedefinieerd, moet beslist worden of het probleem al dan niet aangepakt zal worden.

Het spreekt voor zich dat deze fase beleidsmatig van het grootste belang zal zijn en dat het
noodzakelijke draagvlak gevonden moet worden. Het is daarom essentieel dat de resultaten
van de scanning en de analyse van het overlastfenomeen in hun context geplaatst worden en
overgemaakt worden aan de personen die de beleidskeuzes zullen maken. We denken hierbij
voornamelijk aan de burgemeester en de korpschef van de lokale politie, die mede de opportuniteit
van de aanpak helpen afwegen en nagaan in hoeverre de aanpak past binnen de vooropgestelde
beleidsplannen van de stad of de gemeente en de politiezone.
Bij de verdere uitwerking van het project is het van belang het verkregen draagvlak te bewaken.
Zorg ervoor dat de beleidsverantwoordelijken regelmatig op de hoogte worden gehouden van de
vorderingen binnen de werkgroep en bouw tussentijdse beslissingsmomenten in (go en no-go).
4 ROUND- UP VAN EERDERE INITIATIEVEN
Waarschijnlijk zullen er ter bestrijding van het gekozen overlastfenomeen in het verleden al
initiatieven zijn genomen. Alvorens met nieuwe initiatieven te starten is het dan ook aan te
raden om eens terug te kijken en na te gaan wat er al gebeurd is. Waneer werden er al initiatieven
genomen? Op welke locatie? Met welke middelen? Een antwoord op die vragen kan
medebepalend zijn voor de in de toekomst te varen koers.
Aansluitend aan de round-up van eerdere initiatieven is het uiteraard aangewezen om een analyse
te maken van de resultaten van die initiatieven. Daarbij moet uiteindelijk een duidelijk
overzicht verkregen worden dat een antwoord moet bieden op de volgende vragen:
• Welke initiatieven werden genomen?
• Waar werden ze genomen?
• Wanneer werden ze genomen?
• Wat waren telkens de eventuele gevolgen of resultaten?
Een antwoord op deze vragen kan al een indicator zijn over de te volgen strategie bij toekomstige
initiatieven. Bepaalde campagnes of maatregelen die geen of weinig resultaat opleverden
moeten niet worden voortgezet. Initiatieven met goede resultaten kunnen herhaald worden
maar moeten aangepast worden aan een veranderde omgeving en situatie. Kritische reflectie
en een duidelijke contextualisering van de bekende gegevens zijn hierbij zeer belangrijk.
13

I 14 OVERLAST
Partners
Wie moeten wij betrekken bij de
geïntegreerde aanpak van overlast?

Overlast is geen geïsoleerd feit maar een maatschappijgebonden fenomeen dat voortdurend
evolueert. Het beheersen ervan is geen zaak van de politiediensten alleen, enkel een multidisciplinaire
aanpak blijkt resultaten op te leveren.
Het bepalen van de partners is afhankelijk van de analyse van het lokale fenomeen. Deze analyse
vormt de aanleiding om een bepaalde vorm van overlast prioritair te behandelen en een
project voor specifieke doelgroepen te ontwikkelen. De aanpak van drugsgerelateerde overlast
vergt andere partners dan de aanpak van overlast in de buurt van een winkelcentrum. Of misschien
net niet … ?
Bij het bepalen van de partners kan gebruik gemaakt worden van volgende opsomming:
15
• Politiediensten: de politie is nauw betrokken bij het lokale veiligheidsbeleid. De lokale
politie staat het dichtst bij de bevolking en is het eerste aanspreekpunt bij klachten.
Door de politiediensten worden actieplannen ontworpen om de prioriteiten van het
zonale veiligheidsplan te realiseren.
• De bestuurlijke overheid: de burgemeester is de spilfiguur binnen een lokaal integraal
veiligheidsbeleid. Maar ook het schepencollege en de gemeenteraad in de eengemeentezone
en het politiecollege en de politieraad in de meergemeentezone bepalen
mee dit beleid. Net als de politiediensten vormen zij een aanspreekpunt bij klachten.
Naast de verantwoordelijkheid die de bestuurlijke overheid heeft binnen het politiebeleid,
beschikt zij over de bevoegdheid om regulerend op te treden via de politiereglementen.
Deze regulerende bevoegdheid kan heel nuttig zijn om bepaalde aspecten
van overlast te beteugelen. Bovendien beschikt de gemeenteraad sinds kort over
een ruimere mogelijkheid om gemeentelijke administratieve sancties (GAS) te bepalen
voor overtredingen van zijn reglementen of verordeningen (artikel 119bis NGW).
Door de wet van 7 mei 2004 tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de
jeugdbescherming en de nieuwe gemeentewet, de wet van 17 juni 2004 tot wijziging
van de nieuwe gemeentewet en het KB van 5 december 2004 houdende vaststelling
van de minimumvoorwaarden waaraan de gemeenteambtenaren moeten voldoen,
zoals bepaald in artikel 119bis NGW werden de laatste obstakels weggeruimd voor het
effectief gebruik van de GAS.
• De gerechtelijke overheid: deze partner in het lokale veiligheidsbeleid bepaalt mee de
prioriteiten van het zonale veiligheidsplan. Bij repressieve acties is het van belang dat
er gevolg gegeven wordt aan de opgestelde processen-verbaal. Opsporing en vervolging
zijn immers onlosmakelijk met elkaar verbonden.

I 16 OVERLAST
• De gemeentelijke diensten: de betrokkenheid van de gemeentelijke diensten kan zeer
divers zijn. Vaak verlenen zij vergunningen aan organisaties en ondernemingen en
logistieke ondersteuning bij manifestaties. In veel gevallen zijn zij rechtstreeks betrokken
bij de organisatie of de coördinatie van evenementen of zijn zij het aanspreekpunt
bij klachten. Volgende diensten kunnen als partner worden betrokken:
o De ambtenaren die in het kader van de gemeentelijke administratieve sancties door
de gemeenteraad werden aangesteld om bepaalde overtredingen vast te stellen
o Preventiedienst
o Dienst vergunningen
o Technische diensten
o Dienst Leefmilieu
o Toeristische dienst
o Sportdienst
o Jeugddienst
o…
De partners die hierboven zijn opgesomd, zullen bijna bij elk project rond overlast betrokken
zijn. Naargelang de doelgroepen kunnen volgende partners worden toegevoegd:
• Bewakingsondernemingen: heel wat organisatoren van evenementen schakelen
commerciële bewakingsdiensten in voor toezichts- en controleopdrachten. Maar ook
de publiek-private samenwerking krijgt steeds meer aandacht.
• Raden: heel wat officiële organen vertegenwoordigen doelgroepen in onze maatschappij.
In bestuurlijke aangelegenheden dienen zij te worden geconsulteerd. We
denken hierbij aan:
o Preventieraad
o Jeugdraad
o Sportraad
o Cultuurraad
o Seniorenraad
o…
• Verenigingen: indien representatief kunnen bepaalde doelgroepen worden vertegenwoordigd
door hun verenigingen. Zonder volledig te zijn geven wij hier alvast enkele
voorbeelden:

o Jeugdverenigingen
o Sportverenigingen
o Buurtcomités
o Handelsverenigingen: naast de algemene verenigingen zoals UNIZO, bestaan er
binnen bepaalde sectoren afzonderlijke vertegenwoordigingen
o…
• Horeca Vlaanderen
o Regionale vertegenwoordigers
o Sectorverantwoordelijken
• Ad hoc: naargelang de doelgroep en de beoogde doelstellingen kunnen experten worden
toegevoegd.
Uit deze voorzichtige poging tot inventarisatie van partners blijkt duidelijk dat de keuze heel
bewust dient te gebeuren.
Beperk u tot de relevante partners die een meerwaarde betekenen voor het realiseren van uw
project. De doeltreffendheid van een vergadering gaat immers vaak verloren bij een te groot
aantal deelnemers.
17

I 18 OVERLAST
Doelstellingen
Wat willen we bereiken?

Het definiëren van doelstellingen bepaalt de richting die het project uitgaat.
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen strategische en operationele doelstellingen.
Strategische doelstellingen worden bepaald voor een lange termijn, 4-5 jaar is gebruikelijk. Ze
worden algemeen geformuleerd en raken de strategische domeinen van de organisatie. Elke
strategische doelstelling wordt vervolgens geconcretiseerd in meerdere operationele doelstellingen.
Operationele doelstellingen zijn te verwezenlijken op korte termijn en worden meer specifiek
geformuleerd. Zij bepalen de aanpak.
Bij het vastleggen van de doelstellingen wordt niet alleen nagedacht over de vraag “waar willen
we naartoe” en “hoe kunnen we dit realiseren”, maar ook over “hoe zullen we dit evalueren”.
Op het einde van het project moet immers kunnen worden nagegaan of de doelstellingen
werden bereikt.
Goede doelstellingen bepalen is niet eenvoudig, een hulpmiddel hierbij is het SMART-principe:
• Specifiek: doelstellingen zijn duidelijk en helder bepaald
• Meetbaar: doelstellingen houden een norm in, maken evaluatie mogelijk
• Aanvaardbaar – Actiegericht: doelstellingen zijn door alle partners onderschreven, bij
alle partners is er bereidheid tot engagement
• Realiseerbaar: de doelstellingen zijn bereikbaar met aanvaardbare inspanningen
19
• Tijdsgebonden: de doelstellingen vermelden de termijn waarop de norm behaald moet
zijn

I 20 OVERLAST
Maatregelen
Hoe willen we onze doelstellingen
realiseren?

In dit hoofdstuk worden de concrete activiteiten opgenomen die noodzakelijk zijn om de doelstellingen
te bereiken. Er wordt eveneens aandacht besteed aan de opeenvolging van deze activiteiten.
Hier wordt het gedetailleerde verloop van de maatregelen omschreven. Er wordt bepaald welke
de opeenvolgende activiteiten zijn en wanneer ze moeten worden uitgevoerd.
De te doorlopen activiteiten worden het best schematisch voorgesteld in een stappenplan. Dit
kan in de vorm van een GANTT-chart (ook strokenplanning, staafdiagram of balkenschema
genoemd), waarbij van elke activiteit de duur, de speling en de afhankelijkheid worden voorgesteld.
Wanneer er veel activiteiten nodig zullen zijn kunnen die worden voorgesteld in een
PERT-chart (een netwerkdiagram). Hiervoor kan gebruik gemaakt worden van specifieke planningssoftware,
maar ook met een eenvoudige spreadsheet kan al heel wat worden gerealiseerd.
Het moet voor alle partners en uitvoerders duidelijk zijn wat er van hen verwacht wordt, welke
rol zij te spelen hebben binnen het project. Ook de doelgroepen moeten worden geïnformeerd
over het gewenste gedrag, de genomen maatregelen en de gevolgen bij niet naleven ervan.
Daarom wordt er een communicatieplan opgesteld. Hierbij wordt rekening gehouden met:
• Interne en externe communicatiebehoeften
• Behoeften aan communicatie voor, tijdens en na de maatregelen.
Wanneer bij het uitwerken van de maatregelen wordt overwogen om bijkomende reglementering
(politieverordeningen) op te stellen, dan moet erop toegezien worden dat in de eerste
plaats de bestaande wettelijke bepalingen worden toegepast. Ook hierbij is communicatie
essentieel, vaak is de bestaande regelgeving onvoldoende gekend.
21

I 22 OVERLAST
Mogelijke maatregelen
1 EVENTUELE BEGELEIDENDE EN/ OF
STRUCTURELE MAATREGELEN
Hier willen we even terugkijken naar ons eerste punt, namelijk de analyse van de fenomenen.
Het is immers mogelijk dat daaruit blijkt dat een bepaalde overlastsituatie zich voordoet door
een gebrekkige infrastructuur in en rond de uitgaansbuurten. Een andere mogelijkheid is dat
er behoefte is aan een nieuwe lokale verordening om bepaalde overlastfenomenen efficiënter
te bestrijden.
Het is belangrijk om deze mogelijkheden op z’n minst eerst te onderzoeken, vooraleer de
bevolking wordt aangesproken of gesensibiliseerd. Het doelpubliek zal de gebiedende of verbiedende
boodschap immers moeilijker accepteren als er een gebrek is aan een alternatief of
een adequate infrastructuur. Daarnaast zal de boodschap ook minder impact hebben als het
doelpubliek weet dat er geen geschikte middelen voorhanden zijn om het wangedrag effectief
te bestraffen.
Deze maatregelen moeten duidelijk bekendgemaakt worden aan de bevolking zodat die de
aansluitende sensibilisatie juist kan plaatsen en interpreteren.
Dit neemt niet weg dat de bevolking in bepaalde gevallen al kan gesensibiliseerd worden over
een aantal thema’s zonder dat er al nieuwe regelgeving of infrastructuur voorhanden is. Het is
immers mogelijk dat sommige structurele of bestraffende maatregelen door hun complexiteit
dermate lang op zich laten wachten dat niet sensibiliseren over een maatschappelijk probleem
onverantwoord zou zijn.
2 BEVOLKING SENSIBILISEREN
Wanneer al deze stappen zijn doorlopen kan de sensibilisatie van de bevolking worden aangevat.
Bij sensibilisatie zijn er zoveel verschillende mogelijkheden dat we ze hier niet allemaal
zullen opsommen. Er moet immers nog steeds een beroep gedaan worden op het inzicht en de
creativiteit van de lokale preventiewerkers.

We kunnen wel meegeven dat de bewustmakingscampagnes zo dicht mogelijk moeten aansluiten
bij de leefwereld van het beoogde doelpubliek. Ter verduidelijking: de inhoud primeert,
maar wat het gebruikte medium en het vormelijke betreft zijn er tal van mogelijkheden om de
boodschap een aantrekkelijk karakter mee te geven. Er moet dus maximaal ingespeeld worden
op de aard van de doelgroep die men wil bereiken.
Het spreekt voor zich dat bewustmakingscampagnes gelanceerd moeten worden op een
moment dat aansluit bij de aard van het onderwerp waarover men de bevolking wil sensibiliseren.
Bijvoorbeeld: een campagne m.b.t. wildplassen is voornamelijk bedoeld voor de zomerperiode.
Daarnaast is het ook aan te raden om de campagnes te lanceren voor eventuele repressieve
acties door de politie.
Wanneer er duidelijke middelen zijn om het overlastfenomeen te bestraffen strekt het tot aanbeveling
dit ook in het campagnemateriaal op te nemen.
3 REPRESSIEVE ACTIES
De ervaring leert ons dat preventie en repressie op elkaar afgestemd moeten zijn als men
resultaten wil bereiken. Het is dan ook noodzakelijk dat er met de politie goede afspraken worden
gemaakt over de timing, de aard en de locatie waar er repressief opgetreden wordt.
Hou rekening met de prioriteiten en aandachtspunten van de Lokale Politie. Die vindt u terug
in het zonaal veiligheidsplan van de politiezone. De noodzakelijke repressieve acties kunnen
makkelijker ingepast worden in de politiewerking wanneer zij samenvallen met hun eigen prioriteiten
of aandachtspunten.
Met betrekking tot de timing van de repressieve acties moet meegerekend worden dat er eerst
voldoende tijd wordt ingebouwd om het doelpubliek te sensibiliseren. Zoveel mogelijk mensen
moeten immers vooraf weten wat de gevolgen zullen zijn als ze zich zouden bezondigen aan
het besproken overlastfenomeen.
23

I 24 OVERLAST
Taken en
verantwoordelijkheden
Wie doet wat op welke wijze?

Wanneer de te nemen maatregelen vastgelegd zijn, dienen duidelijke en formele afspraken te
worden gemaakt voor de realisatie ervan. Bij de planning zal dit al aan bod gekomen zijn. In dit
hoofdstuk worden de informele afspraken nu geconcretiseerd.
Er zal moeten worden bepaald wie verantwoordelijk is voor welk aspect van het project, zowel
bij de ontwikkeling als bij de concrete uitvoering ervan.
Naast het bepalen van de verantwoordelijkheden zullen ook afspraken worden gemaakt m.b.t.
het engagement van de partners binnen de geïntegreerde aanpak van overlast. Het formaliseren
van deze engagementen zorgt ervoor dat elke partner niet enkel op de hoogte is van zijn
eigen engagement maar tevens zicht heeft op het engagement van de anderen.
Deze documenten worden door de betrokken partners ondertekend en er wordt toegezien op
de uitvoering ervan.
Formele afspraken kunnen worden vastgelegd in:
• Een protocol
• Een convenant
• Een intentieverklaring
•…
25

I 26 OVERLAST
Middelen
Waarmee zullen wij onze
doelstellingen realiseren?

Voor het realiseren van de doelstellingen zullen de nodige middelen moeten worden uitgetrokken.
Naast de financiële middelen worden in dit hoofdstuk ook het beschikbaar stellen van personeel
en de inzet van logistieke middelen besproken.
De haalbaarheid van de gestelde doelstellingen hangt af van de aanwezige en toekomstige
middelen en de mogelijkheden om extra middelen te verwerven.
Het noodzakelijke engagement m.b.t. het beschikbaar stellen van deze middelen door de
betrokken partners zal in de hiervoor besproken formele akkoorden worden opgenomen.
Bij een geïntegreerde aanpak is het noodzakelijk dat er duidelijkheid bestaat omtrent de besteding
van de ter beschikking gestelde middelen. Een efficiënt middelenbeheer veronderstelt
transparantie. Het moet voor de partners op elk ogenblik mogelijk zijn zicht te hebben hierop.
De wijze waarop de middelen zullen worden beheerd en de mogelijkheden voor de partners om
inzage te krijgen kunnen ook in de formele akkoorden worden opgenomen.
27

I 28 OVERLAST
Evaluatie
Zijn we goed bezig?

Evalueren betekent meten en rapporteren. Het heeft tot doel zicht te krijgen op de effectieve
realisatie van de doelstellingen en moet het mogelijk maken om tijdig bij te sturen.
1 INDICATOREN EN METINGEN
Om de actie goed te kunnen evalueren is het noodzakelijk om op basis van vastgelegde indicatoren
een aantal metingen uit te voeren. Onder de indicatoren verstaan we de zaken die gemeten
moeten worden om een duidelijk zicht te krijgen op de huidige situatie. Bijvoorbeeld: het
aantal betrapte wildplassers in een periode van twee maanden, de wildparkeerders in die
periode enz.
Een algemene regel bij het meten is dat “wat we niet moeten weten wordt niet gemeten”. Er
moet voldoende tijd worden uitgetrokken voor het bepalen van de indicatoren.
Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen procesindicatoren en resultaatindicatoren.
• Procesindicatoren: ook wel actie-indicatoren genoemd. Met deze indicatoren kan worden
nagegaan of de maatregelen werden uitgevoerd zoals afgesproken, of de partners
hun taken en verantwoordelijkheden opnamen, of de beloofde middelen werden toegekend,
bv. het aantal uren controles door de politie, het aantal gecontroleerde personen,
het ingezette personeel in FTE’s enz.
• Resultaatindicatoren: geven een beeld van de mate waarin de doelstellingen werden
bereikt, bv. het percentage in overtreding genomen personen, de gemiddelde snelheid
van de overtreders enz.
De indicatoren op zich zullen ook moeten worden geëvalueerd. Tijdens de uitvoering zullen
bepaalde indicatoren worden vervangen of weggelaten omdat zij niet relevant genoeg zijn.
Om een duidelijk beeld te krijgen is het aangewezen te werken met een zogenaamde nulmeting.
De resultaten van die meting geven de startsituatie weer aan het begin van het project en
vormen de basis voor latere vergelijkingen.
29

I 30 OVERLAST
2 EVALUATIE
Na verloop van tijd moet de hele campagne geëvalueerd worden. Het is daarbij belangrijk dat
alle betrokken partijen (zoals ook bij de scanning besproken werd) bevraagd worden over hun
ervaringen met betrekking tot de behandelde overlastfenomenen.
De vooraf gestelde doelstellingen moeten dan getoetst worden aan de feitelijke situatie.
Daarvoor kunnen de resultaten van de meting worden bekeken. Er moet echter worden op toegezien
dat er een juiste interpretatie van de cijfers wordt gemaakt. Zoals al eerder aangegeven
hebben naakte cijfers geen waarde als ze niet in hun juiste context worden geplaatst. Een
gecontextualiseerde benadering van de verkregen gegevens zorgt dus voor een zo correct
mogelijke evaluatie van de gebruikte aanpak.
3 RAPPORTERING
De resultaten van de tussentijdse evaluaties en van de eindevaluatie moeten worden bekendgemaakt.
Bij het rapporteren moet het volgende worden afgesproken:
• Wanneer wordt er gerapporteerd?
• Op welke wijze wordt er gerapporteerd?
• Aan wie wordt er gerapporteerd?

I 32 OVERLAST
Rol van de Provincie
Wat is de meerwaarde van
de provincie als partner?

Overlast vergt een geïntegreerde en integrale aanpak. Dit blijkt duidelijk uit de studies die over
dit fenomeen werden gemaakt. De Kadernota Integrale Veiligheid 30-31 maart 2004 pleit voor
de afstemming van de activiteiten van politie en andere betrokkenen. Er moet een overlastbeleid
ingeschreven worden in de zonale veiligheidsplannen als bijdrage aan het gehele overlastbeleid.
In de meergemeentezones moet voldoende belang gehecht worden aan een intergemeentelijke
samenwerking. Die kan gecoördineerd worden door de overlastmanager.
Op provinciaal vlak kan methodologische ondersteuning gegeven worden. Dit draaiboek is een
aanzet hiertoe.
In de aanleiding van dit document is het voornemen opgenomen om ten behoeve van de
gemeenten en/of de politiezones concreet campagnemateriaal te ontwikkelen waarbij telkens
een specifiek domein van de overlastproblematiek wordt behandeld.
De coördinatie van het provinciaal overlastbeleid wordt verzekerd door de Werkgroep Overlast
die hiertoe door de Provinciale Commissie Criminaliteitspreventie in het leven werd geroepen.
33

I 34 OVERLAST
Nuttige informatie
Waar kunnen we nog meer mosterd
halen?

Na de theorie wordt in dit laatste deel aandacht besteed aan:
• Gevoerde onderzoeken
• Concrete projecten
• Literatuur
• Internetbronnen
• Andere informatie
O NDERZOEKEN
• DECORTE T., DE RUYVER, B., PONSAERS P., BODEIN M., LACROIX A., LAUWERS S., TUTE-
LEERS P. (2003). Drugs en overlast. Studie van het fenomeen, de beheersing en de effecten
van druggerelateerde overlast en dit vanuit verschillende invalshoeken. Gent.
• In Ronse wordt gestart met een onderzoeksproject rond overlast door jongeren en dit in
samenwerking met de universiteit van Gent. Dit project loopt over een termijn van één jaar.
De onderzoeksgroep “Sociale Veiligheidsanalyse” van professor Ponsaers zal hierin voornamelijk
een adviserende en ondersteunende rol vervullen. Het is de bedoeling van dit project
om te komen tot een integrale aanpak van de overlast door jongeren, welke in afgelijnde
fasen zal verlopen:
1. Screeningfase: zicht krijgen op de werkelijke inhoud en omvang van de problematiek
2. Analysefase: welke factoren zijn verantwoordelijk voor het ontstaan, in stand houden en
bewerkstelligen van de overlastproblemen
3. Responsfase: ontwikkelen van strategieën op maat in samenspraak met alle relevante
diensten
4. Implementatiefase: evaluatie en wat wordt er verder gezet
35

I 36 OVERLAST
P ROJECTEN IN HET KADER VAN DE
VEILIGHEIDS- EN PREVENTIECONTRACTEN
• ANTWERPEN : “Project Plaatselijk Overlastmanagement”.
Contactpersoon :christina.janssens@ve.antwerpen.be, tel: 03/201.87.30
• BOOM: “Project overlast“. In november 2003 werd een beleidsnota rond sociale overlast “
zacht waar het kan, hard waar het moet “ goedgekeurd in de gemeenteraad. Acties : milieuoverlast,
rondhangende jongeren, toezichtcamera’s, verkeersoverlast,…
Contactpersoon: debbie.nys@boom.be, tel : 03/880.18.69
• EEKLOO: project “Sociale overlast”
Contactpersoon : Nick Piepers, preventie@pzmeetjesland.be, tel: 09/376.46.44
• KORTRIJK : Project “Voorkomen van sociale overlast : project uitgaansbuurten” . Er werd een
totaalproject uitgaansbuurten opgezet. Er werd dienaangaande een convenant afgesloten
tussen de stedelijke overheid, de lokale politie en de café-uitbaters.
Contactpersoon : Luc Vermander, luc.vermander@kortrijk.be, tel: 056/27.73.00
• MECHELEN: “Project overlastfenomenen”. Naast een taak van registratie, opvolging en dispatching
zal de preventiewerker het aanspreekpunt zijn voor het project “contactpunten overlastgevoelige
plaatsen – mobiele speelpleinwerkers” en instaan voor de concrete werkverdeling.
Contactpersoon : werner.vanherle@mechelen.be, tel: 015/29.83.84
• RONSE: “Overlast door jongeren”. In samenwerking met de universiteit van Gent wordt er
gestart met een onderzoeksproject( zie supra) rond overlast door jongeren.
Contactpersoon: Hilke Van Gijsel, preventie@ronse.be, tel: 055/23.28.25
• SINT-NIKLAAS: “Leefbaarheidsproblematiek”: projecten die door de dienst opgevolgd worden:
project inzake verkeersleefbaarheid, project overlast aan en in de omgeving van schoolpoorten,
project overlast op speelpleinen, overlast door bepaalde bevolkingsgroepen omwille
van hun gebrekkige sociale integratie.
Contactpersoon: Sandra Van Weddingen, politie.preventie@sint-niklaas.be, tel: 03/760.65.98

2001
P ROJECTEN B ELGISCHE P RIJS
C RIMINALITEITSPREVENTIE
Brugge: “Graffitibeleid in de stad Brugge”
Contactpersoon: Stedelijke Preventiedienst, Sophie Demeyer, Blinde Ezelstraat 1 -
8000 Brugge, Tel.: 050/44.80.66, mail: Sophie.de.meyer@brugge.be
Het succes van het positieve graffitibeleid in Brugge ligt vooral in de geïntegreerde aanpak van
graffiti die als probleem en fenomeen vanuit verschillende fronten aangepakt werd. Er wordt
zowel repressief (politie), curatief (verwijderen), artistiek (kunst) als sensibiliserend (in dialoog
met verschillende groepen) gewerkt. Het sleutelwoord hierbij is communicatie: iets uitbouwen
in dialoog en de verschillende luiken op mekaar afstemmen en in evenwicht brengen. Omdat
graffiti geen lokaal of tijdelijk fenomeen is, hoopt de Stedelijke Preventiedienst ook andere steden
te kunnen inspireren met zijn aanpak.
2002
• Antwerpen: “Krot op”
Contactpersoon: Jozef Rayen, tel: 03/270.19.14
In 1999 werd binnen het toenmalige wijkteam STUIV, dat in Antwerpen de wijk Stuivenberg
bestreek, het project ‘Krot Op’ opgestart. De buurt werd buitensporig geteisterd door verkrotting,
verloedering en huisjesmelkerij, met een groeiende subjectieve onveiligheid tot
gevolg. Gezien de goede resultaten van het project werd het in eerste instantie uitgebreid
naar de volledige zone City (één van de zes zones van de politiezone Antwerpen), waar het
wijkteam deel van uitmaakte.
• Brugge: “+Café”: werken aan een positief uitgaansklimaat in Brugge
Contactpersoon: Stedelijke Preventiedienst, Piet De Ville, Blinde Ezelstraat 1 - 8000 Brugge,
Tel. 050/44.82.91, mail: Piet.de.ville@brugge.be
Dit project is de voortzetting van het met de Belgische Prijs voor criminaliteitspreventie
bekroonde project “Dit café is OK” (1998). Na zes jaar activiteit werd het stilaan tijd om de
werking te evalueren en de doelstelling te herformuleren in functie van wat gerealiseerd
werd.
37

I 38 OVERLAST
• Kortrijk: “FOX: Fuiven zonder Overlast is eXtra”
Contactpersoon: Koen Verhaeghe, tel: 056/23.92.74
De burgemeester Reynaertstraat situeert zich in het centrum van Kortrijk. Er wonen veel
mensen, maar daarnaast zijn er zes cafés en twee eethuizen gehuisvest. Die oefenen een
grote aantrekkingskracht uit op een divers uitgaanspubliek. Dit publiek zorgt voor allerlei
vormen van overlast: geluidsoverlast, zwerfvuil, vechtpartijen, … Op 1 januari 2002 werd het
project opgestart.
2003
• Antwerpen: “U-turn”
Contactpersoon: Kurt Kestens , RVC Antwerpen
arktosantwerpen@pi.be, Uturn@skynet.be
Het project U-turn wordt georganiseerd door de cel Jongerengroepsgeweld van de politie
Antwerpen. Het project richt zich naar de zogenaamde 'harde kernjongeren'. Deze jongeren
tussen 18 en 25 jaar plegen op stelselmatige wijze criminele feiten. De meeste jongeren kampen
ook met een agressieprobleem. De maatregelen die justitie tot nu toe nam, hebben op
deze jongeren blijkbaar geen effect.
Met U-turn wordt aan deze jongeren een laatste kans geboden om een bocht van 180° te
maken. De doelstellingen van het project zijn de reïntegratie van de jongere in zijn buurt, en
het terugdringen van de recidive.
Via een intensieve individuele begeleiding worden de individuele problemen van de jongeren
in kaart gebracht en wordt de jongere ondersteund in het zoeken naar oplossingen voor deze
problemen. Zo wordt er gewerkt rond opleiding, tewerkstelling, vrijetijdsinvulling, …
2004
• Maaseik: “Project rond het verminderen en voorkomen van samenlevingsproblemen of overlast
veroorzaakt door jongeren.”
Contactpersoon: Carlo Gelissen, Lekkerstraat 10 3680 Maaseik, carlo.gelissen@maaseik.be,
tel: 089/56 05 51
Jongeren komen naar bepaalde plaatsen om mekaar te ontmoeten. Dit zorgt echter soms
voor overlast. Dit was ook het geval in Neeroeteren. Het project “ Project rond het verminderen
en voorkomen van samenlevingsproblemen of overlast veroorzaakt door jongeren” wil
daar iets aan veranderen. Het grote probleem is dat er in de gemeente Neeroeteren nauwelijks
voorzieningen zijn voor jongeren. Daarom werden een reeks maatregelen genomen om
de overlast te verminderen.

• Roeselaere: “Project Overlast Actie: POA”
Contactpersoon: Neyrinck Curd, Botermarkt 12, 8800 Roeselare,
zonesecretariaat@politiezoneRIHO.be, tel: 051/26 26 01
In het project “Project Overlast Actie” wil de politie van de zone-RIHO iets doen aan de overlast.
De actie concentreert zich in het stadspark van Roeselare. Het park bestaat uit vijf delen.
Elk deel heeft zijn eigen karakter. De ligging en accommodatie bepalen voor een groot stuk
het bezoekersprofiel. Zowel door buurtbewoners, stadsdiensten als eigen politiemensen
worden een aantal problemen van buurtcriminaliteit naar voor geschoven. Zo zijn er (brom)
fietsdiefstallen, vechtpartijen, druggebruik, drughandel, vandalisme, openbare dronkenschap,
bedreigingen,… Daarnaast is er nog de overlastproblematiek: audiovisuele overlast,
onburgerlijk gedrag, verstoring van het leefmilieu, sluikstorten,… Met het POA stadspark
werd een eerste stap gezet naar een integraal overlastbeleid
A NDERE PROJECTEN
• Politiezone Oostende: projecten “Montmartre” en “Hazegras”
Contactpersoon: Lokale politie Oostende – tel. 059 56 11 21 – fax: 059 56 11 12 –
e-mail politie@oostende.be
De uitgaansbuurt in het centrum van Oostende werd ooit omgedoopt tot de
“Montmartrewijk”. Het project “Montmartre” moet de leefbaarheid in deze buurt verhogen en
een positieve uitgaanssfeer bevorderen. Naast preventieve controles door de politiediensten
en de noodzakelijke repressieve acties wordt aandacht besteed aan wegeninfrastructuur,
openbare verlichting, straatmeubilair en netheid van de omgeving. Het stadsbestuur stelde
bovendien een coördinator uitgaansbeleid aan om de horeca-uitbaters en de bezoekers te
betrekken bij de ontwikkeling van een positieve uitgaanssfeer.
Het project “Hazegras” heeft tot doel de leefbaarheid in de stationsbuurt te verhogen. Deze
buurt heeft vooral te maken met leegstand en verloedering. Het prostitutiemilieu zorgt er
voor specifieke overlastfenomenen.
• Politiezone Damme – Knokke-Heist: “Alternatieve aanpak jeugdcriminaliteit”
Contactpersoon: Thierry Snauwaert – tel: 050/35 38 64 – fax: 050/37 14 79
Jongerengroepen zorgden voor een toenemend onveiligheidsgevoel in de omgeving van de
lokale speelpleintjes in Sijsele. Voornamelijk ging het hierbij om pesterijen, bedreigingen,
39

I 40 OVERLAST
vandalisme, nachtlawaai, sluikstorten, diefstallen, druggebruik en bendevorming. Het optreden
van de politiediensten naar deze jongeren toe haalde in het verleden niet veel uit. Er werd
een projectteam opgericht om het probleem te analyseren. Om tot gepaste oplossingen te
komen werd dit projectteam uitgebreid met vertegenwoordigers van de plaatselijke scholen,
het CLB, de jeugdraad, de jeugddienst, de ouders, justitie en de politiediensten. Het project
heeft tot doel nieuwe contacten met deze jongeren te leggen waarbij wordt gepeild naar hun
interesses en behoeften, de buurtbewoners te betrekken bij het zoeken naar oplossingen,
verveling bij de betrokken jongeren tegen te gaan, deze jongeren te betrekken bij het
bestaande aanbod van verenigingen, de gepleegde feiten op te lossen en de veroorzaakte
schade te vergoeden.
Door dit project is er in de aangepakte woonwijk opnieuw een wederzijds respect ontstaan
tussen de buurtbewoners en de jongeren. Eventuele problemen worden tijdig gesignaleerd
en er wordt samen gezocht naar oplossingen.
• Politiezone Arro Ieper: “Leefbare en veilige uitgaansbuurt Vismarkt – Kiekenmarkt”
Contactpersoon: Frank Flamey, Preventiecoördinator – tel: 057/22 44 50 – fax 057/46 97 97 –
e-mail: externe_preventie@ieper.be of frank.flamey.8102@police.be
Dit project werd in september 1996 opgestart. De uitgaansbuurt Vismarkt/Kiekenmarkt is
gelegen in volle stadskern. Doel van het project is via overleg te streven naar een gezond
evenwicht tussen het recht op uitgaan en vermaak voor de jeugdigen en het recht op rust en
orde voor de omwonenden. Daartoe zijn er regelmatig bijeenkomsten met café-uitbaters,
omwonenden, burgemeester en lokale politie. De bestaande afspraken worden jaarlijks
bevestigd via een protocolovereenkomst (ondertekend door de burgemeester en de café-uitbaters).
Deze overeenkomst omvat volgende afspraken: geluidsbegrenzers in alle cafés, einduur
muziek in cafés om 03:00u (nadien praatcafé), optredens afgelopen vóór 24:00u (geen
strikte toepassing 90dB norm), uitgaansbuurt verkeersvrij tijdens het weekend (van vrijdagavond
20u tot zondagmorgen 06u). In de loop der jaren werden daarnaast diverse preventiecampagnes
gehouden, zoals de “be cool, nice en clean-campagne” ter bestrijding van
geweld. Recent voordeel voor de café-uitbaters was de uitbreiding van de terrasvergunning
tot 01.00u. Jaarlijks wordt door de preventiedienst een klachtenoverzicht opgemaakt als leidraad
voor de besprekingen.
• Nederlandse Regiopolitie Midden- en West-Brabant: “Samen zorgen voor veilig uitgaan”
Contactpersoon: K. de Jonge, hoofd Operationele Bedrijfsvoering team Bergen op Zoom-Zuid

Samen zorgen voor “veilig uitgaan” behelst een integrale aanpak van het uitgaansgedrag van
jongeren met nagenoeg alle te bedenken partners. Stappende jongeren, ouders, gemeenteraadsleden
etc. gaan mee op horecasurveillance met de politie. Dit zorgt voor een wisselwerking
naar twee kanten. Daarnaast lopen burgers mee in wijkpreventieteams om vernielingen
tegen te gaan welke door stappende jongeren werden gepleegd. In de binnenstad is er
verder nog cameratoezicht en horecasurveillance. Er wordt aandacht besteed aan voorlichting
in scholen en ouderraden en aan het “themajaar tegen zinloos geweld”.
• Nederlandse Regiopolitie Twente : “Task-Force Velve-Lindenhof”
Contactpersonen: mevrouw S. Smit, integraal veiligheidscoördinator gemeente Enschede
ir. P.A.G. Lohmann, directeur Neighbourhood Corporation Enschede NV
Uitgangspunt hierbij was een drie-sporenbeleid bestaande uit integrale controle- en handhavingsacties
door verschillende controlerende instanties waarbij de regiopolitie Twente de
regie in handen had, vastgoedinterventies waarvoor de Neighbourhood Corporation
Enschede NV werd opgericht met als doel de overlastgevende functies te elimineren en de
panden te renoveren en als laatste interventies in “extreem multi-probleemgezinnen” met
als doel de wijk op sociaal vlak te verbeteren.
• Britse district Canterbury : “‘Safer 4 Shore’ © Coastal Crime Reduction and Community
Safety Initiative”
Contactpersonen: Mark Harrison, Kent Police, mark.harrison@kent.pnn. police.uk
Trevor Kennett, Canterbury City Council, trevor.kennett@canterbury.gov.uk
Dit project heeft tot doel de problemen inzake criminaliteit en overlast in de kuststreek tussen
Whitstable en Herne Bay aan te pakken in samenwerking met de politie van Kent, de
brandweerdiensten, de lokale overheid, de lokale handelaars en handelsverenigingen, de
bewoners van tweedeverblijven en de bevolking.
41

I 42 OVERLAST
L ITERATUUR
MONOGRAPHIES/MONOGRAFIEEN
GEMEENTELIJKE ADMINISTRATIEVE SANCTIES: hoe overlast aanpakken
GEMEENTELIJKE …
2001 Brussel WSG: Politeia
Heel wat gemeenten, mandatarissen en ambtenaren stellen zich terecht vragen over
ondermeer het toepassingsgebied van de wet op de gemeentelijke administratieve sancties,
over de positie van de ambtenaar, over de aansluiting bij het politiebeleid en de capaciteit
van de politiediensten. Is bestraffing bovendien wel een juist antwoord op overlast
en verloederingsproblemen of moeten gemeenten vooral een algemeen stimulerend en
faciliterend beleid uitwerken? Op deze en tal van andere vragen probeert deze pocket een
antwoord te geven. Vaak is het maar een eerste aanzet, want in de praktijk zullen de ingeschatte
mogelijkheden en beperkingen de toets der werkelijkheid ondergaan. Vandaar dat
een evaluatie zo belangrijk is voor de optimalisering van het instrument.
VAN KWAAD TOT BETER: over verweer tegen agressie en overlast
DENKERS Frans
1990 Koninklijke Vermande Bv – Lelystad
Van kwaad tot beter laat zien op welke wijze mensen verweer kunnen bieden aan agressie
en overlast. Aan de hand van vele – aan de praktijk ontleende – voorbeelden toont de
auteur aan dat ook op andere dan de traditionele wijze, geweld, agressie en overlast
kunnen worden ingedamd.De lezer zal zich in tal van de beschreven situaties kunnen
herkennen en met verbazing tot de ontdekking komen hoe creatief anderen het ongewenste
gedrag van medeburgers hebben aangepakt of wisten te voorkomen. Maar ook
zijn er situaties beschreven waarbij bepaald gedrag juist een tegenovergestelde werking
had en de zaak volkomen uit de hand liep.
BALEN VAN VANDALEN: DE AANPAK VAN VANDALISME EN OVERLAST IN ENSCHEDE, HEN-
GELO EN ZAANSTAD
FERWERDA H.B., BEKE B.M.W.A.
1994 Arnhem Advies- en Onderzoeksgroep Beke

Het Nederlands Centrum voor Vrijetijdsvraagstukken (NCVV) startte in 1989 met het
onderwerp “recreatiecriminaliteit”. Het betrof een nieuw onderwerp, waar nog betrekkelijk
weinig onderzoek naar was verricht. In nauwe samenwerking met Advies- en
Onderzoeksgroep Beke heeft het NCVV een omvangrijk preventiemaatregelenpakket
ontwikkeld. Dit gebeurde op basis van diepgaand onderzoek, waarmee in 1989 werd
gestart. Nadien zijn er preventiemaatregelen ontwikkeld ten aanzien van alcoholmisbruik,
vandalisme en geweldsdelicten. Momenteel zijn er maatregelen in ontwikkeling
met betrekking tot inbraak in tweede woningen. Recreatiecriminaliteit is voor een
belangrijk deel een jongerenvraagstuk. Jeugdigen vanaf 13, 14 jaar zijn betrokken in de
recreatiecriminaliteit. Naast specifieke recreatiegebieden zijn ook de uitgaanscentra en
woonwijken locaties waar criminaliteit in de vrije tijd in ruime mate voorkomt.
DRUGS EN OVERLAST: Studie van het fenomeen, de beheersing en de effecten van druggerelateerde
overlast en dit vanuit verschillende invalshoeken = DROGUES ET NUISANCES: étude
du phénomène des nuisances
DRUGS Gent Academia Press
Heel wat overlast wordt toegeschreven aan het drugfenomeen. In dit onderzoek wordt
nagegaan of drugoverlast echt een realiteit is, en wordt verder getracht druggerelateerde
overlast kwantitatief en kwalitatief in kaart te brengen.
Bon nombre de nuisances sont attribuées au phénomène de la drogue. Cette recherche
cherche à vérifier si ces nuisances sont à raison associées aux drogues. Elle décrit
ensuite ces nuisances de façon quantitative et qualitative.
ARTICLES/ARTIKELS
KRONIEK RECHTEN EN CRIMINOLOGIE : DRUGS EN OVERLAST
BLOM TOM, VAN MASTRIGT H.
In: TIJDSCHRIFT VOOR ALCOHOL, DRUGS EN ANDERE STOFFEN
1992 Vol.: 17 N°5 P.: 183-188
43
Een Nederlandse werkgroep stelt een geïntegreerde aanpak van de drugsoverlast voor
die voor een niet onbelangrijk deel berust op bestaande strafbaarstelling van gebruikershoeveelheden
Opiummiddelen.

I 44 OVERLAST
NIJMEGEN REGULEERT STRAATPROSTITUTIE: overlast van tippelaarsters is nu beheersbaar
RIJERSE Gerard, BARON Henk
In: ALGEMEEN POLITIEBLAD
1996 Vol.: 145 N°17 P.: 4-5
De gemeente Nijmegen kent een reguleringszone, waarbinnen tippelaarsters hun klanten
mogen werven. Het afwerken dient buiten deze zone te geschieden. In de zone staat
een hulpverleningspost opgesteld, waar de prostituees voor verscheidene zaken
terechtkunnen. Na tweeënhalf jaar ervaring met deze regulering stelt de Nijmeegse
politie vast dat de overlast van de straatprostitutie beheersbaar is geworden. Het aantal
klachten van omwonenden is nagenoeg nihil geworden.
MOGELIJKHEDEN VAN SPORT TER PREVENTIE VAN CRIMINALITEIT EN OVERLAST (De): een
pleidooi voor een wijkgerichte aanpak
MEIJLAERS Stefan
In: GEMEENTE
1997 Vol.: 72 N°1 P.: 40-47
Sport kan een belangrijk middel zijn om jongeren zinvol bezig te houden, bepaalde groepen
beter te integreren en een gedeelte van de overlast en criminaliteit uitgaande van
rondhangende jongeren te verminderen. De Koning Boudewijnstichting heeft de jongste
jaren heel wat zinvolle initiatieven ondernomen om sport onder de jongeren te stimuleren.
De buurtvoetbalcompetities zijn daarvan een sprekend voorbeeld. Onlangs werden
de initiatieven ook verruimd tot het buurtvoetbal en buurtbasketbal. In de provincie
Limburg hebben de gemeenten Maaseik en Genk een boksinitiatieproject dat deel uitmaakt
van het provinciaal project Limburg in de ring. Daarnaast zijn er allerlei avonturensporten
zoals muurklimmen survivals, veelal gebaseerd op de Outward bound aanpak.
In Mechelen probeert men deze methoden uit op een groep van zware jongens. Ook
is er de ietwat folkloristische aanpak die in sommige gemeenten wordt gevolgd met de
Highlandgames, een soort van krachtsporten. Door toedoen van de veiligheids- en preventiecontracten
hebben een aantal gemeenten een eigen sportproject. In dit artikel wil
de auteur het hebben over een aantal

ADMINISTRATIEVE OVERLAST BIJ DE POLITIE: van bestuurlijke administratieve afslanking tot
justitieel administratieve indigestie
HAMAEKERS B.
In: POLITIEOFFICIER / OFFICIER DE POLICE
1998 Vol.: * N°9 P.: 51-56
Artikel 25 van de wet op het politieambt voorziet dat de politiediensten niet kunnen
belast worden met een aantal administratieve taken onverenigbaar met hun functie. Om
dit artikel 25 van de wet op het politieambt in uitvoering te brengen werd door de
ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie de omzendbrief van 7 april 1995 rondgestuurd.
‘OFFICIËLE’ TIPPELZONE DRINGT OVERLAST TERUG: goed toezicht en strikte handhaving zijn
essentieel voor succes
VAN DE LEUR Arjan
In: ALGEMEEN POLITIEBLAD
1999 Vol.: 148 N°15 P.: 4-6
In de gemeente Groningen is sinds januari 1998 een “officiële” tippelzone in gebruik. De
ervaringen van het afgelopen jaar zijn overwegend positief. Daarom heeft de gemeenteraad
onlangs ingestemd met het voorstel van het gemeentebestuur om het experiment
in een reguliere voorziening om te zetten. Om overlast tegen te gaan en te voorkomen
dat de “omhangers” (de beschermheren van de tippelaarsters) hun eigen regels stellen,
blijven (politie)toezicht en een strikt handhavings- en vervolgingsregime noodzakelijke
voorwaarden voor het goed functioneren van de tippelzone.
NIET MEER PV’S IN LOKEREN: nul – overlast
In: ECHO
2000 Vol.: * N°607 P.: 3, 10
45
Het was een warme zomer in 1998 en in Lokeren nog warmer dan elders. In dit provinciestadje
braken plots rellen uit waarin migrantenjongeren een hoofdrol speelden.
Toenmalig Minister Tobback en Burgemeester Georges Anthuenis staken de koppen bij
elkaar. Het resultaat was ‘een nul-overlast-beleid’. Een jaar later wordt het tijd om de
balans op te maken.

I 46 OVERLAST
PROJECT “NUL-OVERLAST” TE LOKEREN (Het): een “ruk naar rechts” of community policing
in de praktijk?
DE ROCKER Christian, DE CLERCQ Rudi
In: POLITIEOFFICIER / OFFICIER DE POLICE
2000 Vol.: - N°4 P.: 21-28
Op 10 juli 1998 ging te Lokeren een project van start dat gericht was op de aanpak van veiligheids-
en samenlevingsproblemen in Lokeren. Het project zou minimum drie maanden
duren, doch kon steeds verlengs worden. Omdat één van de meest in het oog springende
aspecten van het project de repressieve aanpak van de politie was, werd het project in de
pers al gauw project “nul-tolerantie” genoemd. Ook na een latere naamsverandering naar
project “nul-overlast” bleef en blijft de media hardnekkig de term “nul-tolerantie” gebruiken.
De eenzijdigheid die deze term oproept, doet geen recht aan de veelzijdigheid van het
project, doch zorgt wel voor heel wat mediabelangstelling. Dit artikel biedt een overzicht
van de doelstellingen, de organisatie en de resultaten van het project.
STEDELIJKE HARDDRUGSSCENES VERANDEREN: zes richtlijnen voor aanpak overlast en criminaliteit
VAN DER TORRE Edward, HULSHOF Mireille
In: ALGEMEEN POLITIEBLAD
2001 Vol.: 150 N°2 P.: 6-8
Harddrugsscenes ondergaan een gedaanteverwisseling. Ze verliezen stilaan hun open
karakter. Volgens de auteurs vraagt deze gedaanteverwisseling om een andere aanpak.
De onderzoekers van het Crisis Onderzoek Team (COT) beschrijven de verandering en
geven zes richtlijnen voor de aanpak van overlast en criminaliteit.
BOTSEN MET DE BUURT: overlast en wisselwerking tussen jeugdgroepen en de buitenwereld
VAN GEMERT Frank
In: TIJDSCHRIFT VOOR CRIMINOLOGIE
2002 Vol.: 44 N°2 P. 162-171
In dit artikel over de wisselwerking tussen jeugdgroep en buitenwereld is criminaliteit
onbesproken gebleven, overlast heeft de aandacht gekregen. Dit is te rechtvaardigen,
want overlast is geen klein probleem. In veel Nederlandse wijken bepalen de botsingen
tussen jeugdgroepen en de buurtbewoners de sfeer op straat.

“JE KUNT HET JONGERENWERK NIET VERANTWOORDELIJK HOUDEN VOOR OVERLAST”:
Wicher Pattje, jeugdwethouder te Groningen
SUIDMAN Donald
In: 0/25
2003 Vol.: * N°3 P.: 18-20
In 1997 waren er rellen met heel wat schade als gevolg in de Groningse Oosterparkwijk.
De gemeente voerde onmiddellijk na de rellen een “quick scan” uit, waaruit bleek dat
het jongerenwerk was verwaarloosd en dat de jongerenwerkers niet waren opgewassen
tegen hun taak. In de wijk wonen veel autochtone derdegeneratiewerklozen en is er op
grote schaal “opvoedingsarmoede”.Naar aanleiding van de rellen in Groningen is er in
de Oosterparkwijk een jeugd- en jongerenteam gekomen: outreachend, met een buurthuis,
straathoekwerk en een activiteitenaanbod. Verder is er ook een complete keten tot
stand gebracht: opvoedingsondersteuning, kinderwerk, een vensterschool, een huiskamerproject
en tienerwerk. Zo wordt bijvoorbeeld het sociaal gedrag en een betere conflictbeheersing
bij kinderen bevorderd.
OVERLAST DOOR DRUGSVERSLAAFDEN: een analyse van dijkverboden in Amsterdam
KAAL Hendrien, KORF Dirk
In: TIJDSCHRIFT VOOR CRIMINOLOGIE
2003 Vol.: 45 N°2 P.: 153-165
De overlast die harddrugsgebruikers rond de Amsterdamse Zeedijk op straat en voor
buurtbewoners veroorzaakten, leidde in het begin van de jaren tachtig tot een repressieve
reactie in de vorm van “dijkverboden”, waarbij gebruikers voor 8 uur of (later) 14
dagen verboden werd zich in het gebied rond de Zeedijk te vertonen. In dit artikel wordt
beschreven op welke groepen dit beleid werd toegepast, hun kenmerken en achtergronden,
de beleidscontext en de effectiviteit, op basis van gegevens uit 1996-2000.
HORECA-CONTROLES IN DELFSHAVEN: afgeven en intrekken van vergunningen zijn krachtige
wapens tegen overlast
IJZERMANS Rene
In: ALGEMEEN POLITIEBLAD
2001 Vol.: 150 N°19 P.: 4-6
47

I 48 OVERLAST
In Delfshaven houden teams van politie, deelgemeente en anderen gezamenlijk horecacontroles.
Het op basis daarvan intrekken van exploitatie- en drankwetvergunningen
boekt succes. Exploitanten leven de regels beter na, wapens en drugs worden minder
aangetroffen en geweldsdelicten zijn verminderd. Maar de samenwerking is niet structureel
vastgelegd. Gevreesd wordt dat de aanpak zal haperen, zodra het enthousiasme
van betrokkenen wegvalt.
FUIVEN: lust zonder overlast
MEERS Jos
In: LOKAAL
2003 Vol.: * N°14 P.: 24-25
Ieder jaar wordt er een groot aantal feesten en fuiven georganiseerd. Een gemeentelijk
feestbeleid is dus erg belangrijk. Maar binnen welke gemeentelijke dienst hoort dit
thuis? En raakt de organisator administratief niet overbelast? Door de organisator daadwerkelijk
te begeleiden en te ondersteunen kunnen lokale besturen veel problemen
voorkomen.
LAST VAN OVERLAST: volle G.A.S. vooruit?
DEVROE Elke
In: ORDE VAN DE DAG
2003 Vol.: * N°24 P.: 7-32
Deze tekst beschrijft het concept overlast en diverse beleidsintenties alsook de wetsontwerpen
die rond overlast werden ingediend. Verder reikt deze tekst een waaier aan
probleempunten, discussiepunten en reflectie-topics aan. De auteur geeft op systematische
wijze een volledig en verhelderend overzicht van de belangrijkste topics die er
inzake overlast te verkennen zijn.
OVERLAST: een postmoderne kwaal?
MULLENERS Frank
In: ORDE VAN DE DAG
2003 Vol.: * N°24 P.: 33-38
De auteur bespreekt overlast aan de hand van een praktijkvoorbeeld uit de stad Genk.

Het probleem van rondhangende jongeren wordt uitvoerig belicht en doorspekt met cijfermateriaal
van het aantal meldingen vanuit de bevolking aan de politie over dit fenomeen.
De auteur is van mening dat wat voor de ene overlast uitmaakt, dat voor een
ander helemaal niet is. Hij is het niet eens met de vooronderstelling dat er steeds overlast
in een stad aanwezig zou zijn. Verder geeft de auteur aan dat “de bevolking” geen
consistente groep is, maar een verzameling van individuen en groepen van individuen
met tegenstrijdige belangen. Een bevolkingsbevraging op buurtniveau is volgens hem
dan ook niet het instrument bij uitstek om overlast te detecteren.
AANPAK VAN OVERLAST: van boven naar onder, van links naar rechts…
KLINCKHAMERS Patrizia
In: ORDE VAN DE DAG
2003 Vol.: * N°24 P.: 47-54
De auteur belicht vooral de beleidsmatige reactie op de overlasproblematiek. Zij pleit
duidelijk voor een “geïntegreerd” beleid, waarbij alle actoren die met overlast te maken
krijgen hun rol opnemen, en dit met de nodige aandacht voor de schakels van de veiligheidsketen.
Zij stelt vragen bij de optie van de nieuwe regering om overlastprojecten in
te schrijven in de Zonale Veiligheidsplannen. Voorts komen twee nieuwe topics aan bod:
de administratieve sancties voor minderjarigen enerzijds en het later vaststellen van de
inbreuken door gemeentelijke ambtenaren anderzijds.
AANPAK VAN OVERLAST: prioritair voor de bevolking!
VANDENHOVE Ludwig
In: ORDE VAN DE DAG
2003 Vol.: * N°24 P.: 55-63
49
Vanuit zijn eigen praktische ervaringen als burgemeester van Sint – Truiden, maar ook
vanuit zijn parlementaire initiatieven in de Kamer van Volksvertegenwoordigers en in de
Senaat, pleit de auteur voor ‘maatwerk’ bij de definiëring en de aanpak van overlast. Hij
geeft aan dat er wel degelijk een overlastbeleid nodig is, en dat dit zou moeten vertrekken
vanuit een wettelijk kader en dan concreet aangevuld worden door elke politiezone,
stad of gemeente. Naast de wetshandhaving somt de auteur andere alternatieven op. Zo
bespreekt hij achtereenvolgens de buurtbemiddeling, het integraal veiligheidsbeleid,
het handhavingsbeleid, het herstel en de open communicatie.

I 50 OVERLAST
GEMEENTEN KRIJGEN EERSTELIJNSBEVOEGDHEID TEGEN OVERLAST
In: POLITIENIEUWS – ACTUELE INFORMATIE UIT DE POLITIEPRAKTIJK
2004 Vol.: 2 N°13 P.: 3
Gemeenten kunnen voortaan zelf optreden tegen bepaalde feiten die vroeger strafrechtelijk
werden beteugeld. Het gaat o.a. over het nalaten de straat te reinigen, het ontsteken
van vuurwerk en het afscheuren van aanplakbrieven. Daarnaast is het voor een aantal feiten
die wel nog tot de strafrechtelijke sfeer blijven behoren, mogelijk om in te grijpen als
de rechtbank beslist niet tot vervolging over te gaan. Het betreft bedreiging met een aanslag,
vrijwillige slagen en verwondingen, beledigingen, diefstal en vandalismedaden.
I NTERNETBRONNEN
http://www.west-vlaanderen.be/leefomgeving/stopzwerfvuil/index.htm
Website van de actie “Stop zwerfvuil” van de provincie West-Vlaanderen.
http://www.west-vlaanderen.be/welzijn&zorg/beleidsnota_drugpreventie2004.pdf
Website van de provincie West-Vlaanderen, dienst Welzijn en Zorg, met de integrale tekst van
de beleidsnota 25004-2006 Drugpreventie.
http://www.info-zone.be/home.htm
Website van de Belgische Federale Politie, Directie van de Relaties met de Lokale Politie (CGL).
Via “documentatie” kan men o.a. de actieplannen van de politiezones bevragen.
http://www.vps.fgov.be/document_legislation/leg0026nl.pdf
Kadernota Integrale Veiligheid 30-31 maart 2004
http://www.vps.fgov.be/
Website van het Vast Secretariaat voor het Preventiebeleid
http://veiligheid.provant.be/index.html
Website Staten-Generaal Veiligheid 2004 – fuifbeleid

http://www.hetccv.nl
Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid Nederland.
Opzoeken is mogelijk aan de hand van 9 thema’s waaronder overlast.
http://www.ilv.nl
Oude website van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid Nederland.
Via de “veiligheidsthema’s” kan o.a. overlast worden bereikt.
http://www.wodc.nl/
Wetenschappelijk onderzoek- en documentatiecentrum van het Nederlandse ministerie van
justitie.
Opzoeken is mogelijk op onderwerp, publicaties, onderzoek, …
http://www.minvws.nl/kamerstukken/gvm/2004/plan-van-aanpak-verloedering-en-overlast-
2005-2007.asp
Nederlandse Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport - plan van aanpak m.b.t. “overlastgevende
zorgmijders”
http://www.crimereduction.gov.uk/toolkits/
Website Verenigd Koninkrijk met handige “toolkits” voor o.a. “antisocial behaviour”
http://www.scotland.gov.uk/Home
Website van de Schotse Executieve. Via “Publications” kan worden gezocht op het item “antisocial
behaviour” waardoor men toegang krijgt tot tal van publicaties
http://users.pandora.be/dirk.van.aerschot/vlaamsbrabant/
Website voor de organisatieontwikkeling bij de politie met aanvullende informatie m.b.t. de
gevolgde methodiek
http://www.modderopdeweg.be
Praktijkvoorbeeld voor het gebruik van het draaiboek
51

I 52 OVERLAST
V ARIA
• SODA: Draaiboek aanpak drugoverlast.Maatregelen oorzakenaanpak.
• Beleidscel preventie stad Antwerpen: Janssens T., Van Poppel M. (2004)
“Paper Conceptualisering Integrale Veiligheid”,
• Leuven: project overlast van de wijkpolitie, Hans Gooris, gemeenschapsbuurtagent studenten,
016/327 601, mail: politieantenne@kuleuven.ac.be
W ETGEVING
Gemeentelijke Administratieve Sancties:
o Wet van 13 mei 1999 (BS 10 juni 1999) tot invoering van gemeentelijke sancties
o Wet van 7 mei 2004 ( BS 25 juni 2004) tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de
jeugdbescherming en de nieuwe gemeentewet
o Wet van 17 juni 2004 (BS 23 juli 2004) tot wijziging van de nieuwe gemeentewet
o KB 5 december 2004 (BS 29 december 2004) houdende vaststelling van de minimumvoorwaarden
waaraan de gemeenteambtenaren moeten voldoen, zoals bepaald in artikel 119bis,
§6, tweede lid, 1° van de nieuwe gemeentewet
o MO OOP 30bis van 3 januari 2005 (BS 20 januari 2005) aangaande de uitvoering van de wetten
van 13 mei 1999 tot invoering van gemeentelijke administratieve sancties, van 7 mei 2004
tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming en de nieuwe
gemeentewet en van 17 juni 2004 tot wijziging van de nieuwe gemeentewet