Jaarboek Thomas Instituut 1989 - Thomas Instituut te Utrecht

HANNIBALDUS DE HANNIBALDIS Ii
De reden waarom Bonaventura zo vaak de nadruk heeft gelegd
op de onmogelijkheidvan een eeuwig geschapen wereld ligt, aldus
J.G.Bougerol,(39) in het uitgangspunt van de "speculationbonaventurienne",
namelijk de notie van schepping. Is schepping van
eeuwigheid af (creatio ab aeterno) niet mogelijk, dan wordt met
schepping bedoeld: schepping vanaf een absoluut eerste begin
(creatioab initio). En dat is wat volgens Bonaventura door de term
'schepping' noodzakelijkuitgedrukt wordt: een eerste aanvang der
dingen, nadat zij er 'tevoren' niet geweest waren. Creatio ab initio
is schepping uit en na niets. Deze uitleg en betekenis, zij het meer
toegespitst op rationele noodzakelijkheid,herinnert aan de positie
van Augustinus, die door Bonaventurain dezen nagevolgd wordt,
zoals hij in zijn Epistula de tribus quaesiionibus (40) duidelijkmaakt:
"Niemand anders heeft beter een beschrijvinggegeven van de aard
en wijzevan de schepping der wereld dan Augustinus in zijn boek
De civitate dei (XI-XII)."
Inboek III,dist. 24 van zijn commentaarop de Senientiae (41) zegt
Bonaventura dat het vraagstuk van de schepping der wereld
behoort tot de meest verheven en edelste kwesties om te onderzoeken
en te behandelen. Misschiendat hij juist op grond hiervan
zo gespitst is op de preciezebetekenisvan 'schepping', wanneer hij
de vraag naar de oorsprong van de werkelijkheidonderzoekt en in
verband daarmee de kwestie van de (on)mogelijkheid van een
eeuwigeschepping ter sprake brengt.
Bonaventura's these ter zake kan in het kort als volgt worden
weergegeven. De gehele wereld is naar vorm en materie voortgebracht
door het goddelijke causale principe. Deze voortbrenging
is te verstaan als schepping uit niets, wat twee dingen inhoudt. Ten
eerste, dat de schepper geen enkel preëxistent en met hem medeeeuwig
materiaal vooronderstelt bij het maken van zijn schepsel
(uit niets = uit niet iets, d.w.z. zonder iets anders wat reeds bestond).
Ten tweede houdt schepping uit niets in dat de wereld
noodzakelijk een absoluut eerste aanvang heeft gehad (uit niets =
'na' niets, d.w.z. het maaksel heeft een eerste begin van duur
gehad, is "in den beginne" geweest).(42) Scheppingin deze zin sluit
dus per se de mogelijkheid van een eeuwige schepping uit, aangezien
dit begrip intrinsiek contradictoir is. Een geschapen wereld
die altijd en immer heeftbestaan zonder eerste aanvang van duur is
dan ook voor Bonaventura een onmogelijkheid, terwijl het tegendeel
- creatie ab initio - noodzakelijkis. (43)