courant 15 - Antwerps BierCollege

gia
Colofon
De ABC Courant is een uitgave van het ‘Antwerps
BierCollege’
Verantwoordelijke uitgever & contactadres:
Hans Bombeke, Stadswaag 19, 2000 Antwerpen
Rekeningnummer: 778-5986635-44
Internationaal: IBAN BE55 7785 9866 3544 -
BIC: GKCC BE BB
Bestuur Antwerps BierCollege
Voorzitter: Hans Bombeke
Ondervoorzitter: Ivo Liekens
Penningmeester : Ludwig Van Schoor
Secretaris: Ivan Derycke
Hoofdredacteur: Peter De Weerdt
Homepage: http://www.antwerpsbiercollege.be
e-mail: info@antwerpsbiercollege.be
Redactieraad: Ludwig Van Schoor, Ivan Derycke,
Mark Bunneghem, Peter De Weerdt, Bruno Goffin
©: Alles uit deze Antwerpse BierCourant mag worden
overgenomen op eender welke wijze, zonder
voorafgaande toestemming van het ‘Antwerps
BierCollege’ mits bronvermelding.
Inhoud
Courant
September 2009
Nummer 15
Colofon, inhoud & editoriaal blz 01
De biergrot van Ali Baba blz 02
Een gevecht tegen de administratieve bierkaai
blz 05
Droog aan den Toog (DADT) blz 05
We proefden voor u... Belgoo Magus blz 06
Biercruising rond het water... blz 06
Het MAS en het Brouwershuis blz 08
Een vurige Deense zwarte blz 09
De bierboekenworm 12 blz 10
Antwerpse Bierhistorie 16 blz 11
Activiteitenkalender blz 12
Editoriaal
Antwerpse BierCourant – September 2009 Nummer 15
Tegen dat deze Courant op uw leestafel ligt, is het
uit met de vakantie. De hitte zorgde voor een
moeilijke keuze: dorstlessers, ja, maar welke?
Als bierliefhebber wordt het nemen van een
beslissing op zo’n momenten niet vooruitgeholpen.
We bedenken dan wel eens dat mensen die echt
niets van bier kennen het op dat vlak eigenlijk een
pak gemakkelijker hebben. Geen twijfel, geen
afwegingen, niets van dat alles, rechttoe, rechtaan,
het eerste (enige?) bestellen dat je kent.
Ook Antwerpenaars zouden gemakzucht kunnen
verweten worden als ze, met het flegma dat hen
eigen is, steevast kiezen voor een Bolleke. Dat bier
laat zich altijd drinken, natuurlijk, het tegendeel had
verwonderd.
Voorzitter snakkend naar een glas bier (foto Ivan Derycke)
Maar voor de rest kan het knap lastig zijn uit een
ietwat stevige kaart een keuze te maken die al onze
fysieke (én mentale) zorgen de kop indrukt.
Geuze, Saison, pils, witbier, Weizen, Vlaams Rood,
Oud bruin en noem ze maar op, stuk voor stuk
prachtige dorstlessers die er om smeken op een
oververhit terras de lap leer die onze tong
ondertussen is, te bespoelen.
Voorbij dus die tijd, waarin ABC ook weer niet
stilzat, om met een sneltreinvaart af te stormen op
het einde van het jaar.
Wie dacht van de moeilijke keuze verlost te zijn, is
er aan voor de moeite. Want daar komen ze weer:
de herfst- , winter- , kerst- en andere
eindejaarsbieren. En moest het idee je ooit
Lid van 1

ekruipen dat je ze allemaal hebt gehad, zorgen
onze brouwers er wel voor dat je jaar na jaar
opnieuw aan de slag moet. We kunnen en willen al
lang niet meer de moeite doen alles te volgen. De
creativiteit van ons brouwersgild is straffer dan dat
je als individueel bierproever nog echt kort op de
bal kan spelen. Laat staan dat je echt alles proeft
wat er op jaarbasis aan nieuwe bieren uitkomt. Een
luxeprobleem?
Op wat misschien dé topper van onze bierzomer
was, moesten we wachten tot de laatste week.
Een internationale groep op bierseminarie, inclusief
twee dames die alleen wijn wensen te drinken.
Voorzichtig proeven, dat wel, maar bier drinken,
nee meneer, nooit-van-ze-leven! Gaa zwaanst
zëkers? ( Maar dan in ’t Engels)
Tot we (als toetje) een fles oude Oude kriek
ontkurken. Bingo!
Geen feestelijker slot van een bierzomer, toch nog
iemand over de biermeet te kunnen trekken!
En nu vrolijk terug aan ’t werk!
Hans ‘de pif’ Bombeke
De biergrot van Ali Baba, of het
rariteitenkabinet geopend
We kwamen met negen neuzen bij elkaar op 18
juli om met grote nieuwsgierigheid ons te storten
op biertjes die je waarschijnlijk in je leven maar
éénmaal proeft. Nu hebben we bij proeverijen al
wel meer vastgesteld dat zelfs binnen een bepaald
etiket, er aanzienlijke verschillen kunnen zijn
tussen de flesjes en dat wie een biertje drinkt met
nagisting op fles een groot verschil kan merken
tussen wat bovenaan zit en wat onderaan het flesje
zit. Hoe dan ook, we hebben geprobeerd onze
neuzen in dezelfde richting te zetten en hieronder
volgt dan het verslag van onze bevindingen.
Het eerste kwam een Petit Orval in flesjes van 33
cl. van zo’n negental jaar oud op de proppen. Dit
is het bier dat de paters zelf mogen consumeren.
Het heeft een alcoholgehalte van 3,5%
Antwerpse BierCourant – September 2009 Nummer 15
kleur goudblond met wit blijvend fijn
schuim met grote bellen,
geur fruitiger (citrus), maar te
herkennen als Orval
smaak nogal hard, wat muffig,
geoxideerd, zurig-bitter, typische
Orvalgist, bij het opwarmen komt
stofsmaak in citrussmaak
opzetten, veel koolzuur
mondgevoel weinig, wat prikkelend
afdronk weinig, schraalbitterig
In dit weekend waarbij de reis naar de maan van
1969 herdacht mocht worden, dronken wij een
“Take Off”, een Cuvée van De Koninck uit
1998.
Speciale fles in speciale verpakking (foto Ivan Derycke)
Dit gelegenheidsbier moest toen het 75-jarig
bestaan van de luchthaven van Deurne herdenken.
Een verwijzing naar de luchtvaartpioniers Stampe
en Vertongen siert de speciale doos waarin de fles
van 75 cl. Dit bier heeft een alcoholgehalte van
8%
Lid van 2

kleur amber, duidelijke aanwezigheid
van vlekken, weinig schuim dat
snel verdwijnt
geur porto, weezoetig
smaak fleps, madeira, toch evenwichtig,
bij opwarmen weinig evolutie,
blijft ondanks ouderdom nog goed
genietbaar
mondgevoel niet plakkerig, droog
afdronk vloeit uit, zoetig, fruitig (jam?)
En dan hadden we flink wat werk met het proeven
van 2 reeksen 75 cl. flessen oude kriek van
Cantillon, zonder datumaanduiding, aangekocht
in de beginjaren 1990. Er werd door onze
voorzitter met zeer veel voorzichtigheid getracht
om de kurken er min of meer heel uit te krijgen,
maar de Brusselse bacillen hadden dezen ook al
zoveel aangetast dat dit onmogelijk was. Het
alcoholgehalte was wel vermeld: 5%. We
beginnen met de flessen met het rode etiket en dit
blijken duidelijk de oudste te zijn.
kleur amber met wat rood erbij, wat
troebel, quasi afwezigheid van
schuim
geur weinig uitgesproken, toch
zerpfruitig, eerder frambozen dan
kriek, hout. Een tweede fles had
veel minder aroma’s
smaak fris rins, rond-zurig, subtiel fruitig
(kriek), duidelijk minder scherp
dan een jongere kriek. Een tweede
fles was wat rinser, zuurder
mondgevoel volmondig
afdronk korter dan een jongere kriek
De twee flessen van de tweede reeks, hadden een
kleuriger etiket met een pastoraal
boomgaardenlandschapje op. Hier waren er ook
verschillen tussen beide flessen
kleur donkerder dan het rode etiket,
meer vlokken, een weinig fijn
schuim bleef bestendiger
aanwezig, dit bier is niet plat
geur minder aroma’s dan het rode
etiket, maar wel uitgesproken
kriekgeur
Antwerpse BierCourant – September 2009 Nummer 15
smaak fles 1: weinig CO2, zerp maar
rond, duidelijk minder fruit dan de
rode
fles 2: meer CO2, wat harder,
duidelijk zuurder, ook minder
fruitig dan de rode.
mondgevoel volmondig
afdronk nogal kort
Het contrast kon niet groter zijn dan met een 3
literfles van ongeveer 2002 Leffe Bruin, 6,5%
alc.
kleur donker roodbruin bier, helder, met
blijvende beige-witte
schuimkraag, gemengd fijn en
grof schuim
geur kandij, gebrande mout, zoeterig,
fondantchocolade
smaak zoeterig, wat kandij, moutig, wat
metalig, weinig nuances, op het
einde komt er een ronde
bitterigheid bij. Bij opwarmen
verlies aan frisheid,
smaakvervlakking
mondgevoel volmondig, wat plakkerig
afdronk blijvend maar plat, wat metalig
Ruiken en noteren (foto Ivan Derycke)
Dan trokken we de grens over om bij de
Noorderburen in brouwerij De Molen in
Bodegrave te belanden
(http://www.brouwerijdemolen.nl). Deze
brouwerij combineert het brouwen met een caferestaurant.
Op 30 oktober organiseren ze een
brouwerijenfestival waaraan alvast twee Belgen
meedoen: Alvinne en de Struise Brouwers. Van
Lid van 3

De Molen dronken we flessen van 75 cl. Het
betrof twee blonde bieren met nagisting. Het
eerste was een Molenbier “Streeckbier” van
2007 van 6,5%
kleur helder donkergeel, met weinig
schuim
geur lindebloesem, honing
smaak zoet begin maar loopt bitterig
droog uit
mondgevoel Neutraal
afdronk hop, nogal kort, later metalig
En dan het zwaardere broertje: Molenbier van
9,2%
kleur helder donkergeel met een weinig
fijn schuim
geur licht metalig, minder
geparfumeerd dan de vorige
smaak alcoholzoet, hoge hopbitterheid
die echter eerst verborgen blijft
onder de alcohol
mondgevoel alcohol, jeneverachtig
afdronk vloeit uit met een alcoholgevoel
Onze trots van de proeverij. Peter Van Hoeck (foto Ivan
Derycke)
Antwerpse BierCourant – September 2009 Nummer 15
We eindigden met niet minder dan 3 flessen van
75 cl. gebrouwen door ons clublid Peter Van
Hoeck, m.a.w. van de Junior brouwerij. Het betrof
twee brouwsels van 2009 en ééntje van 2008. We
begonnen met een Junior Tripel, 9% alc.
kleur strogeel, lichttroebel, met fijn
schuim dat snel verdwijnt
geur complex, niet agressief, wat citrus
smaak zacht, wat zoeterig, rond,
koolzuur, plat bier op het zicht
maar zeker niet in de mond, mooie
smaakbalans, iets zwavelig (nog
niet volledig uitgegist?), meer zoet
bij het opwarmen
mondgevoel vol en rond, toch koolzuurprikkel
afdronk vloeit uit
En dan een echte rariteit: Pruimenbier Junior,
9% alc. een tripel waaraan ontpitte pruimen zijn
toegevoegd die volledig weggegist zijn.
Bierproeven een gezellige bezigheid (fotoWalter Thys)
kleur strogeel bier zonder schuim
geur uitgesproken pruimen
smaak zurig, pruimen, slivovitz
mondgevoel droog, licht
afdronk vloeit uit: pruimen en zurig
Om dan af te ronden met een kerstbier eerste klas:
Winterhoninckje Junior 10% alc. Het bleek een
echt degustatiebier te zijn, zelfs als digestief goed
bruikbaar.
Lid van 4

kleur amberkleurig bier, heel weinig
parelend, met mooi, overvloedig
wandklevend schuim
geur linde-acaciahoning
smaak bijzonder complex, kruidig, zoet,
honing
mondgevoel volmondig, verwarmend
afdronk zeste, bitterig, kruidig
Ivan, Mark en het proefpanel
Het gevecht tegen de administratieve
bierkaai
Met het oog op heropening van het museum
“Brouwershuis” werd in 2002 door Johan
Bijttebier (advocaat en voormalig
gemeenteraadslid), Christiaan Leysen (Ahlers en
toenmalig voorzitter van de AWW) Michèle
Stritsmans (voormalig p.r. AWW) en Wilfried
Patroons (voormalig p.r. manager Brouwerij De
Koninck), de feitelijke vereniging “De Vrienden
van het Brouwershuis” opgericht.
Dit gebeurde op basis van een businessplan dat
door ondergetekende in 2002 opgesteld was en
door het Schepencollege van Antwerpen
goedgekeurd en voor uitvoering werd gesteld.
Het zou nog een aantal jaren duren eer er
zekerheid was voor de financiering betreffende de
restauratie door het kabinet Cultuur.
Toenmalig Minister van Ruimtelijke Ordening en
tevens licentiaat in de geschiedenis Dirk Van
Mechelen droeg en draagt nog steeds dit project
een goed hart toe en gaf de belofte om subsidies
vrij te maken mits voorlegging van een
restauratiedossier.
Op dit ogenblik werkt een door de Stad aangeduid
architect een restauratieplan uit waarna
een onafhankelijk architect belast zal worden met
de uitvoering zodat we na negen jaar
ononderbroken lobbying, besprekingen en
correspondentie, de heropening van “ons”
museum tegemoet kunnen zien.
De “vrienden van het Brouwershuis” zijn
ingevolge de inertie inzake het dossier in aantal
Antwerpse BierCourant – September 2009 Nummer 15
gedaald tot één persoon, namelijk schrijver van dit
stuk. De vrienden van het eerste uur zullen
ongetwijfeld terug aanklampen wanneer we in
september de vereniging nieuw leven gaan
inblazen.
Het ligt in de bedoeling om zowel de zakelijke
wereld (brouwerijen, bedrijven, werkgevers
organisaties ed.) als de organisaties die zich
inzetten voor de promotie van onze nationale
drank te sensibiliseren voor de opwaardering van
het Brouwershuis als een tempel van onze
Antwerpse biercultuur.
Binnen afzienbare tijd zullen werkvergaderingen
met verschillende organisaties, waaronder
uiteraard ABC, belegd worden om dit project
vorm te geven.
Wordt vervolgd.
Wilfried Patroons
Droog aan de Toog’
Het is toch niet te geloven vrienden, hoeveel
bieren we de jongste maanden weer mochten
verwelkomen* We hopen met enige
voorzichtigheid dat ze allemaal levensvatbaar
zullen blijken* Misschien een wat sombere noot
in dit doorgaans om zottigheid bekend staand
rubriekje*Maar al die nieuwe bieren zitten hoe
dan ook steeds aan de plas reeds bestaande
bieren* en die plas wordt jaar na jaar kleiner**
Anderszijds hebben een aantal van onze brouwers
weer goed gescoord op internationale festivals*
daar kunnen we natuurlijk alleen maar blij om
zijn* topscorer was ongetwijfeld onze eigenste
brouwerij De Koninck* maar ja, dat hebt ge
natuurlijk als een festival naar uw eigenste bier
genoemd wordt!**haha** we hopen dat eenieder
van onze trouwe lezersschaar ruimschoots de kans
kreeg om vakantiebierproeverijen te houden* en
daar bedoelen we dan uiteraard ons
rariteitenkabinet NIET mee!* toch altijd de
moeite om over de grenzen eens te piepen wat er
onder de kurk of het capsuleke zit*of nu en dan
uit de kranen stroomt** in eigen land bestond een
grote krant het een proeverij, eerst van pils en dan
van witbier, te organiseren* uit welingelichte bron
vernemen we dat het er heel correct aan toe ging,
maar dat de deelnemers niet helemaal akkoord
Lid van 5

waren met ‘het puntengeven’* nu goed, op de één
of andere manier wordt er iets mee gedaan*
brouwerijen met een goed resultaat maakten er
direct handig gebruik van* van één met een
(merkwaardig genoeg, maar dat is een ander
verhaal) tegenvallend resultaat weten we alvast
dat er ook gereageerd werd*de brouwingenieur
mocht, maandagochtend na het verschijnen, op
het kantoor van de grote chef stante pede een
fikse uitbrander in ontvangst nemen!*AIAIAI !*
Bierliefhebbers aller landen weten ondertussen dat
‘Leven in de Brouwerij’ loopt als een trein.*de
activiteiten schieten zoals nieuwe bieren uit de
grond*de vakantie is twee maanden te
kort,gadomme!*Onze spionnen melden ons zelfs
een bierdiner van een grote sponsor uit de formule
1- wereld* toe te juichen, inderdaad!* een
Rochefortje 10 aan de start, en het gaat eens zo
hard!* of wat denk je van deze: met Westmalle in
de tank, rij je eens zo lank!* U ziet, tal van
mogelijkheden dienen zich aan!** met het begin
van het schooljaar vernemen we ook dat de cursus
Bierkenner aan het PCVOA weer van start is
gegaan.* Vorig jaar begonnen met twintig
kandidaten waarvan er 18 afstudeerden, laten we
ons vertellen dat er dit jaar niet minder dan zestig
(60!) aspirant bierkenners aantraden* vanuit dit
bescheiden hoekje een driewerf bravo voor de
organisatoren!**
DadT’, het bierrubriekje dat meeleeft met het
maandagochtendgevoel van brouwingenieurs en
het glas heft op de rest!
DadT’
Wij proefden voor u... Belgoo Magus
De Camargue had toch weer een zeldzaam biertje
op de kaart staan n.l. een Belgoo Magus, een
meergranenbier van 6,6% van brouwerij
Belgoobeer (http://www.belgobeer.be) te Binche.
In het glas kwam een donkerblond/amberkleurig
biertje dat lichtjes troebel was met een mooie
witte fijne schuimkraag die vrij snel wegging.
Heel duidelijke aanwezigheid van gistrestanten,
fijn parelend.
Neus: citrus, fijn, tijm (kruidig in het algemeen,
lichtjes geparfumeerd).
Smaak: zachtromige aanzet, moutig.
Afdronk: mout (havermout), droog, neutraal.
Antwerpse BierCourant – September 2009 Nummer 15
Conclusie: een degelijk aangenaam bier zonder
echt opvallend te zijn.
De ABC proevers
Biercruising rond het water...
Het goede weer en het feit dat we in de namiddag
begonnen was er ongetwijfeld de oorzaak van dat
we qua belangstelling en ambiance de
vergelijking met de Bollekesfeesten konden
doorstaan. De bedoeling was eens te meer een
pallet van tempels van Bachus en Cambrinus te
bezoeken in een bijzondere buurt.
Er werd gestart met de Batavier, over het MAS
aan het Bonapartedok (Sint Laureiskaai). Wie al
enkele jaren het Waagstuk en/of het Oud-Arsenaal
frequenteert kent de twee snaken die deze nieuwe
kroeg uitbaten, Cor, Jo en Pieter (halftijds
gelukkig voor het Oud-Arsenaal), ongetwijfeld.
Nog niet alles staat op punt en de bierkaart kan
zeker nog wat aangevuld worden met diverse
soorten, maar veelbelovend is dit kleine cafeetje
zeker wel. Boven is er overigens een extra
gelagzaal, uitermate geschikt voor groepen.
Voorlopig kan je er enkel je dorst laven, o.a. met
een Rodenbach of een witte Chimay van het vat,
maar er zijn plannen om in de toekomst wat
kleinigheden te bereiden om de hongerigen te
spijzen.
Lid van 6

De Batavier: klein maar fijn (foto Ivan Derycke)
Dan naar het Licht der Dokken, een klassieker aan
de Londenbrug, waar de tapkraan steeds open
staat en de Stella, en ook de bollekens Koninck
met beken stromen. Dokwerkers en Havenbonzen
zitten er zij aan zij. Meer moet dat niet zijn...
Bollekes drinken in het Licht der Dokken (foto Ivan
Derycke)
Vervolgens gingen we naar de trendy Bar du Port,
gelegen aan het Willemdok (Napoleonkaai) over
de gebouwen van de Port of Singapore Authority
en het Havenhuis. Dit café heeft een zeer fraai
authentiek interieur en het terras mag er zeker ook
zijn. Het is bij uitstek een plaats waar mensen uit
de maritieme sector, en misschien ook wel
belastingcontroleurs... samenkomen als er iets te
vieren valt.
Antwerpse BierCourant – September 2009 Nummer 15
Bar du Port: antieke kroeg voor trendy publiek (foto Ivan
Derycke)
Den Hannekensnest in de Bordeauxstraat is samen
met een chiquer restaurant ondergebracht in een
pakhuis met fraaie gietijzeren kolommen. Het is al
meer een taverne met een Inbev-assortiment in de
tap waar duidelijk een familiale sfeer heerst. Er
kan in ieder geval stevig gegeten worden en er is
een behoorlijk assortiment single malt whisky’s
wat wijst op een publiek dat smaak en geld heeft.
En dan was er een lange wandeling, terug naar het
Bonapartedok en wel de stadszijde waar we op de
Sint-Aldegondiskaai een mooi huisje met een
trapgevel aantreffen: Den Beer. Hier konden we
onze bollekens genieten terwijl een would be Rod
Stuart op een niet onverdienstelijke manier zijn
liedekens voor ons kweelde. Het Engels bracht
ons al in de sfeer voor het volgende café.
Ambiance in den Beer (foto Ivan Derycke)
En dat was een gloednieuwe Ierse pub Coinneal
gevestigd in een fraai gerestaureerd pand op de
Lid van 7

Brouwersvliet 12. Ook hier waren
pakhuiselementen aanwezig. Het interieur oogt,
wat typisch Iers is, even donker als de Guinness
die er met zijn stijve kol vlot binnenloopt.
... en in de studentenbuurt zonder
studenten
Een beet eten kon er dan zeker bij, en dat deden
we voortreffelijk op de binnenkoer van ons
vertrouwde Waagstuk. De groep verkleinde wat
maar een nieuwe kroegloper melde zich aan.
Op naar het Kuiperke op de Paardenmarkt. Meer
valt er niet over te zeggen dan dat dit kleine
kroegske geweldig vol kan zitten met mensen die
de poesjenellen nog kunnen doen blozen.
’t Kuiperke: een fototoestel geraakt er amper binnen
(foto Ivan Derycke)
Het contrast met de gezellige
kameraadschappelijke en tegelijkertijd toch
gedistingeerde sfeer van de Highlander aan de
Pieter Van Hobokenstraat kon niet groter zijn. We
hopen er nog dikwijls bij Maureen en George te
komen voor een échte pint (en dan hebben we het
over de maat van het glas natuurlijk) of/en een
wee dram.
Eindigen deden we in de Hovenier op de Sint-
Jacobsmarkt, waar we aan de toog gingen hangen.
Echte mannen weten waarom...
Antwerpse BierCourant – September 2009 Nummer 15
Het Museum aan de Stroom (MAS),
doodsteek of doorstart van een aantal
stedelijke musea, waaronder het
Brouwershuis?
Langzaam maar zeker begint in de door Gilbert
Van Schoonbeke aangelegde wijk, een nieuw
attractiepunt vorm te krijgen: het MAS. Het is
gelegen op de Hanzestedenplaats, pal op de site
waar zich het voormalige Oosters Huis of
Hanzahuis bevond: bedoeld als stapelruimte van
de Duitse hanse vanaf het midden van de
zestiende eeuw. De ontstaansgeschiedenis van dit
MAS is een beetje een warrig verhaal. De
oorspronkelijke bedoeling was de matig
gehuisveste en gepresenteerde collectie van het
Steen, Vleeshuis en Volkskundemuseum samen te
brengen in een duidelijk geprofileerd stedelijk
museum. Bert Anciaux wou dit wel mee
financieren indien er ook aandacht aan de
Vlaamse Beweging zou besteed worden, wat
gezien de geschiedenis van Antwerpen eigenlijk
tot de logica der dingen mag gerekend worden. De
kosten van dit project bleken zo ondraaglijk dat
een vierde museum: het etnografisch museum,
ook in het gebouw moest ondergebracht worden,
terwijl de stad het dan blijkbaar nodig vond om de
door de federale overheid geweigerde collectie
precolumbiaanse kunst van Paul en Dora Janssen
eveneens in het MAS onder te brengen. In 2008
klaagde professor Eric Van Hooydonk in zijn
boek Antwerpen, internationaal havenicoon
terecht over het feit dat hier een enorme kans om
stad en haven te promoten bleef liggen. In het
huldeboek voor Greta Devos dat dit jaar
verscheen moest hij zich bij de feiten neerleggen
dat we geen havenstadmuseum krijgen maar een
wereldhavenstadmuseum. De etnografische en
precolumbiaanse collecties die misschien wel 2/3
van de tentoonstellingsruimte zullen innemen
behoren in deze filosofie tot de verzamelobjecten
van een internationale stad die de blik op de
wereld heeft opengehouden. Het is maar hoe je
het verkoopt...
Maar Werner Van Hoof en zijn collega’s van de
stedelijke musea die proberen om in deze bonte
verzamelingen een lijn te vinden, zien het MAS
ook als een vertrekpunt om de geschiedenis en de
ontwikkeling van deze stad te verkennen. Er is het
Lid van 8

maritiem lint dat vanaf het Steen vertrekt. Er komt
het Red Star Line Museum. Er zijn de oude
schepen in de dokken nabij het MAS, enz... Maar
er is nog veel meer mogelijk. Dé schandvlek van
Antwerpen is op dit ogenblik het Steen dat nu in
handen is van de schepen van... jeugdzaken! Wie
de geschiedenis van het Steen niet kent, zal
denken dat dit een romantisch kasteeltje is en dan
kunnen kindjes, verkleed als riddertjes en
jonkvrouwtjes daar inderdaad hun ding doen. Er is
overigens niets mis mee dat rond historische
monumenten ook kinderanimatie wordt voorzien,
maar het meest duidelijke restant van de
heropstanding van Antwerpen na de verwoesting
door de Noormannen in 836 enkel en alleen
hiervoor bestemmen, is een Lange Wapper te ver.
Het is een feit dat het Steen als museum totaal
ongeschikt is, net zoals trouwens een groot deel
van het Vleeshuis. U herinnert zich in deze
context nog wel de controverse rond de ‘scheve
lift’ die men naast dit laatste gebouw had willen
maken om de eerste verdieping beter toegankelijk
te maken. Uiteindelijk werd voor het Vleeshuis
een schitterende bestemming gevonden: een
museum voor stadsmuziek, enkel op de
gelijkvloerse en de kelderverdieping. Dat de
mooie beenhouwerskamer op de eerste verdieping
nu niet meer te bezichtigen is, is spijtig maar kan
bij open monumentendagen en erfgoeddagen nog
wel opgevangen worden als men dit wenst. En zo
heeft ook het Steen een aantal ruimtes die wel
goed bereikbaar zijn voor andersvaliden en waar
wel iets mee kan gedaan worden: een permanente
tentoonstelling rond de feiten en fabels van het
ontstaan en herontstaan van deze stad. Want
Antwerpen speelt de hoofdrol in een aantal
verhalen die tot de Europese canon van
belangrijke sagen kunnen gerekend worden met
Brabo en Lohengrin als absolute trekpleisters. Het
Steen kan aldus als een bijhuis van het MAS de
vroege geschiedenis van deze stad evoceren. Het
zal heel wat toeristen die nu verweesd rond dit
gesloten gebouw ronddwalen, kunnen aantrekken.
Eenmaal hun zullen er een aantal zijn die de
wandeling naar het MAS aanvatten.
Een zelfde rol is er mijns inziens weggelegd voor
het sterk ondergewaardeerde Museum
Brouwershuis. De ligging, in de schaduw van het
MAS, biedt na jaren verwaarlozing ongekende
mogelijkheden. Daar waar de twee toppers onder
Antwerpse BierCourant – September 2009 Nummer 15
de stedelijke musea: Rubenshuis en Plantin-
Moretus vooral de nabloeiperiode van Antwerpen
evoceren is het Brouwershuis dé plek om de
Gouden Eeuw zelf in beeld te brengen. In dit
museum komen immers heel wat verhaallijnen
samen: stadsontwikkeling (vestingbouw
gefinancierd door de aanleg van een nieuw
stadsdeel), industriële ontwikkeling (ontstaan
brouwerijen), het gildenwezen (vergaderzaal
brouwers), ingenieurskunst (het hele mechanisme
van de waterverdeling), sociale problemen (de
Brouwersopstand en het aanvechtbare oligopolie
van de brouwers die een basisproduct in handen
hadden, maar ook de organisatie binnen de
brouwerijen), en dat alles in het enige authentieke
gebouw dat deze stadswijk heeft zien geboren
worden. De her en der in en rond het gebouw
aanwezige restanten van de tijd dat het als
waterhuis functioneerde, zijn zo uniek dat het
geheel tot het Unesco patrimonium zou moeten
verklaard worden. De toegankelijkheid zal, door
de aard van het gebouw, altijd een heikel punt
blijven, maar dit belet niet dat vanuit het MAS
regelmatig groepsbezoeken zouden kunnen
georganiseerd worden. Het vergt alleen wat visie,
politieke moed en wat centen om het
Brouwershuis de plaats te geven die het verdient:
een uniek restant uit een periode dat Antwerpen
toch even de navel van de wereld was.
Ivan Derycke
Een vurige Deense zwarte!
Wie aan Denemarken denkt, denkt automatisch
aan frisse blondjes, ook als het over bier gaat.
Maar tijdens onze adviesraad op 13 augustus in de
Kulminator had de Pif gezien dat ze er weer iets
heel speciaals hadden (wat daar overigens de regel
is). Het betrof een Mikkeller Black, een Imperial
Stout, met een alcoholgehalte van 17,5% en
houdbaar tot 12/12/2017. Dit product wordt
gemaakt in de Proefbrouwerij in Lochristi in
opdracht van de Deense hobbybrouwerij
Mikkeller. Deze brouwerij promoot graag wat
meer extreme bieren, en haalt er nog
internationale erkenning mee ook! Het brouwen
wordt dus gedeeltelijk uitbesteed alhoewel ze zelf
over een hypermoderne installatie beschikken.
Omdat we die avond al wat andere lekkernijen
hadden geproefd, werd een flesje van 37,5 cl.
Lid van 9

netjes verdeeld onder de leden in
degustatieglaasjes.
Kleur: zwart met donkerbruin wolkig schuim dat
vrij snel plat slaat. Er komt na enige tijd een soort
oliefilm op het bier.
Aroma: gebrande mout, zoet, alsof dit bier al aan
het portoriseren is
Smaak: zoete aanzet, wordt steeds bitterder
Afdronk: vloeit langdurig gebrand bitter uit. Er is
geen overgang te bespeuren tussen de
smaakevolutie en de afdronk. Het doet denken aan
straffe koffie, chicorei.
Een extreem stevig biertje (foto Peter De Weerdt)
Internauten vinden een Engelse beschrijving van
de brouwerij en haar producten bij
http://www.mikkeller.dk
Hans, Ivan, Ludwig, Peter en Robert
Antwerpse BierCourant – September 2009 Nummer 15
De bierboekenworm 12
Honderd jaar Brand
De historie van een Limburgse brouwerij 1871-
1971
Alle (milde?) spot over onze Noorderburen ten
spijt, kan niet ontkend worden dat er veel is wat
ons bindt. Misschien meer, en enkelen zullen zelfs
zeggen: véél meer, dan wat ons scheidt.
Een interessant studieonderwerp zou eventueel
kunnen zijn na te gaan in hoeverre de langdurige
scheiding van Noordelijk, Midden- en Zuid-
Nederland heeft bijgedragen tot de ontwikkeling
van andere brouwmethoden. Of hoe politieke
dadendrang ook zijn sporen naliet in het
bierareaal. Want wij willen wel eens vergeten dat
ook Noord Nederland kan terugblikken op een
eeuwenoude brouwtraditie. Hoe het dan komt dat
de verscheidenheid van bieren zoals wij ze
kennen, ginds zo goed als volledig verdween is
uiteraard voer voor historici. Nu en dan echter is
het wel interessant eens een boek te vinden dat dit
onderwerp aanraakt. ‘Honderd jaar Brand’ is er zo
één.
Lid van 10

We weten dat de brouwerij Brand ondertussen
deel uitmaakt van de Heinekengroep, waar het
merk nog wel zelfstandig vermarkt wordt.
Toen Heineken enkele jaren geleden onze markt
opkwam, was het dan ook met Brand pils en
(gelukkig?) niet met Heineken pils.
Nu goed, op zich is het honderd jaar bestaan van
een brouwerij geen zeldzaamheid maar in dit
geval zit het toch iets anders in elkaar. Want de
eigenlijke brouwerij bestond al in de
middeleeuwen, waar de heerlijkheid Wylre de
brouwrechten had. In 1795 worden met komst van
de Franse bezetting deze rechten afgeschaft, maar
ondertussen bleef de brouwer wel dezelfde.
Men spreekt in die tijd nog steeds van een Panhuis
(cfr.Paehuis in Bokrijk) en de geschiedenis ervan
is rijk gedocumenteerd door de archieven van de
heerlijkheid Wylre. In 1871 begint een nieuwe
periode, want dan wordt de brouwerij gekocht
door de familie Brand, die er dus meer dan
honderd jaar de roerstok blijft hanteren.
In 1989 komt dan het nieuws dat Heineken de
brouwerij heeft overgenomen. Een hele
geschiedenis dus, die start ergens in 1340, en dat
zou Brand het oudste bier van Noord Nederland
maken. Nu goed, we weten hoe bij ons bepaalde
brouwerijen hun geschiedenis verouderen, dus we
nemen er graag een korreltje zout bij.
Ondanks dat is de geschiedenis uitvoerig
gedocumenteerd en heeft men niets onverlet
gelaten om één en ander op basis van
oorspronkelijke stukken aan te tonen.
Bijna elk hoofdstuk heeft een register én een
bronvermelding, wat toch wel uitzonderlijk is.
Talloze prenten, kaarten en foto’s verluchten dit
boek en geven een diepere kijk op het brouwen
door de eeuwen heen.
Maar ja, zoals de andere onderwerpen in dit
rubriekje, uitgegeven in 1971 en dus al zeer lang
van de voorraadplanken verdwenen…
Maar met een beetje geluk weet je nooit…
Bibliophilus Cerevesia
Antwerpse BierCourant – September 2009 Nummer 15
Antwerpse Bierhistorie 16:
Concurrentiestrijd in de zeventiende
eeuw
In dit speciale nummer waarbij het Brouwershuis
nog eens extra in de kijker wordt gezet, verlaten
we even het spoor van de tavernes en herbergen
om terug te keren tot de brouwerijenproblematiek.
Bij de oprichting van de brouwerijen in de
Nieuwstad verkregen de brouwers via het contract
tussen Van Schoonbeke en de stad in 1552, een
quasi monopolie. De uitvoering van dit contract
dat voorzag in het afbouwen en overbrengen van
de brouwerijen in de oude stad én Borgerhout
naar de Nieuwstad (Brouwersvliet) had behoorlijk
wat voeten in de aarde en zou nog zeer lang
aanslepen 1 . Uiteindelijk werden toch nog elders in
de stad telkens twee brouwerijen toegestaan met
name aan de Kronenburgtoren en aan het
Hopland.
De Tachtigjarige Oorlog (1568-1648), versterkte
in de aanvang de positie van de Antwerpse
brouwerijen tegenover hun onmiddellijke
concurrenten, ook nadat het contract met Van
Schoonbeke in 1577 afliep en hun bescherming,
puur juridisch toch, wegviel. Immers, bij het beleg
van Antwerpen en ten gevolge van de
inkwartiering van allerlei soldaten ook na het
beleg (1585), kreeg het platteland het erg te
verduren en werden de meeste brouwerijen
platgebrand. Dit was zeker het geval in de wijk
Dambrugge, in Deurne en Borgerhout. Maar de
oorlogsomstandigheden speelden niet alleen in het
voordeel van de Antwerpse brouwers. De
onzekere situatie op het platteland met vaak
rondtrekkende en plunderende bendes verbrak ook
de contacten met het afzetgebied van de
Antwerpse bieren. Dorpen, die gedurende enige
tijd gespaard bleven van het oorlogsgeweld,
konden zich soms snel herstellen. Dit was zeker al
het geval tijdens het Twaalfjarig Bestand (1609-
1621). De Antwerpse brouwers hadden ergens wel
een punt dat een boerderij-dorpsbrouwerijtje veel
minder kostenintensief was dan hun in dure
stadspanden uitgebouwde brouwerijen, die met
1 Voor details verwijzen we naar de documenten die
geparafraseerd worden op de site:
http://users.skynet.be/anwerpiensia aan te treffen onder de
rubriek: ‘Antwerpen Bierstad’ van de auteur.
Lid van 11

handen en voeten aan gildenreglementen,
stedelijke ordonnanties en accijnzen gebonden
waren. Gedurende de zeventiende en de achtiende
eeuw zouden de stedelijke brouwers, eventueel in
een breder samenwerkingsverband met Brussel en
Leuven, trachten om de concurrentie van het
platteland tegen te gaan en de import van vreemde
bieren via speciale tarieven te beperken. Het
plakkaat van 1685 waarmee de landvoogd de
steden aan zijn kant probeerde te krijgen in ruil
voor aanzienlijke bijdragen in zijn oorlogskas,
legde theoretisch althans, de industriële
activiteiten op het platteland aan banden. In de
praktijk was de toepassing hiervan geen sinecure
en beroepten de Brabantse dorpen zich op de
Blijde Inkomst om de vrijheid van
beroepsoefening te verdedigen.
Een andere vorm van concurrentie waartegen de
stedelijke brouwers moesten opboksen, waren de
kloosterbrouwerijen. De talrijke kloosters en
stichtingen waarover de Scheldestad beschikte, en
waarvan het aantal nog zou toenemen in de eerste
helft van de zeventiende eeuw ten gevolge van het
elan van de Contrareformatie, konden accijnsvrij
bier brouwen. O.m. in de Jezuiëtencolleges
behoorde de eigen brouwerij tot de standaard
uitrusting 2 .
Een aspect, dat ongetwijfeld heeft bijgedragen tot
het zoeken door de stedelingen naar alternatieven
voor de Antwerpse brouwsels, is de kwaliteit van
het stedelijke bier in die periode. In tegenstelling
tot in andere steden, gold er, ook omwille van de
machtsverhoudingen tussen brouwers en stad,
geen pegel (dit is een verplichte receptuur met de
ingrediënten van biertypes en hun onderlinge
verhoudingen) in de Sinjorenstad.
In de zeventiende zou de discussie over de
kwaliteit van het Antwerpse bier tot een bitse
strijd tussen de brouwers en hun klanten leiden
waarbij de burgers zelf gingen concurreren met de
de brouwers. Hierover meer in de volgende
aflevering.
Ivan Derycke
2 Erik Aerts en Eddy Put, “Jezuïetenbier: bierhistorische
beschouwingen bij een brouwhandleiding uit 1627”, in:
Volkskunde, jg. 93 nr. 2 (1992), p. 94-133.
Antwerpse BierCourant – September 2009 Nummer 15
Agenda Antwerps Bier College
Reeks: “ontmoet eens een brouwer”
in samenwerking met ’t Waagstuk, telkens om 20
u. in het Waagstuk, Stadswaag 20.
10 euro per persoon per deelname
Vrijdag 23 oktober 2009:
Chris Bauweraerts van La Chouffe
Vrijdag 20 november 2009:
Urbain Couttean van de Struise Brouwers
12 en 13 December: Kerstbierfestival Essen. Wij
gaan in principe op zaterdag (www.ober.be)
Een aanrader van een andere vereniging
10 oktober: Nationale Bierhappening te Zottegem
met voorstelling van het nieuwe BLES-bier.
Gratis toegang voor Zythosleden (www.bles.be)
Voor verdere informatie over deze en andere
bieractiviteiten verwijzen we naar de website van
Zythos: nl www.zythos.be.
We houden u op de hoogte. Voor de nieuwste
ontwikkelingen kun je steeds terecht op onze
website op www.AntwerpsBierCollege.be
Zoals u allicht reeds weet: uw mening waarderen
we zeer …
Mail uw reacties of opmerkingen naar
info@antwerpsbiercollege.be of stuur een briefje
naar ABCourant-redactie Antwerps BierCollege,
p/a. Hans Bombeke, Stadswaag 19, 2000
Antwerpen. Voelt u de onweerstaanbare drang
om op speurtocht te gaan naar nieuwtjes,
interessante bier(evenement)en of heeft u een
schat van bierwijsheid die u kunt inbrengen, laat
het ons dan ook weten.
Lid van 12