courant 06 - Antwerps Biercollege

gia
Colofon
De ABC Courant is een uitgave van het ‘Antwerps
BierCollege’
Verantwoordelijke uitgever & contactadres:
Hans Bombeke, Stadswaag 19, 2000 Antwerpen
Rekeningnummer: 778-5986635-44
Internationaal: IBAN BE55 7785 9866 3544 -
BIC: GKCC BE BB
Bestuur Antwerps BierCollege
Voorzitter: Hans Bombeke
Secretaris: Ivo Liekens
Penningmeester : Ludwig Van Schoor
Homepage: http://www.antwerpsbiercollege.be
e-mail: info@antwerpsbiercollege.be
Redactieraad: Henk Iedema, Ivan Derycke, Peter De
Weerdt, Bruno Goffin
©: Alles uit deze Antwerpse BierCourant mag worden
overgenomen op eender welke wijze, zonder
voorafgaande toestemming van het ‘Antwerps
BierCollege’ mits bronvermelding.
Inhoud
Courant
Mei 2007
Nummer 6
Colofon, inhoud & editoriaal blz 01
Smaakimpressies van Mark Bunneghem
blz 02
Op bezoek bij De Koninck ... blz 03
Una serata particolata blz 05
De Praktijkbrouwer blz 06
Proefnotities ZBF 2007 blz 07
De Bierboekenwurm blz 08
Zythos Bier Festival: een nabeschouwing
blz 09
Belgisch Bier blz 10
Actie Aanbevolen huizen blz 11
Antwerpse bierhistorie 7 blz 12
Activiteitenkalender blz 14
Editoriaal
Antwerpse BierCourant – Mei 2007 Nummer 6
Het Antwerps BierCollege heeft dit jaar een goede
start gemaakt. We zijn op meerdere vlakken goed
begonnen. De gelukkigen die, al of niet
dwangmatig, over een computer beschikken
hadden een en ander al kunnen vaststellen op onze
webstek. Helemaal bevoorrecht zijn natuurlijk
onze actieve leden. Zij laten geen kans liggen om
deel te nemen aan de activiteiten die door de
adviesraad in elkaar gezet werden. Die kunnen
dan als eersten beamen dat het goed is wat we
doen. Elders in dit nummer vindt u weer tal van
verslagen van gebeurtenissen die onze aandacht
opeisen. Dit zijn slechts weergaven waarbij niet
alle ABC-ers aanwezig waren. Onze
openingsreceptie en de algemene vergadering
hadden een besloten karakter, waar uiteraard het
jaarlijkse ZBF aan de orde kwam. Ik wil hierbij
nogmaals alle leden van het Antwerps
BierCollege bedanken voor hun medewerking aan
dit grootse bierfeest.
Foto: Filip Coppieters
Ondertussen is ook de tweede ZBF
consumententrofee uitgereikt. Dit jaar ging
Vicardijn met de prijs lopen. Dit mengbier van
tripel en geuze heeft veel liefhebbers blijkbaar
overtuigd dat er nog steeds interesse is voor
minder alledaagse smaken. En met recht en reden!
We kennen Vincent Dillewijns van Vicaris en
Gunther Bensh van Girardin ondertussen goed
genoeg om te weten dat ze een échte Bierpassie
hebben. Deze trofee is hen dan ook van harte
gegund.
Opvallend op dit ZBF was trouwens de grote
vertegenwoordiging van bierfirma’s, mensen die
1

hoe dan ook veel inspanning leveren om goed bier
op de markt te brengen. Dat ze daarbij elders
brouwen en niet in eigen installaties, dat heeft al
dikwijls tot de nodige discussie geleid. Voor- en
tegenstanders zoeken zich suf naar argumenten en
zijn daar niet altijd even kieskeurig in …
Persoonlijk durf ik beiden wel gelijk geven,
zelden over heel de lijn, maar toch. Vooral omdat
er, mede dankzij hen, heel wat beweegt in de
bierwereld. Toch zit het me dwars dat er, ondanks
de opkomst en groei van tal van kleine
initiatieven, een aantal gevestigde brouwerijen
daarover blijven moeilijk doen. Daar zijn ook
weer tal van redenen voor, maar misschien
moeten we hen eens extra aansporen zeker op het
komende ZBF op tijd aanwezig te zijn. De
kruisbestuiving die op het ZBF zeker mogelijk is,
leidt misschien ook voor de middelgrote brouwers
tot nieuwe, frisse ideeën. Want zoals we al wisten
en wat met deze ZBF-trofee nogmaals bewezen
werd: traditie en verkoopscijfers hoeven elkaar
niet in de weg te zitten. Maar maak dat de
marketingjongens maar eens wijs …
Hans ‘pif’ Bombeke
Smaakimpressies van Mark Bunneghem
Deze smaakindrukken heb ik opgedaan op een
zestal locaties in Europa. En wel Berlijn, Riesa, Sint
Andries Brugge, Brugge ’t Zand, Barcelona en
Kalmthout. Er waren verschillende redenen waarom
ik mij aan het proeven zette: ik stuitte toevallig op
interessante bieren of ik had doodgewoon dorst, zin
in bier of behoefte aan een sanitaire stop.
Op 2 mei 2006 ging ik in Berlijn een vriend
bezoeken, dit keer zonder mijn vrouw. Ik wandelde
in een mooi natuurgebied met veel water en groen
aan de rand van Berlijn. Bij een tramstation op de
Schlossplatz Köpenick was een gebouwtje waar tot
mijn verrassing een huisbrouwerij gevestigd was,
genaamd de Köpenicker Microbrauerei. Er wordt
een pils gebrouwen van lage gisting. Een sterke pils
met weinig mondgevoel. De productie bestond uit
helles en dunkeles. Alles was keurig verzorgd, maar
de ober kon helaas geen informatie geven over zijn
producten en verwees naar het internet. Hij kon ook
geen opheldering geven over wanneer de brouwers
aanwezig zouden zijn.
Antwerpse BierCourant – Mei 2007 Nummer 6
Beide pilstypen werden erg koud geserveerd.
Visueel: helles kleur goudgeel, CO2 middelmatig
parelend en sprankelend. Dunkeles: kleur amber,
het schuim is wit en de structuur romig. CO2
verzadiging sterk. Geur en aroma: verse hop, geur
van bloemen. In de smaak komen mout en bitter
naar voren . Dorstlessend met een ronde smaak.
Mondgevoel: tamelijk sterk. Zwaarte: licht.
Koolzuurgasvorming plat. Nasmaak: vloeit niet uit.
In Dresden bleek geen hotelbed meer te krijgen. In
Riesa, halfweg in de richting van Leipzig, was
gelukkig nog wel een hotel, nota bene met een
microbrouwerij annex bistro. De mensen ter plaatse
konden geen info geven over het brouwproces.
Wederom: ‘Suchen Sie mal aufs internetz'. Die
Brauer sind nur am Mittwoch hier.’
Het bier van de Hammerbrauerei werd geschonken
in ‘Stänge’: rechte glazen met een oor aan het glas.
Het bier was een Marzen.
Visueel: gelijkmatig schuim met kleine bellen, niet
snel weg, wandklevend. Kleur: donkerblond, bijna
amber. Troebel, niet plakkerig. Aroma: bitterig,
hopbitter, bloemen. Smaak: bitter, vloeit lang uit.
Gevaarlijk: smaakt naar meer! Mondgevoel: sterke
en zwaarte kunnen beide ‘licht’ genoemd worden.
Koolzuurgasvorming normaal. Droogte:
bitterdroog.
Er was ook een Saison op het programma, maar die
was op.
In Brugge bij de abdij van Sint Andries
Zevenkerken dronk ik op 2 november 2006 Andreas
Blond van hoge gisting met niet-geselecteerde hop
en gerstemout, gebrouwen onder licentie door
Bavik. Het flesje kwam uit een koeltoog, duidelijk
te koud. Bij opwarming ontwikkelden de smaken
zich enigszins, maar niettemin bleef de ervaring
zeer gesloten.
Visueel: schuim gelijkmatig, kleine bellen, snel
weg, niet wandklevend. Kleur: donker amber.
Aroma: gistbitter, citrus, koriander. Smaak: nogal
neutraal. Mondgevoel: tamelijk sterk. Nasmaak:
mondgevoel vloeit uit.
Het andere bier dat we daar dronken was Andreas
Bruin, bij opwarming kwam een zoethoutsmaak
naar voren. Visueel: gelijkmatig schuim, kleine
bellen, niet wandklevend. Kleur: als Westmalle
dubbel. Aroma: gistbitter, kandij, zoethout. Smaak:
vrij neutraal. Mondgevoel: sterke en zwaarte
kunnen beide als ‘licht’worden gekarakteriseerd.
2

Koolzuurgasvorming is plat. Nasmaak: vloeit niet
uit, snel vergeten.
Op 26 mei 2006 was ik in een biercafé (naam
vergeten) in Brugge ’t Zand, waar ik Keyten dronk,
een Oostends ‘belegeringsbier’van het ale-type. In
dit café was geen onderscheid tussen ‘schap’of ‘niet
van ’t schap’. Commentaar? Kom maar terug als de
baas er is …
Na opwarming in het glas kreeg het bier een
duidelijk vollere smaakontwikkeling, probeer het
daarom eens van ’t schap.
Visueel: weing schuim, niet snel weg,
wandklevend. Kleur: blond.
Aroma: gistbitter. Smaak: hard. Mondgevoel:
koolzuurgasvorming prikkelend, bitterdroog.
Nasmaak: vloeit aanvankelijk niet uit na
inschenking, maar na ongeveer 15 minuten vloeit
het lang uit.
Op 18 augustus 2006 was ik in Barcelona. In een
bar buiten het centrum dronk ik een verrassend
lekker bier. Het heette San Miguel extra, een bier
van het pils-type dat heel anders smaakte dan de
gewone San Miguel. Het had een volle, bittere
smaak, een diepe nasmaak en het proefde helemaal
niet metalig zoals de meeste Spaanse bieren. Voor
een pils smaakte het zelfs opvallend ‘amberig’.
Visueel: schuim gelijkmatig, kleine bellen, snel
weg, wandklevend. De doorzichtigheid is helder.
Aroma: bitterig, hopbitter. Mondgevoel: de sterkte
kan omschreven worden als ‘tamelijk sterk’. De
zwaarte als ‘licht’. Koolzuurgasvorming prikkelend.
Nasmaak: vloeit uit.
Op 13 oktober 2006 dronk ik in het cafetaria van
het arboretum in Kalmthout een bier genaamd ‘den
Turf’ van brouwerij Steenbergen uit Ertvelde. Dit
bier was gebrouwen in opdracht van de
Gemeentelijke Cultuurraad van Kalmthout. Ik
proefde een zeer gesloten bier dat me niet verleidde
tot een tweede glas. Het was veel te koud, bijna
bevroren, en het smaakte hard en zelfs bij
opwarming in het glas bleef het volledig gesloten.
Spijtig!
Visueel: kleur goudgeel, vast romig schuim. Aroma:
beetje bitterig. Mondgevoel: de sterkte was ‘licht’,
de zwaarte ‘zwaar’. Koolzuurgasvorming te
prikkelend. Nasmaak: vloeit niet uit. Er rest enkel
een hard mondgevoel.
Mark Bunneghem (opgetekend door Henk Iedema)
Antwerpse BierCourant – Mei 2007 Nummer 6
Op bezoek bij De Koninck ...
Een stukje historiek
Elders in deze Courant komen de diverse
stadsbrouwerijen in Antwerpen die in de Belle
Epoque nog furore maakten aan bod. Hiervan is er
nog slechts één overgebleven, brouwerij De
Koninck. Deze kent een interessante geschiedenis.
Op de grens van Antwerpen en Berchem, waar dus
een grenspaal stond met een hand erop, bevond zich
de afspanning ‘De Plaisante Hof’. Deze werd in
1827 gekocht door Josephus Henricus De Koninck
die niet lang daarna overlijdt. Zijn weduwe
hertrouwt na enkele jaren met de natiebaas
Johannes Vervliet. Hij werkt samen met zijn
echtgenote ‘De Plaisante Hof’ naar ongekende
hoogten, zodanig dat de leveranciers het amper
kunnen volgen. Daarop besluit Vervliet een poging
te wagen zelf te brouwen. In de winter van 1832
maakt hij proefbrouwsels die aanslaan bij de
klanten en hij vraagt vervolgens toelating om een
brouwerij op te richten. Deze toelating komt er in
1833 en aldus wordt nog dat jaar brouwerij ‘De
Hand’ opgestart. Deze brouwerij gaat over van
stiefvader op stiefzoon Carolus De Koninck in 1883
en kent een enorm succes. Op het einde van de 19de
eeuw was ze één van de grootste van de stad.
Wanneer François Joseph De Koninck, de zoon van
Carolus sterft is het diens zuster, Josephina Joanna
De Koninck, die de roerstok overneemt. Zij vraagt
Florent Van Bauwel, een graanhandelaar en
brouwerszoon, mee in het bedrijf te stappen.
ABC op bezoek bij Brouwerij De Koninck (Foto : Walter Thys)
Op 15 oktober 1912 wordt brouwerij ‘De Hand’
omgevormd tot ‘N.V. Brouwerij Charles De
Koninck’. Zoals later nog zal aangetoond worden
in onze brouwerijengeschiedenis hebben de twee
3

wereldoorlogen het de brouwers zeer moeilijk
gemaakt. Om de gevolgen van de Eerste
Wereldoorlog te boven te komen kwam er hulp
doordat Joseph Van den Bogaert uit Willebroek in
1919 mee in het bedrijf satpte. In deze periode
worden blond en gersten gebrouwen.
Nog steeds is de familie Van den Bogaert de
dragende kracht achter de brouwerij De Koninck.
Vader Modest (nu de 83 gepasseerd) kwam in 1949
in de brouwerij nadat hij 4 jaar lang de
brouwerijschool in Leuven had gevolgd. Eén van de
eerste beslissingen die hij nam was de aankoop van
een bottelmachine. Tot dan was het bier enkel op
vat te verkrijgen. In 1960 wordt de naam veranderd
in N.V. Brouwerij De Koninck. Op dit ogenblik is
Bernard Van den Bogaert technisch directeur,
Dominique is commercieel verantwoordelijke en de
zus Brigitte heeft de leiding over de distributie.
Het bier en de verbruikers
In de jaren na 1930 stonden er twee nieuwe bieren
op de prijslijst: de amberkleurige De Koninck en de
donkerkleurige Excelsior. Eerstgenoemde zou het
paradepaardje van de brouwerij worden en de
andere bieren doen verdwijnen. Vandaag de dag zijn
er weer drie: naast de (speciale) De Koninck is er
De Koninck Blond, vaak onder een andere naam als
betere pils te verkrijgen , en De Koninck Tripel.
De Koninck, De Koninck Blond, De Koninck Tripel en
Winterkoninck (Foto: Walter Thys)
In de winter komt de Winterkoninck er nog bij. In
2006 was er weer een Excelsior. Andere brouwsels
waren in 1991 de Trio (7,5 % alc.), in 1992 Duo
(2,5 % alc.), in 1993 Cuvée Antwerpen ’93 en
tijdens het Antoon van Dijckjaar in 1999 de Antoon.
In dat jaar werd voor de Begijnhoffeesten in
Hoogstraten Begyn (6,5 % alc.) geproduceerd. Ter
Antwerpse BierCourant – Mei 2007 Nummer 6
gelegenheid van de viering van 200 jaar Kamer van
Koophandel Antwerpen-Waasland werden in 2004
ook nog eens 20.000 flessen Pagadder
geproduceerd. Er wordt jaarlijks 100.000 hl.
gebrouwen, waarvan 40 % voor het buitenland. Van
deze 40 % gaat dertig procent naar onze
Noorderburen, het overige wordt naar vijftien
andere landen uitgevoerd. Zo zijn er onder andere
meer dan honderd debietpunten in Amsterdam,
maar ook twee in St. Petersburg waar De Koninck
zich engageerde in de brouwerij Neva. Aldus
ontstond een bier met de naam Pieter. In het
binnenland komt dus 60 van de productie terecht,
waarvan 50 % in Antwerpen alleen. De klassieke
De Koninck neemt 85 % van de productie voor zijn
rekening. Doelgroepen zijn vooral de studenten en
het kusttoerisme met voorop Knokke en
Blankenberge. Op het vlak van sponsoring valt
vooral de wielersport in de prijzen.
De Koninck is hoe dan ook een ambachtelijk bier.
Hoewel het in een hypermoderne brouwerij
geproduceerd wordt, werkt men enkel met water,
gist, hop en gerstemout. Er worden geen additieven
of kruiden gebruikt. Aangezien het bier ook niet
gepasteuriseerd wordt, om een eventuele bijsmaak
of smaakverandering te vermijden, is het beperkt
houdbaar tot maximaal zes maanden.
Op bezoek
Wie De Koninck bezoekt ziet twee brouwerijen: de
nieuwe met de conische tanks en de oude die tot
1996 gebruikt werd.
Wij zijn gestart in de oude maalderij, wij liepen
langs de Weinercilinder, waar men hop met stikstof
verzadigt om deze langer te bewaren. De hop komt
er in balen van 150 kg. Het is Tsjechische hop die
van ongeveer 50 km ten noorden van Praag komt.
Tsjechische hop (Foto: Walter Thys)
4

Dan is er de schrootmolen waar de mout wordt
gebroken. Het betreft tweerijige zomergerst van
Dingemans uit Stabroek. De mout wordt er drie
dagen geweekt en dit resulteert in 63 % zetmeel,
daarna wordt deze 12 uur geëest. Naargelang de
temperatuur in de ast verkrijgt men respectievelijk
bleekmout (85 °), karamelmout (105 °) die men
vooral gebruikt in de klassieke De Koninck,
donkermout (135 °) en roostmout (180 °). Het water
dat men gebruikt is Antwerps leidingwater dat
gecontroleerd wordt en dat een UV-filter passeert
vooraleer het in de brouwerij kan worden gebruikt.
De gist wordt vier maal per jaar vernieuwd en
achttien tot twintig keer gebruikt. Overschotten van
de gist hebben een geneeskrachtige waarde. Vooral
pubers kunnen hier hun acné mee bestrijden.
Het brouwproces start met het maken van wort door
het in 1,5 uur in fasen (50 °, 62 ° en 74 °)
opwarmen van de brij tot al het zetmeel versuikerd
is. Via de filterkuip worden draf (dierenvoeding) en
Filterkuip (Foto: Walter Thys)
wort gescheiden. Vervolgens gaat men 1,5 uur
koken in de kookketel tot 100 ° en wordt de hop
toegevoegd. Dan wordt het brouwsel afgekoeld tot
20 ° waarna de gist kan worden toegevoegd. Er
wordt nogmaals gefilterd en er vindt nagisting
plaats. Men kan 80.000 liter per dag produceren, de
tanks hebben een capaciteit van 100.000 l.
De hoofdgisting duurt drie dagen op 25 °, daarna
wordt het bier tien dagen gelagerd. 70 % van het
bier wordt afgevuld in vaten, de rest in flessen
waarvoor men een eigen bottelarij heeft.
Conclusie: De Koninck combineert traditie met
moderne technieken en produceert een bier waarop
de Antwerpenaar trots mag zijn. Britten zullen in
een bolleke Koninck een goede ale herkennen.
Ivan en Hans
Una serata particolata
Antwerpse BierCourant – Mei 2007 Nummer 6
Woensdag 10 januari kwam de adviesraad bij elkaar
in het kleinste cafeetje van Antwerpen: borrelbar
‘Wannes’, Vlasmarkt 34. Je kunt er terecht in het
weekend vanaf vrijdagavond. Dit etablissementje
bestaat uit één kamer waarin één tafel staat met een
achttal stoelen, een toogje en nog een plank met wat
extra barkrukken. Glasramen versieren het interieur.
Als er vijftien man binnen is, dan zit je op elkaars lip
(wat ook gezellig kan zijn). De uitbater is een
kunstenaar met de oervlaamse voornaam Wannes
maar met duidelijk een voorliefde voor de Franse stijl.
Dat uit zich ondermeer in de bieren die er worden
geschonken. Zij komen uit de Brasserie Artisanale des
2 Caps, gelegen in Tardinghen, een plaatsje niet ver
van Wissant. Aan de roerstok staan Christophe en
Alexia Noyon. Volgens hun folder zijn er vier
biersoorten met als zwaarste ‘Belle Dalle’, genoemd
naar de boerderij waar de brouwerij is ondergebracht.
Wannes had enkel de drie andere bieren in voorraad
maar die mochten er zeker zijn.
We begonnen met ‘La Blanche de Wissant’, een
witbier van 4,5 %.In het glas verscheen een licht
troebel witbier, met mooi stevig wit schuim.
Aroma: melkzurig, bitterigheid in het schuim,
koriander.
Basissmaak: bitterig, prikkelt wat op de voorkant
van de tong.
Afdronk: vloeit uit, bitterig.
Conclusie: een witbier zoals we het graag hebben.
Een verfrissende correcte doordrinker met toch wat
pit.
Daarna proefden we ‘2 Caps’, een blond bier van 6
%. We proefden het uit een flesje van 75 cl en van
33 cl wat toch wel enige verschillen gaf.
75 cl 33 cl
Kleur Blond, gelijkmatig
schuim dat niet
snel weg is,
wandklevend,
kleine bellen
Blond, gelijkmatig
schuim, is vrij snel
weg, wandklevend,
kleine bellen
Aroma Hopbitter, citrus Hopbitter, citrus
Basissmaak Zoetig-bitterig,
mondgevoel:
tamelijk zwaar
Zoetig-bitterig,
mondgevoel: tamelijk
zwaar, prikkelend,
meer Co2 dan in
75 cl fles, iets harder
daardoor
Nasmaak Vloeit uit, bitter Vloeit uit, bitter
5

Conclusie: het betreft een zwaar blond bier met
karakter.
Tot slot, althans wat de 2 Caps-bieren betrof,
dronken we ‘La Noire de Slack’, een zwart bier van
5,4 %. De ‘Slack’ in kwestie is een plaatselijk
riviertje.
Visueel: in het glas kwam een ondoorschijnend
zwart bier met een stevige donkere schuimkraag die
goed aan het glas bleef kleven.
Als aroma noteerden we chicoreibitter en één van
de proevers merkte ook iets van porto op.
Smaak: een bitterig bier.
Afdronk: Vloeit lang uit met smaakevolutie, van
gewone bitterigheid ontstaat er een zachte smaak
van gebrande mout.
Conclusie: een bier dat ergens zit tussen stout en alt.
In ieder geval zijn dit originele en correct gemaakte
bieren die we aan onze leden sterk kunnen
aanbevelen. Als u in het weekend in de stad bent en
u iets speciaals zoekt, dan weet u waar u moet zijn!
En dan kwam de aap uit de mouw van Manu. Deze
vergaste ons met een onvoorstelbaar kerstbier: een
‘Stille Nacht Special Reserva 2005’, wat normaal
door de Dolle Brouwers alleen voor de
Amerikaanse markt wordt geproduceerd. Het
betreft een bier met een alcoholgehalte van 13 % en
het loopt zeer vlot binnen en bijgevolg ook zeer
snel naar het hoofd! Een verwittigde ABC’er telt
voor vier!
Visueel: in het glas verscheen een troebel goudgeel
bier, naar oranje toe, met wandklevend wit schuim
dat echter snel weg was.
Bij de aroma’s noteerden we: geweldig complex,
zoetig, kruidnagel, citrus, sleedoorn, ingedikt sap
van ananas of peren op siroop, laurier, drop.
Smaak: zoetig, in aanzet geen alcoholgevoel, maar
dit evolueert wel! Het is een sterk en zwaar bier,
alcoholdroog in de mond.
Nasmaak: vloeit lang uit en doet aan Sauternes
denken.
Conclusie: een complex, uitgebalanceerd, zwaar
zoetig degustatiebier buiten elke categorie.
Hans, Henk, Ivan en Marc
De Praktijkbrouwer
Antwerpse BierCourant – Mei 2007 Nummer 6
Boekbespreking ‘De Praktijkbrouwer’
Baetslé, G., Gent, Academia Press, ISBN 978 90
382 0998 2
Zoals uit een ander artikeltje in deze Courant blijkt,
hadden we de eer en het genoegen aanwezig te zijn
bij de voorstelling van professor emeritus Gilbert
Baetslé’s derde boek.
We willen hier dieper ingaan op dit boek, dat voor
de uitgesproken bierliefhebber én de hobbybrouwer
een onmisbaar naslag- en studiewerk is.
Zoals mag worden verwacht van een ‘bierprofessor’
is dit een boek geworden wars van verhaaltjes en
weinig ter zake doende geschiedenis. Het is van bij
de eerste vluchtige lezing duidelijk dat dit niet het
fotoboek is dat je bij gebrek aan betere inspiratie,
cadeau geeft aan vrienden of familie waarvan je
weet dat die al eens hun neus in een glas bier
steken. Nee, dit is een studieboek voor hen die
intensief met bier bezig zijn. Beroepsmatig, maar
ook als hobby. Professor Baetslé heeft naam
gemaakt door zijn directe aanpak. Alles wat hij
denkt, zegt en schrijft toetst hij aan de dagelijkse
realiteit. De praktijk, zeg maar.
In dit nieuwe boek gaat hij dieper in op alle
aspecten van het brouwproces, te beginnen bij het
verwerken van gerst en mout, om tenslotte te
eindigen bij het goed en vakkundig serveren van
bier. De eerste zes hoofdstukken bespreken het
brouwproces tot en met de vergisting en lagering.
In het zevende hoofdstuk wordt er gefocust op de
filtratie, de flessenreiniging en het bottelen, terwijl
het achtste hoofdstuk dieper ingaat op de hergisting
in de fles. Elk onderdeel wordt, waar nodig geacht,
besloten met ‘raadgevingen voor de
hobbybrouwer’. Vervolgens stapt professor Baetslé
over naar de nazorg (van het bier) en in het tiende
hoofdstuk naar het poetsen en desinfecteren van de
installaties.
De laatste drie hoofdstukken bespreken de
wetgeving en het goed serveren van het bier, om af
te ronden met algemene informatie betreffende de
gebruikte eenheden, waarden, en
beoordelingsnormen.
Voor het boek afgesloten wordt met lijsten van
gebruikte afkortingen, geraadpleegde literatuur,
trefwoorden en namenregister, krijgen we nog een
aantal ‘zelftesten’ opgediend. Hierbij kan de lezer
6

zijn opgestoken kennis onmiddellijk testen.
Ondanks dat dit boek geen bedlectuur is, willen we
het graag aanprijzen aan onze leden. Enerzijds zijn
er natuurlijk onze leden-hobbybrouwers die in dit
boek waardevolle aanbevelingen zullen vinden.
Anderzijds zijn onze gewone leden doorgaans zo
begaan met bier dat ze in dit boek zeker het
antwoord op tal van praktische vragen zullen
vinden over deze godendrank. Of het in Antwerpen
te koop zal zijn weten we nog niet, maar voor meer
informatie en eventuele bestellingen kunt u terecht
bij:
Academia Press
Eekhout 2
9000 Gent tel.: 09 233.80.88
Info@academiapress.be
Proefnotities ZBF 2007
Als liefhebber van zure en bittere bieren laat ik het
oordeel over het zoetere, zachtere segment over aan
anderen. Ook aan het pilstype en courante zaken ga
ik voorbij. Hieronder een overzicht in volgorde van
het Zythosboekje:
6 Frank Boon
Kriekenlambiek: droog, goede fruitsmaaak, maar
wat dunnetjes, gering mondgevoel, vluchtig.
Lambiek: formidabel volle smaak, voldoende droog
en toch rond, volmondig.
7 De Cam
Oude Geuze: een juweel! een prachtige balans van
zurig en bitterig met een lange nasmaak op de
papillen.
Manu (L) en Mark(R) proeven (foto : Walter Thys)
Antwerpse BierCourant – Mei 2007 Nummer 6
8 Slagmuylder
Witkap Pater Stimulo: Ja, dit is een courant bier,
maar de verleiding was te groot …. De
smaakervaring is niet te verwaarlozen qua
complexiteit.
10 Hanssens
Oude Geuze: zachter dan nummer 7, lichtzurig en
zacht-bitterig. Wel een lange en volle nasmaak, ook
iets fruitiger en minder droog.
12 Bavik
Petrus Oud Bruin: aroma zurig, maar de smaak is
voor mij nogal zoetig; de nasmaak is zeer kort.
13 Saint Hélène
Grognarde: mooi hopdroog, maar de mondsmaak
beschrijf ik als bitter, valt nogal mager uit.
19 B.G.V. (Brouwerij Caracole)
Forrestine: een experiment, bier geparfumeerd met
dennenknoppen. Aroma nogal vluchtig, smaak
verrassend fruitig én droog, diep bitterig,
beklijvend, nasmaak harsig. Maar, inderdaad net
zoals bij Retsina wordt de smaak fleps en wat
vervelend bij het opwarmen in het glas. (ik heb
mijn glaasje niet uitgedronken).
22 De Ranke
Van De Ranke apprecieer ik zeer de XX-Bitter, De
Guldenberg en ook wel de Père Noël, maar de
Cuvée als oud-bruin was een openbaring:
ongetwijfeld het beste oud-bruin sinds lange tijd;
geen geuzezuur, wel een andere zuursensatie (meer
appelzuur?). Fruitig, zonder ‘te erg’ te zijn, droog
en erg volmondig. hmm!
24 Roman
Adriaen Brouwer: spijtig voor de oud-bruin familie,
te weinig bitterigheid, het zuur kan nog net
voldoen, maar de nasmaak is snel weg. Wordt
flauw/flets bij opwarmen. Bij vroegere degustaties
vond ik hem voller, maar of dit aan het bier, dan
wel aan mijn geheugen ligt …?
25 Oud Beersel
Oude Geuze: een tegenvaller, mondgevoel erg hard,
bijt op de tong (CO2?), smaak nogal plat, bijna
metalig.
33 Achouffe
Houblon Chouffe: ook hier was de verleiding te
groot om een her-evaluatie te laten voorbij gaan. Ik
houd van diepbittere bieren en één jeton voor een
kwartiertje biergenot is best meegenomen. Ik kan
de bitterige complexiteit onmogelijk beschrijven,
enkel bewonderen. Volledig andere bittere
smaaktoetsen dan bij Orval of De Ranke. Misschien
een onderwerp voor een proefsessie?
7

34 Les Trois Fourquets
Brooklynette: weer een experiment met acht
verschillende hopsoorten. Het is mooi volmondig
bitter, maar het blijft iets om eens te proeven omdat
het te complex is qua smaak en nasmaak en dus wat
vermoeiend. Ook hier weer aroma- en smaakverlies
bij opwarmen in het glas. Het bier wordt plat, er
blijft alleen mondbitter over, de nasmaak is weg.
35 Silly
Saison: te zacht en te zoetig voor een saison.
37 Alvinne
Gaspar: goede bitterigheid, maar een storende
hardheid (kalk? CO2?)
40 De Dolle Brouwers
Extra Special Export Stout: wat een naam …, maar
wat een bier! een bijna onmogelijke gebrande
smaak, onvergetelijk, plus een immens lange
afdronk. Ik heb dit bier zaterdag geproefd en op
zondag opnieuw als afsluiter. Na ruim een half uur
was de volle bittere smaak nog aanwezig. Dit bier
roept bij mij jeugdherinneringen op; begin van de
jaren vijftig van de vorige eeuw nipte ik als kind
wel eens aan een stout tijdens een bezoek aan
familie in Zottegem. Ik meen van een plaatselijke
brouwerij, in ieder geval een Oost-Vlaamse.
44 Dillewijns
Vicardin: volgens diverse gesprekken met mede
bierfestivalgangers ‘Het bier’ …. Voor mij kunnen
mengbieren uiteraard, maar deze blend viel voor
mij negatief uit omdat deze veel te zacht was, zelfs
zoet. Vicardin bier verdient beter.
45 Girardin
Geuze ongefilterd: zeer malse geuze, mooi aroma,
volle smaak, maar voor mij te zacht.
56 Millevertus
Bella Mère: prima bitterheid, evenwichtig bier qua
neus, tong en verhemelte. Ook de nasmaak is zeer
nadrukkelijk, blijft plakken achter in de mond.
Conclusie: uiteraard persoonlijk
- Een mooi aanbod van spontane gisting bieren,
prima!
- Wéinig oudbruin, spijtig!
- Enkel experimenten, moet kunnen!
- Een erg opvallende aanwezigheid van ‘De
Proefbrouwerij’ ….
Mark
De Bierboekenwurm
Goud van den Tip
Antwerpse BierCourant – Mei 2007 Nummer 6
Een geschiedenis in vogelvlucht van de brouwerij
aan de ‘Tip’ in Wommelgem bij Antwerpen (17e –
20 e eeuw) Daeleman Paul.
Mout & Brouwhuis de Snoek 2001 D/2001/7304/1
Westhoek- Monumenten v.z.w. Het Vlaamse
brouwbedrijf in historisch perspectief.
Zoals in vorige Courant beloofd, besteden we
vandaag iets meer aandacht aan één van de uitgaven
in de brochurereeks van het Mout- en Brouwhuis de
Snoek in Alveringem. Zoals toen ook gezegd houdt
deze reeks zich voornamelijk bezig met de
bespreking van de brouwerijgeschiedenis van West-
Vlaamse brouwerijen. Een uitzondering werd
gemaakt voor de aloude brouwerij ‘Begrens aan den
Tip’ in Dommelige. Deze brouwgeschiedenis is
(voorlopig?) nog niet teneinde aangezien één van de
rechtstreekse erfgenamen niemand minder is dan
Marc Begrens, eigenaar van de vroegere brouwerij
Duisters te Dist, en brouwer van Boterpot.
Het boekje neemt ons mee naar de 16e eeuwse wijk
Immerseel . Met zekerheid is vastgesteld dat al voor
1610 in de wijk gebrouwen werd. De
onregelmatigheden van de godsdienstoorlogen die
in die tijd onze contreien teisterden zorgen ook hier
voor moord en doodslag. In 1589 wordt
Wommelgem zwaar getroffen. Kerk, huizen en
boerderijen gaan in vlammen op en 33 inwoners
worden vermoord. Ook de brouwerij moet er aan
geloven … De brouwerij wordt heropgericht en
zelfs ‘geïndustrialiseerd’. Vanaf dan draagt ze de
naam De Gulden Cammer (cfr. In Antwerpen de
Kammenstraat) In de loop van de 17e eeuw
verandert de brouwerij nogmaals van naam in Den
Draaiboom. Het is pas in het begin van de
negentiende eeuw dat de brouwersfamilie Beirens
van elders in de Kempen naar Wommelgem komt
en zich aan en in Den Draaiboom vestigt.
Zij blijven de kookketels opstoken tot eind 1970,
wanneer ook zij het moeten afleggen tegen de
concurrentie. Uiteraard hebben we hier niet de
plaats om heel de geschiedenis weer te geven.
Daartoe moet u het boekje zelf aanschaffen
natuurlijk. De opdeling is ‘organisch’ gehouden en
volgt de tijdsbalk. Elk hoofdstukje bespreekt een
belangrijke geschiedkundige periode. Na de
algemene historiek en de brouwkundige
8

voorgeschiedenis van de familie Beirens, wordt
natuurlijk dieper ingegaan op haar aankomst en
vestiging te Wommelgem. Een volgend hoofdstuk
verdiept zich dan weer in de uitrusting die de
brouwers er ter beschikking hadden en het
stelselmatig moderniseren van de brouwerij.
Tot slot komen de brouwwijzen en biersoorten aan
bod en spijtig genoeg, de teloorgang. Ook hier weer
krijgen we een interessante inkijk in de familiale
banden met tal van andere Antwerpse brouwerijen.
Deze brochure wordt verlucht werd met tal van
illustraties, gaande van oude landkaarten over
familiefoto’s tot afbeeldingen van reclames en
glazen. Zonder natuurlijk de fotografische evolutie
van de brouwerijgebouwen te vergeten.
Voorwaar, een bierliteraire schatkamer.
Pif
Zythos Bier Festival: een nabeschouwing
Zoals uit het editoriaal blijkt, was ABC volop
aanwezig tijdens het jaarlijkse Zythos Bier Festival.
Bij opbouw en afbraak, aan de standen, bij de
beveiliging, bij de manusjes-van-alles. Er komt
altijd een moment waarop er mensen nodig die in
die laatste categorie vallen … Zoals het festival
werd georganiseerd, daar kunnen velen nog een
puntje aan zuigen. Sta me toe dit laatste even te
verduidelijken. Zonder enige pretentie durf en kan
ik zeggen dat ik al aan heel wat organisatorische
karretjes getrokken heb. De allerzwaarste kar op dat
vlak was zonder twijfel de organisatie van de Nacht
van de A1 in het Sportpaleis. Ik wil daar geen lange
verhalen over vertellen, dat is eerder iets voor
tussen pot en pint. Ik geef het toch even mee om te
stellen dat ik zicht heb op wat er zich achter de
schermen moet afspelen om het voor de schermen
in orde te krijgen.
Uiteraard begint zo’n festival niet op de dag dat de
deuren opengaan. Maanden op voorhand moet er al
van alles geregeld worden: inschrijvingen,
financiën, promotie, herinneringen, personeel,
verantwoordelijkheden en ga zo maar door. Dan
komt de praktische kant, het opstellen en inrichten
van de zaal, weer tientallen helpende handen die
moeten toesteken. Vrijdag, dan begint de ‘intocht
der gladiatoren’. De brouwers komen aan, die
moeten vlot naar hun standen gebracht worden.
Antwerpse BierCourant – Mei 2007 Nummer 6
ZBF: sfeerbeeld (foto: Walter Thys)
Spandoeken en vlaggen moeten nog opgehangen
worden, installaties getest en de laatste
onvolkomenheden verholpen. Tot ’s avonds laat
wordt er gesleurd en gezeuld, geduwd en getrokken.
Een voor een worden problemen en probleempjes
opgelost. De volgende dag de opening der deuren,
waar naar oude OBP-gewoonte al hele drommen
staan te wachten om binnen te komen. Alle standen
bemand, secretariaat, administratie, beveiliging en
technische ploegen weten nu dat het uur geslagen
heeft. Eindelijk, vierentwintig uur en duizenden
liters bier later worden de laatste dronken
Spanjaarden met een vriendelijke, doch kordate
hand naar buiten gewerkt. En weer schieten talloze
vrijwillige handen in gang. Wat vandaag kan, hoeft
morgen niet meer … Als de verantwoordelijken hun
tevredenheid over de gang van zaken laten blijken,
dan mag er aan de toog teruggeblikt worden op een
schitterend bierweekeinde. Maar de volgende dag is
er nog heel wat werk aan de winkel, want de
afbouw en het transport van de standen moeten ook
gebeuren. Pas als maandagavond de deuren van de
zaal definitief sluiten, als de laatste werkwilligen in
een naburig café nog een ‘absolute afsluiter’ in hun
dorstige kelen gieten, pas dan is het ZBF écht
afgelopen. Alhoewel er met pen en papier en met
scherm en klavier nog heel wat getoverd zal worden
eer dat het écht achter de rug is.
Bravo Zythos, bravo festivalteam, duizendmaal
bravo. Bedankt voor de puike organisatie en voor
het feit dat we er een handje mee hebben
mogen/kunnen helpen.
Böm
9

Belgisch Bier
Op de laatste confederatievergadering in
Dendermonde verduidelijkte en verfijnde Zythos
haar standpunt omtrent de vraag wat ‘Belgisch’
bier is. Graag bieden wij jullie de integrale tekst
aan die begin mei door de maatschappelijke zetel
van Zythos werd rondgestuurd aan de lokale
verenigingen.
Zythos standpunt : Wat is ‘Belgisch’?
De tijd dat alles eenvoudig was in het Belgische
bier- en brouwerijlandschap, ligt al ver achter ons.
Lang geleden – laten we zeggen: tot aan de Tweede
Wereldoorlog – kon je met redelijk grote zekerheid
zeggen dat een bier van brouwerij X ook inderdaad
door brouwerij X gebrouwen werd, vanaf het begin
tot het einde van het brouwproces. De grote golf
van concentraties en fusies in de brouwerijwereld,
de steeds sneller voortschrijdende
internationalisering, de immer complexer wordende
technische en commerciële
samenwerkingsverbanden tussen diverse
brouwerijen hebben geleid tot een kluwen van
combinaties waarin bij wijze van spreken een kat
haar jongen niet meer terugvindt. We zijn – terecht
– fier op ons Belgisch bier, maar als je soms ziet
wie wat waar brouwt (om nog niet te spreken van
wat we niet zien en/of weten), rijst de vraag : “In
hoeverre is dit nog Belgisch?”
Voor het samenstellen van onze lijsten van
brouwerijen en bierfirma’s – die bepalend zijn voor
wie al dan niet uitgenodigd worden voor het Zythos
Bier Festival – is deze situatie zonder meer
verwarrend en leidt het soms tot ellenlange
discussies over wie nu al dan niet op welke lijst
thuishoort en waarom. Bij de start van Zythos
werden daarom reeds een aantal criteria vastgelegd
die vervat zijn in het document ‘Terug naar de
essentie: een nieuwe indeling van de Belgische
bier- en brouwerijwereld’. De toenemende
internationalisering heeft duidelijk gemaakt dat het
noodzakelijk was deze criteria verder te verfijnen
en aan te vullen. Te dien einde werd dit onderwerp
op de agenda geplaatst van de confederatievergadering
van 21 april 2007 te Dendermonde.
Antwerpse BierCourant – Mei 2007 Nummer 6
Na een geanimeerde discussie werd een consensus
bereikt over het volgende standpunt:
“Voor een vermelding op de door Zythos
gehanteerde lijsten van brouwerijen en bierfirma’s
en voor deelname aan het Zythos Bier Festival,
dienen de brouwerijen en bierfirma’s, naast de
reeds vroeger vastgelegde en aanvaarde criteria,
ook te voldoen aan volgende voorwaarden:
- de maatschappelijke zetel van de vorm van
rechtpersoonlijkheid waaronder zij actief zijn, dient
gevestigd te zijn op een in België gelegen adres;
- bij voorkeur het geheel, maar alleszins een deel
van het volume der bieren die zij (laten) brouwen,
moet geproduceerd worden in een in België
gelegen brouwerij. In dezelfde zin dient bij
voorkeur het geheel, maar alleszins een deel van
het productieproces van de gebrouwen bieren te
gebeuren in een in België gelegen brouwerij.”
Praktische gevolgen
De aanvaarding van het bovenstaande standpunt
heeft volgende consequenties voor de samenstelling
van onze lijsten van brouwerijen en bierfirma’s en
voor de organisatie van het Zythos Bier Festival :
- Bierfirma De Leyerth wordt geschrapt van de lijst.
Zij voldoet op dit ogenblik immers nog slechts aan
één van de twee aanvaarde criteria: ze is wel in
België gevestigd, maar de volledige productie van
haar bieren gebeurt in het buitenland.
- Bedrijven (brouwerijen en bierfirma’s) waarvan
de maatschappelijke zetel in België gevestigd is,
maar die hun productievolume en/of
productieproces deels in België en deels in het
buitenland (laten) uitvoeren, blijven behouden op
de lijst. Bij een eventuele deelname aan het Zythos
Bier Festival mogen zij evenwel alleen die bieren
presenteren die in België geproduceerd worden.
Voorbeeld: bierfirma John Martin mag deelnemen
aan het ZBF, maar enkel met haar in België
gebrouwen bieren en niet met het in Nederland
geproduceerde bier in blik. De grote brouwerijgroepen,
die eigen brouwerijen bezitten en
gebruiken in België en in het buitenland, mogen
deelnemen aan het ZBF met de bieren die zij in hun
Belgische brouwerijen produceren, niet met deze
die in hun buitenlandse productiecentra gebrouwen
worden.
- Bedrijven (brouwerijen en bierfirma’s) die hun
biervolume en/of brouwproces geheel of deels in
10

België (laten) produceren, maar waarvan de
maatschappelijke zetel in het buitenland gevestigd
is, worden niet op de Zythos-lijsten opgenomen en
mogen als zodanig ook niet deelnemen aan het
Zythos Bier Festival. De in België gevestigde
brouwerijen die deze bieren in opdracht brouwen,
mogen uiteraard wel aan het ZBF deelnemen en
mogen daar desgevallend ook deze voor het
buitenland gebrouwen bieren presenteren (met dien
verstande dat zij hiervoor de toestemming hebben
bekomen van de buitenlandse merkeigenaar).
Voorbeeld: de Nederlandse bierfirma BV Mongozo,
die haar bieren laat brouwen bij brouwerij Huyghe,
kan niet op onze lijsten opgenomen worden en kan
ook niet zelf aan het ZBF deelnemen. Zij kan aan
brouwerij Huyghe – die wel kan deelnemen aan het
ZBF – wel toestemming geven om ook haar bieren
op het festival te presenteren.
Belangrijke opmerking
Met het vastleggen van deze criteria, die in wezen
niets anders zijn dan een verfijning en verduidelijking
van de reeds vroeger aanvaarde criteria,
bevestigt Zythos nogmaals dat zij zich voor het
bepalen van de begrippen ‘Belgische
brouwerij/bierfirma’ en ‘Belgisch bier’ baseert op
plaatsgebonden criteria, nl. de plaats waar een
bedrijf gevestigd is (maatschappelijke zetel) en de
plaats waar het bier van deze bedrijven geheel of
gedeeltelijk geproduceerd wordt.
Op geen enkele wijze wordt hierbij dus een
uitspraak gedaan over de persoon van de brouwer(s)
of de kwaliteit van de bier(en). Die staan niet ter
discussie.
Dendermonde, 21 april 2007
Uw mening waarderen we zeer …Stuur uw
mailtje naar info@antwerpsbiercollege.be of stuur
een briefje naar redactie Antwerps BierCollege,
p/a. Hans Bombeke, Stadswaag 19, 2000
Antwerpen.
Voelt u de onweerstaanbare drang om mee in de
redactie te komen zetelen, op speurtocht te gaan
naar nieuwtjes, interessante bier(evenement)en of
heeft u een schat van bierwijsheid die u kunt
inbrengen, laat het ons dan ook weten.
Actie Aanbevolen huizen
Antwerpse BierCourant – Mei 2007 Nummer 6
Beste lezers en andere sympathisanten,
Aangekomen in het derde werkjaar wil ABC een
nieuw initiatief opstarten voor wie in Antwerpen de
zoektocht naar goed bier wat gemakkelijker wil
maken. Door aan onze lezers een lijst met
‘aanbevolen huizen’ voor te stellen willen we twee
doelen bereiken: Enerzijds onze lezers wijzen op
misschien nog onbekende zaken waar goed met bier
omgegaan wordt. En anderzijds willen we die
zaken, waar mogelijk weinig mensen het van weten,
even in de kijker zetten zodat ook anderen er eens
een kijkje kunnen gaan nemen. Het is de bedoeling
dat die zaken een bescheiden bijdrage betalen,
aangezien zijn in de ABCourant en op de webstek
zullen vermeld worden. Bovendien krijgen zij twee
nummers van de Courant toegestuurd, één voor de
uitbater, één voor de zaak. U begrijpt al dat we niet
zomaar aan de eerste de beste advertentieruimte
gaan verkopen, dat is de bedoeling niet. Welke
zaken komen dan wel in aanmerking? Alle zaken
waar we ondervonden dat de bierliefhebber er een
meerwaarde krijgt. Dus niet alleen in zaken met een
gigantische bierlijst, maar bijvoorbeeld met een
compleet gamma van een brouwerij die niet zo
goed vertegenwoordigd is in Antwerpen. En
natuurlijk, maar dat geldt voor allemaal, waar het
bier met liefde en vakmanschap behandeld wordt!
Het spreekt voor zich dat we daarbij uw ervaringen
graag delen. Kent u horecazaken die aan deze
voorwaarden voldoen? Laat het ons zeker weten,
zodat we er onze ‘proefvoorhoede’ eens kunnen
naartoe sturen. Onze ‘bierinquisitie’ zal dan een
eerlijk oordeel vormen en de volgende stap zetten:
opname in de lijst ‘aanbevolen huizen’ van het
Antwerps BierCollege. Zonder twijfel moet die
toekomstgericht en internationaal uitgroeien tot het
meest geraadpleegde standaardwerk over
Antwerpen …
Pif
11

Antwerpse bierhistorie 7: brouwen in
Antwerpen tijdens de Belle Epoque
Een onschatbare bron om een beeld te verkrijgen
van het brouwerswezen in Antwerpen en nabije
omgeving is het eerder reeds geciteerde werkstuk
van Guy Verdonck: Verdwenen brouwerijen in en
rond Antwerpen, Leuven, Acco, 1994 (zie
afbeelding). Dit werk ontstond op basis van stevig
archiefonderzoek. Hierbij kon de schrijver
hoofdzakelijk terugvallen op de dossiers van iedere
brouwerij in het kader van de procedure de
commodo et de incommodo. Immers lang vooraleer
er sprake was van de huidige VLAREMreglementering,
die steeds ingewikkeldere en
dikkere wetboeken oplevert, moest reeds vanaf
1863 een openbaar onderzoek plaatsvinden voordat
de brouwerij kon worden opgestart. Een brouwerij
moest minimaal aan de volgende voorwaarden
voldoen:
· De schouw moest tenminste 30 meter hoog te zijn,
in metselwerk opgetrokken en voorzien van een
filterinstallatie tegen de roetuitstoot.
· Het was verboden vóór vijf uur ’s morgens en na
elf uur ’s avonds te werken.
· Het was verboden ontplofbare goederen op te
slaan op plaatsen waar gestookt werd.
· Het parkeren van karren en bierwagens op de
openbare weg was eveneens niet toegestaan.
· Indien er een gemeenschappelijke muur was
tussen de paardenstallen en het huis van de buren,
dan moesten de dieren worden vastgemaakt met
touwen en niet met kettingen. Het rammelen van de
kettingen kon de buren immers uit hun slaap
houden.
· Er moest een sterfput voorzien worden, waarin het
slib van het looswater kon bezinken.
· Dagelijks moest de mest worden verwijderd uit de
stallen.
Het was de wijkagent die dit alles moest
controleren. Werd er een stoommachine gebruikt,
dan moest die eerst grondig gecontroleerd worden.
Aanvankelijk zouden enkel zeer grote brouwers
zich zo’n stoommachine kunnen permitteren, op het
einde van de negentiende eeuw kwamen kleinere,
compacte stoommachines op de markt die ook in de
kleine brouwerijen als kloppend hart konden
functioneren. Noch later volgden armgasmotoren en
electromotoren.
Antwerpse BierCourant – Mei 2007 Nummer 6
De kleine en middelgrote brouwers verenigden zich
om hun belangen te kunnen verdedigen. In
Antwerpen was hun zetel in brouwerij ‘De Hertog’
in Deurne. Wekelijks kwamen de brouwers
informeel bij elkaar in café ‘Wagner’ aan de De
Keyserlei. Rond 1900 waren er in Antwerpen zo’n
25 brouwerijen actief.
Laten we enkele Antwerpse brouwers uit die
periode de revue passeren, behoudens onze nog
steeds actieve stadsbrouwer ‘De Koninck’ die
elders in deze Courant ruimschoots aan bod komt.
Met Antwerps bedoelen we gelegen binnen het
grondgebied van de toenmalige stad Antwerpen.
In 1861 nam Maurice Schul een moeilijke start met
zijn brouwerij aan de Herentalsevaart, aan de
huidige Plantin en Moretuslei 106. De brouwerij
‘Schul & Cie’ groeide echter uit tot de grootste van
de stad tot omstreeks 1888 ‘Tivoli’ in de
Pyckestraat en ‘Le Lion’ in de Coebergerstraat deze
ereplaats innamen. In 1892 werd het bedrijf
verkocht aan de ‘S.A. Bavaro-Belge’, die tevens
een vestiging in Brussel had. Tot in de jaren twintig
van de vorige eeuw was dit een bijzonder
succesvolle brouwerij met voor die tijd moderne
installaties. In 1939 nam ‘Haacht’ uit
Boortmeerbeek de fabriek over, stopte de productie
en behield nog tot 1982 een depot. Nu staat er een
warenhuis van Delhaize.
De brouwerij ‘Tivoli’ in de Pyckestraat 51 kende
rond 1887 een beetje een ‘valse start’ en werd door
een groep Engelse zakenlui overgenomen die ze de
naam ‘Antwerp Tivoli Brewery Limited’
meegeven. Na enkele jaren verwerkte ze de meeste
storting 1 van alle Antwerpse brouwerijen en werkte
er een honderdtal arbeiders in een drieploegendienst,
dag en nacht. Slechts een kwart van
de productie werd in het Antwerpse afgezet. De
grootste omzet werd gehaald uit de export naar
Afrika (met de wekelijkse Congo-boot), maar ook
in Amerika en in het Middellandse-Zeegebied
waren er klanten. Als biersoorten waren er ‘Helles’,
‘Bock’, ‘Wiener’ (een zwaar bier met een donkere
kleur ten gevolge van het gebruik van gebrande
mout uit Tsjechoslowakije) en ‘Tivo’, een bier van
hoge gisting. Er was ook nog een luxe-pils:
‘Saxonia’ (of ‘Sax’). Aan de overkant van de
Pyckestraat bevond zich brouwerij ‘Everaerts’ die
1 Het aandeel vaste grondstoffen dat voor een brouwsel wordt
gebruikt
12

werd overgenomen. Maar na de Tweede
Wereldoorlog werd Tivoli in de Lamot-groep
opgenomen en sinds 1949 werd er niet langer meer
gebrouwen omdat de export sterk was teruggelopen.
Tot 1977 was er nog een depot van Lamot.
‘Le Lion’ in de Coebergerstraat 41 kende een korte
maar hevige bloei. Opgericht in 1881 moest ze
ermee stoppen rond de Eerste Wereldoorlog omdat
de omwonende klachten hadden over het getrappel
van de paarden en het gerinkel van de kettingen en
het gedaver van de ‘ijsmachien’. Ze brachten een
‘Orge’ (gerstenbier) en ‘Double Orge’ op de markt.
De maatschappij die er achter zat was ‘Schulte &
Cie’.
In de buurt van de Brouwersvliet en de Adriaan
Brouwersstraat bleef in de negentiende eeuw een
aantal brouwers aktief die in de loop van de 20ste
eeuw langzaam van het toneel verdwenen. Zo was
er in de Adriaan Brouwersstraat 18 de brouwerij
van de gebroeders Hermans ‘De Drij Koningen’,
gesitueerd vlak naast het Brouwershuis en er was de
brouwerij ‘De Drij Snoeken’, van Egide Baron
Meeussen in de Adriaan Brouwersstraat 9. Deze
sloot in 1920. Op de Stijfselrui 6 was er de
brouwerij van Claes, later overgenomen door
Armand de Brauwere, met als naam ‘De Halve
Maan’. In 1905 werd de brouwerij omgevormd tot
magazijn.
De brouwers in de Seefhoek bevonden zich in een
complexe situatie die, zoals gemeld in onze vorige
bijdrage, echter geen Seef brouwden. Het gaat om
Ets. Matthieu in de Duinstraat 26, die toen nog
Deurnestraat heette. Deze was in 1895 opgericht
door de brouwerszoon Gustave Verschueren uit
Heffen, wiens zuster Marie gehuwd was met een
brouwer aan de Deurnebaan in Merksem, Joseph
Matthieu. Deze brouwerij zou vooral furore maken
met haar ‘Weihnachtenbier’ van 4,8 % alc. Ook
werd deze een belangrijke limonadeproducent. In
1881 mag Oscar Van der Molen, die een
brouwerijtje in de Kloosterstaat 119 bezat, een
nieuwe brouwerij met mouterij oprichten in de
Violetstraat 59. Over de lotgevallen van deze beide
brouwerijen, die later zullen samengaan, hebben we
het in onze afleveringen over het Interbellum en
daarna. Dan moeten we ook spreken over nog een
andere brouwer in die buurt: De Eik, van Constant
de Preter in de Potgieterstraat 11.
Antwerpse BierCourant – Mei 2007 Nummer 6
Drie Antwerpse cafébazen te weten Pierre Sels van
(La Clef du Commerce), Joseph-François Willems
(Le Café Royal) en Louis-Adolphe Van den Broeck
(Les Arcades) besloten in 1874 om samen een
brouwerij op te richten met de naam ‘Brouwerij
Vooruit’, gesitueerd in de Maaldersstraat 25.
Twintig jaar later neem Georges Van Waeyenberch
ze over en verandert de naam in ‘De Hert’, deze
sloot in 1936. Een beroemd product was het
lichtkleurige ‘Keizer’s Bier’ maar er werden vooral
zware bieren van hoge gisting gemaakt.
Een brouwerij aan de Lange Lobroekstraat 60 die
net niet de twintigste eeuw heeft gehaald is
brouwerij-mouterij ‘Looibroek’, opgericht in 1823
door de familie Ceulemans, die dan ook de naam
aan een straat bij het voormalige slachthuis zal
geven.
‘Prachtbier’ was een product van Brouwerij ‘Het
Kanon’, Kanonstraat 6. Deze straat is nu verdwenen
door het gedrocht van de Stadsschouwburg. Albert
Vuylsteke stond er aan de roerstok en na zijn
overlijden in 1914 zette zijn weduwe de zaak nog
een tiental jaar verder.
Kleinschalig was het cafébrouwerijtje van Robert
en Irma Desmedt in de Korte Gasthuisstraat 18 dat
opgericht werd in 1896 en het een vijftiental jaar
volhield.
In wat nu Berchem is, in de Klokstraat 27, liet Jean
Weber in 1888 een stoombierbrouwerij bouwen. Na
enkele jaren verkocht hij zijn brouwerijtje aan de
gebroeders Leclef die het de naam ‘Victoria’ gaven.
Zij brouwden er ‘Anvers Beer’ tot de Eerste
Wereldoorlog. Daarna kwamen de gebouwen in
handen van Arthur Pierre en werd het duidelijk
geen verhuisbrouwerij maar een opslagplaats voor
deze befaamde verhuizer.
In 1888 nam ene Gust Verlée het initiatief om in de
Abdijstraat 34 de ‘brouwerij der Abdij’, genoemd
naar de voormalige St. Michielsabdij, op te richten.
In 1899 werd ze overgenomen door Ernest Van
Meerbeeck die gehuwd was met een dochter van
brouwer Boonaerts (Het Anker) uit Mechelen. Hij
brouwde er een ‘Dobbele Bruine’ en een ‘Stout’.
Wij komen op deze brouwerij terug in een
vervolgartikel.
13

Naast eerdergenoemde (middel)grote
ondernemingen waren er tijdens de Belle Epoque
nog verschillende kleine bedrijfjes actief die het
begin twintigste eeuw en later vooral door de Eerste
Wereldoorlog, moesten opgeven. Zo was Jean
Weber van brouwerij ‘Victoria’ oorspronkelijk
actief op de Suikerrui en nadat hij ‘Victoria’
verkocht had, vinden we hem in 1900 nog steeds als
brouwer terug aan het St. Jansplein 31. In 1887 wil
Camille Collignon in de Teichmannstraat 15 een
brouwerijtje starten. De latere eigenaar Carl Soetens
zal eveneens brouwerij ‘St.-Antoine’ opstarten in de
Broederminstraat 27. Beide bedrijfjes sluiten in
1906. Verder was er ook nog een brouwerij ‘St.-
Laurent’ in de Pyckestraat 60 die in 1904 werd
overgenomen door overbuur Tivoli. In de Van
Luppenstraat 30 bezat ingenieur Deckers een
brouwerijtje dat was uitgerust met een gasmachine
van 6 pk en waar dubbel gerstenbier werd
gebrouwen. We kennen ook nog Van der Ghote in
de Dambruggestraat 306, Vandermolen in de Van
Ballaerstraat 90 en F.W. Tascher in de
Gratiekapelstraat 10.
Ivan Derycke naar Guy Verdonck
Algemene Vergadering: sfeerbeeld (foto: Walter Thys)
Antwerpse Bierhanden...
Zijn nog steeds van harte welkom bij de verdere
uitbouw van onze vereniging. Heb je zin en tijd
om mee aan onze ABC-bierkar te trekken, dan ben
je steeds van harte welkom op onze maandelijkse
Adviesraad. Voor meer info:
contacteer Hans Bombeke 0497 81 72 27
Antwerpse BierCourant – Mei 2007 Nummer 6
Activiteitenkalender ABC
mei 2007 - augustus 2007
•Zaterdag 19 mei 2007 is het verzamelen geblazen
in de Herberg ‘Rooden Coninck’ - Vlasmarkt 33 ,
2000 Antwerpen – voor een roeverij van
buitenlandse bieren. We starten deze proeverij om
16.00 uur (einde voorzien omstreeks 18.00 uur) -
ABC’ers betalen €10, niet-leden betalen €15.
Inschrijven via www.antwerpsbiercollege.be of
tel. 0497 81 72 27.
•Zaterdag 16 juni 2007 zijn we voor onze
maandelijkse activiteit te gast in ‘t Waagstuk -
Stadswaag 20, 200 Antwerpen – voor een
voordracht en bijhorende proeverij van de
Picobrouwerij Alvinne. Leden betalen €15 , nietleden
€ 17,50 - Aanvang: 14u30 uur.
Inschrijven via www.antwerpsbiercollege.be of
tel. 0497 81 72 27.
•Zaterdag 14 juli 2007 organiseert ABC zijn 2e
Rariteitenkabinet. In ’t Waagstuk -Stadswaag 20,
2000 Antwerpen – Aanvang 15.00 uur.
Inschrijven via www.antwerpsbiercollege.be of
tel. 0497 81 72 27.
•Zaterdag 18 augustus 2007: ABC’s 2e Cruise door
Antwerpen .
Inschrijven via www.antwerpsbiercollege.be of
tel. 0497 81 72 27.
Activiteitenkalender Algemeen
•Zondag 13 mei 2007: Vanaf 11.00 uur kan u in
Feestzaal Horteco (de Bavaylei 116, 1800
Vilvoorde) terecht voor het ‘Vilvordia
Bierproeffestival’
•Zaterdag 26 en zondag 27 mei 2007:
16e ‘Weekend der Spontane Gisting’: De
Bierpallieters van Buggenhout organiseren hun
16e ‘Weekend der Spontane Gisting’ in
Tapperij Beukenhof, Broekstraat 18 te
Buggenhout-Opstal. Toegang gratis.
Info: Pieter Pannecoeck, tel. 0476 55 01 44.
•Maandag 28 mei 2007: Vanaf 13.00 uur maakt
O.B.E.R. een gezellige fietstocht - Vertrek aan de
parking van het station te Essen.
•Vrijdag 1 juni tot zondag 30 september 2007:
Fietszoektocht. De Heikantse Bierliefhebbers
organiseren in hun feestjaar een fietszoektocht.
Info: www.heikantsebierliefhebbers.be.
•Zaterdag 2 en zondag 3 juni 2007: 5e
Karakterbierweekend. HOP uit Wevelgem
14

organiseert haar 5e Karakterbierweekend in zaal
CC De Stringe, in Vichte.
Van 14 tot 23 uur.
Info: http://www.karakterbierweekend.be.
ZBF: sfeerbeeld (foto: Walter Thys)
•Zaterdag 2 en zondag 3 juni 2007:
De Heikantse Bierliefhebbers bestaan 20 jaar en
organiseren op 2 en 3 juni een heus
feestweekend, in een grote tent op de
gemeentelijke sportterreinen (sportcentrum, de
sportschuur) aan de Heistsebaan 83, 2590
Berlaar-Heikant.
Info: http://www.heikantsebierliefhebbers.be.
•Zaterdag 2 juni 2007 : Open Nederlands
Kampioenschap Amateur Bierbrouwen.
Brouwerij Emelisse, Stadspolder 1, 4493 PA
Kamperland Noord-Beveland. Van 12 uur tot
18 uur. (De Deltabrouwers en de Zeeuws
Amateur Bierbrouwersgilde)
Info: e-mail jpassieux@zeelandnet.nl,
http://www.deltabrouwers.nl
•Vrijdag 8 juni 2007: Tussen Pot en Pint, St.-
Niklaas, organiseert een proeverij van de bieren die
de ‘hobbybrouwers voor één dag’ gebrouwen
hebben. Met beeldverslag van het brouwen. Plaats:
café de Graanmaat, Grote Markt 24, St.-Niklaas, 20
uur.
Info: www.kerbesia.be.
•Vrijdag 15 juni tot zondag 19 augustus 2007:
Tussen Pot en Pint, St.-Niklaas, organiseert een
fietszoektocht met bierige prijzen.
Deelnemingsformulieren: € 2 voor leden TPP
en Zythos, € 4 voor niet-leden. Verkrijgbaar in
het VVV-kantoor van St.-Niklaas of via
www.kerbesia.be.
•Vrijdag 22 juni tot zondag 24 juni 2007:
8e Bierpassie Weekend,
Antwerpse BierCourant – Mei 2007 Nummer 6
georganiseerd door Bierpassie Magazine, in een
open biertent op de Groenplaats te Antwerpen.
Meer dan 150 bieren.
Toegang gratis, proefglas € 2,00,
consumptiebon: € 1,50.
Info: e-mail ben.vinken@beerpassion.com
•Vrijdag 22 juni 2007 : Lezing met degustatie door
Jef van den Steen. Thema: “Lambikbieren” -
Locatie: Café De Kring, Stevens de Waelplein 15,
1502 Lembeek. Aanvang: 20.00 uur.
Deelnameprijs: Zythosleden € 5, niet-leden € 10.
Info en inschrijvingen: Wim 0495 44 33 25 of
www.lambikstoempers.be
•Zaterdag 23 juni 2007: OBER uit Essen
organiseert een stadszoektocht in Antwerpen, langs
verschillende cafés in combinatie met een bezoek
aan Bierpassie Weekend.
Vertrek Centraal Station rond 17 uur.
Info en inschrijvingen: ober@zythos.be, tel.
0497 50 09 47 (Gunter Mertens).
•Zondag 1 juli 2007: 12e Bierdag.
De Mechelse Beer Brothers organiseren hun
12e Bierdag op het Perron ‘M’, op het
Douaneplein, Mechelen. Van 11 tot 21 uur.
40 speciaalbieren in proefglazen van 20 cl.
Info: www.thebeerbrothers.be.
•Zondag 1 juli 2007: 20e Bier Matinee Zuid-
Nederland te Oisterwijk, Nederland.
Organisatie: Société des Bières Spéciales.
Op het plein De Lind voor Café La Belle
Epoque, De Lind 71, Oisterwijk, NL.
Gratis toegang. Openingsuren: van 12 tot 18
uur.
Info: tel. + 31 13 528 48 50 (Wim Pelgrom)
http://www.societe-des-bieres.nl
•Zaterdag 7 juli 2007: 12e Bierjutterij.
De Oostendse Bierjutters organiseren hun 12e
Bierjutterij op het Paulusplein, ter hoogte van
Sint-Paulusstraat 78 - 82, dichtbij het station
van Oostende. Van 12 tot 24 uur.
Info: Johan De Jonghe, tel. 059 70 41 90.
•Zaterdag 7 juli 2007: Vrouwen Brouwen.
Voor de derde keer al mogen bij OPA de
vrouwen brouwen. Info: www.opa-aalst.be.
•Zaterdag 7 juli – zondag 8 juli 2007:
4e Gambrinus Drivers Festival. Klassiek
Biertransport en aanverwante zaken,
Gambrinus Drivers Museum, Romedenne.
Extra feestelijk vanwege het tienjarig bestaan
van het museum.
Info: tel. 082 67 83 48 (Charles Fontaine)
http://www.gambrinus-drivers-museum.be
15

•Zondag 15 juli 2007:
5e Brouwerijenontmoeting van Belgisch-
Luxemburg, Hotton, op het eiland l’Oneux.
Info: tel. 0473 28 79 95
•Zaterdag 28 juli – zondag 29 juli 2007:
3e Fête de la Bière Namuroise, Anseremme
Langs de boord van de Maas, 40 bieren
gebrouwen in het Naamse.
Info: tel. 0476 22 28 27.
•Zaterdag 28 juli – 29 juli 2007
Open deur dagen, brouwerij Mortal’s Beer,
Jamagne
ZBF: sfeerbeeld (foto: Walter Thys)
•Vrijdag 3 augustus – 5 augustus 2007:
11e Internationales Berliner Bierfestival
Openluchtfestival aan de Karl-Marx-Allee in de
Berlijnse wijk Friedrichshain.
Meer dan 250 brouwerijen uit 80 landen, met
meer dan 1750 bierspecialiteiten.
Info: http://www.bierfestival-berlin.de
•Zondag 5 augustus 2007:
Hapje – Tapje, Leuven
Binnenstad Leuven, van 12 – 24 uur.
•Dinsdag 7 augustus – 11 augustus 2007:
Great British Beer Festival Earls Court,
London. Organisatie: CAMRA.
Info: tel. + 44 172 78 67 201
http://www.gbbf.org.uk
Antwerpse BierCourant – Mei 2007 Nummer 6
•Vrijdag 10 augustus – 12 augustus 2007:
Grande Choufferie, brasserie d’Achouffe,
Achouffe. 25 jaar La Chouffe
•Zaterdag 11 en zondag 12 augustus 2007: Jaarlijks
Goed Doel Weekend van de Heikantse
Bierliefhebbers in Soy.
Info: www.heikantsebierliefhebbers.be
Zaterdagen 18 en 25 augustus 2007: OPA,
Aalst, organiseert zijn traditionele
Geuzetochten. Info: info@opa-aalst.be
•Dinsdag 14 augustus 2007:
7e Internationaal Bierfestival, Zwevegem
Openluchtfestival op het Thoyeplein aan de
kerk van Zwevegem. Gratis toegang.
Info: http://www.bierfestival.be
•Vrijdag 24 augustus – 26 augustus 2007:
9e Kölner Bierbörse - Innenstadt, Neumarkt,
50667 Köln.
Internationaal bierfestival met meer dan 1000
biersoorten uit 75 landen.
Openingsuren: vr 15 - 22 uur, za 11 - 22 uur, zo
11 - 21 uur.
Organisatie: Verantstaltungsbüro Werner
Nolden, Romberg 67, D-51381 Leverkusen.
Info: http://www.bierboerse.com/city/koeln.htm
•Zaterdag 25 augustus vanaf 15 uur, zondag 26
augustus vanaf 13 uur. Bierfestijn, Laakdal.
In een feesttent aan de meisjeschirolokalen,
Smissestraat, Groot-Vorst, Laakdal.
Meer dan 130 verschillende bieren, barbecue,
springkasteel, muzikaal optreden, biertombola.
Organisatie: Chiro Groot-Vorst
Info: http://www.bierfestijn.be e-mail:
johan.vermesen@scarlet.be
Wenst u ook in de toekomst deze Antwerpse
BierCourant te ontvangen? Schrijf dan
vandaag nog uw lidgeld voor 2007 over op
het rekeningnummer van ABC: 778-
5986635-44 met de mededeling ‘lidgeld
2007’.Vermeld ook steeds je adres aub.Voor
de luttele prijs van € 15 kun je zo een jaar
lang genieten van een elektronische Courant.
Wil je ook nog lid worden bij Zythos dan
betaal je in totaal slechts € 20.
16