courant 14 - Antwerps BierCollege

gia
Colofon
De ABC Courant is een uitgave van het ‘Antwerps
BierCollege’
Verantwoordelijke uitgever & contactadres:
Hans Bombeke, Stadswaag 19, 2000 Antwerpen
Rekeningnummer: 778-5986635-44
Internationaal: IBAN BE55 7785 9866 3544 -
BIC: GKCC BE BB
Bestuur Antwerps BierCollege
Voorzitter: Hans Bombeke
Ondervoorzitter: Ivo Liekens
Penningmeester : Ludwig Van Schoor
Secretaris: Ivan Derycke
Hoofdredacteur: Peter De Weerdt
Homepage: http://www.antwerpsbiercollege.be
e-mail: info@antwerpsbiercollege.be
Redactieraad: Ludwig Van Schoor, Ivan Derycke,
Mark Bunneghem, Peter De Weerdt, Bruno Goffin
©: Alles uit deze Antwerpse BierCourant mag worden
overgenomen op eender welke wijze, zonder
voorafgaande toestemming van het ‘Antwerps
BierCollege’ mits bronvermelding.
Inhoud
Courant
Juni 2009
Nummer 14
Colofon, inhoud & editoriaal blz 01
ABC in de bres voor het goede bierdoel blz 02
Een hommelse hopscheutenwandeling blz 03
ABC op Geuze(n)tocht blz 05
“Van ’t Schijn tot ’t Scheld” blz 08
Droog aan de Toog blz 10
Wij proefden voor u blz 11
België door het bier,... blz 11
De Bierboekenwurm 11 blz 12
Op brouwerijenbezoek in het Gentse blz 13
Antwerpse Bierhistorie blz 17
Als de heimwee toeslaat blz 18
Bier in de pers blz 19
Activiteitenkalender blz 20
Editoriaal
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
De frequentie van het verschijnen van onze Courant
is wat hij is. Een moeilijkerd om enigszins te
kunnen inspelen op de actualiteit. Daar hadden we
het in het verleden al over, en we stelden toen
gewoonweg niet in te gaan op die actualiteit, want
tegen dat u, goede lezer, lieve lezeres, deze
mijmeringen op ’t ontbijt krijgt, is die huidige
actualiteit al verteerde koek. Toch is er een
gebeurtenis die ons vandaag, naast het dagelijks wel
en wee van ons Antwerps BierCollege, noopt even
komaf te maken met die gewoonte.
Hoe het er voor zal staan tegen dat u dit editoriaal
leest, weten alleen de druïden, en aangezien er in
onze kennissenkring geen vertoeven, hebben we er
dus ook het raden naar. U zal, naar ondertussen
aloude gewoonte, enig gefrons niet kunnen
vermijden bij het lezen van deze klaarblijkelijke
nonsens, en terecht. Maar sta ons toe één en ander
uit de doeken te doen.
Op het moment dat deze volzinnen aan de
eeuwigheid toevertrouwd worden, heeft één van
onze ongetwijfeld meest favoriete brouwers een
helse week achter de rug. Onze vriend Armand
Debelder verloor door een falende thermostaat
enkele tienduizenden flessen rijpende geuze.
Ontploft, leeggelopen, slecht. We kunnen in geen
woorden beschrijven welke klap dit voor hem moet
(geweest) zijn. Ons hart brak toen we het hoorden
en we kunnen alleen maar gissen hoe Armand zelf
deze helleweek is doorgekomen. Geen idee hoe we
zo’n pijn ook maar enigszins kunnen helpen
verlichten…
Lid van 1

Als de Heer Hoofdredacteur nog een plaatsje vindt,
leest u elders in dit blad hoe het verder gaat.
Alleszins is het een feit dat op korte tijd via Zythos
alarm geslagen werd en langs alle kanten ideeën en
initiatieven werden voorgesteld om te helpen op
financieel en praktisch vlak. Deze ramp kan
immers, zonder omwegen gesteld, de sluiting van 3
Fonteinen betekenen. We staan dan ook klaar om
vanuit de Koekestad ter plaatse een handje (en
meer) te gaan helpen. Zelfs vanuit de Verenigde
Staten kwamen berichten over geplande hulpacties.
Solidariteit wereldwijd, een nooit geziene
gebeurtenis in Bierland! Ook dàt, vrienden, is de
bierliefhebberswereld!
U zal ons vergeven dat dit editoriaal wellicht wat
warrig én kort was.
De handen zitten aan ’t klavier, de geest zit al in
Beersel…
Hans ‘de pif’ Bombeke
ABC in de bres voor het goede
bierdoel
Lambik en Geuze zijn onvervreemdbare
onderdelen van ons Belgisch, zeg maar Brabants,
bier-erfgoed. Jammer genoeg behoren zij ook tot
het bedreigde soort.
Samen werken in de brouwerij (foto: Walter Thys)
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
De laatste jaren werd er evenwel onder impuls
van o.a. HORAL zeer veel gedaan voor het in
stand houden van de ambachtelijke productie en
verkoop van 'echte' lambik, oude geuze en oude
kriek.
foto: Walter Thys
En met succes, getuige het einde van de terugval
van het aantal lambikbrouwers en geuzestekers.
Er kwamen er zelf terug bij, denk maar aan Oud
Beersel dat terug opstart. Neemt niet weg dat het
aantal lambikbrouwers nog zeer beperkt is en dat
het verdwijnen van één van hen als rampzalig
mag beschouwd worden. En dat is wat jammer
genoeg, zoals u al kon vernemen, toch dreigt te
gebeuren met 3 Fonteinen.....
Zover mogen we het uiteraard niet laten komen!
Bovenop de steun van collega-lambikbrouwers
(Frank Boon e.a.) hebben enkele sympathisanten
de handen in elkaar geslagen om een zwaar
aangeslagen Armand Debelder mee uit het diepe
dal te trekken en alzo een lambikbrouwerij te
redden.
ABC sluit zich maar al te graag aan bij deze
reddingsactie. Zes van onze leden gaven dan ook
gevolg aan een eerste oproep.
Ondanks de korte waarschuwingsperiode en het
zonnige verlengde weekend daagden een 28-tal
vrijwilligers op in het magazijn van 3 Fonteinen te
Halle op zaterdag 30 mei ll.
Lid van 2

foto: Walter Thys
De opdracht bestond erin om ca. 54.000 liter
lambik/geuze gebotteld in meer dan 100.000
flessen te recuperen. Het plan is hiervan een
distillaat te laten maken en dat te koop aan te
bieden om alsnog een deel van het financieel
verlies goed te maken. Daartoe dienden alle
flessen geopend en geledigd te worden. Op het
einde van die eerste dag werden alzo ca. 10.400
liter vergaard.
Na het werk even genieten (foto: Walter Thys)
Spreekt voor zich dat nog enkele werkdagen
nodig zullen zijn om de ganse klus te klaren.
Hou jullie paraat!
Ludwig Van Schoor
Een hommelse
hopscheutenwandeling
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
Ter aanvulling op onze cursus bierkenner
(gegeven aan het P.I.V.A. door Hans Bombeke)
besloten Eric en ik een hopscheutenwandeling
mee te maken om één van de belangrijkste
ingrediënten van ons geliefde bier nog beter te
leren kennen. De wandeling wordt elk jaar
georganiseerd door het keurbroederschap De
Witte Ranken om zo de bijzonder
arbeidsintensieve hopteelt meer bekendheid te
geven bij een breder publiek. Tot vorig jaar werd
de wandeling één of maximum twee dagen
aangeboden , maar voor de tiende editie had men
een volledige week ingelast. Je moet er wel als de
kippen bij zijn om nog tijdig een plaatsje te
bemachtigen. Ik boekte de laatste 2 plaatsjes (van
de 600!) twee dagen na aankondiging in de pers.
Programma:
10-12 Bezoek aan een hopbedrijf met toelichting
hopteelt en degustatie Poperings streekbier;
12-12.45 Rondrit door het Poperings hoperfgoed;
12.45-14.45 Hopscheutenmenu in een
gastronomisch restaurant;
15-16 Geleid bezoek aan het hopmuseum.
Daarna, voor wie wil, nog een rondwandeling met
gids door Poperinge en een afscheidsdrink op het
gemeentehuis.
We waren die dag met twee volle bussen van elk
50 personen en ik was bang dat we als een kudde
schapen voortgedreven gingen worden, maar de
organisatie was zo uitstekend dat ik geen enkele
keer de neiging kreeg om te “blaten”. Of je nu met
twee of vier bussen bent, iedere bus rijdt naar een
andere hommelboer en daar wordt je groep nog
eens in twee verdeeld zodat je ten volle kan
genieten van een degelijke uitleg en van heel nabij
het gebeuren kan meemaken. Je kreeg ook
voldoende tijd om vragen te stellen, foto’s te
maken of even van het pad af te wijken om je
nieuwsgierigheid nog meer te voeden. De eerste
stop was bij Wout en Benedikte, boer en boerin
van de gemengde boerderij ’t Hoppecruyt. Dit
hardwerkend gepassioneerd koppel liet ons vol
trots hun velden en asten bekijken en gaf ons
uitgebreid advies hoe we ons daar aangekochte
hopplantje moesten koesteren om er in september
in al zijn pracht van te kunnen genieten. Verder
Lid van 3

nog een tip voor zij die moeilijk de slaap vatten:
vul een klein kussentje met hopbellen en je slaapt
als een hommelroosje.
Na de rondwandeling op het veld was er een
pauze met een fris Hommelbiertje en terwijl we
met het lichtbitter vocht ons keeltje zalfde, pakte
de boerin haar accordeon en vergastte ons op een
eeuwenoud Poperings Hommelliedeke!
Aaaambiaaance !!!
Daarna de wissel, terwijl de andere 25 naar het
land trokken, kregen wij het verwerkingsproces
van scheut (die we te proeven kregen), over plant
tot de verpakte balen te zien, waarna hun
Goldinghop vervoerd wordt naar de voornaamste
afnemer: de brouwerij Van Honsebrouck,
producent van het bekende Kasteelbier.
Enkele dingen die we te weten kwamen van de
boer:
- Er zijn nog 32 hommelboeren samen goed voor
slechts 193 ha. hopveld
- Hommelbier heeft 150 gr hop per hl brouwsel
- Hopscheuten zijn de duurste groenten ter wereld.
De eerste dit jaar gingen 999 € / kg
- Om 1 kg droge hop te bekomen is er 12 kg
hoprank nodig
- De oudste Poperingse hopast staat in Bokrijk
- De meeste pils bevat China-hop
- Per ha hop zijn er 343 werkuren te leveren, enkel
bij de aardbeienteelt zijn er meer uren vandoen.
De rest moet je zelf maar gaan ontdekken
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
Tijdens de middag ging de éne groep eten in het
Hommelhof, en wij werden verwacht in
d’Hommelkeete van chef Johan Debrabandere,
een gastronomisch pionier van warme bereide
hopscheuten. Op het menu:
* Rauwe hopscheuten met gerookte zalm
* Warme hopscheuten met parelhoen
* Nougatijs met warme kersen
Toch noopt ons hier als bijna afgestudeerde
bierkenner een woordje kritiek te geven aan deze
vermaarde chef die blijkbaar van foodpairing met
bier geen kennis van zaken heeft of was hier
misschien het eerste schaapachtige groepsgevoel
te proeven? Over het eten niets dan lof en de witte
kapittel van Watou bij het voorgerecht ging nog,
maar waarom de zoetige donkere Prior St-
Bernardus bij ons hoofdgerecht gepresenteerd
werd, is ons een raadsel.
Na een bakje troost gingen we terug de bus op
richting hopmuseum.
Elke zich bestoeffende bierkenner zou één keer in
zijn leven naar het hopmuseum moeten!!!! Over
drie etages houdt men je bezig met de geur,
smaak, teelt, geschiedenis, sagen, werktuigen,
films, de verschillende toepassingen en rare
weetjes van de hop. Je kan je kennis zelfs testen
met een interactieve kwis waar ondergetekende
het trouwens niet mis op deed. Ik weet het eigen
lof stinkt maar dankzij de bierles stinkt de mijne
naar hop en dat, beste bierliefhebber, is het
benevelendste parfum dat er is, dus werd het tijd
voor een nieuwe verhelderende ontdekking.
Na het hopmuseum scheurden wij ons, na
dankwoord aan de gids, los van de groep om
“nattere” oorden te gaan opzoeken
Wij dus naar De Vrede, de gelagzaal van de abdij
van St – Sixtus waar we de Westvleteren-gekte
konden gadeslaan en het gerstenat aan een
oordeelkundige test mochten onderwerpen. We
proefden Trappist blond (5.8) à € 3.20, Trappist 8
(bruin8) à € 3.70, Trappist 12 (bruin 10.2) à €
4.30, lekkere paterskaas en pannenkoeken met
Westvleteren
Genieten dus maar de beste verrassing moest nog
komen
Lid van 4

Chanti en Eric op Geuzentocht (foto: Ivan Derycke)
Ga nooit weg uit Poperinge zonder een bezoekje
te brengen aan Leena van cafeeke
De Helleketel in de Vuileseulestraat 6-8978
Watou en doe ze de groetjes !!!
Dat is nog een échte “stammeneesbees” met een
klein oergezellig hoevecafeetje dat al sinds 1895
door 3 generaties open gehouden wordt .
Als je binnenkomt wil ze alles van je weten, geeft
ze toffe tips over goedkoop overnachten, krijg je
de verzuchtingen van de horeca te horen en zet ze
daarna den jukebox aan voor een langvervlogen
Vlaamschen hit. Dat alles onder het genot van
Poperingse streekbieren.
Ga dus naar Poperinge en geniet maar!
Met frisse gerstegroeten van Chanti en Eric
Chanti
ABC op Geuze(n)tocht
Het vertrek
Terwijl rondom ons de stad zich begon te vullen
met afgetrainde lijven voor de Ten Miles en de
kortere wandelingen, vertrokken om 9 u. onze 2
(twee!!) bussen met goedgeluimde bierliefhebbers
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
naar het Pajottenland. Het weer was aanvankelijk
niet zo denderend maar in de loop van de dag
klaarde het helemaal op. Dit is een algemene
conclusie van alle deelnemers en niet het gevolg
van het drinken van al die oude lambik/geuze en
oude kriek. En we zeggen hier duidelijk ‘oude’,
waarmee we het onderscheid met de verzoete
biertjes die de commercanten in onze kelen
proberen te pompen met de naam ‘geuze’ en
‘kriek’. Hier wordt nog echt met wilde gisten
gewerkt, met lambik dus. Op dus naar Kobbegem
om er te belanden bij...
Mort Subite
Waar we al meteen de kanttekening maken dat
daar ook nog de gewone geuze en kriek wordt
gemaakt. Maar daarnaast is er de ‘oude’ geuze en
kriek.
De koperen kookketels worden er nog steeds
gebruikt nadat er onder druk van de overheid,
lagen inox aan de binnenkant werden aangebracht.
foto: Ivan Derycke
In deze brouwerij is er geen klassiek koelschip
maar zijn het moderne inox tanks waar à volonté
de bacteriën van het Brusselse zich mogen
uitleven. Zoals bij alle stekers en lambikbrouwers
kan de lambik rijpen op houten vaten. Er werden
twee lambiks aangeboden: een klassieke lambik
van 9 maanden en een witte lambik van één
maand. De laatste heeft een aantal kruiden die
men normaal bij de productie van witbier gebruikt
meegekregen en liet zich zeker smaken. Maar
staan we stil bij de eerste. In het glas verscheen
Lid van 5

een amberkleurig helder bier die in tegenstelling
tot zijn schuimende witte collega plat was. De
typische licht muffige geur en de zurige smaak
maakten duidelijk dat we inderdaad een
authentieke lambik dronken. Maar zowel smaak
als de licht zurige afdronk waren eerder
eenvoudig te noemen. Noteren we het webadres:
http://www.horal.be/mortsubite.php en dan gaan
we snel naar Dworp alwaar we gingen proeven bij
...
Hanssens
Hier hadden we dus te maken met onze eerste
geuzesteker die dus lambik van verschillende
brouwerijen opkoopt, laat rijpen, en mengt.
Daarnaast maken ze ook een kriek en met echte
aardbeien dé specialiteit Oudbeitje. Hanssen
boodt op de TdG een lambik aan die dus een
mengeling was van éénjarige, tweejarige en
driejarige lambik.
foto: Ivan Derycke
In het glas verscheen een amberkleurig helder
bier dat licht muffig was en zowel qua smaak als
afdronk licht zurig was. Een correct bier waar
verder niets op aan te merken was. Meer info over
deze brouwer op
http://www.proximedia.com/web/hanssens.html.
Oud Beersel
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
Als derde kwam brouwerij Oud Beersel te Beersel
aan de beurt. Hoewel het gebouw en het oude
alaam indrukwekkend en respectabel mogen ogen,
moeten we vermelden dat er in deze brouwerij
niet gebrouwen wordt maar dat de eigenaar wel
brouwer is. Het brouwen gebeurt immers bij
Frank Boon. Het is wel de bedoeling dat het
geuzesteken zelf op een optimale manier in de
oude brouwerij plaatsvindt maar hiervoor zijn nog
wel heel wat investeringen nodig. We proefden er
een lekkere karaktervolle lambik die sterk aan
grapefruit deed denken.
foto: Ivan Derycke
Maar wat zeker moet vermeld worden is dat Oud
Beersel die dag een nieuw bier lanceerde: een
Bersalis Kadet die het kleine broertje van de
klassieke Bersalis, een tripel van 9,5 %, moet
worden maar een tripel is van een dikke ... 4%!
Kom dat proeven...!!! En dat was natuurlijk iets
wat we graag deden!
In het glas verscheen een blond helder bier met
mooie witte schuimkraag, een zoet-bitterige geur
en een degelijke bitterige smaak. Maar wat enorm
opviel was de zeeeer lange lekkere bittere
afdronk. Kortom, een uitstekend zomerbiertje met
Lid van 6

het karakter van een straf blondje, ondanks het
lage alcoholgehalte. Als men op de website van de
brouwerij http://www.oudbeersel.com kan lezen
dat zij recent hun oude geuze als “’s werelds beste
lambik/geuze” zagen uitgeroepen worden, dan
mag men niets anders zeggen dan dat ze daar goed
bezig zijn.
Drie Fonteinen
Hier kwamen we dus terecht bij de legendarische
Armand Debelder, een man zonder wie er
waarschijnlijk geen Toer de Geuze zou bestaan.
De brouwerij stond niet echt open voor
rondleidingen maar het was vooral genieten van
de drie verschillende biertjes van het vat die er
werden aangeboden waaronder een zachte
zoeterige kriek. We bespreken de andere twee:
Faro 2009
Een opmerking vooraf: een echte Faro is een bier
met een laag alcoholgehalte op basis van een
‘luierik’, een stille, feitelijk mislukte lambik,
waaraan kandijsuiker wordt toegevoegd. Omdat
Armand weinig luierikken heeft vertrok deze dus
van een normale lambik.
We zagen een mooi beige, heldere bier met een
witte schuimkraag in ons glas verschijnen, met
een zacht zoetige geur waar toch wel degelijk de
klassieke lambiktoetsten in te herkennen waren.
De smaak en de afdronk waren zurig- zoeterig
met een hele lichte kandijtoets, maar dit is toch
een bier dat evenwichtig is.
Lambik van het vat
Dit evenzeer helder amberkleurig bier heeft een
neutrale, licht zurige geur en dito smaak, zij het
dat we hier ook weer een zachte grapefruittoets
meende te ontwaren. De droge afdronk is
langdurig waarbij het zurige doorkomt.
foto: Ivan Derycke
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
Merken we tot slot op dat het verschil tussen de
vatbieren en de flesbieren bijzonder groot is.
Kopers schrikken wel eens als ze de flessen thuis
openen en een totaal andere smaakbeleving
hebben dan aan de brouwerij. Wie het niet
gewoon is zal dan inderdaad naar de pot suiker en
de stomper grijpen en een echte ‘lambikstoemper’
worden.
Internauten gaan naar: http://www.3fonteinen.be
Boon
Na ons bezoekje bij Armand kwamen we bij de
tweede redder van de geuze, Frank Boon terecht,
gevestigd in het legendarische Lembeek dat
misschien zijn naam aan de lambik heeft gegeven.
Zijn geuze ‘Mariage Parfait’ is een topper.
foto: Ivan Derycke
We botsten er bijna op Gene Bervoets die
ongetwijfeld één dezer een speciale variant van
Gentse Waterzooi zal bereiden en lieten, gezien
Lid van 7

de zeer grote belangstelling, de rondleiding aan
ons voorbij gaan om ons te storten op:
Boon Lambik
In het glas verscheen een eerder donker blond
bier, met een neutrale geur, een lichte bittertoets
en een licht zurige-bitterige afdronk.
Boon Oude Kriek
Is een fraai rood bier, met een zoetige geur en dito
smaak en een behoorlijk zoete afdronk.
Website: http://www.boon.be
De Cam
Ondanks het gevorderde uur konden we een
steeds gedreven Karel Goddeau toch nog zover
krijgen om over zijn geuzestekerij een boompje
op te zetten. Karel is tevens brouwer bij
Slaghmulder in Ninove en bescheiden als hij is
aarzelt hij niet om deze zeer eerbiedwaardige
brouwerij steeds op de eerste plaats te zetten. En
toch heeft hij bij Armand Debelder een lambik
gebrouwen die hij nu mengt met de vaten die hij
van Frank Boon heeft betrokken en Girardin. We
proefden er zijn kriek:
foto: Ivan Derycke
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
Met zijn helder rode kleur, een licht zoetige geur
maar een uitgesproken licht zurige volle smaak en
dito afdronk vormde dit bier een waardige
afsluiter van deze schitterende dag.
De stekerij heeft geen eigen site maar je vindt
informatie op: http://www.decam.be, dit is de site
van het café ernaast en op
http://www.geuzeinfo.com/index.php/De-Cam
Tijdens een aantal rondleidingen werd ook
stilgestaan bij de wijze waarop de houten vaten
gereinigd worden. Het ontbreekt ons aan
geschoolde kuipers om te vermijden dat de vaten
in duigen vallen en dit plaatst de brouwers voor
problemen. Waarvan akte.
Ivan, met dank aan Ivo voor de proefnotities
“Van ’t Schijn tot ’t Scheld”
Bitter weinig Antwerpenaars weten dat de
metropool gedurende nagenoeg 400 jaar werd
bevoorraad met drinkbaar water uit ...de Schijn.
Een enigszins drinkbaar water was noodzakelijk
voor de bereiding van bier, de enige gekookte -
dus enigzins bacterievrije -drank die op elk
ogenblik van de dag door rijk en arm gedronken
werd en dit bij ontstentenis van andere dranken
die later op de markt kwamen.
Om het water uit de Schijn te Wommelgem
binnen de stadswallen te brengen werd in 1486
een vaart gegraven die oorsponkelijk Antwerpen
met Herentals moest verbinden,
maar omwille van kleinstedelijke perikelen van
gemeentes die op het traject lagen, niet verder
geraakte dan Wommelgem. Vandaar ook de
benaming “Herentalse vaart” die tot in 1882, het
jaar waarin de “Antwerp Water Works” de
waterdistributie ging verzorgen, als de levensader
van Antwerpen kan beschouwd worden.
De nood aan bier en dus ook drinkbaar water voor
de stijgende bevolking van de stad vormde voor
bouwkundig ingenieur, urbanist en
grondspeculant Gilbert van Schoonbeke, de
aanleiding om in het Noorden van de stad een
nieuwe wijk te ontwikkelen waarin het Waterhuis,
later Brouwershuis genoemd, centraal zou staan
Lid van 8

voor de verdeling van water naar de zestien
brouwerijen die er aanpalend gevestigd waren.
Gilbert Van Schoonbeke verwierf de inning van
de accijnzen op het bier waardoor hij een graag
geziene figuur werd bij de stadsoverheid die de
inkomsten hiervan broodnodig hadden om
ondermeer de verbetering van de stadswallen te
financieren. Vanuit deze bevoorrechte positie
slaagde hij er in om grote projecten te
ontwikkelen.
Na veel perikelen tussen de brouwers van de
Nieuwstad, zoals het project in het noorden van de
stad werd genoemd en de brouwers van de oude
stad (Kammenstraat en omgeving ) alsmede met
de brouwerijen buiten de stadswallen stierf
Gilbert Van Schoonbeke, ook als de “Meliorator
van ’t stad” omschreven, verstoten van zijn
omgeving op de leeftijd van 37 jaar.
Het Waterhuis bleef zijn functie behouden tot
1886, het jaar waarin de Société des Brasseurs d’
Anvers het verder moderniseerden en het de naam
kreeg van Brouwershuis waar de Antwerpse
brouwers in 1962 hun laatste vergadering hielden.
Na jaren van juridische schermutselingen tussen
de brouwers van de Brouwersvliet en het
stadsbestuur werd het gebouw in 1933 als
museum geopend voor het grote publiek.
Museum Brouwershuis zijde Brouwersvliet (foto: Ivan Derycke)
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
De Herentalse vaart vormde al die jaren een
aantrekkingspool voor het economisch- en
maatschappelijk leven op haar oevers. De
welstellende burgers bouwden riante kastelen en
kasteeltjes die de geschiedenis zijn in gegaan als
“de hoven van plaisantie”met als voorbeelden het
“Hof ter Rivieren” en het “Sterkshof”. Industriën
als “de Phoenix” of de fabriek van William Wood
waar meer dan 600 arbeiders tewerkgesteld
waren, verder “den Bougie” en “den Bleekhof”
alsmede diverse brouwerijen en
drankgelegenheden die hier hun activiteiten
uitoefenden.
In het Rivierenhof treffen we langs de kant van de
autosnelweg nog de 400 meter lange bedding aan
van wat de waterweg is geweest die gedurende
meer dan 400 jaar de levensader is geweest voor
Antwerpen en mee tot de groei en de bloei van de
stad heeft bijgedragen.
In mijn boek “Van ’t Schijn tot ’t Scheld”
waarvan de publicatie najaar 2009 is voorzien
neem ik als auteur de lezer mee op de boeiende
reis van het drinkwater door Antwerpen,
geillustreerd met beeldmateriaal uit de eerste
periode van de fotografie. Je zal verrast opkijken
bij het zien van het vergelijkende beeldmateriaal
(verleden - heden) van het leven langs de
Herentalse vaart. Bijzonder veel aandacht wordt
besteed aan de geschiedenis van de “hoven van
plaisantie” en hun bewoners.
Een lees- en kijkboek voor iedereen die
belangstelling toont voor dit verdwenen en
vergeten deel van de Antwerpse geschiedenis.
Wilfried Patroons
Vers van de pers
Bij het ter perse gaan vernamen we dat de
stadsarcheologen de zestiende eeuwse waterbak
(kelder) naast de Waaslandtunnel in de Ankerrui
waar het water van de Herentalse vaart werd
opgevangen, hebben gevonden. Een reden te meer
om het Brouwershuis en alle restanten die er mee
te maken hebben als uniek patrimonium te
behouden voor het nageslacht (http://www.atv.be)
Ivan
Lid van 9

Droog aan de toog!
In dit roemruchte krantje wordt niet aan politiek
gedaan*dat is misschien niet algemeen
geweten,maar alleszins een feit* maar, als er één
rubriekje is dat zich leent tot politieke
mijmeringen, al is het maar om er eens goed de
draak mee te steken, dan is het uiteraard dit*niet
zo lang geleden met veel tamtam aangekondigd:
het Halfrond, ’t bier van ’t Vlaams Parlement*
hebben ze er teveel op voorhand aangezeten ?*
“Is’t revveluse en hemme ze de federale wette
oepgeblaze?”* Wie zal ’t zeggen?* feit is dat het
etiket van hun halfrond “er niet oep trekt!”*
ettelijke wettelijk verplichte mededelingen
ontbreken.*zoals daar zijn: het
recyclagesymbooltje* symbooltje, overigens, dat
u in de ABCourant ook niet vindt, de ABCourant
is immers niet te recycleren*maar op bieretiketten
moet het er op* dat de houdbaarheidsdatum van
bepaalde politici beperkt is wisten we al* ze
komen niet allemaal uit Brakel, natuurlijk* maar
op parlementair bier hoort die datum alleszins wél
thuis*Lachen geblazen dus!* ze hadden te weinig
tijd was het antwoord* te weinig tijd?*TE
WEINIG TIJD??* wie, wat, in den Belgische
politiek te weinig tijd ?* “Morgen brengen!”,
zullen we maar zeggen!*
* De staat binnen de staat die onze DADT-ploeg
vormt staat steeds met oren,ogen én
smaakpapillen gereed om ànder biernieuws te
brengen* dat daarbij soms avontuurlijke paden
betreden worden is allicht geen geheim* Op één
van ABC’s eerste activiteiten kregen we het
gezelschap van Lode Swinckels, brouwer bij La
Trappe.* Van Lode’s hand proefden we onlangs
een Quadrupel die negen maanden op eiken vaten
gelagerd werd*’ne mens zou er pater van
worden!* om het 125 jarig bestaan van de
brouwerij te vieren, allicht* maar meestal doet ge
vieren met zo veel mogelijk volk* terwijl deze
Quadrupel alleen in ’t proeflokaal te verkrijgen is,
én voor 99,99% van de bierdrinkers waarschijnlijk
een stap te ver zal zijn.* maar wat ons betreft: laat
maar komen* alvast de nieuwe trend in bierland:
op vaten uitgerijpt bier* het is weer wat anders*na
Alvinne en Dubuisson, nu La Trappe* sinds hout
door de Europese voedselregelneven ongezond
werd verklaard, is er nooit zoveel bier uit houten
tonnen gekomen!**In onze elektronische postbus
kwam een briefje met goede raad ons te
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
vervoegen* heerlijk, die archaïek, niet?* die
goede raad bestond uit het aanbrengen van een
nieuwtje*immers, zo stelde schrijver, het overkop
gaan van de grootste bierviltjesfabrikant van
Europa (de wereld?) mag toch in een belangrijke
rubriek als de onze niet onbesproken blijven?*
Dat, goede vriend, is voer voor de verzamelaars,
niet voor DADT* het Ebay-handeltje zal floreren
als nooit tevoren nu op tal van kaartjes een
stempeltje zal duiden op de oorsprong ervan* en
dat door het schielijk heengaan van deze industrie
dit kaartje, samen met de andere
honderdduizenden nu echt wel een zeldzaamheid
aan ’t worden is*woeha!* onlangs nog vertelde
den Hofbrouwer ons liederlijk ploegje hoe hij
enkele van zijn eigen etiketten, niet lang ervoor
kado gedaan aan een verzamelaar, op Ebay zag
opduiken voor ettelijke Eurokens!* dit hoeft echt
geen verder commentaar!* gelukkig kennen we
ook échte verzamelaars!** In de laatste Zytholoog
hebben we met plezier gelezen dat het ZBF geen
mannenaangelegenheid is*we worden onthaald op
tal van foto’s van dames die op ons festival mee
het mooie weer maken* ’t is een cliché waar ook
ATV mee te kampen kreeg* ze zochten een goed
ogende jonge freule die het ook nog eens over bier
kon uitleggen* voor hun nieuwe bierrubriekje* en
raad eens wie ze uiteindelijk aan hun been
hebben?* haha!* onze pif, tedju !!* er zullen
alvast heel wat freules voor de buis zitten als
pifmans ‘nen uitleg komt doen, we zijn
benieuwd!* raar dat de ATV-kantoren aan de kaai
nog niet bestormd zijn door heelder meutes
frisvrolijke jongedames in de hoop een glimp op
te vangen van onze rondbuikige opperzwelger*
Gelukkig hebben wij geen kabelaansluiting en
kunnen derhalve niet luidkeels zitten jouwen en
joelen als hij ’t scherm vult**letterlijk!**
Droog aan de Toog, het rubriekje met oog voor
uw kijkbuisgenoegens, zonder zelf mee te kunnen
genieten!**
DADT’
Oproep van de secretaris
Als u de Courant in gedrukte vorm in de bus
krijgt, dan is dit omdat u dit vroeg, ofwel omdat u
geen (correct) e-dres hebt opgegeven. Wil u hem
full color op uw scherm, stuur dan een mail naar
I.Derycke@skynet.be
Lid van 10

Wij proefden voor u...
Schuppenbier Tripel 2008, hobbybrouwerij “Het
Nest”, 8,5% Alc., gebrouwen bij Boelens
Tijdens onze adviesraad van april had de Peter
twee flesjes bij van dit vocht om het aan ons panel
voor te stellen. Wij kregen een interessant biertje
voorgeschoteld.
Kleur: licht troebel blond bier. Wit schuim gaat
snel weg maar is wel een beetje wandklevend.
Geur: hoppig, mout, fris, iets floraal in de neus.
Smaak: zachte aanzet maar wel met onmiddellijk
een zweepslagje op het puntje van de tong, fijne
bitterige smaak.
Afdronk: vloeit zacht uit.
Conclusie: dit lijkt een zacht biertje maar zijn
8,5% maakt het toch wel hoofdig. Noch de
aanvankelijke smaak, noch de afdronk wijzen op
alcohol. Het heeft geen tripelsmaak maar doet
zich voor als een straf blondje.
Ivan, Hans, Marc, Ludwig, Filip, Ivo, Peter
België door het Bier- Het Bier door
België
Perrier-Robert, A.; Fontaine, C.,Uitgeverij
Schortgen
ISBN 2-87953-023-7
(niet meer in de handel)
Voor mensen die al een tijdje in de bierwereld
rondlopen, zal de naam Charles Fontaine
ongetwijfeld een belletje doen rinkelen. Van
oudsher vertegenwoordiger voor verschillende
Waalse brouwerijen mag de man zeker vernoemd
worden als diegene die de Vlamingen Waalse
bieren leerde drinken. Charles heeft een passie
voor bier en dat zal je geweten hebben.
Ondertussen op rust steekt hij al zijn tijd in zijn
tweede passie: het fameuze biertransportmuseum
te Romedenne 1 . Gepassioneerd door bier en
geschiedenis lag het voor de hand dat er vroeg of
laat meer zat aan te komen.
1 “Gambrinus Drivers Museum 2A Fontaine St Pierre B-
5600 Romedenne (Philippeville) Tel/Fax:
32.82.67.83.48”.Weekend en feestdagen geopend van 11 tot
17u”
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
En zo stelde hij in 1996 samen met Annie Perrier-
Robert een boek over bier samen, vanuit een toch
wat aparte invalshoek waarmee we het niet altijd
eens zijn. Immers uitgaande van de in de titel
reeds geponeerde stelling, zou je er kunnen van
uitgaan dat het bier op’t ontstaan van België
gewacht heeft, of anderzijds, dat het bestaan en
voortbestaan van België aan het bier te danken
zou zijn. Van een loopje nemen met de
geschiedenis gesproken! Ondanks dat de
geschiedenis hier en daar nog wel eens op zijn
‘Belgisch’ naar de hand wordt gezet, is dit toch
een rijk geïnformeerd boek. Charles Fontaine kent
de bierwereld en levert een massa anekdotische
wetenswaardigheden.
Algemeen is de opbouw van het boek
gelijklopend met de meeste bierboeken, maar, om
slechts één nadrukkelijk verschil aan te geven: de
auteur besteedt terecht ook aandacht aan ‘Bier in
Belgisch Kongo’. Een apart hoofdstuk wordt
gewijd aan ‘Kunst ten dienste van het bier’.
Bovendien is dit werk één van de rijkst
geïllustreerde boeken die we over bier vonden.
Hierbij wist Fontaine te putten uit zijn eigen
Lid van 11

uitgebreide verzameling aangevuld met materiaal
van andere verzamelaars, brouwerijen en
brouwerijmusea.
Een knap boek dus, misschien al een beetje
gedateerd, maar ondanks dat een perfect
hebbeding om eens in te grasduinen en te
snuisteren. Een mooi geschenkboek ook waar je
eigenlijk een breed publiek plezier mee kan doen.
Waarom we dit er bij vertellen? Wel, omdat we
van Charles de gelegenheid krijgen dit boek, dat
oorspronkelijk €30 kostte, nu aan te bieden voor
amper €10. Inderdaad u leest het goed. Wie ze per
tien afneemt, kan bovendien op een extra korting
rekenen! Wij hebben het aanbod alleszins niet
afgeslagen en sito presto een exemplaar besteld!
Je kan jouw exemplaar bestellen via
info@antwerpsbiercollege.be, en dan afhalen in
Afspanning ’t Waagstuk, Stadswaag 20 te
Antwerpen.
Hans
De bierboekenworm 11
‘Word for Word’ is de titel van een boekje dat
zich in ondertitel ‘An Encyclopaedia of Beer’
betitelt. Voor een gemiddelde encyclopedische
uitgave behoorlijk dun, maar dat nemen we er
voor dit antiquarisch pareltje graag bij. Voor ons
ligt immers het werkje dat in 1953 uitgegeven
werd in een serie ‘The Whitbread Library’, als
elfde in de rij van werkjes over bier, pub-leven,
kortom, bier- en vooral Whitbread-gerelateerde
onderwerpen. We kijken als bierboekliefhebbers
alvast al uit naar de ontdekking van een volgende
uitgave in deze serie.
Maar, hier hebben we het bierwoordenboekje dat
door deze bekende Engelse brouwerij werd
uitgegeven. Dit werkje is niet alleen voor ons
dagelijks Engels in bierterminologie van belang.
Bovendien zijn er ook heel wat termen in terug te
vinden die in het moderne brouwwezen in onbruik
zijn geraakt. Bovendien geeft het
woordverklaringen die toen al (1953!) in
Engeland tot een bepaald literair, taalkundig
erfgoed behoorden. Voor de liefhebber van taal én
bier dus een pareltje! En het begint reeds bij de
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
‘verantwoording’: na titel en ondertitel lezen we
het op de binnenpagina:
”In which are defined some of the many
expressions - serious, comic, colloquial - that have
been used by the farmer and the brewer, on both
sides of the bar and in the home, during the long
and interesting history of this country’s traditional
drink.”
In de enkele pagina’s lange introductie wordt
alvast een voorproefje gegeven van die oer-britse
droge humor die ook de rest van het boekje
kenmerkt. Een vleugje zelfspot is nooit ver weg,
maar wordt tegelijkertijd als nationaal erfgoed
gekoesterd en vereerd. Misschien om als Vlaming
een beetje jaloers op te zijn.
Uiteraard volgt dan in alfabetische volgorde een
woordenlijst van bier- en bargerelateerde termen
waarbij we nu en dan grinnikend denken aan bv.
Tim Webb’s Good Beer Guide to Belgium and
Holland. Die benadert onze bier- en kroegwereld
op zijn Engels- flegmatische manier, en een beetje
spot is daarbij nooit ver weg.
Maar, om een voorbeeld te geven, en we
vertikken het om te vertalen:
Bar (1) Counter over which beer or OTHER
refreshments are sold. (hoofdletters van de
schrijver)
Bar (2) Place or room where this sale takes place.
Er volgt een uiteenzetting van dertig regels om
deze benadering van de term ‘Bar’ te verklaren!
In de B vinden we ook ‘Bottoms Up’, wat we
vrijelijk zouden vertalen als’Ad fundum’. De
verklaring ‘A well meaning toast’ zouden we
durven vertalen als een ‘schol!, gezondheid!’. Dat
we dat niet eerder wisten!
Nog een mooie is: ‘Black velvet: a mixture of
stout and champagne’ We hebben er geen idee
van hoe dit moet smaken, maar als liefhebber van
stout denken we er het onze van!
Tot slot nog een uitsmijter, denkend aan onze
duurbare vriend Stef van ’t Oud Arsenaal: ‘Last
orders, please’: Doleful sound, frequently
accompanied by the ringing of bells and dimming
of the lights; not as final as Time, gentlemen,
please.
Lid van 12

Een werkinstrument met nut, want je kan niet
genoeg technische woordenschat meezeulen, maar
tegelijkertijd een lachwekkende tijdrover, dit
papieren kleinood.
Wie van deze serie andere uitgaven te pakken
krijgt/heeft, mag het altijd laten weten!
Een toevalstreffer behoort steeds tot de
mogelijkheden, maar zoals altijd bij dit soort
boekjes is het eerst de impulsieve aankoop en pas
later volgt het besef dat je echt iets goeds te
pakken hebt, en dat maakt het zo nu en dan zo
bijzonder bijzonder!
Nu goed, vrienden bibliofielen van bierige komaf,
steeds een scherp oog is het motto.
Eerst kopen, en dan pas vieren, dus!
Bibliophilus Cerevisia
Op brouwerijenbezoek in het Gentse
De habitués herinneren zich het bezoek dat we in
november 2007 brachten aan Huyghe te Melle. Er
stond al een hele tijd een andere brouwerij op ons
verlanglijstje nl. Contreras te Gavere. Met het
openbaar vervoer is het echter geen eenvoudige
onderneming om er te geraken zodanig dat we
zochten naar een aanvullend programmapunt in de
omgeving. En kijk, begin dit jaar viel dit uit de
lucht: de opening van de nieuwe stadsbrouwerij
Gruut in Gent. Dat we op 23 mei een bijzonder
interessante dag gingen beleven, stond dan ook in
de sterren geschreven en de weergoden waren, tot
in de late namiddag, ons zeer gunstig gezind.
Kwam er nog bij dat we in laatste instantie het
gezelschap kregen van ‘hopprofessor’ Denis De
Keukeleire die zo vriendelijk was om ons te
voeren van en naar het station van Gavere-Aspe
wat ons twee behoorlijk lange wandelingen
uitspaarde. Maar beginnen we bij het begin: het
middeleeuwse bier gebrouwen in een moderne
installatie bij Gruut.
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
Onderweg in Gent (foto: Walter Thijs)
Een toffe griet brouwt straffe blondjes met
gruut
Annick De Splenter (foto: Timothy Penneman)
Brouwerij Gruut is gevestigd in het historische
kader van een voormalige gasfabriek ‘De Waalse
Kool’ die nog ooit de Kouter van een eerste
fatsoenlijke verlichting voorzag. Later kwamen er
een weverij en een spinnerij en nog later was er
een restaurant.
Annick De Splenter droomde zo’n vijftal jaren
geleden al van een eigen brouwerijtje en wilde
iets anders dan de anderen, nl. brouwen zonder
hop, m.a.w. zoals dit nog zeker tot 1500
Lid van 13

gebruikelijk was. En toen brouwde men met
gruut, een kruidenmengsel dat gebonden was aan
een monopolie en daarom uiterst geheim was. De
heren van Gruuthuse hebben de receptuur mee in
het graf genomen en dus stond de jonge brouwster
voor een serieuze uitdaging. Met niet minder dan
25 soorten kruiden ging ze aan de slag, waaronder
gagel; maar het is nog maar sedert kort dat ze over
haar eigen geheim mengsel van drie andere
kruiden beschikt dat, zoals we
proefondervindelijk konden vaststellen, tot
schitterende resultaten leidt. Om de klanten niet
ziek te maken worden de in aanvang nog wat
experimentele brouwsels getest op de Kaholieke
Hogeschool (KAHO) St. Lieven. Er worden nu
drie soorten bier gebrouwen: volledig zonder hop
is het blonde bier; een steeds kleiner aandeel hop
vindt men nog in het witbier en het amberkleurige
bier maar op termijn zal ook hier enkel gruut
worden gebruikt. De basisreceptuur is die van het
Dentergemse witbier.
Annick beschikt in haar brouwerij over een zeer
compacte moderne installatie waarmee tweemaal
per week een brouwsel van 5 hl. wordt gemaakt.
Daarnaast brouwt ze voor de export (vooral
Verenigde Staten) ook af en toe in grotere
hoeveelheden met de installaties van Bavik.
Een brouwinstallatie op enkele vierkante meter
(foto: Ivan Derycke)
En dan maar proeven op het zonovergoten terras.
Blond: 5,5 %, ongefilterd
Mooi blond licht troebel bier, bekroond met een
prachtige stevige witte schuimkraag (mooie
schuimkragen zijn een handelsmerk van de bieren
van Annick), grote bellen.
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
De geur is zachtjes kruidig, fris, beetje citroen
(melisse?), zweempje zoet.
Smaak: fris, zweepslag op de voorkant van de
tong, licht zurig-zoetig.
Afdronk: vloeit licht bitter uit, droog.
foto: Walter Thys
Witbier: 5%
Lichte kleur van witbier, beetje troebel, prachtige
witte schuimkraag, stabiele suspensie.
Aroma: zurig, tarwe.
Smaak: zurig, kruidig (koreander).
Afdronk: zurig, heel lichtjes bitterig.
Werd door ons proefpanel kwalitatief geplaatst
naast de producten van Pierre Celis.
Amber: 6,5%
Mooi helder zachtparelend amberkleurig bier met
weer een prachtige schuimkraag.
Aroma: karamel, chicorei.
Smaak: zoet, bitter.
Afdronk: zoet, bitter.
foto: Walter Thys
Lid van 14

Marketingaspecten
Hoe krijg je een microbrouwerij, gelegen buiten
de normale toeristische circuits (alhoewel vrij
dicht bij de Kouter en de Vooruit) leefbaar?
Vooreerst is er nu nog een grote taverne aan waar
we genoten van een uitstekend biersoepje. Het is
de bedoeling dat deze, naargelang de
brouwactiviteiten kunnen toenemen, zal krimpen.
Ten tweede zijn er natuurlijk contacten gelegd
met de toeristische diensten zowel in Gent als
Vlaanderen. Dat burgemeester Daniel Termont
peter is van de brouwerij, helpt natuurlijk ook. En
dan zijn er de anamorfosen... “Anawat?”, hoor ik
u denken! Annick ontwerpt speciale bierkaartjes
die je per twee moet gebruiken waarop een op het
eerste zicht abstracte tekening staat. Op de voet
van de bierglazen zit een spiegeltje en als je
daarin kijkt, blijkt de tekening veel minder
abstract..., een spielerei uit de Renaissance.
Aangezien ze van plan is regelmatig nieuwe
kaartjes te ontwerpen, zullen de glazen en de
kaartjes vrij snel het jachtdomein worden van
verzamelaars.
foto: Timothy Penneman
En dan naar Gavere...
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
alwaar de chauffeurs ons stonden op te wachten
aan het station en ons groepje vergroot werd met
een paar Zythosleden. In de brouwerij werden we
opgewacht door Frederik De Vrieze en zijn
echtgenote Ann Contreras. Voor een
gedetailleerde studie verwijzen we naar de
Zytholoog nr. 20 van februari-april 2008
Ann Contreras en Frederik De Vrieze (foto: Walter Thijs)
Een beetje historie
De brouwerij bevindt zich in een oude hoeve en is
opgericht in 1818 door de familie Latte,
meerbepaald Valeir Latte. In de straat stonden de
brouwerij-hoeve, de mouterij en de windmolen
(deze laatste werd vernield in de Eerste
Wereldoorlog). De familie Contreras, afkomstig
uit Estramadura, zou ze van deze familie kopen in
1898. René Contreras was daarmee niet aan zijn
proefstuk. Hij bezat immers ook nog een
brouwerij te Evergem en was ontvanger van de
accijnzen. Zijn neef Marcel Contreras nam de
brouwerij in 1922 over en moderniseerde ze
zodanig dat er ook bieren van lage gisting konden
gebrouwen worden zoals Contra Pils, of na de
bevrijding, Raf Export (verwijzend naar de
luchtmachtbasis in de buurt). Hoofdbrouwsel was
echter Tonneke (oorspronkelijk ‘Special’
genoemd) en het in maart, wanneer ‘de bloei in
het water staat’, hiervan afgeleide Maarts
Tonneke. In 1957 kwam Willy Contreras, de
vader van Ann, in de brouwerij en hij paste zich
met mondjesmaat aan de wetgeving aan. Frederik
Lid van 15

heeft de brouwerij dus van de ondergang gered
door in 2002 zelf beginnen brouwen. Hij
introduceerde de bieren die we nu kennen zoals de
Valeir Blond, Valeir Divers (eigenlijk d’hiver: een
kerstbier), Valeir Donker en de Extra. Het is
duidelijk dat dit een eerbetoon is aan de
oorspronkelijk oprichter van de brouwerij, maar
op de slag bij Gavere in 1453 zou er ook een
dappere Gentse krijger met die naam rondgelopen
hebben.
De brouwerij beschikt over haar eigen
waterputten in de buurt en in Dikkelvenne. Er
wordt éénmaal per week gebrouwen, n.l. op
donderdag. Woensdag worden voorbereidingen
getroffen zoals het schroten. Voor ieder bier
worden andere hopbellen en andere gisten
gebruikt. Voor de gist wordt aangeklopt bij
collega’s brouwers in de omgeving. De koeling
gebeurt met een traditionele Baudelotkoeler,
elders een museumstuk. Hierbij wordt pekelwater
gebruikt dat ook de kelders waar de lagering
gebeurt opfrist. Het bier wordt geklaard via een
centrifuge die de gist verwijdert en een
platenfilter. De productie is 300.000 l. per jaar en
exportlanden zijn Nederland, Duitsland, Groot-
Brittanië en de Verenigde Staten.
In bewondering voor de Baudelotkoeler (foto: Ivan Derycke)
En dan maar proeven
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
Contra Pils: 4,6%
Een mooie heldere pils, mooi parelend met een
dichte schuimkraag.
Heeft een zoetige pilsgeur, een ordentelijke
bitterheid in de mond.
Vloeit uit, behoudt zijn moutsmaak, er is ook iets
zoeterigs in de afdronk.
Tonneke: amberbier van hoge gisting, 4,8%
Mooi amberkleurig bier met fraaie schuimkraag.
Zoeterig, karamelig aroma.
Licht bitterig, droog, kleine zoete toets.
Zo goed als geen afdronk.
Foto: Walter Thijs
Valeir Divers: blond bier van hoge gisting, 8,5%
Lichte kleur, wandklevend schuim dat snel plat
valt, grote bellen, troebel, duidelijk zichtbare
gistvlokken.
Fijne fruitige geur die doet denken aan
muskaatwijnen.
Als totaal contrast: zweepslag op de tong, hop.
Afdronk: massief hop, vloeit uit, en na lange tijd
komt er iets fruitigs door.
Kortom, dit was een bijzonder interessante dag
die door een aantal leden nog besloten werd met
een lekkere maaltijd in het Gentse Patershol en
een paar lekkere pinten in het Waterhuis aan de
Bierkant.
Ivan
Lid van 16

Antwerpse bierhistorie: van cleyn
bierhuys tot wijntaverne
Toen Bacchus in 1580 zijn tempels in Antwerpen,
lees: zijn kroegen, bezocht, kon hij inderdaad
behoorlijk wat etablissementen aandoen ondanks
de zware crisis waarin de stad zich toen bevond.
Het waren immers beroerde tijden. De
Beeldenstorm (het fameuze ‘Wonderjaar’ 1566)
had diepe wonden geslagen in de geesten, maar
ook ten gevolge van de oorlogsomstandigheden
die erop volgden, in de geldbeugel. De stad werd
geregeerd door een Calvinistisch regime onder
leiding van burgemeester Jan Junius de Jonge die
in 1583 zou opgevolgd worden door Marnix van
Sint Aldegonde.
Wie het mandement van Bacchus bestudeert, ziet
een duidelijke rangorde van kroegen. Aan de top
staan de wijntavernen, vooral diegene die
Mediterrane wijnen, degelijke Franse wijnen en
Rijnwijnen verkopen. Dan volgen de bierhuizen
en helemaal onderaan de klein bierhuizen. Qua
ligging valt het op dat de betere tavernes te vinden
waren aan de grote invalswegen en de markten,
met andere woorden ongeveer daar waar we
vroeger de herbergen konden aantreffen.
Sommige zouden trouwens, zoals we in de vorige
aflevering al gemeld hebben, opgericht worden op
deelpercelen van de vroegere herbergen. In ieder
geval werden de tavernes en tapperijen streng
gecontroleerd door de ambtenaren van de
bieraccijnzen.
De herbergiers hebben zich tijdens het ancien
régime nooit verenigd, maar de wijntaverniers
beschikten, en dit sinds 1 september 1486, wel
over een eigen gilde: de Sint-Martensgilde. Ze
vierden hun patroonheilige zoals het hoorde op 11
november met een misviering in de Onze-Lieve-
Vrouwekerk alwaar het gilde over een eigen altaar
beschikte. In 1564 luisterden naast de organist de
stadsspeellieden de eucharistie op. Ze hadden
zelfs een eigen kapelaan, zo kennen we E. H.
Fijnenbuyck die in 1569 overleed. Na de
plechtigheid volgde dan een feest en in 1564
werden daarbij 181 potten wijn verzet. Maar in
1569 duurde het feest twee dagen en we
beschikken over de rekening die een beeld geeft
van de feestcultuur in die dagen 2 .
2 SAA, GA 4590: rekeningen St. Martensgilde 1563 –1624.
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
verschillende soorten vis 9 gulden, 4 stuivers
pasteibakker 3 gulden, 5 stuivers
verschillende soorten
suiker
2 gulden, 8 stuivers
Olijven 8 stuivers
divers fruit 23 stuivers
brood, bier en zout 4 gulden
boter 2 gulden
het koken 12 stuivers
Parmezaanse e.a. kazen
en specerijen
24 stuivers
geleend en gebruikt 36 stuivers
lijnwaad
brandstof om te koken 20 stuivers
glazen (waarbij er 6 stuivers
gebroken zijn)
104 potten Rijnwijn op 2 31 gulden, 4 stuivers
dagen gedronken
De gildebroeders besteedden hun middelen
volgens de rekeningen soms wat te overvloedig.
Meestal werd er met een serieus tekort afgesloten.
Maar er waren niet alleen de prozaïsche
drinkgelagen. In de rekening van 1618-1619
vonden we dat Joos de Momper 120 gulden
betaald werd voor twee grote schilderijen om in
de kerk te hangen.
Zoals hierboven aangestipt waren er naast de
wijntavernes de biertavernes. Vooreerst waren er
die het ‘goede’ of ‘witte’ bier serveerden - dit is
het basisbrouwsel - of die bieren van buiten de
stad importeerden. Voorname importbieren waren
het bier uit Zoutleeuw en Lier, een reeks bieren
uit Holland en Noord-Duitsland. Ook de reguliere
bieren van de dorpsbrouwerijen uit de omgeving
van de stad hadden een aandeel in de
bierconsumptie maar om de eigen brouwers te
beschermen zou de stad dit met alle middelen aan
banden proberen te leggen.
Daarnaast waren er plaatsen waar nog
eenvoudigere biersoorten werden geschonken,
zoals het halfstuiversbier. Theoretisch was dit een
brouwsel waar veel minder mouten en granen
werden voor gebruikt. In de praktijk was het in
Antwerpen een mengsel van een deel goed bier en
Lid van 17

vooral veel klein bier. Ook dit kleine bier kon met
gebruik van nog minder graan gemaakt zijn maar
de Antwerpse brouwers produceerden een
fluitjesbier dat eigenlijk niet meer was dan
gekookt water dat, nadat een regulier brouwsel
was gemaakt, nog eens door de draf mocht lopen.
Om fraude te vermijden mochten de tappers
slechts één van die soorten inleggen en zo
ontstond dus het ‘cleyn bierhuys’, wat dus geen
klein cafeetje was maar een plek waar de gewone
man of vrouw zijn dagelijkse portie klein bier
kwam halen. Zo weten we dat er rond 1754 in de
Reyndersstraat 47 en 49 dergelijke klein
bierhuizen waren. Het klein bier was een
levensnoodzakelijke drank die het gevaarlijke
water verving omdat het de verdienste had van
gekookt te zijn. Na de borstvoeding was dit de
eerste drank die zeer jonge kinderen te drinken
kregen. Een groot deel van de bevolking zou
zelden iets anders kennen tot de brandewijn voor
ieders beurs geschikt was en in de 18de eeuw ook
thee en koffie betaalbaar werden.
Ivan Derycke
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
De fraudeurs betrapt
Dat fraude iets is van alle tijden, wordt ons
bevestigd door een recente vondst in het
Stadsarchief (SAA, GA 4426). In 1624-25 kwam
de stad er blijkbaar op uit dat nogal wat pogingen
werden ondernomen om de accijnzen te
ontduiken. Een hele reeks personen werden
aangeklaagd en als minnelijke schikking werd een
boete voorgesteld. Er waren twee categorieën.
Een aantal burgers begonnen stiekem bier te
verkopen als particulier zonder een bord als
tapper uit te hangen en de tappersaccijns te
betalen. Zij werden bestraft met een boete van 25
gulden en zij mochten voortaan geen bier meer
inkopen en daarbij enkel de poorterscijns betalen.
Een tweede misdrijf was dat men als ‘cleyn
bierhuys’ of als tapperij van half stuiversbier toch
het betere witbier aan de man bracht, wederom
zonder de correcte accijnzen te betalen. Zij
werden bestraft met een boete van 12 gulden.
Als de heimwee toeslaat...
Tijdens de Paasvakantie bezocht uw dienaar onder
meer het Lago Maggiore. Zo zijn we beland in
hotel Elvezia, Via XXV Aprile 107, 21016 Luino
(vlakbij het station). Groot was onze verbazing
dat dit eenvoudige (**) hotel met een verwijzing
naar Zwitserland over een bijzondere Belgische
bierkaart beschikte. Niet alleen waren er heel wat
Trappisten te verkrijgen, maar op het vat zat
Kwak. En nog verbazingwekkender was dat we
konden vaststellen dat de jeugd van Luino
massaal van dit buitenlands bierassortiment
gebruik maakte. Zou het kunnen dat de Italiaanse
jeugd, opgegroeid in een bijzonder mooie
omgeving, meer biercultuur heeft dan de met
zoete brol verknoeide Belgische jeugd?
Ivan
Lid van 18

Bier in de pers
Verschillende kranten bespreken natuurlijk het
nieuwe bierprogramma ‘Tournée Générale’ iedere
dinsdag op Canvas. De eerste aflevering kwam op
de buis op dinsdag 16 juni. Het Nieuwsblad van
18 juni meldt ons dat er 469.310 Vlamingen
keken naar de eerste aflevering waarin Jean
Blaute en Ray Cokes onder meer de abdij van
Westvleteren bezochten. Alleen Herman Van
Molle deed met zijn Canvascrack net iets beter op
Canvas. Sindsdien is ook het bier Tournée
Générale te koop in de winkel. Het werd
ontwikkeld door Blaute en Cokes en gebrouwen
bij Duvel Moortgat. In De Standaard van 13 juni
2009 lezen we dat er bij uitgeverij Van Halewyck
een boek verschijnt over de serie.
www.canvas.be/tourneegenerale
Het Laatste Nieuws van 18 juni meldt ons dat
Toerisme Poperinge deze zomer uitpakt met
begeleide fietstochten langs hoppevelden en
brouwerijen. Elke woensdag vertrekt er een groep
om 9.30 uur op de Grote Markt voor een gezapig
tochtje door het hoppeland. Onderweg wordt halt
gehouden in een actief hopbedrijf, in brouwerij
Sint-Bernardus in Watou en bij de paters in
Westvleteren. Deelnemen kost twintig euro,
gidsbeurt, belegde boterham, bedrijfsbezoeken en
degustaties inbegrepen. Inschrijven is gewenst,
gezien het beperkte aantal plaatsen. Meer info op
toerisme@poperinge.be
Volgens Het Laatste Nieuws van 15 juni heeft de
Izegemse brouwerij ‘Het Alternatief’ een
bijzonder goed bier gelanceerd onder de naam
‘Tatsevoet’, tenminste als men kan voortgaan op
een lokale biervereniging, de Ingelmunsterse
bierproeversclub HIC. Ook het stadsbestuur is
trots op dit nieuwe streekproduct. “In Izegem
hebben we tal van eigen lekkernijen, maar het
probleem is dat die weinig bekend zijn”, zegt
burgemeester Gerda Mylle (CD&V). “Deze
Tatsevoet willen we alvast helpen promoten. In de
toekomst kunnen we tijdens recepties op het
stadhuis bijvoorbeeld een keer een Izegems biertje
aanbieden, in plaats van de klassieke wijn.” Meer
info op de website van de brouwerij:
www.brouwerijhetalternatief.be.
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
Het drama bij Armand De Belder (zie hoger) is de
pers ook niet ontgaan. O.m. Het Nieuwsblad
bericht erover op 8 juni 2009. Maar Armand kon
toen melden dat er al 85.000 flessen van de
100.000 slechte flessen waren leeggegoten
dankzij de hartverwarmende actie van de
vrijwilligers. “Van de geuze maken we binnenkort
een soort graanjenever. Luc Pauwels van de
Elishout-school maakte voor ons een
proefdistillaat en het smaakt echt prima.”
Of hoe de Belder van de nood een deugd gemaakt
heeft en de ramp misschien een nieuw succesvol
streekproduct zal opleveren. “Een deugd zou ik
het toch niet meteen noemen”, zucht de brouwer.
“Ik moet afwachten of ik uit de kosten geraak. Het
doet vooral pijn dat ik van een nobele drank als
geuze -het beste bier ter wereld, al zeg ik het zelf-
zoiets minderwaardigs als jenever moet maken. Ik
klink nu misschien iets te negatief, maar het doet
echt zeer. Als kleine producent had ik me ermee
geamuseerd om verschillende blends met elkaar te
mengen en dit jaar was het resultaat echt
fantastisch. Dat werk is verloren gegaan. En de
verzekering komt niet tussenbeide.”
En Het Nieuwsblad van 6 juni laat weten dat een
Belgisch echtpaar naar Frankrijk verhuist om er in
Cottignac in de Var het artisanale Belgische bier
te promoten. Het betreft Marc Fastenaekels en
Emmy Springael, al verschillende jaren de
uitbaters van het Gildenhuis in Dworp. “We
willen vanaf nu ons leven zelf plannen. Omdat we
door het Gildenhuis goed vertrouwd zijn geraakt
met artisanale bieren van bij ons, beslisten we
deze kennis te gebruiken om ginder deze bieren te
promoten. We zijn niet van plan een winkel te
beginnen. Wel willen we op de markten gaan
staan met kriek van Boon, Bersalis van Oud-
Beersel en het Beerselbier van de 3 Fonteinen.
Mogelijk breiden we dit assortiment later uit. In
Cottignac wonen 32 verschillende nationaliteiten.
Het is aftasten wat in de smaak zal vallen. In elk
geval kiezen we voor artisanale bieren, want
commerciële Belgische bieren zijn er genoeg te
krijgen.”
I.D.
Lid van 19

Agenda Antwerps Bier College
Voor alle activiteiten schrijf je in via
info@antwerpsbiercollege.be
of bel of SMS je met de voorzitter: 0497 817227
• 18 juli om 14.30 u.: Rariteitenkabinet in het
Waagstuk (Stadswaag): leden brengen
zeldzame, oude bieren mee. Wie niets
meebrengt betaalt 10 euro als lid, niet leden
betalen 15 euro.
• 22 Augustus: ABC-cruise. Thema: Eilandje en
de buurt rond de universiteit. Het startsein
wordt gegeven om 14 u. bij Jo in de Batavier,
Sint Laureinskaai (over het Museum aan de
Stroom (MAS))
• September: Achouffefestival
• Oktober: Stadsbezoek Oudenaarde met bezoek
aan brouwerij Liefmans
• November: Proeverij 'Gemengde gisting'
(Rood bier en Oud Bruin)
• December: Kerstbierfestival Essen december
Aanraders andere
verenigingen/organisaties
Bierweekend 10-12 juli Wilrijk in Shammy’s
Pub, Letterkundestraat 106/108, 2610 Wilrijk
Programma:
• 10 juli vanaf 20 u.: een biervertelling (beetje
ludiek) met een 7 tal bieren in proefglazen van
15 cl. Kostprijs 10 euro
• 11 juli vanaf 11 u.: een huisbrouwerij komt
bier brouwen bij ons in de zaak. Tevens
enkele biergerechten. Kosten voor deelname
max 40 euro met verkrijgen van eigen
gebrouwen bier. Tevens 140 bieren te proeven
in proefglazen van 15 cl. voor de prijs van
1,30 euro
• 12 juli vanaf 11 u.: proeven we ook de bieren
van onze kaart + een 20 tal grote flessen.
Meer info op de website:
http://www.shammyspub.be
en inschrijven voor de activiteiten op 10 en 11 juli
via shammyspub@hotmail.com
Fietsen rondom Sint-Niklaas
Antwerpse BierCourant – Juni 2009 Nummer 14
Nog tot 23 augustus kan je weer deelnemen daar
de fietszoektocht georganiseerd door Tussen Pot
en Pint. Zythosleden betalen slechts 3 euro. Je
krijgt er onder meer drie gratis proevertjes voor
om de dorst onderweg te laven. Meer info vind je
op www.kerbesia.be
Bezoek brouwerij Loterbol
Op 1 augustus bezoekt OBAD (Objectieve Bier
Academie Diest) haar stadsbrouwerij Loterbol.
Deelname door niet leden: 8 euro.
http://users.telenet.be/obad
Bierweekend van de Lambikstoempers
Op 29 en 30 augustus gaat dit evenement door in
Alsemberg. Beschrijven wat daar allemaal te
gebeuren staat, is onbegonnen werk! Neem je
Zythoslidkaart in ieder geval mee!
http://www.lambikstoempers.be
Voor verdere informatie over deze bieractiviteiten
verwijzen we naar de website van Zythos: nl
www.Zythos.be.
We houden u op de hoogte. Voor de nieuwste
ontwikkelingen kun je steeds terecht op onze
website op www.AntwerpsBierCollege.be
Zoals u allicht reeds weet: uw mening waarderen
we zeer …
Mail uw reacties of opmerkingen naar
info@antwerpsbiercollege.be of stuur een briefje
naar ABCourant-redactie Antwerps BierCollege,
p/a. Hans Bombeke, Stadswaag 19, 2000
Antwerpen. Voelt u de onweerstaanbare drang
om op speurtocht te gaan naar nieuwtjes,
interessante bier(evenement)en of heeft u een
schat van bierwijsheid die u kunt inbrengen, laat
het ons dan ook weten.
Lid van 20