Voorproefje (PDF) - CAL-XL

van project naar programma
Met de term ‘nieuwe cultuurfuncties’ worden cultuurmakelaars,
-verkenners en -scouts bedoeld die, eerst in grotere gemeenten en later
ook in plattelandsgemeenten, voor langere tijd zijn aangesteld als
intermediair het cultuurparticipatiebeleid vorm en inhoud te geven. De
afgelopen tien jaar hebben zij een belangrijke rol gespeeld in het aanjagen
en ondersteunen van zowel klassiek cultuurbereik als Cultuur nieuwe stijl.
Hoewel er geen compleet overzicht is van community arts praktijken in
Nederland, wordt wel duidelijk dat er een sterke corelatie bestaat tussen
de aanwezigheid van een aanjager en de concentratie en continuïteit van
community arts projecten. Zonder aanjager komen deze projecten nauwelijks
van de grond en zeker niet structureel. In de provincie Overijssel is dit
feitelijk vastgesteld in een onderzoek van Letty Ranshuijzen 1 . In andere
provincies dient hetzelfde beeld zich aan. Cultuuraanjagers opereren op
verschillende niveaus binnen een gemeente. Afhankelijk van hun opdracht
ligt het accent op:
▶ Het aanjagen van nieuwe vormen van cultuurparticipatie in de
leef wereld van burgers (micro);
▶ Het stimuleren van de stedelijke infrastructuur om zich met deze
projecten te verbinden (meso);
▶ (een bijdrage leveren aan) het ontwikkelen en uitvoeren van
gemeentelijk beleid ten aanzien van cultuurparticipatie (macro).
Vanwege hun langdurige aanwezigheid in een specifiek gebied, de
opbouw van netwerken en een programmatische insteek zijn cultuuraanjagers
in staat het incidentele karakter van projecten te overstijgen.
Hun pionierende positie maakt het inbedden en verankeren van community
arts praktijken binnen regulier beleid mogelijk. De praktijk leert echter
dat opdrachtgevers en opdrachtnemers het nog altijd moeilijk vinden
heldere afspraken te maken over de taakstelling en de beoogde effecten.
En op welke wijze hierover naar derden wordt gecommuniceerd. Dat geldt
niet alleen voor de betreffende projecten, maar ook voor de functie zelf. In
de voorgaande hoofdstukken is aandacht besteed aan de projecten. In dit
hoofdstuk wordt de functie van cultuuraanjager nader omschreven.
De pioniers
De eerste cultuurmakelaar die in Nederland werd aangesteld was Henk
Foekema. In 1998 startte hij zijn werkzaamheden in Alkmaar. Kort daarop
werd cultuurscout Marget Wallee aangesteld in Rotterdam, in 2001
volgde Sikko Cleveringa in Deventer. In Alkmaar en Deventer bleef het
bij één makelaar die als een spin in een web een netwerk om zich heen
bouwde. In Rotterdam werden al snel meerdere cultuurscouts aangesteld
die in verbinding stonden met directeuren van culturele instellingen als
makelaars binnen de gevestigde infrastructuur. Een andere variant van
1 Letty Ranshuijsen,
(maart 2010), Niet
invliegen, maar samen
optrekken; community
arts in Overijssel.
103