Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

de opgave voor de toekomst
schappers en vn-organisaties als de unctad, het unep, de undp en de ilo
hebben dit op alle mogelijke manieren proberen nader te duiden en verbreed met
concepten als growth with equity, inclusive growth, duurzame groei en groei met
specifieke aandacht voor vrouwen en het milieu. Ze wijzen er ook op dat groei
gemeten wordt aan de hand van het nationaal inkomen. Dit geeft wel aan hoeveel
middelen in een land beschikbaar zijn om de welvaart van de bevolking te verbeteren,
maar zegt niets over de mate waarin een samenleving erin slaagt dat potentieel
te verdelen. Er zijn dus gerichte maatregelen en institutionele waarborgen
nodig om de meerderheid van de bevolking daadwerkelijk van economische groei
te laten profiteren en om de ongelijkheid te kunnen verminderen (Stewart 2003).
Maar zonder groei valt er niet genoeg te verdelen.
Trickle down
Groei kan behulpzaam zijn bij de aanpak van inkomensverschillen, maar is daar
niet identiek aan. Angola bijvoorbeeld heeft de laatste jaren een enorme groei
gekend, vooral dankzij de olie-export, maar die groei komt vooral ten goede aan
een kleine bovenlaag. Hoe zit het met de inkomensverdelingseffecten van groei?
Dat is een complex verhaal. Gedurende enige tijd was het adagium in de fameuze
woorden van Wereldbankonderzoekers Dollar en Kraay “trade is good for growth
and growth is good for the poor”. Maar het onderzoek onder deze claim is inmiddels
stevig bekritiseerd op methodologische en theoretische gronden. Op dit moment
wordt in brede kringen van beleidsmakers en wetenschappers dan ook onderkend
dat het gepostuleerde trickle down-proces in de praktijk niet materialiseert of te
traag is om zonder aanvullende maatregelen voldoende effect te hebben. Of de
armen in een land ook daadwerkelijk beter worden van groei is onder andere afhankelijk
van het landbouw- en industrialisatiepatroon: economisch en sociaal beleid
verbetert de situatie van armen als het gericht is op hogere opbrengsten van het
werk van de arme bevolking, dus op landbouw of ongeschoold werk. Meer in het
algemeen is de relatie tussen groei en armoede contingent. In de periode van 1984
tot 2001 kwam groei in ontwikkelingslanden in een kwart van de gevallen meer bij
de rijken terecht, in een kwart van de gevallen meer bij de armen, en in de rest van
de gevallen gelijkelijk bij iedereen. Niet groei op zich, maar het type ontwikkeling
in een land en het gevoerde beleid zijn, kortom, bepalend voor de uitkomsten voor
armen. (Adelman 2001; Demartino 2000; Dollar en Kraay 2001a, 2001b; Donaldson
2008; Jolly et al. 2004; Kaplinsky 2009; Kniivilä 2008; Nayyar 2003; Nissanke
en Thorbecke 2006; O’Connor en Kjöllerström 2008; Rodrik 2000; Saad-Filho
2007; Sen 1999; Son en Kakwani 2008; Stanton 2007; Stewart 2003).
De vraag wat voor beleid en welk type groei effectief zijn om de armoede structureel
terug te dringen, is niet in abstracto te beantwoorden. Kijken we bijvoorbeeld
naar de 49 least developed countries, de armste landen in de wereld volgens de
Verenigde Naties met samen ongeveer achthonderd miljoen inwoners, dan blijkt
uit de jaarlijkse rapporten van de unctad dat de groei in deze landen sinds 2000
175