Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

262 minder pretentie, meer ambitie
Er zijn een paar pogingen gedaan om de care drain te verminderen, vooral in het
Verenigd Koninkrijk. De nhs (National Health Service) heeft bijvoorbeeld besloten
om in 154 landen en gebieden niet actief mensen te werven en om een ethische
code te hanteren bij het aanstellen van personeel. Interessant is ook dat verschillende
ministeries (Health, Foreign Affairs, dfid) in 2003 gezamenlijk een overeenkomst
tekenden met de regering van Zuid-Afrika om de stroom gezondheidswerkers
uit dat land in goede banen te leiden. De partijen streefden ernaar om de
Britse gezondheidszorg zelfvoorzienend te maken, de relevante actoren ethisch
bewustzijn bij te brengen, informatie en kennis uit te wisselen, technische
bijstand te verlenen in Zuid-Afrika, samenwerking tussen gezondheidsinstellingen
te bevorderen, en in tijd gelimiteerde uitwisseling te ondersteunen. Het
programma is nog niet geëvalueerd, maar tussen 2000 en 2006 is het percentage
Zuid-Afrikaanse verpleegkundigen en vroedvrouwen in het Verenigd Koninkrijk
wel aanzienlijk gedaald (Chappell en Glennie 2009). Een ander idee om de
kwalijke effecten van braindrain te verminderen (bedacht door Baghwati in de
jaren zeventig), bestaat eruit migranten niet alleen belasting te laten betalen in het
land waar ze wonen en werken, maar ook in hun ‘herkomstland’. Dat hebben de
Filipijnen een tijd gedaan, maar al snel bleek het onwerkbaar en onrechtvaardig:
veel migranten hadden hun eigen opleiding betaald en ze stuurden ook al veel geld
naar huis terug.
Om de voordelen van migratie te behouden en de negatieve gevolgen van braindrain
te bestrijden, pleiten verschillende internationale organisaties en academisch
onderzoekers inmiddels voor ‘rotatie’ oftewel brain circulation (Global
Commission on International Migration 2005; undp 2009; World Bank 2006). De
gedachte is dat mensen naar ontwikkelende landen komen om hun vaardigheden
en kennis te upgraden, en vervolgens terugkeren om de handen in hun thuisland
uit de ontwikkelingsmouwen te steken. Het is een briljant idee, op papier. Echter,
als een migrant eenmaal geproefd heeft van een goed salaris, dienstverlening en
zekerheid, blijkt terugkeer in de praktijk lastig (Adepoju et al. 2008; Faist 2008; De
Haas 2007). Voor een bijdrage aan ontwikkeling in het ‘herkomstland’ is dat echter
geen onoverkomelijk probleem, want het overbrengen van vaardigheden, kennis,
waarden en ideeën kan vele transnationale vormen aannemen. Anders gezegd:
migranten hoeven niet noodzakelijk te ‘roteren’ om een positief effect te hebben
op ontwikkeling, als de mogelijkheid maar bestaat tot grensoverschrijdende stromen.
Transnationale gezinnen, home town associaties, kennisgemeenschappen
van experts en wetenschappers, en diaspora- kennisnetwerken zijn vaak zeer
functioneel voor ontwikkeling (Faist 2008; De Haas 2007; Saxenian en Sabel
2008).
Een logische consequentie hiervan is dat Nederland zijn beleid rond migratie en
integratie serieus tegen het licht zou dienen te houden vanuit zijn ontwikkelingsdoelstelling.
Dat betekent niet meteen dat de grenzen wijd open moeten, maar wel