Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

3 ontwikkeling begrijpen
Ontwikkelingshulp – en dat wordt nog wel eens vergeten – gaat over ontwikkeling.
Wat ook de motieven voor ontwikkelingshulp mogen zijn, in alle gevallen is
het zaak om een beeld te hebben van wat onder ‘ontwikkeling’ verstaan moet
worden. Het antwoord op die vraag kan een kader bieden om te beoordelen langs
welke lijnen ‘ontwikkeling’ eventueel te bevorderen valt, en hoe het huidige organisatie-
en sturingsmodel zich daar toe verhoudt. Dit hoofdstuk behandelt de
vraag wat ontwikkeling is, en de wijze waarop de westerse gemeenschap in dat
opzicht sadder and wiser geworden is.
3.1 ontwikkeling omschreven
Wat onder ontwikkeling verstaan wordt blijft vaak impliciet. Toch valt er in
publieke debatten en de wetenschappelijke literatuur een rode draad te ontdekken.
Ontwikkeling wordt bijna altijd gedefinieerd als een bewuste versnelling van
modernisering, opgevat als een gesynchroniseerde vierdubbele transitie van de
economie, de overheid, het politieke systeem en de samenleving. Modernisering is
een aanduiding van wat in het Westen is gerealiseerd vanaf de negentiende eeuw:
het tot stand brengen van een goed ontwikkeld en productief economisch systeem
dat ingebed is in internationale handelsrelaties, een overheidssysteem dat in staat
is om essentiële diensten op het terrein van onderwijs, gezondheidszorg, huisvesting
en veiligheid te (helpen) realiseren, een politiek systeem dat zorgt voor collectieve
besluitvormingsprocessen die ertoe leiden dat burgers zich verbonden
voelen met de uitkomst en met elkaar, en een samenleving die voldoende open is
en ruimte biedt aan de verschillende individuele en collectieve ontplooiingswensen.
Zeker niet iedereen zal het met de bovenstaande omschrijving geheel eens zijn. Zo
is er de afgelopen twintig jaar een groeiende weerstand ontstaan tegen een formulering
die impliceert dat het westerse model het beste model is – en de bovenstaande
formulering zit daar dicht tegen aan. Bij nadere beschouwing zijn er echter
weinig radicale alternatieven. Dat blijkt voor wie zich verdiept in de vele pogingen
om te komen tot ‘eigen formuleringen’ vanuit landen en personen uit het Zuiden.
Een bekende variant daarvan is de Beijing Consensus (Ramo 2004), maar de lijst
van ‘perspectieven uit het Zuiden’ is langer (Matthews 2004). Wie de formuleringen
precies afpelt, ziet dat ze in vergaande mate in het bovenstaande schema te
vatten zijn. Dat blijkt ook bij bestudering van de Beijing Consensus: meer dan in
het westerse economische model wordt in deze formulering gepleit voor constant
experimenteren en innoveren, voor vervanging van het westerse bruto binnenlands
product als meest belangrijke maatstaf door criteria als duurzaamheid en
faire verdeling van inkomen, en in politiek opzicht wordt meer ruimte voor auto-
61