Minder pretentie, meer ambitie - Oapen

92 minder pretentie, meer ambitie
vandaag de dag alleen al niet meer plaatsvinden door de enorme toename van
intellectuele eigendomsrechten. De fytosanitaire en kwaliteitseisen die westerse
landen aan de import van goederen stellen, zijn evenzeer onvergelijkbaar met vijftig
jaar geleden. Een typisch ontwikkelingsland moet alleen al 150 miljoen dollar
uitgeven om te kunnen voldoen aan de eisen die de wto aan lidstaten stelt op het
punt van douane, fytosanitaire en gezondheidsmaatregelen, en intellectuele
eigendomsrechten. Voor veel landen overtreft dit het budget voor ontwikkeling in
een heel jaar en het kan dan ook een serieus obstakel zijn voor de integratie van
arme landen in het internationale handelssysteem (Elliot 2009).
Meer willen gaan handelen is één, invloed krijgen op wat je kunt exporteren en
dus produceren en waar naartoe is een heel ander verhaal. Zo heeft zich de afgelopen
decennia een sterke regionalisering van de handel voltrokken en het belang
van regionale handelsblokken neemt toe. Hoeveel handel plaatsvindt binnen de
eigen regio verschilt daarbij sterk van continent tot continent: 74 procent van de
handelstransacties in Europa vindt plaats binnen de regio, en voor Noord-
Amerika, Latijns-Amerika zijn die percentages 51 en 24 procent. Afrikaanse
landen exporteren met slechts tien procent van de buitenlandse handel binnen de
eigen regio het minst (wto 2008a, 2008b).
Dat stelt Afrika voor de opdracht ook regionale economische integratie tot stand te
brengen, wil het niet in hoge mate afhankelijk blijven van andere handelsblokken.
De Afrikaanse exporten naar de rest van de wereld bestaan voor het overgrote deel
uit olie en andere grondstoffen, en slechts voor een klein deel uit industriële
producten. Binnen Afrika is het aandeel van de handel in industrieproducten
tweemaal zo groot, dus als Afrikaanse landen hun economie willen diversifiëren
om producten met meer toegevoegde waarde te kunnen maken om zo omhoog te
komen in productieketens, is het zaak de onderlinge handelsbanden te versterken
en te verbreden. Daarvoor zijn binnen Afrika veel obstakels, van de afwezigheid
van goede fysieke verbindingen en de aanwezigheid van veel bureaucratische
bepalingen tot grote verschillen in importbepalingen. Het is bovendien niet
eenvoudig voor Afrikaanse landen om zich te onttrekken aan de ‘natuurlijke’ rol
die zij binnen de economische wereldorde hebben gekregen als hoofdzakelijk leverancier
van grondstoffen. Volgens sommige schattingen vindt meer dan de helft
van de wereldhandel binnen multinationale bedrijven plaats en een klein aantal
van deze bedrijven domineert de waardeketens van producten zoals cacao, koffie,
thee, granen, fruit en groente. De zes grootste chocoladeproducenten in de wereld
controleren bijvoorbeeld ongeveer de helft van de mondiale verkoop van chocola
(Green 2008). Kom daar maar eens tussen als Afrikaans ontwikkelingsland met
het voornemen om niet alleen de grondstof te leveren, maar zelf ook de producten
te maken en op westerse markten af te zetten.