Cursus Genitale Chirurgie

1. GENITALE CHIRURGIE
Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Terminologie
Tijdens een sterilisatie wordt een patiënt onvruchtbaar gemaakt. Bij een castratie worden de
gonaden ook daadwerkelijk verwijderd. Beide ingrepen kunnen toegepast worden op zowel
vrouwelijke als mannelijke patiënten. In de spreektaal echter wordt de term castratie
uitsluitend gebruikt voor het castreren van mannelijke dieren terwijl de term sterilisatie
gebruikt wordt voor het castreren van vrouwelijke dieren.
Ovariëctomie is het chirurgisch verwijderen van de ovaria. Bij ovariohysterectomie worden
zowel de ovaria als de uterus weggenomen. Tijdens een sectio caesarea (hysterotomie) wordt
de uterus enkel ingesneden en na het verwijderen van de jongen terug gehecht zodat een
nieuwe dracht in de toekomst mogelijk blijft.
Orchiëctomie is het verwijderen van de testes. Vasectomie is het onderbreken van de ductus
deferens.
Indicaties
De hoofdindicatie voor genitale chirurgie is het verhinderen van verdere voortplanting van het
dier. Het gaat in deze gevallen over electieve ingrepen.
Chirurgie is anderzijds ook de aangewezen behandeling van ziekten ter hoogte van het
geslachtsapparaat zoals pyometra, cysteuze endometrium hyperplasie, prostatitis of
prostaatabcessen of het verhelpen van dystocie.
De preventie of behandeling van tumoren die in hun groei of voorkomen worden beïnvloed
door geslachtshormonen (tumores mammae, testistumoren, perianaalklierneoplasieën) kan een
andere reden zijn voor chirurgische interventie. Castratie is aangewezen in het geval van
hernia perinealis bij mannelijke honden. Dieren met systemische aandoeningen zoals diabetes
mellitus kunnen beter onder controle gehouden worden wanneer ze geen geslachtshormonen
meer aanmaken.
1

1.1. Het vrouwelijk geslachtsstelsel
Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Anatomie
De ovaria bevinden zich in een bursa dicht tegen de buikwand, achter de caudale nierpolen.
Het rechter ovarium ligt meer craniaal dan het linker. Bij de hond zijn de ovaria volledig
omgeven door hun bursa ovaricae, een dunwandige peritoneale uitstulping. Bij de kat is de
bursa veel kleiner en bedekt slechts het laterale deel van het ovarium., waardoor de oviduct
loopt.
Het ovarium is opgehangen aan de
dorsolaterale buikwand via het mesovarium
waarin de a. en v. ovarica lopen (Fig.
1.1.1.). Bij de hond is het vetweefsel in het
mesovarium meer uitgesproken dan bij de
kat.
Fig. 1.1.1. Anatomie van het vrouwelijk geslachtsapparaat. (Slatter, Textbook of Small Animal Surgery, 1993)
De aa. ovaricae ontspringen uit de aorta en voorzien naast het ovarium ook het craniale deel
van de uterushoorn en het nierkapsel van bloed. Het bloed van de linker v. ovarica vloeit naar
de linker v. renalis terwijl de rechter v. ovarica mondt uit in de v . cava caudalis. Craniaal van
het mesovarium verbindt het ligamentum suspensorium het ovarium met de laatste rib. Het
caudaal deel van het ovarium is via het ligamentum proprium verbonden met het craniaal deel
van de uterushoorn.
De uterus bestaat zowel bij de hond als bij de kat uit een klein corpus met twee lange smalle
cornu uteri. De cervix is het gecontraheerde deel van de uterus op de overgang naar de
vagina. Het mesometrium is een grote peritoneale uitstulping die de uterus ondersteunt.
Naarmate de hoeveelheid vetweefsel in het mesometrium toeneemt, neemt ook de
doorbloeding toe. De bloedvoorziening naar en van de uterus verloopt via de a. en v. uterina.
Ter hoogte van de craniale punt van de uterushoorn anastomoseert de a. uterina met de a.
ovarica.
2

Tijdstip van de operatieve ingreep
Bij de hond:
Weke Delen: Urogenitale chirurgie
In Europa wordt electieve chirurgie uitgevoerd op volwassen dieren. Het ideale tijdstip is 2
tot 4 maanden na de oestrus of 6 tot 8 weken post partum. Op dit moment is het lichaam in
anoestrus.
Het is echter ook mogelijk om vóór de eerste oestrus al chirurgisch in te grijpen. Hierdoor
zou de kans op het optreden van mammatumoren op latere leeftijd sterk verminderen. Een
nadeel is evenwel dat hypoplastische genitalia de kans op urine-incontinentie zouden kunnen
verhogen. In Amerika worden teefjes routinematig op de zeer jonge leeftijd van 8 tot 12
weken al geöpereerd.
Verhoogde risico’s op postoperatieve complicaties treden op gedurende de oestrus, gedurende
dracht, bij obese en/of geriatrische patiënten.
Bij de kat:
Electieve chirurgie wordt uitgevoerd op volwassen dieren vanaf de eerste krolsheid (rond 6
maanden). In tegenstelling tot de hond is het tijdstip van de ingreep onafhankelijk van de
hormonale cyclus van de kat.
Chirurgische behandeling
Bij sterilisatie van het vrouwelijke dier dienen steeds beide ovaria volledig te worden
verwijderd ! Het uitvoeren van een ovariëctomie dan wel een ovariohysterectomie is nog
steeds onderhevig aan discussie. Bij jonge dieren is de kans op latere problemen met het
infantiele geslachtsstelsel zeer klein tot onbestaande. In dergelijke gevallen is de keuze van
ovariëctomie zeker verdedigbaar. Ovariohysterectomie is technisch moeilijker, duurt langer
en vereist een grotere incisie. Anderzijds voorkomt het met zekerheid het later optreden van
infectieuze of neoplastische processen ter hoogte van de uterus.
3

1.1.1. Ovariëctomie
Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Operatietechniek
Zowel bij hond als kat is ovariëctomie via flankincisie(s) mogelijk. Meestal echter worden de
patiënten via de ventrale middellijn geöpereerd. De positie van de huidincisie ten opzichte
van de navel verschilt bij kat en hond. Bij de kat wordt de incisie gestart 1 cm achter de
umbilicus en van daaruit een 5 tot 8tal cm naar caudaal verlengd. Het mesovarium is immers
vrij soepel terwijl de cervix eerder gefixeerd is. Bij de hond wordt de incisie gemaakt van 3
tot 5 cm voor de umbilicus tot 10 tot 15 cm er achter. Dit heeft als voordeel dat het
mesovarium vlot kan worden gelokaliseerd en geligeerd.
De buikwand wordt routinematig geöpend ter hoogte van de linea alba. Om het rechter
ovarium te lokaliseren trekt men het duodenum naar links zodat het mesenterium de
darmlussen van het ovarium afschermt. Het linker ovarium vindt men door het colon
descendens naar rechts te brengen. Bij de kat kan men met de wijsvinger langs de buikwand
glijden tot tegen de ruggenwervels. Bij het langzaam terugtrekken van de vinger glipt de
uterushoorn onder de vinger door. Het ovarium kan dan met de vinger worden bovengehaald
of met behulp van een speciaal daartoe bestemd haakje (Fig. 1.1.2.).
Fig. 1.1.2. Een ovariëctomie haakje kan gebruikt worden om het ovarium op te zoeken en uit de buik te lichten.
(FW Fossum, Small Animal Surgery, 2002)
Wanneer men de ovaria op deze manier toch niet kan lokaliseren, kan de blaas omgeklapt
worden om het corpus uteri op te zoeken. Van hieruit kunnen de uterushoornen naar craniaal
toe worden gevolgd, om zo de ovaria terug te vinden. Bij de kat zijn de ovaria zonder
problemen extra-abdominaal te brengen. Bij de hond wordt het ovarium nu in caudomediale
richting getrokken.
4

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Het ligamentum suspensorium manifesteert zich als een harde, fibreuze band craniaal in het
mesovarium. Dit ligament wordt uitgerokken of doorgescheurd. Men dient er, zeker bij
obese dieren die zwakkere collageenvezels hebben, goed op te letten dat de a. en v. ovarica
niet worden overgetrokken. Het breken van het ligamentum suspensorium zorgt voor een
extra speling van het mesovarium wat ligatie vergemakkelijkt. In het mesovarium wordt
caudaal van de ovariële bloedvaten stomp een opening gemaakt.
Fig. 1.1.3. Plaatsen van klemmen op het mesovarium. (D Slatter, Textbook of Small Animal Surgery, 1994)
Wanneer er in het abdomen voldoende ruimte is, kan worden gekozen voor de ‘drieklemmen-
techniek’ (Fig. 1.1.3.). Er worden drie klemmen onder het ovarium geplaatst. De onderste
wordt verwijderd en op de kneuzingsplaats wordt een ligatuur geplaatst. Als hechtmateriaal
kiest men voor stevige resorbeerbare draden (polydioxanone [PDS®], polyglyconaat
[Maxon®] of polyglactin 910 [Vicryl®] met diameter 0 – 2/0). Multifilamenten hebben een
grotere knoopvastheid doch men moet wel aandacht schenken aan het zaageffect dat deze
draden kunnen hebben wanneer ze om het mesovarium worden aangetrokken. Tussen de
bovenste en middelste klem wordt het mesovarium doorgeknipt. Voordat de middelste klem
wordt verwijderd kan men best nog een tweede ligatuur plaatsen tussen deze klem en de
onderste ligatuur. Daarna wordt de mesovariumstomp met een kleine arterieklem
tegengehouden waarna de middelste klem verwijderd wordt. Na controle op bloedingen laat
men de stomp zachtjes in het abdomen zakken waarna de arterieklem gelost wordt.
De craniale punt van de uterushoorn wordt opgezocht en op een afstand van 1 tot 2 cm van de
top geligeerd. Craniaal van de ligatuur wordt de uterushoorn doorgeknipt, zodat ovarium,
oviduct en ligamentum proprium worden verwijderd. De uterushoornstomp wordt eveneens
gecontroleerd op bloeding. Het contralaterale ovarium wordt op analoge wijze vrijgemaakt.
Bij vele obese teven zal niet altijd voldoende ruimte aanwezig zijn voor deze drieklemmentechniek.
Een alternatieve techniek wordt hieronder beschreven. Er wordt een ligatuur
5

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
aangelegd zo diep mogelijk op het mesovarium (let op: niet op het nierkapsel !). Hierboven
wordt een tweede ligatuur geplaatst. De bursa ovarica wordt opengeknipt en het ovarium
wordt weggesneden en gecontroleerd op volledigheid. Het achtergelaten deel van de bursa
doet dienst als restweefsel, zodat de ligaturen niet van de mesovariumstomp kunnen afglijden.
De buikholte wordt gecontroleerd op de aanwezigheid van bloed en nadien gesloten volgens
de methode vermeld bij celiotomie (zie volgend hoofdstuk).
1.1.2. Ovariohysterectomie
Operatietechniek
De ingreep verloopt volledig identiek aan de ovariëctomie tot na het ligeren en doorknippen
van het mesovarium. In het mesometrium wordt caudaal thv de cervix stomp een opening
gemaakt. Het mesometrium dient nu te worden losgemaakt. Bij katten kan dit ligament
worden doorgescheurd (niet knippen !), bij honden zal men eerst één (of meerdere) ligaturen
zetten vooraleer het in te snijden. Het mesometrium wordt losgemaakt tot op de hoogte van
de cervix.
Sommige chirurgen passen ook voor het afbinden van de cervix de ‘drieklemmenmethode’
toe (Fig. 1.1.4.). De klemmen worden net craniaal van de cervix geplaatst. De baarmoeder
wordt dan ingesneden tussen de voorste en de middelste klem en de ligatuur komt op de
kneuzingsplaats van de meest distale klem. Bij katten moet men opletten met het plaatsen van
klemmen op het corpus uteri daar dit gemakkelijk doorscheurt !
Fig. 1.1.4. Ligeren van de cervix. (D Slatter, Textbook of Small Animal Surgery, 1994)
6

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Voor het ligeren van het corpus uteri bij de kat en bij kleine honden volstaat het 1 of 2
ligaturen te plaatsen. Deze kunnen enkelvoudig zijn of verankerd in de serosa en
muscularislaag van de uterus (niet in het lumen). Bij grotere honden kunnen de beide lateraal
lopende aa. uterina afzonderlijk afgebonden worden met een enkelvoudige ligatuur met fijn
resorbeerbaar hechtmateriaal. De uterus zelf wordt met steviger materiaal dichtgesnoerd. Er
wordt een klem op het corpus geplaatst om terugvloeien van inhoud in het operatieveld te
vermijden, en tussen klem en ligatuur wordt de uterus doorgesneden. De cervixstomp wordt
in situ gecontroleerd op bloeding.
Ligeren op de cervix zelf is niet zo verstandig aangezien de kraakbeenringen weerstand zullen
bieden en het lumen niet met zekerheid kan worden gesloten. Indien omwille van bv. een
neoplasie toch verder caudaal moet worden geligeerd, kiest men beter direct voor de caudale
cervix. Wanneer de ligatuur op de vagina wordt gezet moet men ervoor zorgen dat de urethra
niet wordt afgebonden. Het is verstandig deze op voorhand te sonderen zodat hij visueel kan
worden gecontroleerd tijdens de operatie, zoniet dient na het plaatsen van de eerste ligatuur op
de vagina getest of de blaas nog kan worden leeggedrukt.
De buikholte wordt gecontroleerd op de aanwezigheid van bloed en nadien gesloten volgens
de methode vermeld bij celiotomie.
Complicaties na ovariëctomie of ovariohysterectomie
Peroperatieve bloedingen:
Een pulserende bloeding bovenaan de mesovariumstomp wordt gezien indien de a. ovarica
niet voldoende is geligeerd. Uitsijpelend ter hoogte van de ligatuur treedt op indien men deze
de arterie heeft ingezaagd.
Bij een bloeding dient men rustig te blijven, men heeft ongeveer 1 minuut de tijd om deze
onder controle te krijgen vooraleer er ernstige hypotensieve complicaties optreden. Men laat
de infuussnelheid verhogen. De darmen worden door de assistent opzijgehouden en na
optamponeren of afzuigen van het bloed wordt de mesovariumstomp opgezocht. Hierop
wordt een klem geplaatst en daarna extra ligaturen aangebracht tot het bloeden gestopt is.
Bloedingen kunnen eveneens optreden bij het te brut inscheuren van het ligamentum
suspensorium, na scheuren door te veel tractie of bij het losmaken van het mesometrium.
7

Post-operatieve bloedingen:
Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Bijna steeds te wijten aan onzorgvuldige ligatietechniek en slechts zelden aan het falen van
het hechtmateriaal. Hierbij wordt zelden bloeding per vaginam gezien; wel vindt men
symptomen van hypovolemie en anemie.
Terugkerende oestrus:
Indien een ovarium onvolledig werd verwijderd. Achtergebleven ovarieel weefsel wordt vaak
cysteus. Als in dergelijke gevallen ook een stukje baarmoeder is achtergebleven, dan bestaat
het risico op stomppyometra.
Fistelvorming:
Door een ontstekingsreactie op het hechtmateriaal. Het gebruik van niet-resorbeerbaar
materiaal is ten stelligste afgeraden.
‘Ureter entrapment’:
Door het accidenteel insluiten van een ureter bij het ligeren. Hierdoor treedt hydronefrose of
atrofie van de betrokken nier op.
Adhesies:
Van blaas, omentum en dunne darm.
Urine incontinentie:
Door adhesies of granuloma’s thv de uterine stomp.
(Door de afwezigheid van oestrogenen.)
Hoewel sommige eigenaars en dierenartsen geloven dat ovario(hyster)ectomie leidt tot
obesitas, zal het lichaamsgewicht van correct gevoede dieren met voldoende beweging niet
toenemen. Teven die last hadden van schijndracht zullen door een normaliseren van de
activiteit na operatie zelfs eerder in gewicht afnemen.
1.1.3. Sectio Caesarea (Hysterectomie)
Indicaties
Door een sectio caesarea kunnen de foeti snel uit verwijderd worden bij verschillende vormen
van dystocie. Dystocie kan zich voordoen indien de foeti te groot of abnormaal ontwikkeld
zijn, het bekken van het moederdier te klein is, een foeti een verkeerde houding heeft
aangenomen, of indien onvoldoende weeën optreden.
8

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Indien men de conditie van de uterus bedenkelijk is of men het moederdier tegelijkertijd
wenst te steriliseren, kan men de ovariohysterectomie uitvoeren alvorens de eigenlijke sectio
caesarea te doen. (De melkgifte zal hierdoor niet worden beïnvloed omdat prolactine en
cortisol de lactatie zullen onderhouden).
Een sectio caesarea kan ook preventief uitgevoerd worden bij hoogzwangere dieren. Bij
moederdieren die in het verleden reeds een dystocie hebben meegemaakt of een gekende
bekkenvernauwing hebben ten gevolge van een oude fractuur kan op het einde van de dracht
chirurgisch ingegrepen worden. Ook bij brachycephale rassen wordt soms een preventieve
sectio caesarea uitgevoerd om dystocie te voorkomen.
Het is erg belangrijk om de conditie van het moederdier zo optimaal mogelijk te maken
dankzij oa vochttherapie en dergelijke vooraleer haar anaesthetisch te induceren.
Preoperatieve antibiotica zijn aangewezen als men vermoedt dat de foeti al gestorven zijn of
indien de baarmoeder geïnfecteerd is. Geen enkel anaesthesie protocol is ideaal in alle
gevallen van dystocie. De conditie van het moederdier en de levensvatbaarheid van de foeti
beïnvloeden de keuze. Het is erg belangrijk om snel, efficiënt en rustig te werken vooraleer
de anaesthetische inductie toe te dienen en zo mogelijk het moederdier al te scheren van
xyphoid tot pubis.
Techniek
De huid en daarna de linea alba worden in de ventrale middellijn over een ruime afstand
ingesneden vanaf de navel tot aan de pubis. De uterus wordt voorzichtig uit de buik getild en
afgeschermd van de rest van het abdomen met bevochtigde doeken. Het corpus van de uterus
wordt langs de ventrale middellijn voorzichtig ingesneden (Fig. 1.1.5.).
Fig. 1.1.5. Insnedeplaats voor een sectio caesarea. (D
Slatter, Textbook of Small Animal Surgery, 1994)
De insnede moet voldoende lang zijn om de
foeti gemakkelijk te kunnen evacueren en te
vermijden dat de uteruswand verder zou
inscheuren. De foetus in het corpus wordt als
eerste verwijderd, daarna worden de foeti één
voor één uit de hoornen verwijderd door ze
voorzichtig naar de opening toe te “melken”.
9

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
De amnionzak wordt gebroken waarbij het vruchtwater afgezogen of opgedept wordt. Als de
placenta vlotjes loskomt van de uterus, wordt hij samen met de vrucht verwijderd (zoniet
wordt hij pas na de laatste foetus uit de uterus gehaald). Na een drietal minuten wordt een
klem op de navelstreng geplaatst op een 2 tot 3 cm van de buikwand. Gewoonlijk begint de
uterus samen te trekken eens de foeti verwijderd zijn. De incisie wordt doorlopend gesloten
met 3-0 of 4-0 resorbeerbaar materiaal in 1 of 2 lagen. De eerste laag kan een circulaire
doorlopende hechting zijn waarbij men vermijdt om het lumen te penetreren. Als tweede (of
enige) laag kan een inverterende doorlopende hechting zoals een Cushing of Lembert gebruikt
worden. Na controle op bloedingen en het eventueel spoelen van de buik, volgt een routine
sluiting.
10

1.2 Het mannelijk geslachtsstelsel
Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Anatomie
Bij honden is het scrotum dun en weinig behaard. Bij katten is het scrotum meer dorsaal
gelegen en normaal behaard. Het scrotum is een membraneuze zak met een mediaan septum
(septum intertesticularis). De testis, epididymis, ductus deferens en hiermee geassocieerde
bloedvaten worden omgeven door een uitstulping van het perineum, de viscerale en pariëtale
tunica vaginalis en door de fascia spermatica. De testis zelf wordt omgeven door de tunica
albuginea. De epididymis ligt langs de dorsolaterale rand van de testis. De zaadstreng begint
ter hoogte van de externe liesring en bevat de a. en v. testicularis (die door een gekronkeld
verloop het ontstaan geven aan de plexus pampiniformis), de ductus deferens, de testiculaire
autonome zenuwplexus en glad spierweefsel. De musculus cremaster is een smalle, lange
extensie van de m. abdominus obliquus
internus en loopt tussen het viscerale en het
parietale deel van de tunica vaginalis (Fig.
1.2.1.).
Fig. 1.2.1. Anatomie van de testis. (Slatter, Textbook
of Small Animal Surgery, 1993).
1.2.1 Orchiëctomie bij de hond
Chirurgische behandeling
Preoperatief wordt gecontroleerd of beide testes wel in het scrotum aanwezig zijn. Irritatie
van het scrotum moet worden vermeden dus wordt extra voorzichtig geschoren en ontsmet
(geen alcohol oplossingen!).
Castratie van de reu kan op verschillende manieren. De meest toegepaste techniek is de
prescrotale castratie. Hierbij wordt de incisie voor het scrotum gemaakt. Wanneer de hond
zich voor een andere operatieve ingreep in een perineale positie bevindt (zoals bij een
perineale hernia of bij perianaalklier neoplasie) zal een perineale castratie worden uitgevoerd.
Bij de scrotale orchiëctomie dient eerst het scrotum te worden weggenomen (indicaties
hiervoor zijn oa. dermatitis of trauma) voordat men toegang heeft tot de testes.
Bij de hond wordt de voorkeur gegeven aan een open castratie techniek. Hierbij wordt de
tunica vaginalis geopend. Er zijn geen gegevens bekend die een verhoogde kans op
postoperatieve inguinale herniatie doen vermoeden.
11

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
1.2.1.1 Operatietechniek open prescrotale orchiëctomie
De patiënt ligt in rugligging. Nadat steriele doeken worden geplaatst zal de operatieassistent
een testikel naar prescrotaal opduwen (Fig.1.2.4.).
Fig. 1.2.4. Open prescrotale castratietechniek. (TW Fossum, Small Animal Surgery, 2002).
In de mediaanlijn, boven op deze testis wordt
nu de huidincisie gemaakt. De subcutis
wordt geprepareerd tot op de tunica
vaginalis. De incisie wordt met de bistouri
verder gezet, op een weinig doorbloede
plaats, doorheen de fascia spermatica en de
tunica vaginalis pars parietalis. De tunica
albuginea wordt niet ingesneden. De testis
kan nu uit de tunica worden getild. Het pars
visceralis van de tunica vaginalis wordt
geopend tussen zaadstreng enerzijds en ligamenturn gubernaculum anderzijds. Dit ligament
wordt met een klem gekneusd en op de kneuzingplaats doorgeknipt of met de vingers
losgetrokken. Hierna schuift men de tunica over de zaadstreng naar beneden. De zaadstreng
wordt nu in zijn geheel ( ductus deferens en plexus pampiniformis) dubbel afgebonden, al dan
niet gebruik makend van de 'drieklemmenmethode'. Als hechtmateriaal kiest men voor een
stevige resorbeerbare draad. De stompen worden gecontroleerd op bloeding. Het sluiten van
de tunica vaginalis is optioneel en kan gebeuren in enkelvoudige of doorlopende hechtingen.
De andere testis wordt naar prescrotaal opgeduwd en via dezelfde huidincisie, doorheen het
intertesticulair septum, vrijgelegd en op analoge wijze verwijderd. Subcutis en huid worden
routinematig gesloten.
1.2.1.2 Operatietechniek gesloten prescrotale orchiëctomie
De techniek verloopt analoog aan de open methode doch de tunica vaginalis pars parietalis
wordt niet ingesneden.
Terwijl tractie op de testis wordt uitgevoerd, worden de fibreuze verbindingen tussen de
zaadstreng en het scrotum doorgescheurd. Ligaturen in resorbeerbaar materiaal worden
rondomrond de ganse zaadstreng en de tunicae aangelegd.
12

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
1.2.1.3 Operatietechniek scrotale ablatie
Er wordt een ovale huidincisie gemaakt op de overgang van huid naar scrotum (Fig. 1.2.3.).
Met een weefselschaar wordt de scrotale huid nu ondermijnd. Hierbij worden geen
noemenswaardige bloedvaten tegengekomen. Wanneer het volledige scrotum ondermijnd is,
kan het worden verwijderd. De tunica vaginalis wordt nu ingesneden boven de rechter testis,
en de testis opgespannen naar caudaal. De testis wordt verwijderd na het plaatsen van
ligaturen. De linker testis wordt op analoge wijze verwijderd. Subcutis en huid worden
routinematig gesloten.
Fig. 1.1.8. Scrotale ablatie.
1.2.1.4 Operatietechniek perineale orchiëctomie
Verplaatsing van de testis naar achteren toe is moeilijker uitvoerbaar. De huidincisie gebeurt
in de mediaanlijn tussen scrotum en anus bovenop de naar achteren opgedrukte testis. De
subcutis wordt vrijgeprepareerd en de tunica ingesneden. Na het plaatsen van de ligaturen
wordt de testis verwijderd. De andere testis volgt op analoge wijze. Subcutis en huid worden
routinematig gesloten.
13

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
1.2.1.5 Operatietechniek cryptorche testis
Een unilaterale mobile inguinale testikel kan via de prescrotale incisie naar buiten gemasseerd
worden. Niet-mobiele inguinale testes worden verwijderd via een huidincisie bovenop de
liesring. Niet-palpabele testes moeten via een exploratieve laparatomie opgespoord worden.
1.2.1.6 Operatietechniek vasectomie
De patiënt wordt in gestrekte rugligging geplaatst. Het caudale abdomen en de mediale dijen
worden geschoren en aseptisch voorbereid.
Fig. 1.2.5. Vasectomie bij de reu. (TW Fossum, Small
Animal Surgery, 2002).
Boven op het verloop van de zaadstreng,
tussen het scrotum en de externe liesring,
wordt een incisie doorheen de huid gemaakt
van 1 à 2 cm (Fig 1.2.5.). De subcutis wordt
met de weefselschaar geopend en de
zaadstreng opgezocht. De tunica vaginalis wordt geopend en de ductus deferens over een
lengte van 2 cm vrijgemaakt. De ductus deferens wordt dubbel afgebonden en daartussen
wordt een stuk ductus van ongeveer 0,5 cm weggenomen. De tunica vaginalis wordt gesloten.
De subcutis en huid worden gehecht. De andere kant gebeurt analoog.
Een andere mogelijkheid bestaat erin om slechts één huidincisie te maken die prescrotaal in
de mediaanlijn is gelegen.
14

1.2.2 Orchiëctomie bij de kat
Weke Delen: Urogenitale chirurgie
De perineale streek (scrotum) wordt geplukt en ontsmet voor chirurgie (geen alcoholhoudende
oplossingen). De testis wordt opgespannen tussen duim en wijsvinger van de linkerhand (bij
een rechtshandige chirurg) en de scrotale huid en subcutis worden longitudinaal ingesneden.
De tunica vaginalis wordt ingesneden op een weinig doorbloede plaats (naast de epididymis).
De testis wordt naar achteren opgespannen. Met het been van een geopende weefselschaar
wordt een opening in het mesorchium gemaakt en in één beweging het ligamentum
gubernaculum doorgeknipt. Het ligament kan ook met de vingers worden losgescheurd. De
tunica vaginalis wordt naar beneden opgestroopt. Om de zaadstreng af te binden bestaan
verschillende technieken. Men kan er een ligatuur op aanleggen met resorbeerbaar
hechtmateriaal, de ductus deferens kan worden geknoopt aan de plexus pampiniformis of de
zaadstreng kan via de 'knoop van Blake' afgesnoerd (Fig. 1.2.6.).
Fig. 1.2.6. Orchiëctomie van een kater via de knoop van Blake. (TW Fossum, Small animal surgery, 1997)
15

1.2.3 Prostaataandoeningen bij de hond
Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Anatomie
De prostaat omringt, als enige accessoire geslachtsklier van de hond, circulair de proximale
urethra ter hoogte van de blaashals.
De positie van een gezonde prostaat in het caudaal abdomen is afhankelijk van de leeftijd van
het dier en de vullingtoestand van de blaas. Hij bevindt zich bij een oudere reu meestal meer
intraabdominaal, maar kan b.v. bij een gelijktijdig aanwezige hernia perinealis ook in de buurt
van het perineum liggen. De grootte van een normale prostaat bij een reu varieert volgens ras
en leeftijd. Hij is glad, symmetrisch, niet pijnlijk en een beetje beweeglijk.
De functie van deze klier bestaat uit de productie van prostaatsecreet voor het transport en de
voeding van het sperma na de ejaculatie. Een gering aandeel van het secreet (ongeveer 1ml
per uur) wordt via de excretoire gangen in de urethra afgegeven en zonder ejaculatie of
urinelozing door de urethrale druk in de blaas gedrukt (prostatische vloeistofreflux).
Opdat de prostaat kan groeien, heeft ze de aanwezigheid van testosteron nodig. Na een
castratie krimpt ze tot 1/5 van haar oorspronkelijke grootte.
Diagnose van prostaataandoeningen:
De eerste stappen voor het vaststellen van prostaataandoeningen omvatten het signalement, de
anamnese en het uitgebreid klinisch onderzoek. De palpatie van de prostaat kan rectaal,
transabdominaal of nog beter tweehandig gebeuren (digitaal rectaal en gelijktijdig
transabdominaal met de andere hand). Er wordt gelet op grootte, symmetrie, oppervlakte,
consistentie, mobiliteit en pijnlijkheid.
De klinische symptomen van prostaataandoeningen kunnen zeer variabel zijn. Gaande van
geen symptomen tot tenesme, dysurie, hematurie, pyurie, koorts, erge afwijkingen van de
algemene toestand, palpatie van intrapelvine nieuwweefselvorming tijdens rectaal onderzoek
(fluctuerend tot hard), toename van het volume van het abdomen, pijn bij palpatie van de
prostaat, het caudaal abdomen of de achterste ledematen, stijve gang, septicaemie, shock,
leukocytose of hepatopathie. Bij aandoeningen met ontsteking zijn meer urologische
symptomen en tekens van infectie aanwezig.
Zodra er een verdenking van een prostaatvergroting bestaat, moeten bloed- en urineonderzoeken,
(cytologie en microbiologie van het prostaatsecreet), Rx, echo en tenslotte
naaldaspiratie en/of biopsie van de prostaat onder echobegeleiding gebeuren. Staalname voor
16

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
cytologie kan eveneens gebeuren met behulp van urethrale zuig-, spoel-, of borsteltechnieken
respectievelijk transrectale of transabdominale naaldaspiratietechnieken.
Prostaataandoeningen
Prostaataandoeningen komen vooral voor bij oudere reuen van middelgrote tot grote rassen.
De meest voorkomende aandoeningen zijn benigne prostaathypertrofie (BPH),
intraprostatische cysten, intraprostatische cysten met periprostatische uitzetting en echte
paraprostatische cysten, prostatitis, prostaatabces en de -bij de hond zelden voorkomendeprostaattumor.
1.2.3.1 Algemene chirurgische benadering van de prostaat
Bij praktisch elke prostaatverandering moet er een castratie gebeuren, omdat de meeste
aandoeningen positief reageren op de hormonale verandering (een uitzondering bestaat bij een
echte paraprostatische cyste).
Om de prostaat chirurgische te benaderen, wordt gebruikelijk een caudale laparotomie
gebruikt. De patiënt ligt in rugligging en voor de beveiliging van de urethra wordt pre-
operatief routinematig een steriele urinekatheter geplaatst. Steunhechtingen kunnen op de
urineblaas gezet worden om de blaas en ook de prostaat naar craniaal te kunnen trekken.
Indien men structuren moet benaderen die verder caudaal liggen, dan kan de pubische
osteotomie tussen beide foramina obturatoria worden gedaan. Hierbij moet men wel op de
nervus obturatorius letten, die lateraal doorheen het foramen loopt. Het os pubis wordt
achteraf naar caudoventraal opgeheven. Na de operatieve ingreep wordt het botstuk met
draadcerclage terug aan het bekken vastgemaakt. Bij prostaataandoeningen die in het
perineum liggen kan de benadering ook van hieruit gebeuren (vooral bij gelijktijdige hernia
perinealis).
Na elk operatieve ingreep gebeurt een routinematige wondhechting van buikwand, subcutis en
cutis.
1.2.3.1.1 Minimaalinvasieve technieken
Bij de prostaatchirurgie van de hond behoren vooral de echobegeleide punctie, aspiratie en
instillatie tot de minimaalinvasieve maatregelen. Er kan ook met deze techniek
zuigspoeldrainage (v.b. pigtailkatheter) ingebracht worden.
17

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Zo kunnen vooral intraprostatische cysten, intraprostatische cysten met periprostatische
uitzetting, echte periprostatische cysten, maar ook geïnfecteerde prostaatcysten respectievelijk
–abcessen worden behandeld.
1a. Puncties, aspiraties en instillaties onder echobegeleiding
Met behulp van echografie kan men door een punctie of een biopsie onder zichtcontrole het
nodige materiaal uit de prostaat krijgen. Door deze methode is proeflaparotomie of
blindpunctie meer en meer op de achtergrond geraakt. De honden moesten hiervoor net zo
worden voorbereid als voor een operatieve ingreep (anesthesie, scheren, desinfectie, steriele
doeken).
In de diergeneeskunde wordt de echobegeleide punctie met een biopsiehulpstuk gedaan dat
aan de echosonde vastgemaakt wordt. Hierbij is de hoek waarmee de naald in de prostaat
indringt al voorgevormd. Vooral bij geïnfecteerd materiaal is het belangrijk met fijne
naaldpuncties te werken. Dit betekent dat de naalddiameter kleiner moet zijn dan 1 mm. De
punten van de naalden (b.v. Chiba-naalden) zijn speciaal geslepen, zodat ze altijd op het
echobeeld gezien kunnen worden. Door de permanente zichtcontrole worden haarden van
slechts enkele millimeter doorsnede exact geraakt. In het echogram zijn cysteuze complexen
in de prostaat duidelijk te onderscheiden van solide veranderingen. Vanaf een grootte van
ongeveer 5 mm moeten de cysten minstens bij de tweede punctiepoging geraakt worden. Bij
zogenoemde intraprostaatcysten (gedeeltelijk met periprostatische uitzetting) is meestal een
eenmalige aspiratie van de vloeistof en een gelijktijdige castratie al voldoende als
behandeling. Ook echte paraprostatische cysten worden gepuncteerd, maar lopen naar
verloop van tijd weer vol.
Abcessen of geïnfecteerde cysten van de prostaat kunnen met behulp van fijne naaldpunctie
worden geledigd. Dit is vooral aangewezen indien een operatieve ingreep niet mogelijk is of
pas later kan gebeuren (b.v. bij shockpatiënten). De etterhaarden worden behandeld met een
echografisch doelgerichte aspiratie (lediging met aansluitende bacteriologie en resistentietest)
en onmiddellijke instillatie (b.v. antibiotica of spoeling met milde desinfecterende oplossing,
fysiologische zoutoplossing).
Voldoende ervaring van de onderzoeker is belangrijk voor een succesvolle behandeling.
Veranderingen die ver in de bekkenholte liggen kunnen slechts moeilijk via echografische
controle gepuncteerd worden. Het spreiden etterverwekkers wordt door het gebruik van fijne
naalden extreem zelden opgemerkt (

1b. Percutane drainage met behulp van een pigtail-katheter
Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Een pigtailkatheter die b.v. voor de behandeling van prostaatabcessen gebruikt kan worden, is
een katheter die zich t.h.v. zijn punt na het eruit nemen van de mandrains cirkelvormig oprolt
en zo niet meer vanzelf uit de gepuncteerde holte kan treden. De katheter wordt via
echografische controle in het abces gebracht. Aansluitend wordt hij buiten aan de huid
vastgehecht.
Via de katheter wordt de etter verwijderd en de abcesholte 4 dagen lang 2 keer daags met een
fysiologische zoutoplossing gespoeld. Er kan ook antibiotica in de abcesholte geïnstilleerd
worden. Na ongeveer 1 week wordt de katheter verwijderd.
1.2.3.1.2 Operatieve drainagetechnieken
Bij de graviditeitdrainagetechnieken worden normaal gezien penrosedrains m.b.v.
verschillende technieken doorheen de prostaat en ook gedeeltelijk doorheen het
periprostatische weefsel getrokken. Met deze methoden worden voornamelijk
intraprostatische cysten, intraprostatische cysten met periprostatische uitzetting, echte
periprostatische cysten en prostaatabcessen behandeld. Tijdens de meeste drainagetechnieken
wordt eerst de aangetaste prostaatkwab geopend en de vloeistof afgezogen. Bij abcesholten
worden de afzonderlijke etterkavernen digitaal door het scheuren van de wanden tot een grote
holte vergroot. Hierna worden de holten met een antibacteriële oplossing gespoeld. Nadat
men de drains heeft aangelegd, wordt de caudale buikholte met vloeistof gespoeld en daarna
afgezogen. Hierbij wordt het craniale deel van de hond 15 graden opgetild. Dit verhindert
dat de geïnfecteerde vloeistof naar craniaal loopt. Er zijn verschillende technieken
beschreven hoe men de drains in de prostaat legt.
2a. Bij een eerste techniek worden, na het openen van de abcesholte, twee tot vier
penrosedrains van 1cm breedte langs elke kant ventraal ingelegd en naar dorsaal geleid, het
prostaatweefsel wordt doorboord en de drains wordt hier met een enkelvoudige hechting
gefixeerd. Alle drains lopen op elke kant via een abdominale steekincisie links of rechts naast
het preputium naar buiten en worden door huidhechtingen beveiligd. Multipele
periprostatische drains worden geplaatst en verlaten de buikholte via een separate steekincisie.
De drains blijven ongeveer 3 weken ter plaatse.
19

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
2b. Bij het gebruik van slechts één penrosedrain wordt eerst een prostaatkwab geopend. De
prostaat wordt dan in de mediaanlijn dorsaal boven de urethra met de vinger doorboord. Een
tweede stompe opening wordt t.h.v. de tegenoverliggende ventrale zijde in de andere
prostaatkwab gemaakt. De 5 mm brede penrosedrain wordt geplaatst vanuit de ventrale holte
doorheen de eerste opening dorsaal boven de urethra en dan verder via de tweede ventrale
opening naar buiten. De uiteinden worden lateraal naast het preputium naar buiten geleid en
aan de huid gehecht. Bij de plaatsing van de drain mag er geen obstructie van de urethra door
de drain tot stand komen. Er worden geen periprostatische drainages gelegd.
2c. In de derde techniek worden wederom twee abcesholten gevormd zoals beschreven in de
eerste techniek. Doorheen elke kant wordt een 5mm penrosedrain van ventraal naar dorsaal
getrokken respectievelijk links en rechts van de urethra. De drain wordt dorsaal naar buiten
geleid en daarna lateraal buiten de klier naar de buikwand teruggebracht en gaat dan met zijn
ventraal gedeelte doorheen dezelfde steekincisie naar buiten naast het preputium en wordt hier
vastgehecht. Voor deze techniek zijn geen inwendige hechtingen nodig.
Indien zulke graviditeitsdrains bij geïnfecteerde cysten of abcessen gebruikt worden, is de
bescherming en de zuiverheid van de drain heel erg van belang. De drains zouden zo vroeg
mogelijk verwijderd moeten worden om het gevaar van een nosokomiale infectie of een
urethrocutane fistel zo laag mogelijk te houden. Het is moeilijk om de drains schoon te
kunnen houden. Ook is de beoordeling van de hoeveelheid uittredende etter niet mogelijk.
1.2.3.1.3 Marsupialisatie
Al sinds het midden van de jaren zestig worden marsupialisaties als een operatieve maatregel
uitgevoerd om cystische veranderingen aan de prostaat te behandelen. Bij deze methode gaat
het om de extraperitonealisering van het cysteuze complex, zodat een goede afvloei van de
vloeistof over een lange tijdsinterval (meerdere weken) gegarandeerd kan worden. Het begrip
stamt af van het woord “Marsupialia” (het buideldier).
Terwijl de marsupialisatie in het angloamerikaans gebied voornamelijk voor nietgeïnfecteerde
cysten gebruikt wordt, bleek ze naar onze mening juist bij de behandeling van
prostaatabcessen of geïnfecteerde cysten, mits een correcte uitvoering, goed te zijn.
20

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Het principe van deze methode bestaat erin dat een permanente opening (het zogenoemde
stoma) in de cyste respectievelijk abces naar buiten aan de buikholte gelegd wordt voor een
betere drainage.
De operatieve benadering naar het te marsupialiseren complex gebeurt meestal niet via de
linea alba, maar beter parapreputiaal links of rechts al naargelang de lokalisatie van de cyste.
Heel gemakkelijk is de benadering via de buikholte craniaal van de liesring in de aponeurose
van de musculus obliquus externus abdominus en de musculus obliquus internus abdominus.
De geïnfecteerde cyste of het prostaatabces wordt gemobiliseerd, losgemaakt van adhesies en
naar de opening in de ventrale buikwand gebracht. Stomp en zorgvuldig vrijprepareren is
nodig om het spierstoma te vormen.
Dan wordt het abceskapsel respectievelijk de cystewand met de buikwand en daarna met de
huid met enkelvoudige hechtingen (monofilamenteus, traag resorbeerbaar hechtmateriaal)
verbonden. Het kapsel van de cyste (respectievelijk de abceswand) moet stevig genoeg zijn
om een hechting te houden en niet door te scheuren. Hierbij ontstaat een zogenoemd stoma.
Alle kleine abcesgebieden worden m.b.v. digitale exploratie ontdekt en de wanden dan
manueel uit elkaar getrokken. Deze naar buiten gefixeerde “buidel” moet nu in de loop van
tijd van binnen naar buiten dichtgranuleren. Hij wordt tijdelijk met zuigdrains opengehouden.
Doorheen de opening wordt meerdere keren per dag gespoeld met desinfecterende of met
antibioticahoudende oplossing. Pas na de granulatieafsluiting mag de buikwandwonde zich
weer sluiten en epithelialiseren.
Als het abces of de geïnfecteerde cyste zeer ver buiten uit de prostaat steekt, kunnen kleinere
of grotere gedeelte van de abceswand eerst geamputeerd worden. Dit kan de heling enorm
versnellen. Normaalgezien blijft het stoma 3 tot 8 weken open, de drainagegrootte wordt
tijdens dit tijdsinterval steeds kleiner tot dat het stoma contraheert en dichtgaat.
Het grote voordeel van de marsupialisatie is dat hierbij een continue drainage van het abces
respectievelijk de geïnfecteerde cyste wordt mogelijk gemaakt. De geïnfecteerde holte kan
postoperatief elke dag meerdere keer behandeld worden. Andere agressievere chirurgische
ingrepen zoals de complete of partiële prostatectomie blijven verder als mogelijkheid over.
Na de extraperitonealisering kan het gebeuren dat het stoma niet van zelf sluit. In dergelijke
gevallen is het nodig deze opening chirurgisch te sluiten.
21

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
1.2.3.1.4 Omentalisaties
De mogelijkheden om het omentum voor revascularisatie en lymfevoeding te gebruiken zijn
in de chirurgie goed bekend. Er worden reconstructies van lichaamsholtedefecten, vulling
van dode ruimtes, oogsten van greffen, herstel van gastrointestinale en urogenitale defecten
beschreven. Het omentum is bovendien in staat bacteriële infecties bij geïnfecteerde viscera
te verminderen of een bestaande infectie in te dammen.
4a. Omentalisatie met of zonder partiële resectie van de cysten
Het inleggen van het omentum in niet-geïnfecteerde, grote prostatische retentiecysten blijkt
een zeer goede chirurgische maatregel te zijn. Deze techniek kan met of zonder een partiëlre
amputatie van de cystewand gebeuren. Voor de instandhouding van de bezenuwing en
bleodvatvoorziening van de prostaat wordt afgezien van de agressieve verwijdering van de
cyste tot aan de prostaatoppervlakte of aan de blaashals. De cyste wordt intraoperatief
geïdentificeerd, geopend en de vloeistof wordt afgezogen. Daarna wordt de cyste zo ver als
mogelijk gereseceerd, het omentum majus in de holte van de cyste geduwd en met
enkelvoudige hechtingen in deze positie bevestigd.
4b. Intrakapsulaire prostatische omentalisatie
De intrakapsulaire omentalisatie werd voornamelijk voor de behandeling van prostaat-
abcessen beschreven.
De prostaat wordt met een bilaterale laterale steekincisie geopend en de aanwezige etter
afgezogen. Alle kleine abceshaarden worden met behulp van een digitale exploratie ontdekt
en de wanden worden manueel uit elkaar getrokken. De prostatische urethra wordt met
behulp van een katheter geïdentificeerd (tijdelijk wordt er een penrosedrain omheen gelegd
om te vermijden dat ze tijdens manipulaties iatrogeen beschadigd wordt). De abcesholte
wordt dan met warme fysiologische zoutoplossing gespoeld. De steekincisies worden
vergroot (resectie van het laterale kapselweefsel) en de intrakapsulaire prostatische
omentalisatie wordt uitgevoerd. Hiervoor wordt het omentum doorheen de
kapsulectomiewonde gebracht en met behulp van een klem vanuit de tegenoverliggende
opening gegrepen. Het omentum wordt dorsaal van de urethra geleid en dan vanuit ventraal
boven de urethra naar de eerste opening teruggebracht. Daarna wordt het omentum aan
zichzelf gehecht.
22

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
1.2.3.1.5 Complete cystenresectie
De complete cystenresectie blijkt slechts nuttig te zijn bij echte paraprostatische cysten, die
weinig of geen contact met andere belangrijke organen van de buikholte hebben (b.v. prostaat,
blaashals of urethra). Ze wordt ook beschreven bij retentiecysten, waarbij nadien dan wel
vaak incontinentie bij de patiënt wordt vastgesteld omdat door de complete en radicale
resectie ook zenuwen en bloedvaten t.h.v. de prostaat beschadigd kunnen worden. Een
complete resectie wordt beter niet in het dorsolaterale gebied van de blaas, prostaat of
proximale urethra gedaan. Perineale cysten zijn moeilijk compleet extirpeerbaar omwille van
de gelimiteerde perineale toegang.
1.2.3.1.6 Prostatectomie
Onder een complete (totale) prostatectomie verstaat men de verwijdering van de complete
prostaat inclusief van de intraprostatische urethra. Zowel door de mogelijk optredende intra-
(shock) als ook postoperatieve complicaties (oligurie, incontinentie) werd deze methode
slechts zeer uitzonderlijk nog toegepast.
Deze methode werd beschreven voor de behandeling van elk belangrijke aantasting van de
klier (b.v. cysten, abces, tumor). Om de prostaat te verwijderen moet een caudale
laparotomie, soms ook met een schaambeenosteotomie om het zicht te verbeteren, gedaan
worden.
Het periprostatische vet wordt verwijderd tot dat het laterale ligamentum umbilicale aan de
dorsolaterale oppervlakte van de prostaat verschijnt. De bloedvaten en zenuwen, die de
urineblaas en de urethra verzorgen, moeten aan de dorsale prostaatoppervlakte geïdentificeerd
en niet beschadigd worden. De vasa deferentia worden verwijderd. Het te verwijderen
urethrastuk wordt craniaal zo dicht mogelijk tegen de prostaat afgezet om de blaashals niet te
kwetsen. Men probeert zoveel mogelijk van de urethra te bewaren. De hechtingen van de
eind-aan-eind anastomosen tussen de membraneuze urethra en de blaashals worden met
enkelvoudige monofilament hechtingen gedaan. Het urethralumen wordt hierbij niet
doorstoken.
23

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
1.2.3.1.7 Partiële prostatectomie
Bij de partiële prostatectomie gaat het over de duidelijke reductie van het prostaatparenchym,
maar moeten de prostatische urethra met zijn vascularisatie en bezenuwing bewaard blijven.
Bij de intracapsulaire methode met behulp van een aspirator wordt eerst het periprostatische
vet verwijderd. Met de electroscapel worden langwerpige incisies in de linker en rechter
lobben gemaakt. Daarna wordt het prostaatweefsel met behulp van de aspirator verwijderd
(afgezogen). De intraurethrale katheter en de buitenkant van het kapsel wordt regelmatig
gecontroleerd om beschadigingen van de urethra en van het dorsale kapsel te verhinderen. Zo
kan ongeveer 85 % van het prostaatweefsel verwijderd worden. Het glandulaire weefsel
wordt tot 2 tot 3 mm aan het kapsel en tot op het dorsale aandeel van het parenchym met de
intraprostatische urethra verwijderd. De urethra moet daarna gecontroleerd worden op
defecten die desgevallend met doorlopende hechting worden gesloten. Het prostaatkapsel
wordt met een dubbele instulpende hechting gesloten.
Het groot voordeel van deze methode tegenover de totale prostatectomie is dat het risico op
incontinentie niet toegenomen is.
24

2 UROLOGISCHE CHIRURGIE
Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Terminologie
Cystotomie is het chirurgisch insnijden van de blaas. Cystectomie is het verwijderen van een
deel van de blaas. Urolithiasis betekent de aanwezigheid van calculi in het urinewegstelsel.
Cystolithiasis en cystolithectomie slaan respectievelijk op de aanwezigheid van calculi in de
blaas en hun verwijdering.
Urethrotomie houdt in dat een tijdelijke opening wordt gecreëerd in de distale urethra. Bij
een urethrostomie wordt een permanent stoma aangelegd. Naargelang de lokalisatie van dit
stoma spreekt men van een prescrotale, scrotale, perineale of prepubicale urethrostomie.
2.1 Cystotomie
Indicaties
Cystotomie wordt uitgevoerd voor het verwijderen van blaas- of urethrastenen, maar ook voor
de identificatie en de biopsiename van letsels of neoplasiën, voor het verplaatsen van
ectopische ureters of voor bacteriologische staalname van de blaaswand in het geval van
resistente urineweginfecties.
Operatietechniek
Na een caudale celiotomie wordt de blaas uit de buik gelicht en door middel van vochtige
kompressen afgeschermd van de andere buikorganen. De incisie van de blaas kan zowel in de
dorsale als de ventrale blaaswand gebeuren. De plaats van incisie kan best voldoende ver van
de ureters en de urethra liggen waarbij eveneens grote bloedvaten vermeden worden (Fig.
2.1.1.). Er worden teugels (steunhechtingen, monofilament) geplaatst ter hoogte van de apex
en lateraal van de incisieplaats. Maak een steekincisie tussen de teugels en verwijder de urine
door ze af te zuigen. Indien geen afzuigtoestel beschikbaar is kan ook een intraoperatieve
cystocentesis gebeuren (vlindercatheter, driewegkraan, 20 ml spuit). Controleer steeds de
blaasapex op de aanwezigheid van een diverticulum en neem dit weg indien aanwezig. De
calculi kunnen worden verwijderd met een pincet, een arterieklem of een curette. Palpatie
van de blaashals en het herhaaldelijk opschuiven van een catheter doorheen de urethra dienen
ervoor te zorgen dat er geen calculi achterblijven. De blaas wordt herhaaldelijk en
25

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
overvloedig gespoeld om kleine calculi en gruis te verwijderen. Om een waterdichte sluiting
van de blaaswand te bekomen kan men best de seromusculaire laag best in twee doorlopende
inverterende lagen hechten (vb Cushing gevolgd door Lembert). In geval van erge mucosale
bloeding kan er eventueel ook eerst een
doorlopende circulaire hechting gezet worden
op de mucosa. Als hechtmateriaal zijn
polydioxanone (PDS®) of polyglyconate
(Maxon®) te verkiezen omdat hun treksterkte
het minst beïnvloed wordt door eventueel
contact met urine. Na het hechten wordt de
blaas in situ teruggeplaatst.
Fig. 2.1.1. Cystotomie. A. Steunhechtingen op de blaas
vergemakkelijken de manipulatie, B. Sluiting van de
blaaswand met 2 invertrerende doorlopende hechtingen.
(TW Fossum, Small animal surgery, 2002).
Nabehandeling
Tijdens de operatie kan men ofwel een bacteriologische swab van de mucosa nemen of een
stukje blaaswand evenwijdig aan de incisie wegnemen. De antibioticumkuur kan dan worden
afgestemd op het antibiogram.
Afhankelijk van het soort steen kunnen de calculi recidiveren. Dieetmaatregelen dienen
herhaling van deze calculi te vermijden.
26

2.2 Urohydropropulsie
Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Indicaties
Calculi die de urethra obstrueren kunnen vaak via deze techniek teruggespoeld worden naar
de blaas. Een cystotomie ter verwijdering van de calculi is namelijk te verkiezen boven een
urethrotomie.
Techniek
De blaas wordt eerst leeggemaakt via cystocentesis! Via rectaal toucher wordt de pelvische
urethra dichtgedrukt tegen het os pubis (Fig. 2.2.1.). Men plaatst een Foleycatheter (8 Fr) in
de distale urethra tot tegen de obstructieplaats en
de cuff van de catheter wordt dan opgeblazen.
Indien er een extra assistent is die het preputium
kan dichtknijpen, kan ook een conventionele
urinesonde gebruikt worden. Steriele
fysiologische oplossing wordt nu via de catheter
in de urethra gebracht. Hierdoor zal de
urethralumen dilateren en kunnen de calculi
loskomen. De druk op de catheter wordt behouden en de digitale obstructie van de urethra
wordt plots gelost. Hierdoor zal de calculus opschuiven richting blaas.
Fig. 2.2.1 Techniek van de urohydropulsie (FW Fossum, Small animal surgery, 2002)
Deze handelingen worden enkele malen herhaald totdat alle calculi in de blaas zitten. Dit
wordt radiologisch bevestigd. De blaas wordt via de catheter leeggemaakt en de patiënt wordt
klaargemaakt voor cystotomie.
Lukt het echter niet om alle stenen via urohydropropulsie terug te spoelen naar de blaas, dan
dient aansluitend een urethrotomie te worden doorgevoerd.
27

2.3 Urethrotomie en urethrostomie bij de hond
Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Indicaties
Deze ingrepen dienen om een obstructie ter hoogte van de urethra op te heffen die niet door
urohydropropulsie kan opgelost worden.. De oorzaak van een dergelijke obstructie kan de
aanwezigheid zijn van een calculus, strictuurvorming van de urethra door ontsteking of
vanwege een voorgaande operatie, fractuur van het os penis of een zeldzaam voorkomende
tumor van urethra of penis. Plaatsen waar de urethra anatomisch vernauwt, predisponeren
voor een obstructie. Calculi vindt men dan ook meestal waar de urethra doorheen de prostaat
loopt, waar de urethra een boog maakt rond het ischium of aan het begin van het os penis.
In het geval van obstructieve calculi ter hoogte van de urethra dient men steeds eerst te
proberen om via urohydropropulsie de calculi los te maken en naar de blaas te spoelen (zie
elders). Daarna kunnen deze dan zonder al te veel problemen en complicaties via cystotomie
worden verwijderd.
Bij niet-obstructieve calculi kan een medicamenteuze therapie worden gestart. Bepaalde
soorten calculi reageren namelijk goed op een aangepaste dieetvoeding en zullen hiermee
weer in oplossing gaan. Indien de calculi echter recidiveren of niet reageren op het dieet is
een operatieve ingreep gewenst.
Urethrotomie
2.3.1 Operatietechniek prescrotale urethrotomie
Deze procedure wordt het meest uitgevoerd, vermits op deze locatie de meeste calculi
blokkeren. De urethra vernauwt namelijk vrij drastisch aan het begin van zijn verloop
doorheen het os penis. Na het voorbereiden van het operatieveld wordt een catheter gestoken
tot tegen de obstructie.
Fig. 2.3.1 Prescrotale urethrotomie (FW Fossum, Small
animal surgery, 2002)
De urethra wordt gelokaliseerd en er bovenop
wordt een huidincisie gemaakt (Fig. 2.3.1). De
subcutis wordt vrijgemaakt tot op de m.
retractor penis. Deze wordt ofwel in zijn
28

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
middenlijn gesplitst, ofwel vrij geprepareerd en naar lateraal weggelegd. De urethra wordt
boven op de calculi ingesneden. De calculi worden verwijderd en de urethra wordt
overvloedig gespoeld richting blaas. Indien de urethra erg getraumatiseerd is laat men ze per
secundam helen. Wanneer ze in goede toestand verkeert, wordt ze best wel gehecht.
Hiervoor hecht men over een catheter, vermits een te grote beet in het urethraweefsel tot
strictuurvorming zal leiden. De urethra wordt tesamen met het corpus spongiosum in één
laag, enkelvoudig gehecht. Als hechtmateriaal wordt gekozen voor polyglecaprone 25
(Monocryl®) met diameter 4/0 of 5/0. De subcutis wordt doorlopend gesloten en de huid
enkelvoudig.
De urethra-catheter wordt postoperatief onmiddellijk verwijderd, onafhankelijk van het al dan
niet hechten van de urethra. Indien deze catheter aanwezig blijft, verhoogt namelijk de kans
op strictuurvorming.
2.3.2 Operatietechniek perineale urethrotomie
Er zijn weinig indicaties voor deze locatie van urethrotomie. Soms zitten calculi vast ter
hoogte van de flexura pelvina die niet kunnen geürohydropulseerd worden.
Wanneer de urethrotomie perineaal wordt uitgevoerd, snijdt men de huid in halfweg tussen de
anus (beursnaad!) en het scrotum. Na het vrij prepareren van de subcutis wordt de m.
retractor penis geïdentificeerd, vrijgemaakt en opzij geschoven. De gepaarde m.
bulbospongiosi worden gesplitst ter hoogte van het raphe, zodat het corpus spongiosum
vrijkomt. Dit corpus spongiosum wordt nu ingesneden tot in het urethraal lumen. Deze
incisie dient steeds te worden gesloten, aangezien anders urine over het scrotum zal
druppelen. Het sluiten gebeurt zoals bij een prescrotale urethrotomie.
Urethrostomie
2.3.3 Operatietechniek prescrotale urethrostomie
In principe tracht men het stoma, in verband met post-operatieve complicaties, steeds zo
distaal mogelijk in de urethra aan te leggen.
De urethra wordt gelokaliseerd en ingesneden op analoge wijze als voor een urethrotomie
(Fig. 2.3.2.). De opening in de urethra wordt met een rechte weefselschaar verlengd tot een
lengte van 6 tot 8 x de diameter van het lumen (3 tot 4 cm). De calculi worden in de mate van
het mogelijke verwijderd. Soms zitten deze echter zo vast in het ontstoken weefsel van het os
29

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
penis ingebed, dat men ze niet kan verwijderen. Het distale stuk urethra kan eventueel met
een hechting worden gesloten om te vermijden dat urine langs daar zou afvloeien en het stoma
zich zou sluiten. De proximale urethra dient door middel van het inbrengen van een catheter
te worden gecontroleerd op de
aanwezigheid van stenen. Er kunnen
enkele steunhechtingen worden geplaatst
van periurethraal weefsel naar subcutis
(polyglactin 910 of polyglecaprone 25).
Fig. 2.3.2. Prescrotale urethrostomie (FW Fossum,
Small Animal Surgery, 2002)
De urethramucosa wordt nu rechtstreeks aan de huid gehecht met enkelvoudige hechtingen.
Om subcutane bloedingen tijdens de eerste dagen na de operatie te vermijden, kan men bij het
hechten van de urethra aan de huid beter het fibreuze kapsel van het caverneus weefsel
meenemen. Bij het hechten begint men met een hechting thv de caudale punt te zetten en
nadien werkt men langs beide zijden af. Geschikt hechtmateriaal hiervoor is polypropyleen of
monofilament polyamide met een diameter van 3/0 tot 5/0.
2.3.4 Operatietechniek scrotale urethrostomie
Het voordeel van deze techniek is dat de urethra op deze plaats een grotere diameter heeft,
wat de kans op strictuurvorming erg vermindert. Daarenboven ligt de urethra op deze plaats
oppervlakkiger en is ze omgeven door minder caverneus weefsel. Postoperatieve bloedingen
zullen hierdoor minder uitgesproken zijn.
Indien de reu nog intact is, wordt hij na het
uitvoeren van een scrotale ablatio
gecastreerd. Een urinecatheter wordt
ingebracht zodat de lokalisatie van de
urethra makkelijker is (Fig. 2.3.3.). De
subcutis wordt vrijgemaakt tot op de m.
retractor penis. Verdere handelingen zijn
analoog aan de voorgaande procedure.
Fig. 2.3.3. Scrotale urethrostomie (FW Fossum, Small
Animal Surgery, 2002)
30

2.3.5 Operatietechniek perineale urethrostomie
Fig. 2.3.4. Perineale urethrostomie (FW Fossum, Small animal surgery, 2002)
Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Een 4 tot 6 cm lange incisie wordt in de
huid en de onderliggende weefsels gemaakt
en de urethra wordt ingesneden zoals
beschreven voor de perineale urethrotomie
(Fig. 2.3.4.). De incisie in de urethra zou 1,
5 tot 2 cm lang moeten zijn. Hechtingen
gebeuren zoals hoger beschreven.
Meestal is deze techniek onaanvaardbaar door het aflopen van de urine over de huid en de
hiermee gepaarde irritatie.
2.3.6 Operatietechniek prepubicale urethrostomie
Wanneer de obstructie van de urethra zich vrij
proximaal bevindt, kan als laatste redmiddel een
prepubicale urethrostomie gebeuren. Complicaties
komen bij deze techniek frequent voor zowel
peroperatief (bloedingen) als postoperatief
(incontinentie, chronische cystitis) en zijn dan ook de
reden dat deze techniek uiterst zelden wordt toegepast.
De buik wordt geöpend via een caudale celiotomie. De
proximale urethra wordt in het bekken opgezocht en
vrijgeprepareerd en zo caudaal mogelijk doorgesneden.
Het uiteinde ervan wordt via de buikwand naar buiten
gebracht en aan de huid gehecht. Bij mannelijke
honden laat men de urethra 2 tot 3 cm lateraal van het
preputium uitmonden. Bij vrouwelijke patiënten kan
voor de ventrale middellijn gekozen worden.
Fig. 2.3.5. Prepubische urethrostomie (FW Fossum, Small Animal
Surgery, 2002)
31

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Nabehandeling bij urethrotomie of -stomie
Om zelftrauma te vermijden is een kraag absoluut noodzakelijk. Verder dient de diurese
gestimuleerd te worden door middel van een intraveneus infuus. De blaas dient de eerste uren
postoperatief eventueel manueel te worden leeggedrukt, omdat na obstructie frequent
blaasatonie voorkomt. Analgetica en antibiotica zijn aangewezen.
Wanneer de urethrotomie niet wordt gehecht zal de wonde gedurende 5 tot 7 dagen
nabloeden. Vooral na het urineren kan deze bloeding opvallend zijn en is het soms nodig de
bloeding met digitale druk te stoppen.
Complicaties bij urethrotomie of -stomie
Strictuurvorming, bloeding, urinelekkage en/of cystitis door ascenderende bacteriële infectie
treden geregeld op.
32

2.4 urethrostomie bij de kater
Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Indicaties
Het feline urologic syndrom (FUS) of feline lower urinary tract disease (FLUT) beschrijft een
ideopathisch steriel ontstekingsproces van de lagere urinewegen van de kat dat soms resulteert
in een partiële of complete urethra obstructie. Katten met dit syndroom kunnen struvietstenen
in de blaas of urethra hebben. De onderliggende etiologie is multifactorieel.
De obstructie moet onmiddellijk opgeheven worden middels urethra catheterisatie of
voorzichtige massage van de penis. Gladde, zachte niet-metalen catheters worden verkozen
en gebruikt met overvloedig glijmiddel om iatrogeen trauma aan de urethra te minimaliseren.
Eventueel kan cystocentesis uitgevoerd worden.
Perineale urethrostomie (met penisamputatie) wordt uitgevoerd bij de mannelijke kat om een
urethra obstructie te behandelen die met catheteriseren niet meer kan opgelost worden of na
herhaaldelijk recidiverende obstructie.
Chirurgische ingreep perineale urethrostomie bij de kater
De kat wordt in sternale ligging gepositioneerd met de perineale regio iets hoger dan de rest
van het lichaam. Rond de anus wordt een beursnaad aangebracht en indien mogelijk wordt
een urinesonde in de urethra geplaatst.
Een ellipsvormige incisie wordt gemaakt rond het scrotum en preputium (Fig. 2.4.1.). De
penis wordt naar dorsolateraal geretraheerd en het omgevende losse weefsel wordt
vrijgeprepareerd. De incisie wordt naar lateraal en ventraal verlengd in de richting van de
aanhechtingen van de penis aan het os ischium. Het ventrale penile ligament wordt scherp
doorgesneden en de mm. ischiocavernosus en ischiourethralis worden ter hoogte van hun
aanhechting op het os ischium doorgesneden. Dorsaal van de penis worden de
bulbourethraalklieren vrijgelegd. Deze liggen dorsaal en proximaal van de m.
bulbospongiosus en craniaal van de doorgesneden mm. ischiocavernosus en ischiourethralis.
Overmatige dorsale dissectie moet vermeden worden (zenuwen en bloedvaten !!!). De m.
retractor penis die over de urethra ligt, wordt vrijgeprepareerd en verwijderd. In de penile
urethra wordt een longitudinale incisie gemaakt en deze wordt proximaal verlengd in de
pelvische urethra tot ongeveer 1 cm verder dan de lokalisatie van de bulbourethraalklieren.
Controleer met een gesloten mosquito of de diameter van de urethra voldoende is. De
urethrale mucosa wordt aan de huid gehecht met enkelvoudige hechtingen (4-0
33

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
monofilament). De meest proximale hechtingen worden in een hoek van 45° ten opzichte van
de huid geplaatst. De proximale twee derden van de penile urethra worden gehecht, het
distale gedeelte wordt geamputeerd. De resterende huid wordt enkelvoudig gehecht.
Eventueel kan tijdelijk een kort stukje catheter in de urethrostomie opening gehecht worden.
Fig. 2.4.1 Perineale urethrostomie bij de kater. (Bojrab, Current Techniques in Small Animal Surgery, 1990).
Ellipsvormige huidincissie Ventrale dissectie Doorsnijden m. ischiocavernosus
Doorsnijden vd uterus masculinus Incisie vd urethra totin lumen Verwijderen vd catheter
34

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
De eerste hechtingen worden dorsaal gezet op de huid, daarna wordt een hechting door het dak van de pelvische
urethra gezet. Verdere hechtingen worden langs beide zijden gezet waarna het teveel aan penis wordt
weggeknipt.
Het corpus cavernosum van de penis wordt overhecht. Een kort stukje catheter wordt tijdelijk vastgenaaid in de
urethrostomie opening.
Complicaties
De meest voorkomende complicatie is strictuurvorming omdat het stoma te smal gemaakt
wordt. Ook postoperatieve subcutane urinelekkage gevolgd door grannulatie, urinaire of
faecale incontinentie (door iatrogene zenuwbeschadiging) of urineweginfecties kunnen
optreden.
In geval van een goede operatietechniek is het risico op latere obstructie erg klein, wel dienen
de patiënten levenslang op urineweginfecties gecontroleerd worden.
35

2.5 Ectopische ureters
Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Terminologie
De ureter dringt normaal ter hoogte van het dorsolaterale caudale oppervlak van de blaas de
blaaswand binnen om, na een kort intramuraal verloop, te eindigen in het trigonum.
Abnormaliteiten tijdens de embriogenese kunnen aanleding geven tot het onstaan van
ectopische ureters.
Ectopische ureter is een congenitale anamolie waarbij één of beide ureters buiten de blaas
uitmonden. Er bestaan verschillende vormen (Fig. 2.5.1.).
De extramurale ectopische ureter passeert de blaas
volledig, de intramurale verloopt over een lange
afstand submucosaal in de blaaswand om
uiteindelijk pas in de urethra of vagina uit te
monden. Er bestaan ook nog gecompliceerdere
gevallen waarbij eenzelfde ureter zowel in de blaas
als caudaal ervan een uitmondiing heeft. Bij drie
kwart van de patiënten is er sprake van een
unilaterale ectopische ureter. De intramurale vorm
van ectopische ureter komt meer voor dan de
extramurale.
Fig. 2.5.1. De verschillende vormen van ectopische ureters. A. Intramuraal, B. Extramuraal, C. Dubbele
uitmonding, D. Uitmonding terwijl ureter verder verloopt. (TW Fossum, Small Animal Surgery, 2002).
Meestal is er ook een urineweginfectie aanwezig. Soms treft men een hydroureter of een
hydronefros aan. Enkel in het geval van een erg grote en niet-functionele hydronefros (en een
normale goed-functionerende contralaterale nier) zal een nefrectomie doorgevoerd worden.
Chirurgische behandeling
Via een ventrocaudale cystotomie wordt de blaas geopend om het trigonum en de
uitmondingen van beide ureters te bestuderen. Met behulp van steunhechtingen wordt de
blaas opengesperd. De uitgevoerde operatietechniek zal verschillen naargelang het over een
intramurale (neoureterostomie) dan wel een extramurale (ureteroneocystostomie) ectopische
ureter gaat.
36

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
2.5.1 Operatietechniek intravesiculaire diversie (Neoureterostomie)
Een submucosale zwelling kan uitgelokt worden door de urethra met de vinger toe te duwen
en eventueel de diurese te stimuleren. Met een scalpel wordt ter hoogte van deze zwelling een
kleine incisie gemaakt doorheen de blaaswand totin het lumen van de ureter (Fig. 2.5.2.).
Met zeer fijn resorbeerbaar hechtmateriaal wordt
de mucosa van de ureter aan de blaas vastgemaakt
met afzonderlijke hechtingen. Het distale deel van
de ureter kan dan worden gecatheteriseerd. Net
distaal van het nieuwe stoma worden vanuit de
serosa van de blaas één of twee ligaturen in nietresorbeerbaar
materiaal aangelegd rondom de
ureter zonder hierbij in het blaaslumen te
penetreren. Na verwijdering van de catheter
worden de hechtingen aangetrokken en geknoopt.
Het is allicht beter om het distale deel van de
ectopische ureter niet gewoon te onderbinden doch
volledig naar caudaal los te prepareren zodat het
volledig kan verwijderd worden. Daarna wordt de
blaas gesloten zoals eerder beschreven.
Fig. 2.5.2. Intravesiculaire diversie (neoureterostomie) van een intramurale ectopische ureter. (TW Fossum,
Small Animal Surgery, 2002).
2.5.2 Operatietechniek reïmplantatie ureter (Ureteroneocystostomie)
Een ligatuur wordt zo caudaal mogelijk op de ureter
geplaatst om een zo lang mogelijk stuk te behouden
(Fig. 2.5.3.). De ureter wordt doorgesneden en er
wordt een steunhechting geplaatst op het uiteinde.
Fig. 2.5.3. Reïmplantatie (ureteroneocystotomie) van een
extramurale ectopische ureter. (TW Fossum, Small animal
surgery, 2002)
37

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
De blaasmucosa wordt ingesneden en daarna wordt een korte submucosale tunnel gecreëerd.
Via de steunhechting wordt de ureter van buiten naar binnen door de blaaswandtunnel
geloodst. Het ureter uiteinde wordt over een afstand van 1 à 2 mm longitudinaal gespleten
waardoor een groter stoma kan worden bekomen. Met zeer fijn resorbeerbaar hechtmateriaal
wordt de mucosa van de ureter aan de blaas vastgemaakt met afzonderlijke hechtingen.
Daarna wordt de blaas gesloten zoals eerder beschreven.
Nabehandeling na neoureterostomie en ureteroneocystotomie
De nabehandeling verschilt niet ten opzichte van deze na een gewone cystotomie. Extra
aandacht dient besteedt te worden aan het langdurig behandelen van eventueel aanwezige
infecties.
Complicaties na neoureterostomie en ureteroneocystotomie
Zwelling ter hoogte van het nieuwe stoma treedt waarschijnlijk meestal op en kan aanleiding
geven tot verminderde flow in de desbetreffende ureter. Meestal wordt dit klinisch echter niet
vastgesteld en lost het probleem spontaan op.
In een aantal gevallen wordt blijvende incontinentie aangetroffen. Men veronderstelt dat in
deze gevallen neuromusculaire dysplasie van de urethra als geassocieerde congenitale
anomalie aanwezig was.
Ook persisterende urineweginfectie is een vaak voorkomend probleem.
Verder treden soms ook stricturen op of steenvorming ter hoogte van de nieuw gecreëerde
uitmonding.
38

2.6 Nefrectomie
Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Wegname van een nier (nefrectomie) kan aangewezen zijn bij niertumoren, bij erg trauma
waarbij bloedingen optreden die niet te controleren zijn of bij lekkage van urine, bij
pyelonefritis die men niet medicamenteus onder controle krijgt, bij hydronefrose en bij
abnormaliteiten aan de ureters die men niet chirurgisch kan corrigeren. Vooraleer men
overgaat tot deze ingreep moet men eerst zeker zijn dat de contralaterale nier voldoende
functioneert. Indien beide nieren niet goed functioneren is de prognose zeer gereserveerd.
Bij niertumoren moet de andere nier steeds gecontroleerd worden op metastasen. Bij het
verwijderen van grote en uitgebreide niertumoren moet men eveneens steeds goed opletten
dat men de andere urethra niet per ongeluk doorsnijdt.
Anatomie
De nieren liggen in de retroperitoneale ruimte lateraal van de aorta en de vena cava caudalis.
Hun kapsel is fibreus en ze worden door subperitoneaal bindweefsel in positie gehouden. De
craniale pool van de rechter nier is terug te vinden ter hoogte van de dertiende rib. Bij een
normale hond ligt de craniale pool van de linker nier ongeveer 5 cm caudaal van de laatste rib.
De nierarterie bifurceert normaal in een dorsale en een ventrale tak, hoewel anatomische
variaties mogelijk zijn. De ureteren ontspringen ter hoogte van het nierbekken en komen, vrij
schuinweg, dorsaal in de blaas uit. De bloedvoorziening van het craniale deel komt van de
craniale ureterale arterie (van de nierarterie) en het caudale deel van de caudale ureterale
arterie (van de prostaat of vaginale arterie). De bloedvoorziening van de nier kan dus zeer
variëren en men moet goed oppassen bij het afbinden van deze bloedvaten bij nefrectomie.
Chirurgische techniek
De nier wordt gelokaliseerd en het peritoneum dat over de nier ligt wordt ingesneden. De nier
wordt vrijgemaakt uit haar sublumbale verbindingen door een combinatie van stompe en
scherpe dissectie.
39

Weke Delen: Urogenitale chirurgie
Ze wordt omhoog en naar mediaal getrokken om de arterie, vene
en dorsale rand van de hilus te lokaliseren (Fig. 2.6.1.). De
takken van de renale arterie worden onderbonden met een
dubbele ligatuur met resorbeerbaar hechtmateriaal
(polydioxanone of polyglyconate). Om zeker alle takken mee te
hebben gebeurt dit zo dicht mogelijk tegen de aorta.
Fig. 2.6.1. Lokalisatie van de bloedvaten die zich dorsaal van de hilus bevinden. (TW
Fossum, Small Animal Surgery, 2002)
De venen worden op analoge manier onderbonden. De venen van het linker ovarium of
testikel monden in de niervene uit en worden best niet onderbonden. De nierarterie en -venen
mogen niet samen worden onderbonden omdat dan het risico op een arterioveneuze fistula
kan ontstaan. De ureter wordt met resorbeerbaar materiaal zo dicht mogelijk tegen de blaas
afgebonden. De nier en de ureter kunnen nu uit het abdomen gehaald worden.
40