Nr 1 - mei/juni 2010 - Confederatie Bouw

ACTUALITE / ACTUEEL
Nouveau décret Wallon
Nieuwe waals decreet
TEChnIqUE / TEChnIEk
Le tachage par oxydation des granites en façade
Vlekvorming door oxidatie op gevels uit graniet
TRIBUnE / TRIBUnE
Pension complementaire libre des indépendants
Vrij aanvullend pensioen voor zelfstandigen
&
PIERRE &
MARBRE
STEEN &
MARMER
Assemblée GénérAle
du 6 mArs 2010
AlGemene verGAderinG
vAn 6 mAArt 2010
P é r i o d i q u e édité Pa r la fédération b e l g e d e s entrePreneurs d e la Pierre
n at u r e l l e - o r g a n e officiel d e l’a s b l Pierres et marbres d e wa l l o n i e
t i j d s c h r i f t uitgegeven d o o r d e b e l g i s c h e federatie va n a a n n e m e r s va n n at u u rsteenbewerking
- officieel o r g a a n va n d e v z w Pierres et marbres d e wa l l o n i e
Mai/JUNi 2010-1/4

EdIToRIAL / editoriaal
Ce numéro de notre revue se veut résolument optimiste. D’abord, la nouvelle
de la mise en route dans notre profession d’une réalisation qui a déjà fait ses
preuves dans d’autres métiers : l’« ombudsman », (en français : médiateur).
Indépendamment de l’espoir que cela peut susciter de résoudre des problèmes
mineurs, tels que chacun en a connu, avant qu’ils ne s’enveniment, il faut noter
que si une telle médiation n’aboutit pas, le professionnel ne risque plus, grâce
aux documents établis, d’être confronté au tribunal à des experts dont on
est parfois amené à se demander si leur expertise prétendue ne concerne pas
quelque spécialité folklorique.
Puis un survol par l’expert incontesté en la matière qu’est notre ami Xavier
Deflorenne du premier décret wallon concernant notamment les cimetières.
Oh ! tout n’y est pas positif. Mais les choses se mettent en place et ce décret
laisse entrevoir des possibilités qu’il faudra tenter d’exploiter.
Aussi un exposé dans notre nouvelle rubrique « Sourire » sur un problème bien
connu notamment des carreleurs, mais dont la solution proposée est pour le
moins … inattendue !
Claude Bonhomme
Dit nummer heeft ronduit een optimistische inslag. Eerst is er de mededeling
rond het opstarten in ons beroep van een dienst die alvast in andere beroepen
efficiënt is gebleken: de ombudsman », of bemiddelaar.
Los van het feit dat daardoor minder belangrijke problemen, waar we allemaal
al eens mee te maken krijgen, opgelost raken vooraleer ze uit de hand lopen,
het interessante eraan is dat de uitvoerder, wanneer de bemiddeling mislukt
en hij naar de rechtbank stapt, documenten in handen heeft die hem een
confrontatie kunnen besparen met experts waarvan men soms zou denken dat
hun vermeende deskundigheid te maken heeft met een of andere folkloristische
specialiteit.
Dan geeft onze vriend Xavier Deflorenne, als vaste specialist ter zake, een inkijk
in het eerste Waals decreet met betrekking tot de begraafplaatsen. Neen! alles
wat er in staat is niet positief. Maar we zijn op goede weg en het decreet
schept mogelijkheden die men zal moeten trachten te benutten. Vermelden
we ook een uiteenzetting in onze nieuwe rubriek “…..” over een probleem
dat vloerleggers goed kennen, maar de voorgestelde oplossing is op zijn minst
gezegd … “onverwacht” !
Claude Bonhomme
NOS ANNONCEURS / ONZE ADVERTEERDERS
Publication trimestrielle éditée par la
Fédération Belge des Entrepreneurs de
la Pierre Naturelle / Driemaandelijks
tijdschrift uitgegeven door de Belgishe
Federatie van Aannemers van Natuursteenbewerking
:
Rue du Lombardstraat 34-42 .
B-1000 Bruxelles/Brussel
T +32(0)2 545 57 58 . F +32(0)2 513 24 16
pierrenaturelle@confederationconstruction.be
natuursteen@confederatiebouw.be
Organe officiel de l’asbl
PIERRES ET MARBRES DE WALLONIE
11, rue des Pieds d’Alouette, 5100 Naninne
Tél : 081/22 76 64 Fax : 081/47 57 62
info@pierresetmarbres.be
Officieel orgaan van de vzw
PIERRES ET MARBRES DE WALLONIE
11, rue des Pieds d’Alouette, 5100 Naninne
Tel : 081/22 76 64 Fax : 081/47 57 62
info@pierresetmarbres.be
ENTRACO
Editeur responsable / Verantwoordelijke
uitgever : D. De Haen, Rue du Lombardstraat
34-42, B-1000 Bruxelles/Brussel
Comité directeur / Bestuurcomité
R. De Battice, Président de la Fédération
Voorzitter van de Federatie
V. Brancaleoni, Président / Voorzitter P.M.W.
Comité de rédaction / Redactiecomité
C.Bonhomme - N.Carpentier - R.De Battice
D.De Haen - S.Piedboeuf
Coordination / Coördinatie
D.De Haen
Mise en page / Lay out
ADPRESS
Impression / Druk
ADPRESS Tél +32(0)4 230 33 20
Rue du Charbonnage, 7a
B-4100 Seraing
www.adpress.be
Lid I Membre
Confederatie Bouw
Confédération Construction
SoMMAIRE / InhoUd
ACTUALITE / ACTUEEL
04
Nouveau décret Wallon
Nieuwe waals decreet
TEChnIqUE / TEChnIEk
10
Le tachage par oxydation des granites en façade
Vlekvorming door oxidatie op gevels uit graniet
ACTUALITE / ACTUEEL
12
LA JOURNEE D’ETUDE LORS DE STONE EXPO 2010
STUDIEDAG TIJDENS STONE EXPO 2010
ACTUALITE / ACTUEEL
14
FOSSOYEURS ENTREPRENEUR QUI EST QUI ?
GRAFDELVERS AANNEMERS WIE IS WIE ?
FoRMATIon / opLEIdIng
15
Le tutorat, un autre outil de formation.
Het voogdijschap, een ander soort opleiding
TRIBUnE / TRIBUnE
16
PENSION COMPLEMENTAIRE LIBRE DES INDEPENDANTS
VRIJ AANVULLEND PENSIOEN VOOR ZELFSTANDIGEN
TRIBUnE / TRIBUnE
18
MODIFICATION IMPORTANTE DE LA REGLEMENTATION
SUR LES MARCHES PUBLICS / BELANGRIJKE WIJZIGING
WETGEVING OVERHEIDSOPDRACHTEN
ACTUALITE / ACTUEEL
20
STONA 2010 GRANITES AND STONE FAIR
STONA 2010 GRANITES AND STONE FAIR
ACTUALITE / ACTUEEL
22
OMBUDSMAN
OMBUDSMAN
ACTUALITE / ACTUEEL
23
Journées conviviales chez Thibaut
Opendeurdagen bij Thibaut
ACTUALITE / ACTUEEL
24
ENQUÊTE
ENQUETE
ACTUALITE / ACTUEEL
24
Hommage à Monsieur Devos
Hulde aan Patrick Devos
ACTUALITE / ACTUEEL
25
Assemblée Générale du 6 mars 2010
Algemene vergadering van 6 maart 2010
AgEndA / AgEndA
26
2010-1/4 - pierre & marbre - steen & marmer 3

ACTUALITE / ACTUEEL
La refonte de la législation funéraire, initiée par le précédeant ministre
des Pouvoirs locaux, a donné lieu à l’entrée en vigueur d’une nouvelle
législation concernant les funérailles et sépultures. Ce travail sur la
législation, associant étroitement la Cellule de Gestion du Patrimoine
funéraire (DGO4) aux experts et législateurs DGO5, s’est voulu pleinement
transversal. Le résultat, largement discuté en réunions intercabinets,
en commissions parlementaires et en rencontres avec les milieux
professionnels, fut voté au Parlement le 6 mars 2009. Ce tout premier
texte régional a été complété le 29 octobre par un arrêté d’application
suivi, le 23 novembre, d’une circulaire émanant de l’actuel ministre des
Pouvoirs locaux.
Pour la première fois, un décret pose les axes d’une véritable gestion
des sites funéraires, tenant à la fois compte des desideratas des familles
ou des communautés, des souhaits des professionnels, des contraintes
communales que de la spécificité patrimoniale des cimetières. La presse
s’en est déjà largement fait l’écho selon divers axes, mais il convenait
d’insister, dans le cadre de cette plate-forme qu’est la revue Pierres et
Marbres, sur un angle un peu particulier : celui des professionnels de la
pierre, tailleurs de pierre et poseurs de monuments. Quelles nouveautés
ou quel champ d’action se dessinent dans ce texte de loi ?
En effet, le décret du 6 mars, rappelant et fixant les droits et devoirs
des différents niveaux d’intervenants dans les cimetières, introduit une
approche neuve de la matière, patrimoniale. En d’autres mots, ce décret,
en connaissance et des évolutions de mentalités et des situations de
terrain, crée un cadre légal pour une gestion dynamique des cimetières,
dans laquelle les professionnels de la pierre doivent jouer un rôle
4 pierre & marbre - steen & marmer - 2010-1/4
1
À mArquer d’une
pierre bleue
Survol du premier décret régional wallon
consacré à la matière des funérailles et
sépultures selon l’angle des professionnels
de la pierre oeuvrant dans les cimetières de
Wallonie.
Het merk
« blAuwe steen »
wAArdiG
Overzicht van een eerste Waals decreet
op Begraafplaatsen en lijkbezorging
gezien vanuit het standpunt van de
natuursteenverwerkers actief op Waalse
kerkhoven.
Xavier Deflorenne
Coordinateur Cellule de Gestion du Patrimoine funéraire
Expert SPW, Attaché DGO4, Département du Patrimoine
Collaboration transversale DGO1, DGO5
Coordinator Beheerscel van het Funerair Erfgoed
Expert SPW, Attaché DGO4, Departement Erfgoed
Transversale medewerking DGO1, DGO5
De herziening van de kerkhofwetgeving door de vorige minister van locale
besturen mondde uit op een nieuwe wetgeving op begraafplaatsen en
lijkbezorging. Dit werk rond de wetgeving gebeurde bewust transversaal, in
nauwe samenwerking tussen de Cellule de Gestion du Patrimoine funéraire
(DGO4), deskundigen en wetgevers DGO5. Het resultaat dat uitvoerig werd
besproken binnen de kabinetten en parlementaire commissies en tijdens
ontmoetingen met de beroepsmiddens, werd op 6 maart 2009 door het
Parlement goedgekeurd. Deze allereerste regionale tekst werd op 29 oktober
aangevuld met een uitvoeringsbesluit, en vervolgens met een circulaire van
23 november uitgaande van de huidige minister van lokale besturen.
Voor de eerste maal bepaalt een decreet de hoofdlijnen voor een
duidelijk beheer van de kerkhofsites, zowel rekening houdend met de
desiderata van families of gemeenschappen, de wensen van beroepslui, de
gemeentelijke tegenstrijdigheden, als met de erfgoedkundige specificiteit
van de begraafplaatsen. De pers besteedde er al ruime aandacht aan vanuit
verschillende invalshoeken, maar dit platform dat het tijdschrift Steen &
Marmer wel is, leent zich uitstekend om de wetgeving nog eens onder de
loep te nemen vanuit een specialer standpunt: dat van de beroepslui uit de
natuursteensector, steenhouwers en plaatsers van grafmonumenten. Welke
nieuwigheden of welk actieveld geeft deze wettekst aan?
Het decreet van 6 maart dat de rechten en plichten van de verschillende
tussenkomende partijen herbenadrukt, brengt een nieuw inzicht in de
erfgoedkundige materie. Anders gezegd, dit decreet creëert, met kennis
van de evolutie van de mentaliteiten en toestanden ter plaatse, een
wettelijk kader voor een dynamisch beheer van begraafplaatsen waarbij
de natuursteenvaklui een belangrijke rol moeten spelen. Elkeen moet

marquant. Il faut que chacun soit conscient des responsabilités qu’il a
dans le développement de ces aires communales que sont les cimetières
Que faut-il, globalement, retenir du texte ? Quatre axes peuvent être
dégagés. Dans chacun de ces axes, le rôle de conseilleur et de guide qui
revient aux milieux de la pierre auprès des autorités communales peut
s’affirmer.
1. AXe gestionnAire
Ce premier axe concerne directement les gestionnaires de sites funéraires.
Deux notions d’importance :
- Un encadrement de tout projet pour la création, l’extension et la
réaffectation des cimetières (L 1232-2 à 1232-7).
- La volonté de rétablir une gestion effective des sites funéraires, entre
autres points par l’uniformisation des durées concessionnaires (entre
10 et 30 ans)(L 1232-8), la révision des règlements-taxes communaux
(L 1232-9), l’obligation d’affichage des anciennes concessions à
perpétuité (L 1232-10) ou encore le rappel de l’obligation à disposer,
dans chaque cimetière, d’un ossuaire.
Mais ce n’est pas la seule portée qu’il faille retenir : si l’ossuaire est défini
tel “monument mémoriel fermé” (L 1232-21), c’est bien que le législateur
a tenu à ce qu’à l’aspect technique de ces structures communales
s’ajoutent immanquablement les dimensions mémorielle et patrimoniale.
L’ossuaire, monument visible, offert à la mémoire de la population par
la volonté communale, transcrit avec quel respect les gestionnaires
communaux considèrent et leurs prédécesseurs, et leurs contemporains.
Concernant ce point précis, il est évident qu’il y a matière à réflexion pour
des structures adaptées, passant par la réaffectation d’anciens caveaux
surmontés de monuments en petit granit – ce qui implique, peu ou prou,
pour les tailleurs de pierres, des actes de restauration – jusqu’à la création
de structures résolument contemporaines, respectueuses des sites et des
matériaux lithiques en place.
1. Ossuaire du cimetière communal de Mons. Cette structure obligatoire, aménagée par
la réaffectation d’un monument ancien (sépulture d’importance historique locale), a
demandé la collaboration avec les milieux professionnels, tant en termes de restauration,
de nettoyage que de fournitures et de mises en place de matériaux. Dire qu’il y a une
belle possibilité pour les tailleurs de pierre qui se concentreront sur ce créneau n’est que
répéter une évidence. (© XDfl)
Knekelhuis op de gemeentelijke begraafplaats van Bergen. Voor deze verplichte
structuur, verbouwd om een nieuwe bestemming te geven aan een oud monument
(grafzerk van lokaal historische waarde), werd beroep gedaan op professionelen, zowel
voor de restauratie, de reiniging als voor de levering en plaatsing van de materialen.
Hoeft het nog herhaald dat er hier vanzelfsprekend mooie kansen te grijpen vallen voor
steenhouwers die zich op deze markt willen richten ?
2. Parcelle d’inhumation des urnes (Quievrain). Exemplative d’une nouvelle pression
économique, ces petits monuments posent d’ores et déjà des questions. Perte de place,
disparité, problèmes techniques sont autant de thématiques auxquelles les communes
redeviennent attentives. Le nouveau décret, incitant les communes à revoir leurs
réglements communaux, devrait amener, dans de nombreux endroits, à mieux guider la
proposition des professionnels dès lors que des contraintes de coloris, de gabarits et de
hauteur sont en cours d’élaboration par les gestionnaires pour préserver la qualité de
leurs sites funéraires sur la durée. (© XDfl
1. Ossuaire du cimetière de La Buissière à Huy. Magnifique contre-exemple de ce qu’elle
devrait être, cette structure ne présente aucune marque de respect communal, aucun
souci mémoriel et, en fin de compte, aucune réflexion patrimoniale. (© XDfl)
Perceel voor het begraven van urnen (Quievrain). Deze kleine monumenten die een
nieuwe economische druk aantonen, roepen nu al vragen op. Ruimteverlies,
ongelijkheid, technische problemen behoren tot de vele thema’s waar de gemeenten
opnieuw aandacht voor hebben. Het nieuwe decreet dat de gemeenten aanspoort om hun
gemeentereglementen te herzien, zou op vele plaatsen moeten aanzetten tot een betere
begeleiding van het voorstel van de professionelen zodra er een dwang uitgeoefend
beseffen welke verantwoordelijkheid hij draagt in de ontwikkeling van deze
gemeentelijke gebieden, namelijk de kerkhoven.
Wat moeten we uit de tekst in zijn geheel meenemen? Er kunnen
vier hoofdlijnen uitgehaald worden. Bij elk ervan opent er zich
voor de natuursteenmiddens een taak van adviseur en gids bij de
gemeenteoverheid.
1. Het beHeer
Deze eerste hoofdlijn heeft rechtstreeks betrekking op beheerders van
begraafplaatsen.
Twee begrippen zijn belangrijk:
- Een kader voor elk project van creatie, uitbreiding en herbestemming
van begraafplaatsen (L 1232-2 à 1232-7).
- Een effectief herstelbeheer van de kerkhofsites, meer bepaald door het
gelijkstellen van de duurtijden van de concessies (tussen 10 en 30 jaar)
)(L 1232-8), het herbekijken van de gemeentereglementen- taksen (L
1232-9), het verplicht bekendmaken van oude altijddurende concessies
(L 1232-10) en verder het opnieuw aankaarten van de verplichting op
elk kerkhof een knekelhuis te voorzien.
Maar dat is niet het enige wat men moet onthouden: als het knekelhuis
een “gesloten herdenkingsmonument” (L 1232-21) genoemd wordt, dan
is het omdat de wetgever aan het technisch aspect van deze gemeentelijke
structuren zeker ook een vorm van herdenking en erfgoedkundige
betekenis wil toegevoegd zien. Het knekelhuis, een zichtbaar door de
gemeente ter beschikking gesteld monument tot nagedachtenis van de
bevolking, toont aan met hoeveel respect de gemeentelijke beheerders
hun voorouders en hun tijdgenoten bejegenen. Wat dit specifiek punt
betreft, kan er natuurlijk nagedacht worden over aangepaste structuren,
van bij het hergebruik van oude grafkelders bekleed met monumenten
in blauwe steen. – wat toch wat restauratiewerk meebrengt voor
steenhouwers – tot de creatie van volledig nieuwe structuren met respect
voor de sites en lytische materialen ter plaatse.
2 3 4
wordt op kleuren, modellen en hoogten om de kwaliteit van de begraafplaatsen op
lange termijn te handhaven. (© XDfl)
Knekelhuis van de begraafplaats van La Buissière in Hoei. Een treffend voorbeeld van
wat het niet moet zijn. Deze structuur geeft helemaal niet de indruk van gemeentelijk
respect, noch gedenkeniswaarde en uiteindelijk ook niet van enige erfgoedkundige
reflectie.
3. Ossuaire du cimetière communal de Comines. Collaboration fructueuse entre
la Commission communale de sauvegarde du patrimoine funéraire, les pouvoirs
communaux, un artiste et un tailleur de pierre, ce monument contemporain est tout à fait
surprenant par sa richesse symbolique. Ayant réintégré les restes d’un calvaire funéraire
disparu, cette œuvre mémorielle s’imprègne de l’histoire spécifique du lieu et reflète
bien ce que doivent devenir les ossuaires de nos cimetières : des espaces techniques
communaux mis au service de la mémoire collective. (© Ch. Bertouille)
Knekelhuis van het gemeentekerkhof van Comines. Dit hedendaags monument, het
resultaat van een vruchtbare samenwerking tussen de gemeentelijke commissie voor
de bescherming van het funerair erfgoed, de gemeenteoverheid, een kunstenaar en
een steenhouwer, is opmerkelijk vanwege zijn symbolische rijkdom. Men heeft er de
overschotten van een verdwenen kerkhofkruisweg in ondergebracht zodat dit œuvre
vervuld is van de specifieke geschiedenis van de plek en heel goed weergeeft hoe de
ossuaria van onze begraafplaatsen er uit moeten zien: technische gemeentelijke ruimten
in dienst van het collectief geheugen. (© Ch. Bertouille)
4. Ossuaire du cimetière communal d’Arlon. Aménagée par les services communaux dans
un monument d’importance historique locale, cette structure témoigne tout autant d’un
souci patrimonial que d’une recherche qualitative et économique pour des structures
communales qui ont une réelle visibilité au sein de la population. (© XDfl)
Knekelhuis op de begraafplaats van Aarlen. De structuur van deze verbouwing door de
gemeentediensten in een monument van lokaal historische waarde, getuigt zowel van
een erfgoedkundige bezorgdheid als van een kwalitatief en economisch streven naar
gemeentelijke structuren met een goede zichtbaarheid binnen de bevolking.
2010-1/4 - pierre & marbre - steen & marmer 5

2. AXe cinérAire
L’axe cinéraire est, entend-on, l’avenir du métier. Il est vrai que le décret,
rappelant (article L 12321-7) l’obligation de disposer des trois structures
cinéraires dans chaque site – une aire de dispersion, un columbarium et
une zone d’inhumation des urnes –, signale un réel créneau professionnel
à développer. Que ce soit en termes de production en matériaux
indigènes, de qualité et d’intégration des structures ou de réflexion sur des
monuments particuliers, il semble impératif que les milieux professionnels
se démarquent de l’offre standardisée actuelle. Quatre raisons à cette
remarque :
1. Si les zones d’inhumation des urnes sont encore rares en Wallonie,
l’obligation rappelée par le décret va entraîner leur augmentation.
En d’autres mots, l’offre standardisée n’a pas encore eu le temps
de s’enraciner dans les cimetières wallons, ce qui signifie que l’offre
spécifique n’est pas encore étouffée.
2. D’autre part, anticipant le mouvement et désireuses d’éviter la
minéralisation des zones sépulcrales comme c’est le cas dans de
nombreux sites d’inhumation, beaucoup de communes réfléchissent à
mieux réglementer ces zones cinéraires. Cela supposera, d’ores et déjà,
des réglementations monumentales strictes concernant les gabarits,
les coloris, les élévations, etc.
3. Alors qu’on observe leur arrivée dans les catalogues de certaines
firmes, les columbariums privés aérien (hors-sol) (L 1232-2, §3) sont
interdits par le décret, cela suppose immanquablement une adaptation
de l’offre professionnelle en Wallonie.
4. Enfin l’article 13 de l’Arrêté du Gouvernement wallon implique la
sacralisation et la donnée qualitative des structures cinéraires collectives
(aires de dispersion et columbariums), ne fût-ce que par l’obligation de
disposer une stèle mémorielle sur les aires de dispersion. Il apparaît
évident que les professionnels de la pierre jouent à nouveau leur rôle
de conseilleurs avisés, tant pour la préservation de leur cadre de travail
que pour l’élaboration de structures adaptées aux besoins qualitatifs et
urbanistiques des communes.
Et preuve qu’une réflexion doit être posée dès à présent, conscient
de la tendance globale de la population pour l’incinération, le décret
inscrit la possibilité de créer des cimetières strictement cinéraires, mais
aussi de les inscrire dans d’anciens sites abandonnés (L 1232-2). Dans
ce cas également, les métiers de la pierre semblent aussi bienvenus
qu’incontournables pour proposer un patrimoine contemporain adapté
au souci de préservation de la spécificité de ces lieux.
3. AXe iDentitAire
De nouvelles formes de deuil sont apparues dans nos sociétés, il fallait
en tenir compte. Si les obligations mémorielles – stèles pour les aires de
dispersion et les ossuaires (agw, art.13) – résoudront les demandes les plus
communes, d’autres, plus spécifiques, ont été très précisément analysées.
Par exemple, le rappel du statut des cimetières, espaces communaux
neutres (L 1232-2), implique une obligation de réponse aux demandes
de communautés particulières, tout en refusant un compartimentage
strict des sites.
6 pierre & marbre - steen & marmer - 2010-1/4
2. Crematie
Het ziet er naar uit dat hier de toekomst van het beroep ligt. Het decreet
herhaalt (artikel L 12321-7) de verplichting om op elke begraafplaats drie
crematiestructuren te voorzien – een verstrooiingsweide – een columbarium
en een zone voor de begraving van urnen – en het schept duidelijk
professionele afzetmogelijkheden die kunnen ontwikkeld worden. Of het
nu gaat over de productie van inlandse materialen, kwaliteit en integratie
van structuren of reflectie over speciale monumenten, het is duidelijk dat
beroepsmensen afstand moeten doen van het huidige gestandaardiseerde
aanbod. Hier zijn vier redenen voor:
1. De zones voor het begraven van urnen waren tot hiertoe eerder
zeldzaam, maar door het feit dat de verplichte voorziening wordt
herhaald in het decreet, zal hun aantal toenemen. Met andere
woorden, het gestandaardiseerd aanbod zit er nog niet ingebakken
door de tijd en het specifiek aanbod is dus nog niet onderdrukt.
2. Vooruitlopend op deze ontwikkeling en om de mineralisatie van de
begraafzones te vermijden, denken vele gemeenten er anderzijds
over na om deze crematiezones beter te reglementeren, zoals strikte
regelgeving rond modellen, kleuren, hoogten enz…
3. Hoewel sommige firma’s ze almaar meer opnemen in hun catalogi,
worden private columbaria in open lucht (bovengronds) (L 1232-2, §3)
verboden door het decreet, vandaar dat het professionele aanbod in
Wallonië dient aangepast.
4. Tot slot impliceert artikel 13 van het Besluit van de Waalse regering
het sacrale en kwalitatief gegeven van collectieve crematiestructuren
(verstrooiingsweiden en columbaria) al was het maar door de
aanwezigheid van een gedenkeniszuil op de verstrooiingsweiden.
Vanzelfsprekend wordt er van de professionelen uit de natuursteensector
verwacht dat zij hun taak van ervaren raadgever opnemen, zowel voor
het behoud van hun werkkader als voor de ontwikkeling van structuren
aangepast aan de kwalitatieve en stedenbouwkundige behoeften van
de gemeenten.
Dat het tijd is om ernstig na te denken blijkt uit het inspelen van het
decreet op de algemene tendens binnen de bevolking om te kiezen voor
lijkverbranding, door het mogelijk te maken louter cineraire kerkhoven te
creëren, maar ook om ze te voorzien op oude verlaten plaatsen (L 1232-2).
Hier komt de hulp van natuursteenberoepen te pas om een hedendaags
patrimonium voor te stellen met de nodige aandacht voor het behoud
van de specificiteit van deze plaatsen.
3. GelijkstellinG
In onze maatschappij zijn er nieuwe vormen van rouw ingetreden waar
men rekening dient mee te houden. Als de verplichtingen rond de
herdenking – zuilen voor verstrooiingsweiden en knekelhuizen (agw,
art.13) – een oplossing kunnen bieden voor de meest gemeenschappelijke
vragen, zijn er meer specifieke vragen die duidelijk werden geanalyseerd.
Bij voorbeeld, de herinnering aan het statuut van begraafplaatsen,
gemeentelijke neutrale ruimten (L 1232-2), houdt de verplichting
in het verzoek van speciale gemeenschappen in te willigen, maar een
gescheiden opstelling van de sites is uitgesloten.
5

5. Parcelle d’inhumation des urnes (Sombreffe). Exemples particulièrement intéressants d’une réglementation
communale stricte, les zones cinéraires de ce cimetière découlent d’un véritable plan directeur à long terme
plutôt que d’une analyse ponctuelle et sans encadrement. Le résultat est, logiquement, d’une autre qualité et
marque clairement l’intérêt du pouvoir gestionnaire pour l’avenir de son cimetière. (© XDfl)
Perceel voor het begraven van urnen (Sombreffe). Erg interessante voorbeelden van een strenge
gemeentereglementering. De cineraire zones op dit kerkhof resulteren meer uit een reëel richtplan op lange
termijn dan uit een nauwkeurige analyse zonder achtergrond. Het resultaat is logischerwijze van een gans andere
kwaliteit en het is duidelijk dat het bevoegd beleid heeft nagedacht over de toekomst van de begraafplaats.
(© XDfl)
6. Esquisse pour la création d’un cimetière cinéraire dans l’ancien cimetière paroissial de Celles (Faisme). Rendue
possible par le nouveau décret, l’implantation de structures cinéraires au cœur des sites anciens ou abandonnés
est une façon intelligente de revitaliser une aire dont l’oubli est souvent source d’insécurité voire d’accident. Il
semble évident que dans de tels projets, le dialogue avec les professionnels de la pierre peut être une garantie
qualitative. Les exemples qui fleurissent en Wallonie montrent clairement, à qui veut les observer et être attentif
à leur réalisation, combien un champ d’action important peut être retrouvé dans les cimetières, et cela contre une
production standardisée à l’excès. (© Bénedicte Lovinfosse, Qualité Village Wallonie)
Schets voor de inrichting van een begraafplaats voor de as op het oud parochiekerkhof van Celles (Faisme).
Aangezien het nieuw decreet de mogelijkheid daartoe schept, is de opstelling van structuren voor het begraven
van as in het hartje van oude of verlaten begraafplaatsen een intelligente vorm
van heropleving van een vergeten gebied waar het vaak onveilig is en waar er zelfs ongevallen gebeuren.
Voor dergelijke projecten kan een dialoog met vaklui uit het natuursteenmilieu een kwaliteitsgarantie zijn. De
voorbeelden in ontwikkeling in Wallonië geven duidelijk weer, als men de realisatie goed wil bekijken, wat voor
een belangrijk werkveld er op de begraafplaatsen te vinden is, en dit in het nadeel van een al te overdreven
gestandaardiseerde productie. (© Bénedicte Lovinfosse, Qualité Village Wallonie)
Cet axe inclut également la reconnaissance d’un deuil très particulier :
celui qui survient à la perte d’un fœtus (L 1232-17). Ici aussi, une
dimension patrimoniale est en formation : chaque cimetière devra,
idéalement, posséder un « quartier des étoiles », affecté à la dispersion et
à l’inhumation des fœtus nés sans vie entre le 106ème et le 180ème jour
de grossesse. Ici encore, un mobilier collectif adapté est à concevoir pour
répondre à ces obligations mémorielles.
4. AXe pAtrimoniAl
Reconnaissance officielle du patrimoine funéraire, cet axe fixe deux
notions qui devraient largement garantir le suivi des éléments sépulcraux
anciens dans l’ensemble des sites.
Premièrement, l’article L 1232-28 instaure l’obligation de disposer d’une
autorisation du gestionnaire de tutelle pour éliminer toute sépulture
antérieure à 1945. Ce point doit être connu par les professionnels
intervenant dans les sites funéraires puisque, légalement, une commune
ne peut plus, désormais, faire procéder au démontage de monuments
anciens par un entrepreneur local si elle ne dispose pas d’un document
régional l’y autorisant.
Ensuite, l’article L 1232-29 oblige, quant à lui, les pouvoirs communaux
à dresser une liste des sépultures d’importance historique locale, soumise
à l’accord du gestionnaire de tutelle, et garantissant la préservation des
monuments durant trente ans.
Ces mesures sont des incitants à la prise de conscience de la valeur
du patrimoine funéraire lui-même, mais également des solutions de
réaffectation et de gestion raisonnées diffusées par le SPW depuis plusieurs
années. Toutefois, il convient d’aller plus loin dans la réflexion. L’article
L 1232-29 est à lui seul un signal fort : puisqu’il y a « encadrement »
du patrimoine funéraire ancien, une demande pour des interventions
professionnelles sur les monuments se développera immanquablement.
Que ce soit en termes de restaurations – profondes ou partielles – ou en
termes d’aménagement (intégration de columbariums, modification des
épitaphes, etc.), la voie est largement ouverte pour une remise en valeur
du savoir-faire des praticiens.
sAns vouloir conclure
Ce premier décret régional, marque concrète de la transversalité de la
matière sépulcrale, transcrit une volonté très claire du gestionnaire de
tutelle de rétablir une gestion effective et cohérente des sites funéraires,
en connaissance de leur situation et en reconnaissance de leurs
caractéristiques. En termes patrimoniaux, il permet de garantir un meilleur
suivi patrimonial des sites funéraires anciens, tout autant qu’une réflexion
sur la qualité mémorielle des sites funéraires contemporains. Cela signifie
un triple champ d’action pour les métiers de la pierre :
1. Préserver et adapter le patrimoine ancien dans une gestion économique
contemporaine ;
2. Adapter le patrimoine contemporain aux desideratas communaux et
aux prescriptions légales tout en promouvant une qualité tant des
matériaux que des structures ;
3. Promouvoir des attitudes qui assureront la création d’un avenir pour
les sites.
Die invalshoek bevat eveneens de erkenning van een bijzondere soort
rouw: bij verlies van een embryo (L 1232-17). In dit geval is er ook een
patrimoniale dimensie in wording: elke begraafplaats zal bij voorkeur
over een “ sterrenkwartier” beschikken, bestemd voor het uitstrooien of
begraven van embryo’s die levenloos werden geboren tussen de 106e en
180e dag van de zwangerschap. Voor deze herdenkingsverplichtingen
kan er eveneens een aangepast collectief meubilair worden ontworpen.
4. erfGoedkunde
De officiële erkenning van het funerair erfgoed houdt twee bepalingen
in die ruimschoots zouden moeten volstaan voor het behoud van oude
grafelementen in het geheel van de sites.
Vooreerst voert artikel L 1232-28 de verplichting in de toestemming van
de voogdijbeheerder te verkrijgen voor het verwijderen van gelijk welk
grafteken van vóór 1945. Beroepsmensen die op begraafplaatsen werken
moeten dat weten, want voortaan mag een gemeente, wettelijk gezien,
geen oude monumenten meer door een plaatselijke aannemer laten
afbreken als ze niet over een gewestelijk document beschikt dat haar de
toestemming daartoe verleent.
En dan is er nog artikel L 1232-29 dat de gemeentelijke overheid verplicht
een lijst bij te houden van grafmonumenten van locale historische
waarde, die ter goedkeuring wordt voorgelegd aan de voogdijbeheerder,
en waardoor de monumenten gedurende dertig jaar beschermd zijn.
Door deze maatregelen gaat men zich rekenschap geven van de waarde
van het funerair erfgoed, maar ook van de ideeën rond de mogelijkheden
van herbestemming en een wijs bestuur die de SPW al sinds jaren
verspreidt. Maar men moet verder kijken. Artikel L 1232-29 betekent een
krachtig signaal op zich: vermits er een “kader” is voor het oud funerair
erfgoed zal er voor de monumenten automatisch beroep worden gedaan
op de beroepslui. Dat kan gaan over restauraties – al dan niet gehele
of gedeeltelijke – verbouwingen (integratie van columbaria, wijziging
van grafschriften, enz.), de weg ligt open naar de herwaardering van de
kennis van de vakman.
Zonder besluiten te willen trekken
Dit eerste gewestelijk Waals decreet, een concreet teken van de
transversale betrokkenheid bij de grafmaterie, wijst duidelijk op de
wil om het voogdijbeheer aan te zetten tot een effectief en coherent
beheer van de begraafplaatsen, met kennis van hun situatie en rekening
houdend met hun eigenheden. Op erfgoedkundig gebied zorgt het
decreet er voor dat oude begraafplaatsen beter opgevolgd worden,
en dat er wordt nagedacht over de kwaliteit van de nagedachtenis op
hedendaagse begraafplaatsen. Dit betekent een drievoudig actieveld
voor de natuursteenberoepen:
1. Het oud erfgoed beschermen en aanpassen voor een economisch
eigentijds beheer;
2. Het hedendaags erfgoed aanpassen aan de desiderata van de
gemeenten en aan de wettelijke voorschriften door kwaliteit aan te
raden zowel wat de materialen als de structuren aangaat;
3. Toekomstgerichte attitudes promoten voor de begraafplaatsen.
2010-1/4 - pierre & marbre - steen & marmer 7
6

Nombre de tailleurs de pierre ou de monumentistes s’avouent impuissants
à contrer la pression économique du prêt-à-porter funéraire, et c’est
en ceci que ce décret régional ouvre un jour nouveau. Posant les axes
d’un cadre efficace et structuré, il peut également être un formidable
outil, non pour des actes de résistance économique, mais bien pour une
revalorisation des professionnels de la pierre, soucieux de leur métier, dès
lors qu’il peuvent proposer des réponses de qualité aux questions des
communes devant se mettre en conformité avec la loi.
Que certaines communes se sentent démunies face à leurs obligations
sépulcrales – ou le soient effectivement – n’est sans doute pas étonnant,
même si on peut déplorer l’acculturation de certains gestionnaires pour
une matière de haute sensibilité. Par contre, il semble indispensable,
dès lors que le décret régional provoque un regain d’attention pour les
sites funéraires, que les métiers de la pierre soient attentifs et anticipent
dès à présent les nouvelles demandes qui s’annoncent par une réflexion
adaptée.
Le moment est venu de se rappeler que le cimetière est une vitrine tant
du pouvoir communal que du sérieux (ou du manque de sérieux) des
professionnels qui y interviennent. Sans doute est-il indispensable de
rétablir le dialogue entre les professionnels de la pierre et les gestionnaires
communaux. Ces deux niveaux d’intervention dans les cimetières ont
beaucoup à s’apprendre mutuellement, tant en termes de conseils
judicieux que de contraintes gestionnaires. « Encore faut-il que le pouvoir
local soit ouvert au dialogue » objecteront les milieux professionnels...
et les pouvoirs communaux de répondre « encore faut-il que les
professionnels soient pleinement conscients de la spécificité des lieux dans
lesquels ils interviennent et visent la qualité avant le profit ». Les deux
arguments sont valables, à n’en pas douter ; toutefois, ce premier décret
régional offre un cadre légal dans lequel ce dialogue est aussi essentiel
que réalisable. Ces deux niveaux ont leur responsabilité dans le devenir
des sites funéraires et le décret, par son objectif de gestion transversale et
dynamique de la matière, offre une occasion exceptionnelle pour remettre
en évidence l’apport concret de ceux qui ont une fierté du métier et un
amour du matériau. Cette reconnaissance se doit d’aller de pair avec une
conscience spécifique : la responsabilité des professionnels de la pierre est
de participer à la préservation factuelle de leur propre espace de travail et,
en fin de compte, de leur « carte de visite » la plus efficace.
8 pierre & marbre - steen & marmer - 2010-1/4
[février 2010]
Heel wat steenhouwers en monumentmakers voelen zich machteloos
tegenover de economische druk van kant-en-klare grafmonumenten,
en het gewestelijk decreet schept hier klaarheid in. Door invalshoeken
aan te reiken voor een efficiënt en gestructureerd kader, niet speciaal
bedoeld als wapen om economisch weerstand te bieden, maar wel als
een geweldig werktuig om de professionelen uit de natuursteenwereld,
begaan met hun vak, te revaloriseren. Zij kunnen immers kwaliteitvolle
suggesties aanreiken aan de gemeenten die zich in regel moeten stellen
met de wet.
Dat sommige gemeenten zich onbeholpen voelen ten aanzien van
hun verplichtingen – of het ook zijn – moet ons niet verwonderen,
zelfs als de gedweeë aanpassing van sommige beheerders in zo een
gevoelige materie valt te betreuren. Maar als het regionaal decreet
de begraafplaatsen meer op het voorplan brengt, dan is het absoluut
noodzakelijk dat de natuursteenberoepen meedoen en zich voorbereiden
op nieuwe aanvragen die er aankomen, te beginnen met een aangepaste
overpeinzing.
Het moment is gekomen om er aan te denken dat het kerkhof een
uitstalraam is, zowel van de gemeenteoverheid als van de ernst (of het
gebrek aan ernst) van de aannemers die er op werken. Het is duidelijk dat
er opnieuw een dialoog tot stand moet komen tussen de natuursteenvaklui
en de gemeentebeheerders. Die twee interventieniveaus op de
begraafplaatsen hebben van elkaar veel te leren, zowel wat oordeelkundig
advies als goedschiks beheer betreft. “ Maar dan moet de plaatselijke
overheid daarvoor ook vatbaar zijn” zal men in de beroepsmiddens
tegenwerpen… en de gemeenteoverheid, van haar kant, zal antwoorden
“ maar dan moeten de vaklui de specificiteit van de begraafplaatsen
waarop ze werken onderkennen en kwaliteit voorrang geven op profijt”.
Ze hebben beiden een goed argument, dat wel: toch schept dit regionaal
decreet een wettelijk kader waarbij deze dialoog van essentieel belang en
ook alle kansen krijgt. Deze twee niveaus zijn mede verantwoordelijk voor
de toekomst van de begraafplaatsen en het decreet is zodanig gericht op
een transversaal en dynamisch beheer dat het een unieke gelegenheid
is om een nieuw elan te geven aan de concrete samenwerking met
degenen die fier zijn op hun beroep en het materiaal koesteren. Deze
erkenning moet samengaan met een specifiek bewustzijn: het is aan
de professionelen uit de natuursteensector om hun bijdrage te leveren
aan de wezenlijke bescherming van hun eigen werkveld en, per slot van
rekening, aan het meest efficiënte “visitekaartje”.
7. Ossuaire du cimetière de La Buissière à Huy. Magnifique contre-exemple de ce qu’elle devrait être, cette structure ne présente aucune marque de respect communal, aucun souci
mémoriel et, en fin de compte, aucune réflexion patrimoniale. (© XDfl)
Knekelhuis van de begraafplaats van La Buissière in Hoei. Een treffend voorbeeld van wat het niet moet zijn. Deze structuur geeft helemaal niet de indruk van gemeentelijk respect,
noch gedenkeniswaarde en uiteindelijk ook niet van enige erfgoedkundige reflectie.
7

platen & tegels
in marmer - kalksteen - blauwe hardsteen - leisteen - graniet - traffi cstone
tranches & dalles
en marbre - pierre calcaire - pierre bleue -schiste - granit - traffi cstone
Politieke Gevangenenstraat 40
8530 Harelbeke, België/Belgique
T ++ 32 56 23 70 00
F ++ 32 56 23 70 02
www.beltrami.be
2010-1/4 - pierre & marbre - steen & marmer 9

TEChnIqUE / TEChnIEk
le tAcHAGe pAr oxydAtion
des GrAnites en fAçAde
La façade est, avec la toiture, l’élément du bâtiment le plus exposé aux
intempéries, aux agressions de l’environnement ainsi qu’aux salissures et
tachages divers. Le présent article aborde un cas particulier de tachage dans
des granites traités avant leur mise en oeuvre. Il propose des solutions pour
prévenir les désordres.
vlekvorminG door oxidAtie
op Gevels uit GrAniet
De gevel vormt samen met het dak één van de gebouwonderdelen die het
meest blootgesteld worden aan de weers- en omgevingsinvloeden, aan
vervuiling en aan vlekvorming allerhande. In dit artikel spitsen we de aandacht
toe op een bijzonder geval van vlekvorming op gevels uit voorbehandeld
graniet. Daarnaast worden er enkele oplossingen voorgesteld om dergelijke
schade te vermijden.
En ce qui concerne la pierre naturelle, on distingue le tachage dit interne,
dû à la réaction de certains constituants de la pierre, et le tachage externe,
provoqué par un contact avec un produit potentiellement tachant. Le
tachage interne peut être subdivisé en deux types :
• le tachage de type I, lié à la présence de sels de fer et résultant de
l’oxydation de minéraux métalliques, micas ou carbonates présents
dans certaines pierres
• le tachage de type II, lié à la présence de matières organiques.
Nous abordons ici un cas particulier de tachage de type I apparaissant
dans des granites traités avant mise en oeuvre. Ce tachage se manifeste
selon la taille des sels de fer :
• soit sous la forme de ‘piqûres’ ou de taches brun rouille, dans le cas de
minéraux de grande dimension
• soit sous la forme d’un voile diffus allant du jaune au brun, dans le cas
de très petits minéraux finement dispersés.
Ces deux formes de tachage par oxydation, que l’on rencontre dans de
nombreuses pierres et principalement dans certains granites et basaltes,
sont souvent difficiles à éliminer de façon sûre et durable.
10 pierre & marbre - steen & marmer - 2010-1/4
D. nicaise
Dr. sc., chef du laboratoire ‘Minéralogie et
Microstructure’, CSTC
Dr. wet., laboratoriumhoofd, laboratorium
‘Mineralogie en microstructuur’, WTCB
p. steenhoudt
Ir., chef de projet, laboratoire ‘Chimie du
bâtiment’, CSTC - Rieure
Ir., projectleider, laboratorium ‘Bouwchemie’,
WTCB
Bij natuursteen wordt er een onderscheid gemaakt tussen
interne vlekvorming, veroorzaakt door de reacties van bepaalde
steenbestanddelen, en externe vlekvorming, teweeggebracht door een
contact met een mogelijk vlekvormend product. De interne vlekvorming
kan verder onderverdeeld worden in twee types :
• vlekvorming van type I, te wijten aan de aanwezigheid van ijzerzouten.
Dit verschijnsel is het gevolg van de oxidatie van de ijzerhoudende
mineralen, mica’s of carbonaten die vervat zitten in de natuursteen
• vlekvorming van type II, te wijten aan de aanwezigheid van organisch
materiaal.
Dit artikel gaat dieper in op de vlekvorming van type I die verschijnt
op gevels uit voorbehandeld graniet. Deze vlekvorming kan zich op
verschillende manieren manifesteren, naargelang van de afmetingen
van de ijzerzouten :
• ofwel onder de vorm van roestbruine ‘punten’ of vlekken bij mineralen
met grote afmetingen
• ofwel onder de vorm van een diffuse geel tot bruine waas indien het
gaat om zeer kleine en goed verspreide mineralen.
1

Le cas étudié concerne un granite, en l’occurrence d’origine chinoise,
de teinte claire posé en façade, dont l’analyse microscopique a révélé la
présence d’importantes quantités d’oxydes et d’hydroxydes de fer et de
manganèse. Selon l’information reçue, ce granite aurait été traité à l’acide
chlorhydrique (HCl) ainsi qu’à l’eau oxygénée (H2O2).
Ces traitements sont effectués en carrière par trempage des tranches
dans un bain d’acide chlorhydrique, puis d’eau oxygénée, afin de bloquer
le tachage dans la pierre. Ils auraient pour effet d’accélérer l’oxydation des
sels de fer par l’HCl et de blanchir la surface extérieure de la pierre par
l’H2O2. Cependant, pareils traitements ne sont pas anodins lorsque les
pierres ne sont pas abondamment rincées à l’eau claire et immédiatement
séchées pour en éliminer les produits de traitement.
En effet, l’analyse au microscope électronique à balayage (SEM) a révélé
la présence de chlore (Cl) à la surface des pierres. Celle-ci témoigne d’une
élimination insuffisante des traitements acides et peut conduire à la
corrosion des pièces d’ancrage des dalles, avec pour corollaire :
• d’une part, un risque de diminution de leurs caractéristiques
fonctionnelles (résistance mécanique moindre)
• d’autre part, un tachage de la pierre à la périphérie des pièces d’ancrage;
les ancrages en acier inoxydable s’avèrent en effet particulièrement
sensibles à la présence de chlorures.
L’évaporation lente de l’eau (eau de pluie ou eau de rinçage après
traitement au HCl et au H2O2) permet la migration en surface des
produits d’oxydation présents dans la masse, entraînant un tachage brun
rouille assez peu de temps après la pose. Les façades sud-ouest, c’est-àdire
davantage exposées à la pluie, trahissent d’ailleurs un tachage plus
important et plus intense. La couleur claire du granite accentue encore
l’aspect inesthétique du phénomène.
comment se prémunir contre De tels DésorDres ?
Dans la mesure où les traitements évoqués n’apportent pas une protection
durable contre les risques de tachage par oxydation et présentent dans
certains cas un risque de corrosion des ancrages, il nous semble indiqué
de ne pas opter pour des pierres conditionnées de cette manière.
Si le maître d’ouvrage souhaite réduire au minimum les risques de tachage
par oxydation pour une application en façade, il convient de choisir une
pierre naturellement peu sensible à ce phénomène.
La sensibilité à l’oxydation (tachage de type I) peut être évaluée en
laboratoire en exposant la pierre à une série de cycles thermiques. A
l’issue du test, un code est attribué selon l’ampleur du tachage. Cette
méthode fera prochainement l’objet d’une nouvelle norme européenne.
Une analyse pétrographique préalable du matériau (conformément à la
norme NBN EN 12407) sur des échantillons judicieusement choisis permet
également de mettre en évidence la présence de minéraux oxydants. Il
reste par ailleurs essentiel que l’exploitant précise la nature des traitements
que la pierre naturelle aurait subis.
L’élimination durable de ces traces est souvent difficile. Toutefois, dans
bien des cas, il est possible d’atténuer sensiblement le phénomène, voire
de l’éliminer par un nettoyage au moyen d’une solution à base d’acide
oxalique et de bifluorure d’ammonium. Il faut néanmoins tenir compte du
fait que l’application de ces produits doit se faire de manière prudente et
qu’on ne peut exclure la réapparition progressive du phénomène.
1. Concentration en minéraux bruns à l’origine du
tachage, d’autant plus visible que la pierre est humidifiée
(à droite). On observe également un liseré blanc (flèche)
de quelques millimètres qui correspond probablement au
traitement à l’H2O2.
1. Concentratie van bruine mineralen die verantwoordelijk
zijn voor de vlekvorming. Dit springt sterker in het oog
als de steen vochtig is (rechts). Men ziet eveneens een
witte boord (pijl) van enkele millimeters breed, die
waarschijnlijk terug te voeren is tot de behandeling met
H2O2.
Dergelijke vlekvorming door oxidatie komt voor in tal van
natuursteensoorten (met name in graniet en basalt) en kan slechts
moeilijk op veilige en duurzame wijze verwijderd worden.
In het onderzochte geval ging het om een gevel uit lichtgekleurd Chinees
graniet, dat volgens de microscopische analyse een grote hoeveelheid
ijzeroxiden, ijzerhydroxiden en mangaan bevatte. Uit de ontvangen
informatie bleek verder dat het een voorbehandeling gekregen had met
zoutzuur (HCl) en zuurstofwater (H2O2).
Deze behandelingen vinden plaats in de groeve, alwaar de platen
achtereenvolgens ondergedompeld worden in een bad met zoutzuur en
zuurstofwater, om de vlekvorming in de steen te blokkeren. Ze zouden
moeten leiden tot een snellere oxidatie van de ijzerzouten door het HCl
en tot een verbleking van het buitenoppervlak van de steen door het
H2O2. Deze behandelingen houden evenwel risico’s in wanneer de steen
achteraf onvoldoende afgespoeld wordt met zuiver water en men nalaat
de steen af te drogen om de behandelingsproducten te verwijderen.
De analyse met een scanning-elektronenmicroscoop (SEM) heeft
immers aangetoond dat er chloor (Cl) aanwezig was aan het
steenoppervlak. Dit duidt op een ontoereikende verwijdering van de
zure behandelingsproducten, wat kan leiden tot de corrosie van de
verankeringen van de steen. Dit kan gepaard gaan met :
• een vermindering van de functionele karakteristieken (bv. vermindering
van de mechanische sterkte) enerzijds
• het ontstaan van vlekken in de buurt van de verankeringen anderzijds.
Vooral verankeringen uit roestvrij staal blijken gevoelig te zijn voor de
aanwezigheid van chloriden.
Door de trage verdamping van het water (regenwater of spoelwater van de
behandeling met HCl en H2O2) in de steen, kunnen de oxidatieproducten
vanuit de massa naar het oppervlak migreren, zodat er vrij kort na de
plaatsing roestbruine vlekken kunnen optreden. Op gevels met een
zuidwestelijke oriëntatie, die sterker blootgesteld zijn aan de regen, merkt
men overigens op dat de gevormde vlekken groter en intenser zijn. Indien
het graniet lichtgekleurd is, zal dit onesthetische verschijnsel nog sterker
in het oog springen.
derGelijke sCHade vermijden
Vermits voornoemde behandelingen geen duurzame bescherming
bieden tegen het risico op vlekvorming door oxidatie en in bepaalde
gevallen aanleiding geven tot de corrosie van de verankeringen, lijkt het
ons aangewezen om het gebruik van steensoorten die op deze wijze
voorbehandeld werden, achterwege te laten.
Om het risico op vlekvorming door oxidatie op gevelbekledingen te
vermijden, opteert de bouwheer best voor een steensoort die van nature
minder gevoelig is voor dit fenomeen.
De gevoeligheid voor oxidatie (vlekvorming van type I) kan beoordeeld
worden in het laboratorium door de steen te onderwerpen aan een
reeks thermische cycli. Na afloop hiervan wordt er een code toegekend,
afhankelijk van de vastgestelde schade. Deze methode zal binnenkort aan
bod komen in een nieuwe Europese norm.
De aanwezigheid van oxiderende mineralen kan ook aangetoond worden
door een voorafgaandelijke petrografische analyse (volgens de norm NBN
EN 12407) op een aantal oordeelkundig gekozen proefstalen. Indien de
natuursteen voorbehandeld werd, dient de verdeler steeds de aard van de
behandeling aan te geven.
De duurzame verwijdering van dergelijke oxidatiesporen is niet zo
eenvoudig. Niettemin kan dit verschijnsel meestal gevoelig getemperd of
zelfs volledig weggewerkt worden door een reiniging met een oplossing
op basis van oxaalzuur en ammoniumbifluoride. Men dient evenwel
rekening te houden met het feit dat de toepassing van deze producten
met de nodige omzichtigheid dient te gebeuren en dat de progressieve
wederverschijning van dit fenomeen niet uitgesloten is.
2010-1/4 - pierre & marbre - steen & marmer 11

ACTUALITE / ACTUEEL
lA Journee d’etude lors de stone
expo 2010 fut un succes
studiedAG tiJdens stone expo 2010
wAs een succes
Comme déjà mentionné dans notre édition précédente, le Salon Stone
Expo s’est tenu pour la troisième fois les 23, 24 et 25 janvier 2010 dans le
hall des expositions de Flanders Expo à Gand (Sint-Denijs-Westrem).
Suite au succès des deux premières éditions, la Fédération des Entrepreneurs
de la Pierre Naturelle avait décidé d’être présente, y disposant de son
propre stand.
Etaient aussi présents sur notre stand, le CSTC. Le CSTC était à la
disposition de tous pour toute information concernant la pose de
carreaux céramiques ou toute question concernant les marbres ou les
pierres naturelles.
Le lundi 25 janvier, la Fédération de la Pierre Naturelle a organisé
en collaboration avec la la Fédération des carreleurs et mosaïstes
une après midi d’étude. Ce séminaire fut suivi par nonante
personnes.
Les participants furent accueilli par Julien Capiau Président de la
FECAMO.
Pour débuter, Madame ir. Tinne Vangheel (C.S.T.C) donna quelques
explications concernant les publications ‘on-line’ du CSTC. Il est évident
que ce site web qui contient une mine d’or d’informations, est bien
souvent méconnu de nos membres. Ces explications étaient de toute
évidence très utiles pour les entrepreneurs présents.
Ensuite, la parole fut donnée à Monsieur ir. Fabrice de Barquin
(C.S.T.C.), à notre administrateur, Emile Buzin (Fédération des
Entrepreneurs de la Pierre Naturelle), et à Peter Goegebeur (S.A.
SLASH, Veldegem), qui s’attelèrent à montrer un certain nombre de
malfaçons à partir d’exemples tirés de la réalité.
L’attention fut portée sur la problématique des pierres agglomérées à
base de résine, l’exécution des chapes ainsi que le tachage des façades en
granit et de jaunissement des marbres blancs.
Les différents sujets engendrèrent de nombreuses questions de la part
des participants.
La conclusion de cette après midi fut présentée par Monsieur Robert De
Battice, Président de la Confédération Construction Pierre Naturelle.
La séance d’information fut suivie par une réception sur le stand et
fut aussi l’occasion de présenter la nouvelle publication du Manuel du
Carreleur édité par le FFC.
12 pierre & marbre - steen & marmer - 2010-1/4
Zoals reeds vermeld in onze vorige uitgave, ging het salon STONE EXPO
voor de derde maal door op 23, 24 en januari 2010 in de Flanders Expo
hallen te Gent (Sint-Denijs-Westrem).
Na het succes van de twee eerste uitgaven was De Federatie van
Aannemers van Natuursteenbewerking vertegenwoordigd met een eigen
stand.
Ook het WTCB was aanwezig en stond ter beschikking voor alle informatie
betreffende keramiektegels, marmer en natuursteen.
Op maandag 25 januari organiseerde De Federatie van Aannemers
van Natuursteenbewerking – in samenwerking met de Federatie
van de tegelzetters - een studienamiddag, die werd bijgewoond
door een 90-tal personen.
De deelnemers werden er verwelkomd door dhr. Julien Capiau, voorzitter
van Fecamo.
Vervolgens gaf ir. Tinne Vangheel (W.T.C.B.) enige uitleg bij de on-line
publicaties van het WTCB. Het is inderdaad zo dat deze website een schat
van informatie bevat, die niet altijd voldoende bekend is bij onze leden.
Enige tekst en uitleg was hierbij dus zeker op zijn plaats.
Daarna werd het woord gegeven aan dhr. ir. Fabrice de Barquin (W.T.C.B.),
onze bestuurslid Emile Buzin (Federatie van de Natuursteen) en Peter
Goegebeur ( N.V. SLASH, Veldegem), die een aantal voorbeelden van
gebrekkige uitvoering uit de praktijk toelichtten.
Veel aandacht werd besteed aan de maatvastheid van harsgebonden
agglomeraattegels, aan de vlekvorming op gevels uit graniet en aan het
fenomeen van verkleuring van witte marmers.
De behandelde onderwerpen lokten heel wat vragen los bij de talrijke
aanwezigen.
Na het vragenuurtje, werd het slotwoord gegeven door dhr. Robert De
Battice, voorzitter van de Confederatie Bouw Natuursteen.
Na de studienamiddag werd een drankje aangeboden op onze stand,
waar ook het eerste deel van de nieuwe uitgave van het Handboek van
de Tegelzetter werd voorgesteld.

Chers amis, chers collègues, nous sommes réunis ici aujourd’hui par un amour
commun de notre métier, par le souci de satisfaire nos clients et de produire un
travail se distinguant par sa beauté.
Dans ce domaine, la pierre naturelle reste un matériau de choix pour les
revêtements de sol. Elle à sa place aussi bien dans des intérieurs classiques ou
elle est reine depuis toujours que dans les créations contemporaines les plus
novatrices.
Elle offre une palette de couleur infinie, couvrant la gamme complète du prisme.
Bien employée, elle résiste à tous les usages et est indémodable, il existe
quantités de sol en pierres ayant plusieurs siècles et dont la beauté nous surprend
toujours.
Cependant, l’offre augmente sans cesse, le commerce mondial ayant supprimé
les frontières, on voit sur le marché des pierres issues des quatre coins du
monde, étoffant la gamme des couleurs et ouvrant de nouvelles perspectives
architecturales. Le revers de la médaille est une méconnaissance par nos poseurs
de ces nouveaux produits.
La pierre est un matériau naturel, avec une infinité de variation d’aspect (ce qui
fait son charme ) mais aussi de caractéristiques physiques et chimiques moins bien
connues, surtout lorsqu’il s’agit de matériaux importés et jusque là peu utilisé
dans nos régions.
Suite à cette méconnaissance et à des interactions avec les produits de pose, des
problèmes peuvent survenir.
Parmi ceux-ci, les problèmes de réaction à l’eau en général et de tachage en
particulier constituent la source la plus fréquente de plaintes.
Sans eau pas de pose ; elle est nécessaire à la mise en œuvre des mortiers et colles,
elle hydrate le ciment, dissout les adjuvants, permet de nettoyer les dalles posées,
elle est indispensable.
Mais, seule ou en association avec les alcalis du ciment, elle dissout et transporte
des matières organiques, elle oxyde les sels de fer en particulier les pyrites, elle
intervient dans la formation de minéraux secondaires tel le gypse, elle est présente
partout ou des taches apparaissent.
Cette eau peux venir de la pose, parfois de conduites non étanches, d’infiltrations,
de remontées capillaires, mais dans tout les cas de figure, le premier concerné, celui
vers lequel le client va se tourner, c’est le poseur, c’est à dire vous,… moi,… nous.
Il était donc important de faire le point sur l’état de nos connaissances et de
partager avec vous quelques exemples qui vous évoqueront certainement des cas
que vous avez connus un jour ou l’autre.
Le tachage par dissolution de matière organique, il concerne surtout les roches
sédimentaires organiques : pierres blanches, pierres bleues, etc.…c’est très
spectaculaire mais en général facile à traiter, eau oxygénée, hypochlorite de
soude (eau de javel)
Le tachage par oxydation des sels de fer, le plus délicat, il concerne en grande
partie les marbres cristallins type carrare, mais il peu se présenter dans d’autres
pierres contenant de la pyrite comme les marbres du jura, il peu entraîner un
changement complet de la couleur, les veines bleutées devenant jaune rouille.
Un autre effet induit par le précédent est la libération d’acide sulfurique qui en
se combinant à la calcite produit du gypse, lequel gypse détruit la structure de la
surface en se formant et enlève le poli.
Il existe des traitements curatifs à ces problèmes, mais ils sont onéreux, ne sont
efficace que si la source d’humidité à été détectée et supprimée et amènent des
effets secondaires comme la disparition du poli et ne concerne que la surface sur
peu de profondeur. L’entretien normal à l’eau peu faire réapparaître rapidement
de nouvelles taches.
Que faire pour remédier à cela ?
L’histoire nous apprend que lors de la construction de Saint Petersbourg, les
maçons russe ont utilisé à profusion la vodka lors du gâchage des mortiers. N’est
ce pas une voie à explorer ?
En France, à l’instigation de l’institut de la pierre de Rodez, des tests ont été
réalisés avec du vin rouge ; les résultats furent décevants. La sagesse populaire
l’avait pressenti en parlant avec justesse de « gros rouge qui tache » Des essais
in situ ont été réalisés avec du vin blanc et les résultats sont encourageant. On
notera cependant une quantité nettement supérieure à l’eau pour réaliser un
mortier correct, les chantiers ont en effet consommé le nouveau liquide dans
la proportion de 2/1 par rapport au poids du ciment, cependant le surcoût est
compensé par une ambiance excellente sur le lieu de travail, le taux d ‘absentéisme
à chuté dans des proportions remarquables.
Et en Belgique ?
Le CSTC planche actuellement sur le sujet . Des études sont menées sur l’utilisation
de la blanche de Hoegaarden pour remplacer l’eau, la blonde et la brune ayant
été écarté pour leur propension à faire des taches de même couleur. Les résultats
seront publiés dans la revue bières et marbre de Wallonie du mois de mars 2010.
En résumé, rien n’est perdu, si nous savons éviter l’eau, nous éviterons tous ces
problèmes de taches dans l’avenir.
Emile Buzin
Beste vrienden, beste collega’s,
Vandaag zijn we samen gekomen omdat we de liefde voor ons vak gemeen
hebben en met dezelfde dingen begaan zijn, namelijk onze klanten tevreden
stellen en mooi en goed werk afleveren.
Op dat vlak blijft natuursteen het materiaal bij uitstek voor vloerbedekkingen. Hij
past zowel in klassieke interieurs, waar hij altijd al de beste is geweest, als in de
meest vernieuwende creaties van nu. Hij biedt een eindeloos kleurenpalet dat het
ganse gamma van het spectrum omvat.
Bij een perfecte uitvoering, is hij bestand tegen alle gebruiksvormen en hij is
modebestendig; er zijn tal van stenen vloeren uit vroegere eeuwen waarvan de
schoonheid ons blijft verbazen.
Het aanbod neemt nochtans almaar toe; de wereldhandel heeft de grenzen
afgeschaft en op de markt verschijnen stenen uit alle hoeken van de wereld
die het kleurengamma verrijken en nieuwe architecturale perspectieven openen.
De keerzijde van de medaille is dat onze plaatsers niet vertrouwd zijn met deze
nieuwe producten.
De steen is een natuurlijk materiaal met een oneindige variatie qua uitzicht
(wat hem zo aantrekkelijk maakt) maar hij bezit ook minder gekende fysieke en
chemische eigenschappen, vooral dan de ingevoerde materialen die totnogtoe
nog maar weinig gebruikt werden in onze streken.
De miskenning van die materialen en de wisselwerking met de plaatsingsproducten
kunnen voor problemen zorgen.
De problemen ontstaan door de reactie op water, meer bepaald de vlekvorming,
geven de meeste aanleiding tot klachten.
Zonder water geen plaatsing; er is water nodig voor het aanbrengen van de
mortel en de lijm, om cement te blussen, hulpstoffen op te lossen, geplaatste
tegels te reinigen, water is echt onontbeerlijk.
Maar alleen of samen met het loogzout van het cement lost het op en draagt het
organische stoffen over, het oxideert het ijzerzout, meer bepaald het pyriet, het
draagt bij tot de vorming van secundaire mineralen zoals gips, het bevindt zich
overal waar vlekken verschijnen.
Dit water komt misschien voort van het plaatsen, of van waterdoorlatende
leidingen, infiltraties, capillaire opstijging, maar in elke denkbeeldige situatie zal
de klant zich vooreerst tot de plaatsers richten, dat wil zeggen u,…ik,…wij...
Het was dus nodig de balans van onze kennis op te maken en samen met u
enkele voorbeelden te bekijken die u zeker zullen doen denken aan gevallen die
u zelf ooit hebt meegemaakt.
Vlekvorming door oxydatie van organische stoffen komt vooral voor bij
sedimentair gesteente: witte steen, blauwe steen, enz… heel indrukwekkend,
maar over het algemeen gemakkelijk te behandelen, zuurstofhoudend water,
hypochloriet van soda (bleekwater).
Vlekvorming door oxydatie van ijzerzout, de moeilijkste, komt grotendeels voor
bij kristallijnmarmer, van het Carrara type, maar stenen die pyriet bevatten zijn
er ook gevoelig voor, zoals het Jura marmer. De kleur kan er helemaal door
verbrod worden, blauwachtige aders worden roestgeel. Een ander effect dat uit
het vorige voortvloeit, is de ontwikkeling van zwavelzuur dat, in combinatie met
het kalkspaat, gips produceert dat tijdens het vormingsproces de structuur van
het oppervlak tenietdoet en de glans wegneemt.
Er bestaan goede behandelingen voor deze problemen, maar ze zijn erg duur en
werken alleen als de oorzaak van de vochtigheid gevonden en verdwenen is en
ze hebben negatieve bijwerkingen, bvb. op de glans. Bovendien is er slechts een
geringe dikte van het oppervlak betrokken zodat er bij een normaal onderhoud
met water al snel nieuwe vlekken tevoorschijn zouden kunnen komen.
Wat kunnen wij hiertegen doen?
De geschiedenis leert ons dat tijdens de bouw van Sint Petersburg, de Russische
metsers overvloedig wodka gebruikten bij het aanmaken van de mortel.
Misschien moeten we dat eens uitproberen?
In Frankrijk werden, op aanraden van het instituut van de steen van Rodez, testen
uitgevoerd met rode wijn; de resultaten vielen tegen. De volkswijsheid had het al
aangegeven door terecht te spreken van “zware rode maakt vlekken”. Er werden
in situ testen met witte wijn gedaan en die uitslagen waren bemoedigend. De
hoeveelheid zal wel veel hoger moeten zijn dan die van het water, wil men
een onberispelijke mortel verkrijgen; op de werven was de verhouding van het
verbruik van de nieuwe vloeistof tot het gewicht van het cement: 2/1.
En in België?
Het WTCB is er mee bezig. Er zijn studies aan de gang over het gebruik van
de witte van Hoegaarden ter vervanging van water; de bruine en de witte
kwamen niet in aanmerking vanwege hun neiging vlekken van dezelfde kleur
te veroorzaken. De uitslag zal bekendgemaakt worden in het tijdschrift bier en
marmer van Wallonië van de maand maart 2010.
Samengevat, er is nog niets verloren, als we het water kunnen vermijden, kunnen
wij in de toekomst ook al die vlekkenproblemen vermijden.
Emile Buzin.
2010-1/4 - pierre & marbre - steen & marmer 13

ACTUALITE / ACTUEEL
fossoyeurs
entrepreneur
qui est qui ?
une Action de l’AssociAtion
lieGeoise des tAilleurs de
pierres mArbriers
un Aboutissement Heureux
Les faits :
2 ouvriers communaux affectés aux cimetières communaux ( fossoyeurs
) de l’entité de Beyne- Heusay et ayant un registre de commerce pour
activités complémentaires à savoir : travaux de maçonnerie ainsi que vente
et placement de monuments funéraires ; pratiquent le commerce de vente
et pose de monuments dans les différents cimetières de la région.
Le problème :
Les ouvriers, du fait de leur double casquette ( d’une part agents
communaux toujours présents dans les cimetières et d’autre part
entrepreneurs spécialisés dans la vente et pose de monuments auraient
acquis un quasi monopole pour les travaux funéraires sur la commune
de Beyne
L’action :
L’association de Liège s’est plainte par 2 fois auprès du collège échevinal
de Beyne.
Le commerce réalisé par des agents communaux ayant une double
casquette posait un véritable problème de concurrence déloyale.
Etonnement le pouvoir communal a réagi de façon très positive et une
réunion avec le bourgmestre accompagné du secrétaire communal
a eu lieu lors d’un conseil d’administration de l’association. Le débat
bien qu’animé fut toujours courtois et respectueux pour les parties
concernées.
Résultat :
Le collège communal de Beyne-Heusay, lors de la séance du 1/2/2010
a décidé après enquêtes et débats contradictoires d’accorder à ses 2
ouvriers communaux l’autorisation d’effectuer des travaux de maçonnerie
ainsi que vendre et poser des monuments funéraires en dehors des heures
de service et pour leur propre compte.
Rien n’a donc changé, pas de désespoir précoce il faut continuer et lire
que cet accord est limité ;
Lesdits travaux ne pourrons jamais être réalisés directement ou par
personnes interposées dans les cimetières de l’entité de Beyne-Heusay.
En clair : INTERDICTION DE VENDRE ET PLACER UN MONUMENT
FUNERAIRE DANS UN CIMETIERE DE L’ENTITE DE BEYNE-HEUSAY POUR
CES 2 OUVRIERS COMMUNAUX.
Conclusion :
La ténacité des efforts entrepris par l’association liégeoise a porté ses
fruits.
Il nous faut rester attentifs à ce genre de problème, ne subissons pas les
événements, actions, troubles, changements sans en parler et débattre.
La démonstration est véritablement qu’ensemble nous sommes plus
forts
Robert De Battice
14 pierre & marbre - steen & marmer - 2010-1/4
GrAfdelvers
AAnnemers
wie is wie ?
Actie vAn de luikse
vereniGinG vAn steenHouwers
en mArmerbewerkers
met een Goed einde
De feiten:
2 gemeentewerknemers aangesteld voor de begraafplaatsen (grafdelvers)
van de entiteit Beyne-Heusay die in het handelsregister zijn ingeschreven
voor de bijkomende activiteiten van metselwerken en verkoop en plaatsing
van grafmonumenten, drijven handel in het verkopen en plaatsen van
monumenten op de verschillende kerkhoven van de streek.
Probleemstelling
Vermits die werknemers twee petten ophebben (enerzijds
gemeenteambtenaren met taken die zich op de begraafplaatsen afspelen,
en anderzijds aannemers gespecialiseerd in het verkopen en plaatsen van
grafmonumenten) hebben ze bijna het monopolie verworven voor de
grafwerken uit te voeren voor de gemeente van Beyne .
Actie
De vereniging van Luik heeft tot tweemaal toe haar beklag gedaan bij het
gemeentecollege van Beyne. Een handel die door gemeenteambtenaren
met 2 petten op wordt uitgebaat veroorzaakt een reëel probleem van
oneerlijke concurrentie.
De gemeenteoverheid reageerde verrassend positief en de burgemeester
en de gemeentesecretaris kwamen naar een vergadering van de Raad
van Bestuur van de vereniging om overleg te plegen. De discussie maakte
heel wat los, maar ze verliep in alle beleefdheid en met respect voor alle
partijen.
Resultaat:
Het gemeentecollege van Beyne-Heusay heeft tijdens zijn zitting van
1/2/2010, na enquêtes en debatten vol tegenstellingen, besloten aan
haar 2 gemeentewerknemers toestemming te geven metselwerken uit
te voeren en grafmonumenten te verkopen en te plaatsen buiten de
diensturen en voor eigen rekening.
Alles blijft zoals het was dus. Toch niet, niet te vroeg wanhopen, als men
verder leest verneemt men dat dit akkoord beperkt is . De betrokken
werkzaamheden mogen nooit rechtstreeks of via tussenpersonen
uitgevoerd worden op de begraafplaatsen van de entiteit Beyne-Heusay.
Duidelijker: HET IS AAN DIE 2 GEMEENTEWERKNEMERS VERBODEN OM
GRAFMONUMENTEN TE VERKOPEN EN TE PLAATSEN OP EEN KERKHOF
VAN DE ENTITEIT BEYNE-HEUSAY.
Conclusie:
De Luikse vereniging heeft haar slag thuisgehaald dank zij haar
volharding.
Wij moeten ons dit soort problemen blijven aantrekken, we mogen de
dingen niet ondergaan, acties, verstoringen, wijzigingen, zonder ze aan
te kaarten en er over te debatteren.
Het bewijs is duidelijk geleverd “samen zijn we sterker”.
Robert De Battice

FoRMATIon / opLEIdIng
le tutorAt, un Autre
outil de formAtion.
Le secteur de la pierre n’échappe pas au vieillissement de son personnel
qualifié. Les évolutions techniques ont changé le travail en carrière.
Devenu moins lourd et plus « technologique », il n’est pas facile de
trouver des jeunes motivés et formés. Au sein des carrières, la crise touche
certains secteurs plus que d’autres et quelques jeunes sont demandeurs
de changements.
Face à ce constat, quelle solution trouver ?
Comment répondre à la fois aux besoins de l’entreprise, aux souhaits
de jeunes gens motivés et déjà intégrés dans la société, et ne pas perdre
l’expérience acquise par les plus anciens ?
Des solutions existent. Le FOREM, soutient la valorisation et le transfert
des compétences acquises par les travailleurs expérimentés grâce au
Crédit-Adaptation TUTORAT.
Dans ce cadre, les Carrières de la Pierre Bleue Belge, en collaboration
avec le CEFOMEPI (Fonds de Formation du secteur de la Pierre Bleue) ont
mis en place un programme de formation spécifique afin de former de
jeunes ouvriers en utilisant les acquis professionnels et l’expérience de
travailleurs âgés de plus de 45 ans.
• Jonathan 22 ans, travaille depuis 5 ans à la Marbrerie. Depuis
longtemps, bien qu’il n’ait pas suivi cette filière de formation, il rêve de
travailler avec les tailleurs de pierre.
• Alain, tailleur de pierre, prend sa pension en juin prochain et souhaite
transmettre son savoir et son savoir-faire.
• Alain et Jonathan travaillent ensembles depuis plusieurs mois. Alain, le
tuteur permet à Jonathan d’acquérir les bases nécessaires pour devenir
débiteur et meuleur. Un premier pas pour Jonathan avant d’entamer,
peut-être un jour, une formation de Tailleur de Pierre.
Une formule à développer selon Moreno, responsable de la division
« façonnés-marbrerie » ! « Nous sommes face à un manque cruel de main
d’œuvre qualifiée, il est vrai que les machines et les outils sont de meilleure
qualité et plus performants, ils rendent le travail moins lourd, néanmoins
la main de l’homme est toujours indispensable ! Tout en « facilitant » le
travail, ils leur laissent le plus intéressant, le plus valorisant : les finitions. »
Outre ce problème de main d’œuvre, le secteur de la pierre n’échappe pas
à la concurrence des pays asiatiques et en réponse à cette concurrence il
est capital pour Moreno « de maintenir notre niveau d’excellence. Nous
ne pouvons pas nous permettre de perdre la connaissance et l’expérience
de nos travailleurs proches de la retraite. Ce n’est ni bon pour l’entreprise,
ni bon pour le métier en général. »
Une formule qui a trouvé aussi un écho positif chez Alain et Jonathan.
Outre l’expérience humaine, le partage du savoir et du savoir faire, il
y a un attachement certain, voir sentimental à ces métiers. Chez Alain
on est tailleur de pierre depuis 3 générations. « Mes deux grands-pères
étaient tailleurs de pierre, mon père aussi, je voudrais partir à la retraite
en me disant que le métier continuera ». On sent aussi l’attachement de
Jonathan « mon beau-père est tailleur de pierre, j’aimerais un jour peutêtre
reprendre son chantier. En tous cas, depuis que je travaille comme
débiteur et meuleur je suis heureux. C’est de mes mains que sortent les
pierres, plus que des machines. C’est un travail varié aussi et tellement
plus valorisant ! En entamant ce programme je voudrais montrer que je
suis capable de faire quelque chose de mes mains ».
Même s’il est vrai que ce programme ne forme pas directement au métier
de tailleur de pierre, cette formule est l’adéquation entre la réalité du
marché, les besoins des entreprises et le souhait de son personnel. Une
formule où chacun y trouve son compte. Si un jour Jonathan souhaite
devenir Tailleur de Pierre, l’expérience et les connaissances acquises
auprès d’Alain lui seront utiles.
Pour toutes informations complémentaires sur le TUTORAT : www.forem.be
Béatrix liénard
Coordinatrice du CEFOMEPI
Centre de Formation aux Métiers de la Pierre
Coordinatrice van het CEFOMEPI
Centre de Formation aux Métiers de la Pierre
Het vooGdiJscHAp, een
Ander soort opleidinG
De natuursteensector kan niet ontkomen aan de veroudering van zijn
geschoold personeel. De technische evoluties hebben de arbeid in de
groeve veranderd. Die is nu minder zwaar en « technologischer » zodat
het moeilijk wordt nog gemotiveerde opgeleide jongelui te vinden. Binnen
de groeven ondervinden sommige sectoren meer hinder van de crisis dan
andere en enkele jongeren vragen naar veranderingen.
Welke oplossing kunnen wij bieden voor deze situatie?
Hoe kunnen wij tegelijkertijd tegemoet komen aan de behoeften van de
bedrijven en de wensen van jonge gemotiveerde al in de maatschappij
geïntegreerde mensen, en de opgedane ervaring van ouderen niet
verliezen?
Die oplossingen zijn er. De FOREM ondersteunt de valorisatie en de
overdracht van de bekwaamheden opgedaan door ervaren werknemers
dank zij de voogdijschap- formule « Crédit-Adaptation TUTORAT ».
In dat kader hebben de groeven van Les Carrières de la Pierre Bleue Belge,
in samenwerking met het CEFOMEPI (Fonds voor Vakopleiding voor de
Blauwe Steen sector) een specifiek opleidingsprogramma uitgewerkt om
jonge werknemers op te leiden door de beroepskennis en de ervaring van
werknemers ouder dan 45 jaar aan te wenden.
• Jonathan 22 jaar is sinds 5 jaar aan de slag in de marmerbewerking.
Hij droomt er al heel lang van om samen met steenhouwers te werken,
maar hij heeft deze opleiding niet genoten.
• Alain, een steenhouwer, gaat in de komende maand juni met pensioen
en wenst zijn kennis en savoir-faire over te dragen.
• Alain en Jonathan werken sinds meerdere maanden samen. Als voogd
zorgt Alain er voor dat Jonathan de basiskennis opdoet om te zagen en
te slijpen. Voor Jonathan is het een eerste stap vooraleer hij later, op een
dag, misschien een opleiding Steenhouwen zal volgen.
Een geschikte formule om verder uit te werken volgens Moreno,
verantwoordelijke van de afdeling « bewerking – marmerbewerking » !
« Wij hebben te maken met een nijpend tekort aan geschoolde
arbeidskrachten. Het werk is weliswaar minder hard door een betere
kwaliteit en hoger rendement van de machines, maar er is nog altijd nood
aan manuele arbeidskrachten ! De machines « vergemakkelijken » het
werk en laten de meest interessante en valoriserende taak aan de mens
over: de afwerkingen. Naast dit tekort aan handenarbeid, ontsnapt de
sector niet aan de concurrentie van Aziatische landen. Om dat op te vangen
vindt Moreno het belangrijk « dat wij ons niveau van uitstekendheid
behouden. Het zou zonde zijn afstand te doen van de kennis en ervaring
van onze werknemers die weldra op rust gaan… Dat is niet goed, noch
voor het bedrijf, noch voor het beroep in het algemeen ».
Alain en Jonathan hebben zich goed bevonden met deze formule. Bovenop
de menselijke ondervinding, het delen in kennis en kunde, is er een zekere
bijna sentimentele verknochtheid aan deze beroepen. Bij Alain zijn er al 3
generaties steenhouwer « Mijn twee grootvaders waren steenhouwers,
mijn vader ook, ik zou dan ook graag met pensioen vertrekken met de
gedachte dat het beroep blijft bestaan » . Men voelt ook dat Jonathan er
van houdt « mijn schoonvader is steenhouwer, misschien kan ik later zijn
bedrijf overnemen. Hoe dan ook, ik ben gelukkig sinds ik zaag en slijp.
Mijn handen zorgen voor de aflevering van die stenen, nog meer dan
die machines. Het werk is ook gevarieerd en zo veel waardiger! Door dit
programma te volgen wil ik aantonen dat ik met mijn handen iets kan
verwezenlijken ».
Zelfs als het waar is dat men met dit programma niet meteen het
steenhouwerberoep kan aanleren, houdt deze formule toch rekening
met de realiteit van de markt, de behoeften van de bedrijven en de wens
van hun personeel. Iedereen kan er zich in vinden. Als Jonathan ooit
Steenhouwer wil worden zal hij al veel kennis en ervaring op zak hebben
dankzij Alain.
Voor meer informatie over het voogdijschap : www.forem.be
2010-1/4 - pierre & marbre - steen & marmer 15

TRIBUnE / TRIBUnE
pension complementAire libre
des independAnts
votre indépendAnce finAncière Après votre cArrière Active
vriJ AAnvullend pensioen voor
ZelfstAndiGen
finAnciële onAfHAnkeliJkHeid ook nA uw Actieve loopbAAn
met een Goed einde
En tant qu’indépendant, vous pensez à la vie que vous mènerez après
votre carrière professionnelle. Votre pension suffira-t-elle pour supporter
le coût de la vie et profiter pleinement de votre retraite ?
Pour faire face à vos inquiétudes, optez pour la Pension Complémentaire
Libre des Indépendants (PCLI).
Cette formule d’épargne vous permet de renforcer sensiblement votre
pension légale et vous offre bien d’autres atouts. Que vous soyez
indépendant ou conjoint aidant, la PCLI vous permet de vous constituer
un capital complémentaire. Plus vous cotisez, plus votre capital de pension
à terme sera important.
AvAntAges fiscAuX imméDiAts
Chaque année, vous avez la possibilité de déduire, en tant que charges
professionnelles, une prime qui s’élève à maximum 8,17 % de vos revenus
professionnels nets imposables d’il y a 3 ans.
Ce montant est plafonné à € 2 781,06 pour l’année 2009. Calculé sur
base du taux marginal, cela représente facilement un gain fiscal de 50 %
de la prime versée !
moins De cotisAtions sociAles
Vos cotisations sociales sont calculées sur la base de vos revenus
professionnels nets imposables, déduction faite des primes versées pour
la PCLI.
Le versement de primes pour la pension complémentaire donnera donc
lieu à une diminution de vos cotisations sociales dans 3 ans. Grâce aux
avantages fiscaux et sociaux, vous pourrez récupérer, au total, près de 75
% de votre prime PCLI.
cumul Avec D’Autres plAns De pension
Les primes de la PCLI se cumulent aussi bien avec les primes que vous
payez dans le cadre de l’épargne-pension qu’avec votre épargne à long
terme.
Si votre entreprise finance déjà un plan de pension complémentaire à
votre intention, et si vous désirez souscrire une PCLI, vous devez tenir
compte des limitations de la règle des 80 %.
Les pensions complémentaire et légale ne peuvent atteindre ensemble
plus de 80 % du dernier salaire annuel brut normal, en tenant compte
d’une durée normale de l’activité professionnelle.
16 pierre & marbre - steen & marmer - 2010-1/4
Als zelfstandige stelt u zich de vraag hoe uw leven er zal uitzien wanneer
u met uw beroepsactiviteit stopt. Zal het wettelijk pensioen volstaan om
in uw levensonderhoud te voorzien? Zullen uw pensioeninkomsten u
toelaten om ook daadwerkelijk voluit van uw pensioen te genieten?
Zet uw zorgen aan de kant en kies voor het Vrij aanvullend Pensioen voor
Zelfstandigen (VAPZ). Deze spaarformule biedt u bovenop de mogelijkheid
om uw wettelijk pensioen aanzienlijk te verhogen nog tal van bijkomende
voordelen.
Of u zelfstandige in hoofdberoep of meewerkende echtgeno(o)t(e)
bent, met het VAPZ kunt u steeds in alle veiligheid een aanvullend
pensioenkapitaal opbouwen. Hoe meer u bijdraagt, hoe groter uw
pensioenkapitaal op termijn zal zijn.
onmiddellijk fisCaal voordeel
Jaarlijks kunt u een premie van maximaal 8,17 % van uw netto belastbaar
beroepsinkomen van 3 jaar geleden aftrekken als beroepskost. Voor het
inkomstenjaar 2009 is de bijdrage evenwel geplafonneerd op € 2 781,06.
Berekend volgens de marginale aanslagvoet, betekent dit al snel een
fiscaal voordeel van 50 % van de gestorte premie!
minder soCiale bijdraGen
Uw sociale bijdragen worden berekend op basis van uw netto belastbaar
beroepsinkomen, na aftrek dus van de premies die u voor het VAPZ
betaald hebt. Bijgevolg zal u dankzij uw VAPZ over 3 jaar ook nog eens
een flinke besparing op uw sociale bijdragen realiseren. Via de fiscale en
sociale voordelen zal u in totaal om en bij 75 % van uw VAPZ-premie
kunnen recupereren.
Cumul met andere pensioenplannen
De premies voor het VAPZ zijn cumuleerbaar met zowel de premies
betaald in het kader van het pensioensparen als met die van het
langetermijnsparen.
Enkel als uw vennootschap reeds een aanvullend pensioenplan voor u
financiert en u ook nog voor het VAPZ wenst in te tekenen, zal u rekening
moeten houden met de beperkingen van de 80 %-regel. Het aanvullend
en het wettelijk pensioen samen mogen immers niet meer dan 80 % van
de laatste normale brutojaarbezoldiging bedragen, rekening houdende
met een normale duur van de beroepsactiviteit.

pArfAitement liBre
Vous décidez vous-même du montant et de la périodicité de vos primes.
A tout moment en cours de contrat, vous pouvez augmenter, diminuer,
voire suspendre vos versements. Vous pouvez même effectuer des
versements complémentaires en fin d’année afin de profiter au maximum
des incitants fiscaux !
un renDement performAnt
Diamant Pension-PCLI de Fédérale Assurance vous garantit des conditions
financières attractives. Vous bénéficiez non seulement d’un taux garanti
sur les primes versées, mais également de la perspective d’un rendement
supplémentaire par l’attribution de participations bénéficiaires.
Vous l’avez compris, quelle que soit votre situation, vous avez tout intérêt,
en tant qu’indépendant, à souscrire une Pension Complémentaire Libre
des Indépendants. Avec Diamant Pension-PCLI de Fédérale Assurance,
vous vous constituez un capital de pension complémentaire en toute
sécurité, tout en profitant de rendements performants.
Redaction : Fédérale Assurance
0800 14 200
www.federale.be
vrijHeid troef
U beslist zelf over het bedrag en de regelmaat van uw premies. U kunt uw
betalingen op elk moment van de overeenkomst verhogen, verminderen
en zelfs stopzetten. U kunt zelfs extra storten op het einde van het jaar
om zodoende maximaal te genieten van de fiscale voordelen!
een performant rendement
Diamant Pensioen-VAPZ van Federale
Verzekering garandeert u aantrekkelijke financiële voorwaarden. U geniet
niet enkel een gewaarborgde rentevoet op de gestorte premies, maar ook
het vooruitzicht van een aanvullend rendement door de toekenning van
winstdeelnames.
U merkt het: ongeacht uw situatie, met een Vrij aanvullend Pensioen
voor Zelfstandigen wint u als zelfstandige altijd! Met de formule Diamant
Pensioen-VAPZ van Federale Verzekering bouwt u in alle veiligheid een
aanvullend pensioenkapitaal op en geniet u daarenboven van performante
rendementen.
Redactie: Federale Verzekering - HYPERLINK «http://www.federale.be»
www.federale.be
SPRL ENTRACO
Willy CHARTIER
Rue de Picopré 8
4140 CHANXHE-SPRIMONT
Tél. 04/369.22.02 - Fax 04/369.28.51
MACHINES POUR LE TRAVAIL
DES PIERRES, MARBRES
ET GRANITS
AGENT EXCLUSIF
BENELUX ET FRANCE
DE OFFICINE BM S.R.L.
MACHINES VOOR DE
STEEN-, MARMER EN
GRANIETBEWERKING
EXCLUSIEF AGENT
BENELUX EN FRANKRIJK
DE OFFICINE BM S.R.L.
2010-1/4 - pierre & marbre - steen & marmer 17

TRIBUnE / TRIBUnE
modificAtion importAnte de
lA reGlementAtion sur les
mArcHes publics
belAnGriJke wiJZiGinG wetGevinG
overHeidsopdrAcHten
Au Moniteur Belge du 28 décembre a été publiée une loi du 23 décembre
2009 qui apporte des modifications importantes au statut du candidat ou
soumissionnaire évincé lors d’un marché public.
Par cette loi, un nouveau livre est introduit dans la loi du 24 décembre 1993
sur les marchés publics, qui reste en vigueur en attendant une révision
complète de la législation.
La loi fait une distinction entre les marchés qui atteignent les seuils européens
et les marchés “belges”, qui n’atteignent pas ces seuils. C’est surtout dans
cette dernière catégorie que la loi introduit une amélioration significative
dans la position juridique du candidat ou soumissionnaire évincé.
chAmp D’ApplicAtion
La loi vise à transposer en droit belge la directive européenne 2007/66/
CE et s’applique donc aux marchés, qui atteignent les seuils européens, à
l’exception des marchés de défense nationale. Pour les marchés de travaux
dans les secteurs classiques ce seuil est fixé à 4.845.000 €, BTW exc. (avant
5.150.000 €).
Les nouvelles règles sont également d’application sur les marchés belges, qui
n’atteignent pas le seuil européen de 4.845.000 €.
Décision motivée et informAtion
Pour la première fois, la loi donne une liste précise des cas, ou l’autorité
adjudicatrice doit établir une décision motivée (art. 65/4) ainsi que les
éléments qu’elle doit contenir (art. 65/5).
L’obligation d’information aux candidats ou soumissionnaires est élargie,
dans ce sens que l’autorité adjudicatrice doit spontanément faire parvenir
la décision motivée ou un extrait de celle-ci aux soumissionnaires déclarés
irréguliers ou évincés.
Le même principe vaut pour les décisions de réadjudication.
Seulement pour les marchés en-dessous de 67.000 € les motifs de la décision
ne seront pas communiqués automatiquement, mais après une demande
expresse du soumissionnaire déçu.
DélAi D’Attente
L’innovation la plus importante de cette loi est sans doute l’extension du délai
d’attente aux marchés soumis à une publicité obligatoire au niveau belge et
dont le montant estimé, tout en étant inférieur au seuil européen, atteint
néanmoins un montant significatif s’élevant au moins à la moitié de ce seuil.
Il en résulte que ces marchés – exception faite pour les marchés de défense
et pour quelques exceptions rares - sont soumis à l’obligation de respecter les
règles relatives au délai d’attente fixés par cette article, dès qu’ils atteignent
ou dépassent un montant de 2.422.500 € (art. 65 , al. 1).
Pour les marchés de travaux qui n’atteignent pas ce montant, l’autorité
adjudicatrice peut volontairement faire application d’un délai d’attente par
biais d’une clause dans le cahier des charges. (art. 65/30, al. 2). Pour les
marchés qui atteignent les seuils européens (4.845.000 €, ex. TVA), le délai
d’attente est bien sur d’application, ce qui était déjà le cas avant.
La conclusion du marché qui suit la décision d’attribution ne peut en
aucun cas avoir lieu avant l’expiration d’un délai de quinze jours à compter
du lendemain du jour où la décision motivée est envoyée aux candidats
concernés et aux soumissionnaires concernés. A défaut de simultanéité
entre ces envois, le délai prend cours, pour le candidat concerné ou le
soumissionnaire concerné, le lendemain du jour du dernier envoi.
Lorsqu’une demande de suspension de l’exécution de la décision d’attribution
est introduite dans le délai de quinze jours, l’autorité adjudicatrice ne peut
conclure le marché avant que l’instance de recours, le cas échéant de premier
18 pierre & marbre - steen & marmer - 2010-1/4
In het Staatsblad van 28 december 2009 werd een wet van 23 december
2009 gepubliceerd, die een belangrijke verbetering brengt in de
rechtsbescherming van de gedupeerde inschrijver bij een overheidsopdracht.
We bedoelen hierbij de onderneming, die niet werd geselecteerd om deel
te nemen aan een opdracht, of wiens offerte onregelmatig werd verklaard,
of die gewoonweg niet werd gekozen als laagste regelmatige of meest
voordelige inschrijver.
Door deze wet wordt een nieuw Boek ingevoegd in de huidige wet van 24
december 1993 inzake overheidsopdrachten, die nog altijd van toepassing
blijft in afwachting van een volledige herziening van de wetgeving.
De tekst voegt een aantal nieuwe elementen toe, die de rechtspositie van
de gedupeerde inschrijver moeten verbeteren of die de naleving van de
wettelijke bepalingen beter garanderen. Zo wordt de wachttermijn, die de
aanbestedende instantie moet eerbiedigen, beter geregeld en worden er
een aantal sancties voorzien, voor het geval de aanbestedende instanties
deze regel niet zou respecteren. Deze sancties kunnen zeer ver gaan, met
name tot de onverbindendverklaring van de opdracht, die werd gesloten
zonder rekening te houden met de opgelegde wachttermijn.
De wet maakt een onderscheid tussen opdrachten, die de Europese
bekendmakingsdrempels bereiken en de zogenaamd ‘binnenlandse’
opdrachten, die deze drempels niet bereiken. Het is vooral voor deze
laatste categorie dat de wet een gevoelige verbetering aanbrengt in de
rechtspositie van de geweerde of teleurgestelde inschrijver.
In plaats van de wet (gedeeltelijk) te hernummeren, heeft men er de
voorkeur aan gegeven de ingevoegde artikels te nummeren als artikel 65/1,
65/2, 65/3, enzovoorts…
toepassinGsGebied
De wet is de omzetting van een Europese richtlijn en is dus van toepassing
op de opdrachten, die het door de Koning vastgestelde bedrag voor de
Europese bekendmaking bereiken of overschrijden, met een uitzondering
evenwel voor de defensieopdrachten. Voor opdrachten van werken in
de klassieke sectoren bedraagt deze drempel thans 4.845.000 €, BTW
exclusief. (voordien 5.150.000 €).
De nieuwe regels zijn wel (gedeeltelijk) van toepassing op de ‘binnenlandse’
opdrachten, die de Europese drempel van 4.845.000 € niet bereiken.
Gemotiveerde beslissinG en informatie
Voor het eerst geeft de wet een duidelijke opsomming van de gevallen,
waarin de aanbestedende overheid een gemotiveerde beslissing moet
opstellen (art. 65/4) en welke gegevens deze beslissing moet bevatten (art.
65/5). Dit zal zeker al veel onheil op juridisch vlak voorkomen, want in de
praktijk wordt zo’n gemotiveerde beslissing niet altijd opgesteld zoals het
hoort.
De informatie die aan de kandidaten of inschrijvers moet worden verstrekt,
wordt ook uitgebreid in die zin dat de aanbestedende instantie de niet
geselecteerde, onregelmatig verklaarde of niet gekozen inschrijvers spontaan
de gemotiveerde beslissing of een uittreksel daarvan moet opsturen.
Vroeger moest de gedupeerde inschrijver – indien hij al ingelicht werd, wat
niet steeds het geval was – zelf uitdrukkelijk om de motieven van zijn nietselectie,
onregelmatigverklaring of wering verzoeken. Hetzelfde geldt voor
het geval de aanbestedende overheid beslist om af te zien van de gevolgde
procedure of om tot heraanbesteding over te gaan.
Enkel voor opdrachten onder de 67.000 € zullen de motieven van de
beslissing niet automatisch, doch pas op uitdrukkelijk verzoek van de
teleurgestelde inschrijver medegedeeld worden.
waCHttermijn
De belangrijkste innovatie van deze wet is ongetwijfeld de uitbreiding van de
wachttermijn tot de ‘binnenlandse’ opdrachten voor werken, die verplicht
onderworpen zijn aan een Belgische bekendmaking en waarvan het goed
te keuren bedrag zonder belasting over de toegevoegde waarde ligt tussen
het door de Koning vastgestelde bedrag voor de Europese bekendmaking
en een bedrag dat de helft bedraagt van het tweede genoemde bedrag. Met
andere woorden zal de aanbestedende overheid voortaan een wachttermijn
moeten in acht nemen – met uitzondering weliswaar voor bepaalde
defensieopdrachten en behoudens enkele zeldzame uitzonderingsgevallen
- voor opdrachten van werken, die moeten worden gepubliceerd en die
2.422.500 € bereiken of overschrijden, (art. 65/30, eerste lid).
Voor opdrachten van werken die onder dit bedrag vallen, kan de

degré, ne statue soit sur la demande de mesures provisoires, soit sur la
demande de suspension.
La conclusion du marché peut avoir lieu au terme du délai précité
lorsqu’aucune demande de suspension n’est introduite dans ce délai.
L’interdiction de procéder à la conclusion du marché bénéficie au seul auteur
d’une demande de suspension introduite dans le délai.
A cette fin, l’auteur de cette demande est invité à avertir l’autorité adjudicatrice
dans ce délai, de préférence par télécopieur ou courrier électronique ou tout
autre moyen électronique, de l’introduction d’une telle demande.
Des procéDures De recours
Le candidat ou soumissionnaire évincé a la possibilité d’introduire plusieurs
procédures de recours contre la décision par laquelle il n’a pas été
sélectionné, ou déclaré irrégulière, ou simplement n’a pas été choisi en tant
que soumissionnaire le plus bas (ou le plus avantageux). Cette procédure
peut être une action en suspension ou annulation de la décision, ou une
action en dommages et intérêts.
L’action en suspension doit être introduite très rapidement, et en tout cas
avant que le marché soit conclu avec un concurrent. En effet, une fois conclu,
le marché ne peut être suspendu ou déclaré dépourvu d’effets par l’instance
de recours pour violation du droit communautaire en matière de marchés
publics, de la loi ou de ses arrêtés d’exécution (art. 65/30, al. 3).
Une innovation importante est cependant que - pour les marchés européens
et pour les marches « belges » qui atteignent le seuil de 2.422.500 € - la
suspension de l’exécution de la décision d’attribution par l’instance de
recours entraîne de plein droit la suspension de l’exécution du marché
éventuellement conclu en violation du délai d’attente.
L’autorité adjudicatrice informe l’adjudicataire sans délai de cette suspension
et lui ordonne, selon le cas, de ne pas commencer ou d’arrêter l’exécution
du marché.
Lorsqu’après la suspension de plein droit de l’exécution du marché, aucune
demande d’annulation de la décision d’attribution ou de déclaration
d’absence d’effets du marché n’est introduite dans les délais prévus, la
suspension de l’exécution de la décision d’attribution et du marché sont
levées de plein droit (art. 65/13).
Le soumissionnaire évincé peut bien sur, toujours introduire une demande en
dommages et intérêts devant le tribunal civile.
DéclArAtion D’ABsence D’effets
Une autre nouveauté est – également pour les marchés européens et pour
les marches « belges » qui atteignent le seuil de 2.422.500 € - que le
tribunal (pas le Conseil d’Etat) peut déclarer sans effets le marché, lorsque
l’autorité adjudicatrice a conclu un marché sans une publicité européenne
préalable, alors que cela est pourtant exigé par le droit communautaire en
matière de marchés publics, par la loi ou ses arrêtés d’exécution ou lorsque
l’autorité adjudicatrice a conclu le marché sans respecter le délai d’attente,
ou sans attendre que l’instance de recours, le cas échéant de premier degré,
statue, soit sur la demande de suspension, soit sur la demande de mesures
provisoires.
Ceci suppose que cette violation a privé un soumissionnaire de la possibilité
d’engager ou de mener à son terme le recours en suspension et est
accompagnée d’une violation du droit communautaire en matière de
marchés publics, de la loi ou de ses arrêtés d’exécution et si cette dernière
violation a compromis les chances d’un soumissionnaire d’obtenir le marché
(art. 65/17).
Lorsqu’elle déclare un marché dépourvu d’effets, l’instance de recours
prononce l’annulation rétroactive de toutes les obligations contractuelles ou
la limitation de la portée de l’annulation aux obligations qui doivent encore
être exécutées.
Dans ce cas, l’instance de recours prononce également une pénalité financière
visée au détriment de l’autorité adjudicataire (65/19).
Les nouvelles dispositions s’appliquent sur les marchés, publiés à partir du
25 février 2010.
aanbestedende overheid vrijwillig een wachttermijn opnemen in het
bestek (art. 65/30, tweede lid). Voor opdrachten die de Europese drempel
van 4.845.000 € (excl. BTW) bereiken of overschrijden, geldt uiteraard de
wachttermijn, hetgeen voordien reeds het geval was.
De sluiting van de opdracht die volgt op de gunningsbeslissing, mag in geen
geval plaatsvinden vóór het verstrijken van een termijn van vijftien dagen die
ingaat de dag nadat de gemotiveerde beslissing aan de betrokken kandidaten
en inschrijvers is verzonden. Indien deze verzendingen niet tegelijk gebeuren,
gaat de termijn voor de betrokken kandidaat of de betrokken inschrijver in
de dag na de laatste verzendingsdatum (art. 65/11, eerste lid).
Wanneer een van de inschrijvers beslist om een vordering tot schorsing van de
gunningsbeslissing in te dienen binnen deze termijn, mag de aanbestedende
instantie de opdracht niet sluiten voordat de verhaalinstantie (Raad van
State of rechtbank), in voorkomend geval in eerste aanleg, uitspraak heeft
gedaan, hetzij over de vordering tot voorlopige maatregelen, hetzij over
de vordering tot schorsing van de gunningsbeslissing (art. 65/11, tweede
lid). De indiener van de vordering wordt uitgenodigd de aanbestedende
instantie binnen die termijn bij voorkeur per telefax of e-mail of een ander
elektronisch middel over de indiening van die vordering te verwittigen (art.
65/11, derde lid).
Het in acht nemen van een wachttermijn door de aanbestedende instantie
laat aan de teleurgestelde inschrijver toe een vordering tot schorsing van
de gunningsbeslissing in te leiden vooraleer de opdracht definitief wordt
gegund aan een concurrent. Op die wijze kan hij voorkomen dat de
opdracht wordt gesloten en kan hij desgevallend nog zelf met de opdracht
worden gelast.
verHaalproCedures
Een teleurgestelde kandidaat of inschrijver heeft de mogelijkheid om
verschillende verhaalprocedures in te stellen tegen de beslissing waarbij hij
niet werd geselecteerd, of waarbij zijn offerte onregelmatig werd verklaard
of niet werd gekozen. Dit kan een vordering zijn hetzij tot schorsing of
vernietiging van de beslissing, hetzij een eis tot schadevergoeding.
De vordering tot schorsing van de gunningsbeslissing moet vrij snel
worden ingeleid, en in principe vooraleer de opdracht werd gegund aan
een concurrent. Immers, zodra de (binnenlandse) opdracht is gesloten,
kan deze niet meer geschorst of onverbindend worden verklaard door de
verhaalinstantie wegens schending van het Gemeenschapsrecht inzake
overheidsopdrachten, de wet of haar uitvoeringsbesluiten (art. 65/30,
derde lid).
Een belangrijke innovatie is evenwel dat - voor de binnenlandse opdrachten,
die het bedrag van 2.422.500 € overschrijden, en voor de Europese
opdrachten - de schorsing van de uitvoering van de gunningsbeslissing
door de Raad van State (of de rechter) van rechtswege leidt tot de schorsing
van de uitvoering van de opdracht die de verplichte wachttermijn niet heeft
geëerbiedigd (art. 65/13, eerste lid).
Een teleurgestelde inschrijver kan zoals vroeger nog steeds een vordering
tot schadevergoeding inleiden voor de gewone rechtbanken.
onverbindendverklarinG
Een andere nieuwigheid is dat voor de Europese opdrachten en in principe
ook voor de binnenlandse opdrachten, die het bedrag van 2.422.500 €
overschrijden - de burgerlijke rechter (niet de Raad van State) de opdracht
kan onverbindend verklaren, wanneer de aanbestedende instantie een
opdracht heeft gesloten zonder voorafgaande verplichte Europese of
Belgische bekendmaking, of wanneer de aanbestedende instantie de
opdracht heeft gesloten zonder inachtneming van de wachttermijn, of
zonder te wachten tot de verhaalinstantie, in voorkomend geval van eerste
aanleg, uitspraak heeft gedaan.
Dit veronderstelt wel dat een inschrijver door deze schending geen verhaal
tot schorsing heeft kunnen instellen, en deze schending gepaard gaat met
een schending van het Gemeenschapsrecht inzake overheidsopdrachten,
de wet of haar uitvoeringsbesluiten die de kansen van een inschrijver om de
opdracht te bekomen nadelig heeft beïnvloed (art. 65/17).
Een onverbindendverklaring van de gesloten overeenkomst houdt in dat
de rechter alle contractuele verbintenissen met terugwerkende kracht kan
vernietigen, maar hij kan ook de werking van de vernietiging beperken tot
de nog uit te voeren verbintenissen. In het laatste geval, legt de rechter de
aanbestedende instantie tevens een boete op.
De nieuwe bepalingen zijn van toepassing op de opdrachten, aangekondigd
vanaf 25 februari 2010.
2010-1/4 - pierre & marbre - steen & marmer 19

ACTUALITE / ACTUEEL
stonA 2010 GrAnites And stone fAir
stonA 2010 GrAnites And stone fAir
BANGALORE INDIA • bAnGAlore indiA
cette foire orGAnisée pAr All indiA GrAnites And stone AssociAtion (AiGsA)
en collAborAtion Avec lA federAtion of indiA cHAmbers of commerce And industry
s’est déroulée pour sA 9°me édition À bAnGAlore du 4 Au 7 février dernier.
deZe beurs werd GeorGAniseerd door All indiA GrAnites And stone AssociAtion
(AiGsA) in sAmenwerkinG met de federAtion of indiA cHAmbers of commerce And
industry. Ze Heeft plAAtsGeHAd vAn 4 tot 7 februAri 2010 in bAnGAlore.
Pour rappel le secteur de la pierre en Inde emploie à ce jour plus d’un
million de personnes et a connu une croissance remarquable durant cette
dernière décennie. L’Inde s’est mis dans la position de l’un des leaders
mondiaux dans le secteur (le premier restant la Chine)
Depuis 26 ans, l’organisateur de cet événement AIGSA, est au service
des industries de la pierre. La nature a doté le pays de nombreuses
richesses pierreuses : granits, marbres, ardoises, quartzites, grès, etc.…
les indiens ont tout ou presque tout les types de pierres ornementales.
La promotion des industries de la pierre naturelle ainsi que des industries
complémentaires (machines, outils, consommables, etc..) est bien sûr le
but de cette manifestation. Plus de 330 exposants y participent et 200.000
visiteurs étaient attendus (180.000 en 2008).
Quelques visiteurs venus de Belgique, membres de la Fédération ont
répondu à l’invitation de l’organisateur indien. Ils ont visité cette foire lors
d’un voyage organisé par la revue française Pierre Actual.
Ils ont pu y découvrir une multitude de différentes pierres déclinées en
différents formats, taillées ou brutes pour différents usages. Chaque
usage possible était représenté,du bloc au produit fini, de la décoration
20 pierre & marbre - steen & marmer - 2010-1/4
De natuursteensector in India stelt op dit ogenblik meer dan een miljoen
personen tewerk en heeft de jongste tien jaar een opmerkelijke groei
gekend. India bekleedt daardoor een plaats naast de wereldleiders in de
sector (China blijft de eerste).
De organisator van dit evenement, de AIGSA, zet zich al sinds 26 jaar in
voor de natuursteenindustrie. De natuur heeft het land begenadigd met
enorme natuursteenrijkdommen: graniet, marmer, leisteen, kwartsiet,
zandsteen, enz….Indiërs kunnen nagenoeg alle soorten sierstenen
aanbieden. Het spreekt dan ook vanzelf dat deze manifestatie tot doel
heeft de natuursteenindustrie en toeleveringsbedrijven (machines,
werktuigen, verbruiksgoederen) te promoten. Meer dan 330 exposanten
nemen er aan deel en er werden 200.000 bezoekers verwacht (de teller
stond op 180.000 in 2008)
Enkele leden van onze Federatie trokken er ook naartoe op uitnodiging
van de Indische organisator. Dit bezoek gebeurde via een reis
georganiseerd door het Frans tijdschrift Pierre Actual. Er viel een massa
steen te ontdekken van verschillende soorten en verschillende afmetingen,
bewerkt of onbewerkt, voor diverse doeleinden. Elk gebruiksmogelijkheid

au monument funéraire en passant par la construction et la voirie, tous
les stades de productions étaient présentés.
Des tapis de pierres à faire pâlir un tisserand des Flandres ont été déroulés
pour accueillir les visiteurs. Des statues, des fontaines, des tables avec
marqueteries, un bateau pirate, Mickaêl Jackson, le tajmahal, une
pagode, l’atonium, tout ce qui vient à l’esprit est et peut-être réalisé en
pierre et cela pour les yeux émerveillés des professionnels européens que
nous étions .
Les quelques photos jointes à l’article vous donneront une petite idée de
la multitude des déclinaisons possibles du matériel qu’est la pierre et vous
inviterons, je l’espère à visiter un pays béni pour les amateurs de pierres
naturelles.
Robert De Battice.
werd voorgesteld, van blokken tot afgewerkte producten, van
decoraties tot grafmonumenten voorbij de bouw en wegenwerken. Elk
productiestadium werd getoond.
Ter verwelkoming van de bezoekers waren er stenen tapijten uitgerold
om een wever uit Vlaanderen te doen verbleken van afgunst. Alles wat
men zich maar voor de geest kan halen is uitvoerbaar in steen: beelden,
fonteinen, tafels met mozaïekwerk, een piratenboot, Michael Jackson, de
Tajmahal, een pagode, het atomium. Als Europese vaklui hebben wij dit
alles met heel veel bewondering aanschouwd.
Enkele illustraties bij dit artikel zullen u een idee geven van het groot aantal
mogelijke verwerkingen van natuursteenmaterialen. Hopelijk spreken ze
u aan om ook eens zo een gezegend land voor natuursteenliefhebbers
aan te doen.
Robert De Battice.
2010-1/4 - pierre & marbre - steen & marmer 21

ACTUALITE / ACTUEEL
ombudsmAn
votre federAtion vous
propose un outil utile
service GrAtuit pour
nos Affilies
De Quoi s’Agit-il ?
Le principe : l’ombudsman est une personnalité indépendante
chargée d’examiner les plaintes des citoyens.
Un entrepreneur en pierre naturelle a un litige d’ordre technique avec
l’un de ses clients. Il peut demander à la Fédération de déléguer un
ombudsman sur le chantier pour apprécier et donner un avis technique
sur le problème rencontré qu’ils s’agissent d’escaliers, de plans de travail
de cuisine, de tablettes de fenêtre, de sol carrelé, de recouvrement de
façade … ; en bref tout ce qui peut concerner notre métier de tailleur
de pierres- marbrier. Cet expert fera quelques photos et produira un
avis qu’il partagera par internet avec 2 collègues désignés pour avoir
un sentiment commun et pertinent avant de le remettre au marbrier.
Cet avis sera toujours accompagné d’une proposition de conciliation entre
les parties. Il est évident que cette proposition n’a pas force de loi, mais
si le problème ne devait pas être résolu immédiatement la voie judiciaire
serait toujours ouverte mais l’expert alors désigné par un juge aurait dès
lors de grosses difficultés à faire fi de l’avis de 3 professionnels.
conDitions D’ADmission Des DemAnDes
D’intervention
Le litige a lieu en Belgique et est d’ordre technique.
La procédure est gratuite 1x/an pour toute entreprise affiliée et en ordre
de cotisation. Un demandeur ne remplissant pas ces 2 dernières conditions
se verra facturer un montant de 200 euros.
comment Activer le service ?
Téléphone, fax, email sont les moyens les plus faciles pour joindre notre
secrétaire.
D’après la nature du litige et sa localisation, la fédération proposera
au minimum les noms de 2 ombudsmans . Celui choisi prendra alors
RDV pour une visite sur chantier qui sera de préférence contradictoire. Il
jaugera alors le problème, partagera son point de vue avec 2 collègues
et proposera avec son rapport (maximum 1 page) une proposition de
concilation.
Sa mission s’arrête à ce moment…
Qui sont les ombudsmans ?
Des collègues tailleurs de pierres-marbrier ayant une longue expérience.
Pour assurer au mieux ce service la fédération fait appel à la candidature
de membres pour effectuer ces missions .
Pour chaque « affaire « traitée l’ombudsman recevra une indemnité de
125 euros, l’avis des 2 collègues est bénévole.
22 pierre & marbre - steen & marmer - 2010-1/4
ombudsmAn
uw federAtie biedt
u een kostbAAr
Hulpmiddel AAn
GrAtiscHe ledendienst
waarover Gaat Het ?
Principe : De ombudsman is een onafhankelijke persoonlijkheid
belast met het onderzoek van de klachten van de burgers.
Een aannemer van natuursteenwerken heeft een technisch geschil met een
klant. Hij kan bij de Federatie terecht voor een ombudsman die de werf
evalueert en een technisch advies uitbrengt over het betrokken probleem.
Dat kan gaan over trappen, keukenwerkbladen, vensterbanken, vloertegels,
gevelbekleding… ; eigenlijk voor alles wat betrekking heeft op ons beroep
van steenhouwer – marmerbewerker. Deze expert zal enkele foto’s nemen
op de werf en een advies uitbrengen waarover hij 2 aangeduide collega’s
zal raadplegen via het internet om samen tot een oordeelkundig advies te
komen vooraleer het aan te aannemer over te maken.
Dit advies zal steeds gekoppeld zijn aan een verzoeningsvoorstel tussen
de partijen. Natuurlijk is dit voorstel niet rechtsgeldig, maar indien het
probleem niet onmiddellijk geregeld zou zijn, kan er nog altijd een
gerechtelijke weg gevolgd worden. Voor de gerechtsdeskundige zal het
dan wel zeer moeilijk worden om het advies van 3 beroepsmensen in de
wind te slaan.
voorwaarden interventieaanvraGen
Het geschil doet zich voor in België en is van technische aard.
De procedure is gratis 1x/jaar voor een aangesloten bedrijf in orde met
beroepsbijdrage. Een aanvrager die aan de 2 gestelde voorwaarden niet
voldoet krijgt voor deze dienstverlening een factuur ter waarde van 200 Euro.
Hoe de dienst aCtiveren?
Telefoon, fax, e-mail, zijn de meest geschikte middelen om onze
secretaresse te bereiken. Rekening houdend met de aard en de plaats van
het geschil, zal de Federatie de namen van minstens 2 ombudsmannen
meedelen. Degene die uitgekozen wordt zal dan een afspraak maken
voor een bezoek en, bij voorkeur, een uiteenzetting door beide partijen.
Daarna zal hij het probleem uitklaren en er 2 collega’s over raadplegen,
waarna hij zijn verslag (maximum 1 pagina) zal voorstellen samen met
een verzoeningsvoorstel.
Op dat moment is zijn opdracht beëindigd.
Wie zijn die ombudsmannen?
Collega’s steenhouwers – marmerbewerkers met een rijke ervaring.
Om deze dienst zo goed mogelijk waar te nemen richt de Federatie een
oproep tot haar leden om zich kandidaat te stellen voor deze taak.
Voor elke « zaak » heeft de ombudsman recht op een vergoeding van
125 Euro. Het advies van de 2 collega’s gebeurt op vrijwillige basis.

ACTUALITE / ACTUEEL
Journées conviviAles cHeZ tHibAut
opendeurdAGen biJ tHibAut
Thibaut organisait dans ses locaux à Vire des Portes Ouvertes les 16 et
17 avril derniers. Le constructeur Français, spécialisé depuis plus de 50
ans dans les machines pour le travail de la pierre, présentait une dizaine
de machines : 4 modèles différents de Centres d’usinage à commande
numérique, un Centre de débitage, un Centre de texturage, un Fil
diamanté,…
Ces journées ont été l’occasion pour les visiteurs de rencontrer les
équipes commerciales et techniques et de bénéficier de démonstrations
et d’explications sur les capacités des machines. Ils ont également pu
assister à des démonstrations personnalisées de C.F.A.O. sur le logiciel
T’CAD/T’CAM spécialement développé pour le travail de la pierre. Ces
journées étaient aussi l’occasion de découvrir ou redécouvrir les locaux
Thibaut et chacun a pu se rendre compte du sérieux et de l’organisation
de l’entreprise, ce qui est très important en cette période de doute.
Il ne fallait pas manquer également le Centre d’essais Thibaut où étaient
présentées les nouveautés avec, entre autres, le système pour le polissage
en automatique des chants droits de plans de cuisine ainsi que la grande
nouveauté : le système de sciage des angles fermés (unique sur le marché)
sur le centre de débitage TC650.
Ces journées ont montré le savoir-faire, le professionnalisme Thibaut
acquis depuis plus de 50 ans et permis de partager et d’échanger sur les
solutions techniques avec les clients.
Op 16 en 17 april jl. stelde Thibaut de deuren van zijn lokalen in
Vire open. Dit Franse bedrijf, dat al sinds 50 jaar gespecialiseerd is in
natuursteenbewerkingsmachines, presenteerde een tiental toestellen:
4 verschillende types computergestuurde bewerkingstoestellen, een
zaagmachine, een afwerkingsmachine, een diamantlintzaag, …
De bezoekers konden er kennismaken met het commerciële en technische
team en konden presentaties bijwonen met uitleg over het vermogen
van de machines. Er waren ook geïndividualiseerde demonstraties over
het speciaal voor natuursteen ontwikkelde computerprogramma T’CAD/
T’CAM. Daarnaast was er gelegenheid om een bezoek te brengen aan
de lokalen van Thibaut. Iedereen is getuige geweest van de aanpak en
betrouwbaarheid van dit bedrijf, hetgeen in deze onzekere tijden toch erg
belangrijk is.
Het Proefcentrum Thibaut was ook een bezoekje waard; daar werden
een aantal nieuwigheden getoond, zoals het systeem om de zijkant van
keukenbladen automatisch te polijsten of de allerlaatste aanwinst, een
systeem voor het zagen van gesloten hoeken (enig op de markt) op het
zaagpunt TC 650.
Thibaut heeft in meer dan 50 jaar heel veel kennis en professionalisme
verworven, dat is duidelijk gebleken op deze opendeurdagen waar er
met de klanten uitvoerig van gedachten werd gewisseld over technische
oplossingen.
2010-1/4 - pierre & marbre - steen & marmer 23

ACTUALITE / ACTUEEL
enquÊte enquete
Une enquête est réalisée actuellement par la société SONECOM pour
le compte du CEFOMEPI et des partenaires du secteur de la Pierre.
Cette étude a pour but d’établir un cadastre précis du secteur, offrant une
vision quantifiée et détaillée de la réalité des entreprises qui le composent.
Le questionnement portera sur différents points tels que : la taille de la
structure, les activités pratiquées, les métiers, fonctions exercées, profil du
personnel actuel, besoins en main d’œuvre, besoins en formation initiale
et en formation continue, … Cette enquête est utile pour chacun d’entre
nous, c’est pourquoi, nous vous demandons de lui réserver un accueil
favorable.
Engagements envers les entreprises
La participation à l’enquête repose sur une base volontaire. Les enquêteurs
expliquent l’objectif général et motivent à y répondre. Le principe de
l’anonymat des réponses est garanti (listing des entreprises participantes
distinct du fichier de données de l’enquête). On prévoit, au terme de
l’enquête, un partage des résultats à l’intention des acteurs du secteur
(séance et/ou diffusion d’information).
C’est avec émotion que j’ai appris la nouvelle du décès de « Monsieur
Devos », comme nous l’appelions tous....
Dans le cadre de nos fonctions respectives au sein de la Fédération Royale
des Maîtres-Marbriers de Belgique, j’ai souvent eu l’occasion de rencontrer
et de travailler avec Patrick.
Notre Secrétaire Général était attentif à la bonne marche des tâches
qui lui étaient confiées. Rien ne pouvait l’ empêcher de continuer et de
s’acharner au travail, de se démener, donner cent coups de téléphone,
et finalement, obtenir ce qu’il souhaitait. Il n’avait de cesse de vérifier
et vérifier le moindre détail, méticuleux à l’extrême, ce qui faisait
sourire certains ou parfois même en agaçait d’autres...Ses multiples
connaissances nous ont ouvert bien des portes et sa curiosité infatigable
de tout connaître et de tout comprendre, son courage ne s’était pas
effacée au fil des années.
Il avait aussi l’allure, la culture, les manières et la galanterie des grands
Seigneurs des temps anciens... Lors de nos assemblées générales, grands
rassemblements qu’il avait minutieusement préparé, il veillait à ce que
tout se passe comme prévu, avait un mot aimable pour chacun et
chacune et ...prenait des notes pour ne rien oublier d’utile, quitte à se
passer de repas !!!
Depuis l’union des fédérations-sœurs des maîtres-marbriers et des tailleurs
de pierre, nos routes s’étaient séparées et les circonstances de la vie on
fait que je ne l’ai plus croisé depuis deux ans, mais je garderai de lui,
l’image d’un «grand» homme, la taille voûtée par les années, très attaché
à la défense des intérêts de la Fédération des maîtres-marbriers, à ses
cours au Venezuela, aux idées qui lui tenaient à cœur....
Je présente à sa famille, dont il était si fier, mes plus sincères condoléances
et toute ma sympathie.
Henri Vanderlinden,
Vice président de la Fédération nationale des entrepreneurs de la pierre naturelle.
Ce 23 décembre 2009
24 pierre & marbre - steen & marmer - 2010-1/4
Momenteel wordt door de Maatschappij SONECOM een enquête uitgevoerd
in opdracht van het CEFOMPEI en de partners uit de natuursteensector.
Deze studie heeft tot doel een beschrijving van de sector op te maken die een
meetbaar en gedetailleerd beeld ophangt van de toestand van de bedrijven
uit die sector. De ondervraging heeft betrekking op meerdere punten zoals:
grootte van de structuur, uitgevoerde praktijken, beroepen, uitgeoefende
functies, profiel van het huidig personeel, nood aan arbeidskrachten, nood
aan basisopleiding en voortgezette opleiding, …. Vermits deze enquête
nuttig is voor ieder van ons, vragen wij u er een goed gevolg te willen aan
geven.
Verbintenissen tegenover de bedrijven
De deelname aan het onderzoek gebeurt op vrijwillige basis. De ondervragers
leggen de algemene doelstelling uit en motiveren tot het geven van
antwoorden. Het anonimiteitprincipe is gewaarborgd (lijst van deelnemende
bedrijven wordt apart gehouden van de map met enquêtegegevens). Na
uitvoering van de enquête zullen de actoren uit de sector gebruik kunnen
maken van de resultaten (zitting en/of informatieverspreiding).
HommAGe À monsieur devos
secrétAire GénérAl de lA fédérAtion royAle des mAîtres-mArbriers de belGique
Hulde AAn pAtrick devos
secretAris - GenerAAl vAn de koninkliJke bond der meester - mArmerbewerkers vAn belGië
Met ontroering nam ik kennis van het overlijdensbericht van « Mijnheer
Devos », zoals wij hem allemaal noemden. In het kader van onze respectieve
functies binnen de Koninklijke Bond der Meester - Marmerbewerkers van
België heb ik Patrick vaak ontmoet en er mee samengewerkt.
Onze Secretaris - Generaal was erg bekommerd om het goede verloop van
de taken die hem werden toevertrouwd. Niets kon hem beletten om zich
vast te bijten in zijn werk, zich uit te sloven, honderd telefoontjes te plegen
om uiteindelijk te bereiken wat hij wou.
Altijd was hij bezig met controleren en controleren van het minste detail,
bijna te precies, wat sommige mensen nogal grappig vonden en anderen
soms irriteerde.. Met zijn gevarieerde kennis heeft hij veel deuren voor ons
geopend en zijn onvermoeibare drang om alles te weten te komen en te
begrijpen, zijn moed is nooit afgezwakt in al die jaren.
Hij bezat de stijl, de cultuur, de manieren en de hoffelijkheid van de grote
seigneurs uit vroegere tijden…
Tijdens onze algemene vergaderingen, telkens een grote bijeenkomst, die
hij met veel zorg voorbereidde, zag hij er op toe dat alles naar wens verliep.
Hij had ook altijd een vriendelijk woord voor iedereen.
Onze wegen liepen echter uiteen toen de zusterfederaties van meester
- marmerbewerkers en meester-steenhouwers zich verenigden en onze
levensomstandigheden hebben gemaakt dat ik hem sinds twee jaar niet
meer heb gezien, maar hij zal altijd in mijn herinnering blijven als een
“groot” man, met een postuur ietwat gebogen door de jaren, zeer gehecht
aan de verdediging van de belangen van zijn Federatie van meester -
marmerbewerkers, aan zijn cursussen in Venezuela, aan de ideeën die hem
nauw aan het hart lagen….
Ik bied aan zijn familie, waar hij zo fier op was, mijn oprechte gevoelens
van medeleven en sympathie aan.
Henri Vanderlinden,
Ondervoorzitter van de Belgische Federatie van Aannemers van Natuursteenbewerking.
23 december 2009

ACTUALITE / ACTUEEL
Assemblée GénérAle du 6 mArs 2010
AlGemene verGAderinG vAn 6 mAArt 2010
Cet hiver a été long, et ce n’est pas le soleil de ce jour qui va nous le faire
oublier... Il fait (très) frisquet ce samedi 6 mars, pour l’assemblée générale
de notre Fédération.
Elle a lieu cette année dans le cadre prestigieux de « La Rose Blanche »,
Grand Place de Bruxelles où nous sommes accueillis avec du café et des
croissants. La vue sur « la plus belle place du monde » est un régal pour
les yeux.
La réunion commence, sous la présidence de Robert de Battice, et les
membres présents écoutent attentivement les points à l’ordre du jour et
font leurs commentaires avec beaucoup d’à propos.
Elle est suivie d’une partie, tout aussi sérieuse et instructive, mais
néanmoins plus récréative : la visite de Bruxelles, hier et demain, un guide
de l’association ‘Brukselbinnenstebuiten’. Le démarrage est un peu lent,
le froid est vif, piquant. Et au bout d’un quart d’heure, le gel a raison de
la résistance de l’un ou l’autre, dont notre vice président, qui relève de
maladie. Ils nous attendront et se reposeront à « La Rose Blanche ».
Le guide ne veut pas se frotter aux tailleurs de pierre et aux marbriers en
leur parlant de la pierre utilisée, des carrières d’origine... A une question
posée, il flatte leur fibre professionnelle : ils en connaissent tous plus que
lui, dit-il.
Lui nous explique la beauté, la chronologie et l’historique des constructions
de la grand’place . Il connait son parcours, est amoureux de son sujet, et
au fil de la promenade nous emmène dans le fin fond du Bruxelles ancien,
le relie au Bruxelles d’aujourd’hui, nous en explique l’évolution, les grands
travaux qui ont modifié sa physionomie. Nous pouvons aussi observer
aussi les ravages du temps...Son enthousiasme nous maintiens le coeur au
Dit jaar kwam er geen einde aan de winter en op die dag hebben we het
geweten…
Het is bitter koud op zaterdag 6 maart, de dag van de algemene vergadering
van onze Federatie.
Ze vindt plaats in het prestigieus kader van « De Witte Roos », op de
Grote Markt te Brussel waar we worden onthaald met koffie en lekkere
croissants. Het zicht op “het mooiste plein ter wereld” is een streling voor
het oog.
De vergadering wordt aangevat onder het voorzitterschap van Robert De
Battice en de aanwezigen volgen de agendapunten met veel aandacht en
gevatte bemerkingen.
Hierna volgt een gedeelte dat even ernstig en leerrijk is maar toch een
beetje ontspannend : het bezoek aan Brussel, gisteren en morgen, met een
gids van BrukselBinnensteBuiten. In het begin gaat het een beetje traag,
de kou snijdt door merg en been. En na een kwartier wint de vorstkou het
van de weerstand van enkelen onder ons, waaronder onze ondervoorzitter
die nog herstelt van een ziekte. Ze zullen wat uitrusten in “De Witte Roos”
en ons daar opwachten.
De gids durft het niet aan om van de gebruikte steen en hun oorsprong te
spreken in het bijzijn van steenhouwers en marmerbewerkers. Als iemand
een vraag stelt, streelt hij hun beroepsego met de bemerking: jullie kennen
er meer van dan ik!
Hij geeft ons wel alle uitleg over de schoonheid, chronologie en historiek
van de gebouwen op de Grote Markt. Hij kent zijn parcours, spreekt met
veel liefde over zijn thema, en al wandelend leidt hij ons naar het hartje van
het Oude Brussel, en legt de link met het Brussel van nu, vertelt ons over de
2010-1/4 - pierre & marbre - steen & marmer 25

AgEndA chaud. Il est intarissable sur l’origine des noms des
rues (même les noms des rues nous rappellent, s’il
le faut, qu’il fait froid). Sur les différences sociales
si marquées à des périodes pas si lointaines. Nous
apprenons aussi que la route de Compostelle
passait par Bruxelles, et nous en voyons des signes
du coté de l’église Notre-Dames-du Bon Secour.
Nous le suivons dans les dédales des ruelles, de
plus en plus « touristiques » du quartier de la
rue des bouchers. Nous étions aussi passés par
l’incontournable Manneken Pis, et en hommage
à la manifestation de la femme, dont nous
avons croisé le début du côté de la Bourse, nous
passerons devant Jeanneken Pis. Les contrastes
sociaux sont également mis en évidence dans la
visite des galeries de la Reine et de la galeries
Agora.
Au bout de deux heures, riches en informations
culturelles, architecturales, sociales de la vie dans
Bruxelles, nous rejoignons ceux et celles qui
n’avaient pu se joindre à la visite. Nous étions
frigorifiés, et il nous a fallu longtemps avant de
dégourdir nos corps... Mais le délicieux repas et
l’ambiance chaleureuse des convives nous ont
réchauffé le corps : un repas très « Belgique » :
salade liégeoise, waterzooi gantois et mousse
aux spéculoos, merveille de légèreté.... De la vraie
cuisine de terroir.
Et c’est sur l’image d’un mariage multiculturel et
multicolore à l’hôtel de ville de Bruxelles que nous
nous sommes séparés après cette bonne journée.
26 pierre & marbre - steen & marmer - 2010-1/4
Brigitte Gallez, le 6 mars 2010
evolutie, de grote werken die er een ander uitzicht
aan hebben gegeven.
Hij wijst ons ook op de gebreken ontstaan door de
tijd… Zijn enthousiasme is hartverwarmend.
Hij raakt niet uitgepraat over het ontstaan van de
straatnamen (eigenlijk doen zelfs de straatnamen
er ons aan denken dat het koud is), en over de
uitgesproken sociale verschillen in tijden die nog
niet zo ver achter ons liggen.
Wij vernemen dat de weg naar Compostella door
Brussel liep en wij kunnen er tekenen van zien aan
de zijkant van de Kerk van Goede Bijstand.
We volgen hem in een doolhof van steeds
meer “toeristische” straatjes in de buurt van de
Beenhouwersstraat. We waren op onze weg
natuurlijk Manneken Pis al tegengekomen, en om
de manifestatie voor de vrouw eer aan te doen
lopen we ook even langs Jeanneken Pis. Iets verder
in de Konninginnegalerij en Agoragalerij worden
de sociale verschillen ook duidelijk weergegeven.
Na een toer van twee uur met rijke culturele,
architecturale en sociale informatie over het
leven in Brussel, vervoegen wij onze vrienden die
het moesten opgeven. We waren verstijfd van
de kou en het heeft even geduurd vooraleer we
opgewarmd waren… Maar een heerlijke maaltijd
en de gezellige sfeer tussen de deelnemers hebben
daar veel toe bijbedragen: een zeer “Belgisch”
menu: salade Liégeoise, Gentse waterzooi en
speculaasgebak, ontzettend licht… Een echte
keuken van de streek.
En het was op het plaatje van een multicultureel
veelkleurig huwelijk op het Brussels Stadhuis dat
wij van elkaar afscheid namen na deze mooie dag.
Brigitte Gallez, 6 maart 2010

2010-1/4 - pierre & marbre - steen & marmer 27

thetis - design: nicola pedrini
PROMOSSO DA/PROMOTED BY:
INTERNAZIONALE
MARMI E MACCHINE
CARRARA SpA
CARRARA
MARMOTEC
ORGANIZZATO DA/ORGANIZED BY:
Business on the Move
GRUPPO BANCA CARIGE
Cassa
di Risparmio
di Carrara S.p.A.
SPONSOR UNICO BANCARIO
SOLE SPONSORING BANK
2010
Maggio_May, 19/22
Carrara, Italy
30 2010
INTERNATIONAL FAIR MARBLE TECHNOLOGIES DESIGN
CON IL PATROCINIO DI/SUPPORTED BY:
ISTITUTO NAZIONALE PER IL COMMERCIO ESTERO
ITALIAN INSTITUTE FOR FOREIGN TRADE
CarraraFiere Srl
28 Viale pierre Galileo & Galilei, marbre 133 - steen & marmer Tel +39 0585 - 787963 2010-1/4
54033 Marina di Carrara (MS) Italy Fax+39 0585 787602 e-mail: info@carraramarmotec.com www.carraramarmotec.com
PROM OZ ION E