LHG-nieuwsbrief - Leuvens Historisch Genootschap

1ste ringmuur: De defensie in het offensief
Van Minderbroederspoort tot Minnepoort.
Ten geleide
Hoewel de Leuvense stadsmuur uit de tweede helft van de veertiende eeuw vooral voortleeft
in de vorm van de ring, treffen we te midden van het hedendaagse stadsweefsel
nog heel wat resten aan van zijn voorganger, de zogenaamde binnenvesten. Samen met
Brussel is Leuven de enige stad in België die zoveel substantiële resten van zijn vroegste
(stenen) stadsversterking heeft behouden.
Het is te betreuren dat dit kostbare onroerende erfgoed (als we abstractie maken van de
wel degelijk ‘roerende’ instortingen en verzakkingen), al jarenlang door het stadsbestuur
wordt verwaarloosd. Nochtans gaat het hier om één van de vroegste materiële uitingen
van de stadsgemeenschap als een zelfbewuste groep.
Vier nieuwsbrieven lang belichten we die vroege stadsverdediging telkens vanuit een
ander standpunt. In dit derde artikel worden in het kort de defensieve kwaliteiten van de
muur besproken in het licht van twaalfde – dertiende-eeuwse belegeringstechnieken.
Inleiding
Zoals beargumenteerd in de vroegere bijdragen aan deze nieuwsbrief, kwam de eerste
stenen stadsmuur van Leuven waarschijnlijk in het eerste kwart van de dertiende eeuw
tot stand. Die muur, voorzien van een dertigtal halfronde torens en elf stadspoorten,
bekroonde een eerder opgeworpen aarden wal en werd voorafgegaan door een droge
of natte gracht. De architectuur volgde zeer getrouw de gestandaardiseerde vormentaal
voor stenen versterkingen zoals die door de koninklijke administratie van Philippe II Auguste
vanaf 1190 in de Franse kroondomeinen werd geïmplementeerd.
Defensie wordt altijd aangegeven als de primaire functie van een stadsversterking. Die
algemene stelregel wordt door iedereen aanvaard, maar is dat wel zo? Kon een versterking
zoals die van Leuven een stad effectief verdedigen tegen een belegeraar? Om dit
na te gaan is kennis van de verschillende twaalfde – dertiende eeuwse belegeringstechnieken
onontbeerlijk. Een analyse van de verschillende passieve en actieve elementen
van de muur kunnen in het licht van die tactieken een idee geven over de weerbaarheid
van de stadsversterking.
Belegeringstechnieken uit de twaalfde – dertiende eeuw
De ontwikkeling van belegeringstechnieken en de evolutie van de verdedigingsarchitectuur
gingen uiteraard hand in hand. Versterkingen probeerden zich aan te passen aan
nieuwe tactieken en vice versa zochten belegeraars oplossingen voor nieuwe vormen
van verdediging. Als theoretische achtergrond kon een beroep worden gedaan op de
werken van de Romeinse schrijvers Vitruvius (c. 85-20 v.Chr., De architectura) en Vegetius
(4de eeuw n.Chr., De re militari). De werkelijke katalysators waren echter vooral
de grootschalige conflicten, zoals de verschillende Kruistochten of de strijd tussen de
Franse en de Engelse kroon. Hieronder volgt een uiterst beknopt overzicht van de belegeringstechnieken:
14
Tom Coenegrachts