2006-2007 nummer 1 - Thauma

WIST JE DAT...?
Thomas Brouwer
Toen Blaise Pascal nauwelijks een jaar oud was,
werd hij getroffen door een vreemd syndroom.
Telkens als hij zijn ouders samen zag, of als er
voor zijn ogen water uit een kan in een andere
gegoten werd, kreeg het kind de meest vreselijke
stuipen. De buurt fluisterde dat het kind behekst
was, maar de ouders van Blaise, verlichte
geesten, wilden daar niets van weten. Pas toen de
ziekte een jaar aanhield en de kleine eraan
dreigde te bezwijken, ging vader Pascal voor de
zekerheid toch maar een vermeende heks
ondervragen. Deze gaf toe het kind behekst te
hebben, na enig aandringen. De oude Pascal
beval haar om het kind weer te genezen: ze
gooide twee katten uit het raam en smeerde het
kind in met een kruidenzalfje. Binnen drie weken
was Blaise weer de oude.
De term ‘internationaal’ is door Jeremy
Bentham geïntroduceerd.
In zijn tienerjaren was Franz Brentano idolaat
van Thomas van Aquino. Hij had zich het
denken van de Engelachtige Leraar dusdanig
eigen gemaakt dat hij met diens argumenten erin
slaagde een joodse leeftijdsgenoot te bekeren.
Deze vriend trad vervolgens toe tot de
Dominicanen en schopte het tot Prior, maar
Franz viel op ten duur van zijn geloof.
De grote Duitse verlichtingsdenker Christian
Wolff, die vooral de geschiedenis in is gegaan als
pleitbezorger van Leibniz en als schepper van
een filosofische terminologie voor de Duitse
taal, maakte in zijn tijd redelijk wat vijanden
onder de wat conservatievere denkers in Pruisen.
Men heeft hem aangevallen op bijna elke stelling
waar men Leibniz niet meer op kon aanvallen.
De Piëtisten hadden het vooral voorzien op zijn
acceptatie van Leibniz’ harmonia praestabilita. Niet
alleen betoogden ze dat een dergelijke opvatting
zou leiden tot fatalisme (waar iets voor te zeggen
valt) maar ze wisten het ook nog aannemelijk te
maken dat een dergelijk fatalisme zou leiden tot
een toename van desertie in het Pruisische leger.
Dat gaf de doorslag, in ieder geval voor
Frederik de Eerste: Wolff werd uit Pruisen
verbannen.
Het is al meer dan eens voorgekomen dat
ontwikkelingen in de wetenschap ingezet worden
bij verse pogingen om de waarheid van religieuze
doctrines aan te tonen. Ook bisschop Berkeley
heeft hieraan zijn steentje bijgedragen. Toen in
het kielzog van Newton’s Principia de
differentiaalrekening een hot item was, betoogde
Berkeley dat iedereen die bereid was de
tegenintuïtieve eigenschappen van deze leer te
accepteren het recht verbeurde om te klagen
over problemen met de heilige drie-eenheid of
transsubstantiatie.
Het theologische pamflet over de
differentiaalrekening was overigens niet het
vreemdste werk dat Berkeley publiceerde.
Waarschijnlijk is dat Siris: a train of philosophical
reflections and inquiries concerning the virtues of tarwater.
In dat late werk, dat niet tot zijn beste
wordt gerekend, vermengt Berkeley een betoog
over de medicinale werking van ‘teerwater’ met
een allegaar aan mystieke, neoplatoons
geïnspireerde wijsheden
Daniel Dennett,
Amerikaans filosoof, is
naar eigen zeggen
degene geweest die de
frisbee in Europa heeft
geïntroduceerd.
Dennett’s Dangerous Disc
Tussen 1910 en 1913 verschenen de drie kloeke
delen van de Principia Mathematica van Russell en
Whitehead. Het werk was indrukwekkend maar
kurkdroog, en slechts weinigen konden zich
ertoe zetten om het hele boek te gaan lezen. Een
Londense krant loofde uiteindelijk bij wijze van
grap tien pond uit aan eenieder die wél kon
zeggen dat hij of zij het gelezen had. Niemand
kwam het geld opeisen, en het werd aan
Whitehead gesuggereerd dat hij het dan maar
moest ophalen. Dat kon niet, zei hij: hij had
alleen de delen gelezen die hij zelf geschreven
had.
THAUMA 2006-2007 NUMMER 1 [13]