Algemeen Nijmeegs Studentenblad / januari 2011 ... - ANS-Online

‘Als je het station uitloopt, kom je bij een grote weg en dan
is het rechts. Dus gewoon direct links als je de drukke weg
bent overgestoken’, instrueert Joost Conijn (39) ons over
het Arnhemse café waar het interview plaats zal vinden.
Kort daarna belt hij nogmaals: ‘Ik geloof dat ik het zojuist
verkeerd heb uitgelegd. Je moet naar rechts.’ In een lange
jas staat de kunstenaar recht tegenover het station met ons
te telefoneren.
Conijn kwam in 2010 vooral in de publiciteit met een
zelfgebouwd vliegtuig, waarmee hij dat jaar een reis naar
Kenia ondernam. Eerder trok hij al met een houten auto
door Oost-Europa. Met de films die hij tijdens zijn avonturen
maakte, exposeerde hij in de Verenigde Staten, Japan en vele
Europese landen. Momenteel werkt Conijn aan een boek
waarin hij de ervaringen van zijn reis door Afrika beschrijft.
‘Toeristen kennen ze niet in die gebieden en van kunstprojecten
begrijpen ze al helemaal niets. Voor hen kwam ik echt
van een andere planeet.’
Waarom wilde je met een zelfgemaakt vliegtuig naar
Kenia?
‘Wanneer ik altijd op dezelfde plek zit, raak ik verstrikt in
geijkte patronen en vastgezogen in de verwikkelingen van
het dagelijkse leven. Dat voelt voor mij als gevangenschap.
Reizen werkt bevrijdend. Ik wilde met eigen ogen zien wat er
in de wereld gaande is en mijn perspectief verbreden.
‘Het oosten van Afrika had ik nog nooit gezien. Toevallig
woont een vriend van mij al tien jaar in Nairobi, dat werd
mijn eindpunt. In tegenstelling tot een reis van Noord naar
Zuid is een reis van West naar Oost minder gangbaar. Het
gebied zit vol rebellen en is per auto onbegaanbaar. Ik
hoopte deze ongebruikelijke route per vliegtuig wel af te
kunnen leggen.’
een eerder vliegtuig dat je bouwde, stortte neer. Was je
niet bang voor eenzelfde noodlottige situatie?
‘Dat vorige vliegtuig moest een noodlanding maken, omdat de
luchtstroom het naar beneden duwde. Alle omstandigheden
waren ongunstig. Natuurlijk was ik bang, maar dat is een basisgevoel
dat hoort bij vliegen. Ik moest voortdurend scherp zijn
omdat mijn leven ervan afhing. Tegelijkertijd wist ik: “Wanneer
de dood dicht in de buurt is, leef je op je toppen.”’
Hoe heb je je voorbereid?
‘Het was onbegonnen werk om de juiste informatie te vinden.
Ik had oude, Amerikaanse luchtvaartkaarten, want er bestaan
simpelweg geen recente exemplaren. Hoewel alle vliegvelden
er wel op staan, zijn sommige daarvan inmiddels volledig
begroeid. Op een gegeven moment moet je gewoon gaan en
maar kijken wat je tegenkomt. Zenuwslopend.’
Tekst: Eline Huisman en Mart Waterval/ Foto’s: Persoonlijk archief Joost Conijn Interview Joost Conijn
P. 21
Hoe reageerden de Afrikanen op je komst?
‘Over het algemeen werd ik geweldig gastvrij ontvangen. In
Oeganda dachten ze echter dat ik een spion was. Ik moest
mijn paspoort inleveren en werd vastgezet. Dat is zo’n gedoe.
Die ervaringen gaven mij tegelijkertijd veel inzicht in de werking
van Afrikaanse samenlevingen. Ik heb de hiërarchie en
politieke systemen zelf ondergaan.
‘De diverse ontmoetingen op zo’n reis geven je de kans een
cultuur echt te leren kennen. Zelfs een dieptepunt als in Oeganda
is daarom in zekere zin een hoogtepunt.’
‘Vooral de denigrerende manier
waarop over kunst wordt gesproken
is buitengewoon schofterig.‘
Kun je een voorbeeld geven van zo’n confrontatie met
cultuurverschillen?
‘Op een gegeven moment landde ik in de Centraal Afrikaanse
Republiek. Door slecht weer kon ik niet verder reizen en
moest ik een tijdje op een Oegandese legerbasis verblijven.
Daar raakte ik met militairen in heftige discussies over geloof,
goed en kwaad en homoseksualiteit verzeild. Sommige culturele
verschillen zijn absurd groot.
‘Zo moest ik eens een politiecommissaris vijfhonderd euro
smeergeld betalen om mijn paspoort terug te krijgen. Ik was
ontzettend boos en gefrustreerd, maar kon er uiteindelijk wel
begrip voor opbrengen. De man krijgt geen salaris van de
overheid, maar moet wel ergens zijn kinderen van voeden.
Dat hij het bij mij vandaan moet halen, maakt hem niet meteen
een slechterik.’
Wat wil je het publiek met je belevenissen laten zien?
‘Ik denk dat ik een onbevangener perspectief wil laten zien.
Als het in de media over Afrika gaat, zien we armoede, honger
en onbeschaafde toestanden. Daaraan zijn vaak politieke
belangen verbonden en dat maakt mij achterdochtig. Door een
ander beeld te schetsen hoop ik door die beeldvorming heen
te prikken.’
Het werk van Conijn is eigenzinnig. Hij doet precies waar hij
zin in heeft en een uitdaging in ziet. ‘Ik wil in de eerste plaats
mijn eigen leven vormgeven.’ Dat hij daarmee een ander perspectief
schetst en het publiek aanzet tot nadenken, vloeit hier
uit voort. Een voorbeeld hiervan is de film van Conijn over zijn
zeven Nederlandse buurkinderen, die niet naar school gingen.
Hoewel hij hierover zelf geen moreel standpunt innam, bracht
het project een heftige discussie teweeg.