Algemeen Nijmeegs Studentenblad / januari 2011 ... - ANS-Online

Meer dan onderwijs alleen
Idealiter ziet de éminence grise de rol van de media
veranderen van verslaggeving naar educatie. ‘Naast het
aanpakken van sociaaleconomische achterstanden is dat een
belangrijk punt in de strijd tegen populisme. Educatie is veel
meer dan onderwijs, het heeft te maken met een kritische
houding. Daar hebben we veel te weinig aan gedaan.’ Het is
echter niet alleen de matige opleiding van velen die ervoor
zorgt dat zij ten prooi vallen aan populistische partijen. Ook
hoogopgeleiden sluiten zich volgens Zijderveld na een tijdje
aan bij dat soort politici. Zo vertelden zelfs professoren dat
zij op Wilders zouden stemmen: ‘Aan het hoogleraarschap
was vroeger een enorme status verbonden. Ik was professor
doctor A.C. Zijderveld en brieven openden steevast met
“Hooggeleerde heer”. Met name oudere professoren hebben
moeite met de nivellering en democratisering van de
universiteiten en dan hoor je: “Wilders zegt het tenminste”.’
Hitler was een socialist
Zijderveld lacht om de bezwaren van zijn voormalige
collega’s. Zelf heeft hij geen problemen met de moderne
samenleving. ‘Ik vind het heerlijk dat alles op me afdendert.’
Zijn vele buitenlandse gasthoogleraarschappen hebben hem
geleerd cultuur en politiek te relativeren en ook dat populisme
vrijwel altijd dezelfde kenmerken heeft. Het grondkenmerk
is de uitspraak Vox populi, vox dei, de stem van
het volk is Gods stem. ‘Maar de stem van het volk bestaat
helemaal niet. Geert Wilders mobiliseert enkel onvrede
die voortkomt uit persoonlijke rancunes, ongeluk en angst.’
Andere karakteristieken van populisme zijn een beweging
met een absolute leider en een programma met duidelijke
nationalistische en socialistische inslag. Voordat hij zijn betoog
voortzet, waarschuwt hij: ‘Ik weet dat het gevaarlijk wordt en
het mag eigenlijk niet, maar ik doe het toch. Ik vergelijk het
heden weleens met Duitsland in de jaren dertig. Natuurlijk is
het een totaal andere situatie, want de Weimarrepubliek zat
economisch volledig aan de grond en haar eer was gekrenkt.
Wilders gebruikt nu precies dezelfde slimme combinatie van
nationalisme plus socialisme. De nazi’s waren bijvoorbeeld
net als Wilders ongelooflijk gebeten op communisten en
sociaaldemocraten, maar Hitler was een socialist. Dat zijn
parallellen die heel griezelig zijn.’
‘Barry Madlener wil met drie
kornuiten het Europese Parlement
met 736 leden opheffen.
Nou, veel succes.’
Drijfzand
Populisme kan volgens Zijderveld maar op één manier
overleven, namelijk wanneer het op korte termijn de macht
in handen krijgt. ‘En dan wordt het echt heel gevaarlijk, kijk
maar naar wat er met Franco, Mussolini en Hitler gebeurde.
Daar moet ik echter direct bij zeggen dat ik dat in Nederland
of in Europa niet zie gebeuren, het is soms eerder treurig. Het
mooiste voorbeeld daarvan is nog wel PVV’er Barry Madle-