1976-053 GESCHIEDENIS/HISTOIRE PHARMACIE - Kring voor de ...

Zo krijgt men met 3 getallen, b.v. 14903
de opstelling:
114 = 131
De afgelijnde cijfers 2 9 vormen dan de rest van de
deling: 29, zodat de uitkomst thans zou luiden.
131 29
114
SPECIËN
Een moeilijker thema wordt dan aangeroerd, wanneer
deze bewerkingen ter sprake komen „van verscheijde
speciën". Wij maken dan kennis met het vaderlandse
geldsysteem van deze dagen. De leerling weet van
huis uit, en voor ons is dat wat moeilijk, dat hij moet
rekenen in 1 Gld (Gulden) = 20 Stuivers, elk van 4
Oordjes en vroeger was elk oordjen nog 2 Duijten. Tot
zelfs in de 20e eeuw heette het 2V2 centstuk nog een
..vierduitstuk".
De volgende optelsom zal niet veel moeilijkheden geven:
23—13—3 Deze additie is uitgevoerd door op te
12—14—2 tellen de' oorden (= 7) te delen door 4
25—19—2 (telkens = 1 stuiver) deze stuiver toe
te voegen aan de andere en de rest der
62— 7—3 oorden (= 3) te laten staan. Met de stuivers
is dan t.a.v. de guldens analoog
gehandeld.
U hebt dit nu op dezelfde wijze uitgerekend als die
Nederlanders, die onze Britse vrienden wat verbaasd
deden staan door geen herleidingstabellen te gebruiken,
maar zelfs bij het vermenigvuldigen eerst de pennies
te nemen, deze te herleiden op shillings (onder
behoud van het overschot), dan deze weer op ponden.
Ook de substractie zal ons, decimaal geschoolden,
weinig moeite opleveren. Multiplicatie en divisie zullen
wij daarom wel vermelden, maar verder overslaan.
Wel gaat men ook hier wat omslachtig te werk: de
guldens en stuivers worden eerst gezamelijk tot oorden
gebracht, deze worden gedeeld en vervolgens
wordt het bedrag door delen resp. door 4 en vervolgens
door 20 weer in het gelid van guldens en stuivers
hersteld.
Een nieuw hoofdstuk vormt de:
REDUCTIE:
Cassa rekening bestaande in multipliceren en divideeren.
Reductie is eene soorte gelds, neemt PataCons, tot
guldens brengen, ofte integendeel, een getal gulden,
hoeveel pataCons het selve doet.
Om te weten hoeveel pataCons 960 Guld. sijn divideert
door 4 guld BE: (volgt voorbeeld).
In de voorbeelden van de Reductie komt dan een
nieuwe moeilijkheid naar voren. Het muntsysteem is
niet erg eenvoudig. De apotheker zal rekening moeten
houden met betaling in eigen en in vreemde munt en
deze zijn geenszins steeds opgebouwd in een decimaal
stelsel. Leerzaam in dit verband is „Oeffeninge
op de 4 regels en reductie Additie":
Ik heb ontfangen van Mijnheer:
B 260 Cronen
C 360 PataCons
N 200 Br Cronen
P 30 Louis
V 370 guld-15 St-3 oord
De fr Cr Doet ƒ 4—17— 2
Den Pata ƒ 4— 0
Den Br Cr ƒ 4—13— 2
De guld. Louis ƒ 19J10
Verplaatst U zich eens in de toestand van de toekomstige
collega, aan wie dit vraagstuk wordt voorgelegd,
zij het, dat U de 15 levensjaren reeds bent gepasseerd.
De som is ƒ 4598—5—3. Rekent U eens na of het
juist is?
Wanneer U dit hebt opgelost, dan is er nog de multiplicatie
en als voorbeeld „Eenen Wissel van 316 fr Cr
moet betaelt worden, hoeveel guld is er te betaelen.
Facit: ƒ 1540—10—0. Voor de juiste oplossing worden
geen andere prijzen dan Uw gevoel van voldaanheid
beschikbaar gesteld.
Een ander vraagstuk:
In eene vermaerde stad zijn 25 groote straten, in elke
straet zijn (dog d'een min, d'ander meer:) 50 Schoone
Huisen, in elk Huis zijn 3 kamers, op elke kamer 2
jonge dogters bij elke jonge dogter 2 jonkmans. Hoeveel
jonkmans sijn daar? Antwoord: 15000 Jonkmans.
Rekent U dit weer na? Welk een tijdsbeeld, 2 jongelieden
voor één jongedochter, als regel voorgesteld.
Wat bewoog de auteur tot het schilderen van deze
zede? Was er een vrouwentekort of was er een vernietigende
voorselectie?
De Divisie zal U ook geen moeilijkheden geven met het
voorbeeld: 2350 guld i6 St hoeveel BrCr doen dese:
en U rekent nu al prompt uit f 4—13—2 tegen de
reeds aangegeven koers.
Een kleine toelichting is hier niet overbodig. De Patacon
was een zilveren munt, nog lang in gebruik gebleven
in de Spaanse Nederlanden, ter waarde van 48
stuivers. Deze werd ook Albertusdaalder genoemd.
Oude Franse munten waren de Croon en de Louis d'or,
waarvan de koers reeds werd vermeld. In Nederland
29,