1976-053 GESCHIEDENIS/HISTOIRE PHARMACIE - Kring voor de ...

VI
Natuur- en Scheikundige farmaceutische technologie
Ook bij de beoefening der farmacie wordt van hulpwetenschappen
gebruik gemaakt. Bij de farmaceutische
arbeid gebruikt men technieken, ontleend aan
die bij andere wetenschappen, op adaequate wijze
aangepast en soms verbeterd. Principieel nieuw is dit
verschijnsel niet. Evenmin is het bijzonder, dat farmaceutische
technieken worden gebruikt bij arbeid door
de farmaceut buiten het terrein der „farmacie in engeren
zin". Onder deze „farmacie in engeren zin"'
worde verstaan de kennis van de aard en hoedanigheid
van alle substanties, welke tot geneesmiddel kunnen
dienen, uitgaande van hun bruikbaarheid daartoe
en van de technieken, om deze substanties tot geneesmiddelen
te doen worden en hun doeltreffendheid als
zodanig te toetsen. Zo zijn wis-, natuur- en scheikunde,
maar ook plant-, dier- en geneeskunde hulpwetenschappen
van de farmacie.
In tegenstelling tot haar hulpwetenschappen, waarin
specialisatie in toenemende mate werd waargenomen,
lieten de beoefenaren van de farmacie, de apothekers,
hier verstek gaan. Zo bewoog de apotheker zich van
oudsher op het terrein der veterinaire farmacie. Er ontstonden
geen veterinair-farmaceuten en het terrein
werd prijsgegeven aan de industrie, de apotheekhoudende
dierenarts die nu, volgens de letter van de wet,
zelfs heeft opgehouden „apotheek"-houdend te zijn.
Het deels met de farmacie-in-engere-zin identieke,
deels hiermede nauw verweven gebied der voedingsen
genotmiddelen werd dusdanig intensief door de
apotheker verzorgd, dat velen zich hierop in het bijzonder
gingen toeleggen. Zij duidden dit niet aan door
hun specialisme als b.v. „alimentaire farmacie" en
zichzelve als alimentair farmaceut te presenteren. Zij
trokken zich terug achter de aanduiding „Scheikundige"
en noemden hun laboratorium, hoewel vaak zelfs
nog deel uitmakende van hun apotheek, „Laboratorium
voor scheikundig- en bacteriologisch onderzoek".
Wanneer dan de scheikundige zich als specialist aandient
op dit gebied, dan trekt de apotheker zich zonder
ophef uit dit gebied terug, dat hij aan de „levensmiddelchemicus"
overlaat, met inbegrip van de controlerende
taak voor de volksgezondheid: de Keuringsdiensten
van waren.
Hoewel de Cosmetica duidelijk deel uitmaken van zijn
terrein, zelfs in engere zin, ontstaat in Nederland, anders
dan in Frankrijk, geen „dermofarmacie", noch de
dermofarmaceut. De overdracht van het gebied heeft
hier (grotendeels) plaats aan industrie, chemici, kappers
en kwakzalvers.
Zijn bemoeiingen met de hygiëne van bodem, lucht en
water, het grootste deel van de farmaceutische profylaxe,
abandoneert de apotheker geruisloos aan scheikundigen,
bacteriologen, geneeskundigen en z.g.
health engineers. Deze laatsten, een Noordamerikaanse
vinding blijkbaar, waaronder hygiënisch-technici
worden verstaan, worden in Nederland, mogelijk door
gebrekkige vertaling, begrepen als „gezondheidsingenieurs",
hetgeen blijkbaar voldoende reden wordt geacht
voor het scheppen van nieuwe ingenieursactiviteiten.
Ook uit de natuur- en scheikundige farmaceutische
technologie zijn geen farmaceutische specialismen
ontstaan ter consolidatie van een deel van het farmaceutisch
gebied in de ruimere zin. Ook hier hebben
beoefenaren van andere disciplines integendeel gebieden
aan de farmacie onttrokken.
Bij de bespreking van deze groep werd het wederom
wenselijk geacht een onderverdeling aan te brengen.
Zo is onder preparatieve farmacie samengebracht het
materiaal, dat eigenlijk thuishoort onder de farmacie in
engere zin, ware het niet, dat hier niet van individuele
farmacotherapie kon worden gesproken. Werkwijzen
voor het isoleren van alcaloïden, beschouwingen omtrent
de eigenschappen van grondstoffen en de daaruit
voortvloeiende eisen voor de verwerking daarvan,
recuperatie, mogelijkheden tot het zuiveren van voor
farmaceutisch gebruik niet optimale grondstoffen, beschouwingen
omtrent geneesmiddelbewaring, vonden
hier een plaats. Tevens werd hier plaats ingeruimd
voor de schalen en berekeningen, dienende voor het
verdunnen en bewerken van spiritus.
Bij materiaalbewerking vindt men een groep recepten,
die een duidelijk voorbeeld geven van de toepassing
van farmaceutische en verwante technieken op een
gebied, dat aan de apotheker eigenlijk vreemd is. Dit
staat dus in duidelijke tegenstelling tot de vorige
groep.
De reproductietechnieken omvatten eveneens een terrein,
dat slechts zijdelings aanrakingspunten heeft met
de farmacie in enge zin. Ook hier geen specialisatie
van de apotheker als zodanig.
Ook bij de fysisch-chemische technologie wordt duidelijk
een weinig farmaceutisch aandoend zijpad in-
35