Programma Najaar 2012 - Senioren Academie
Programma Najaar 2012 - Senioren Academie
Programma Najaar 2012 - Senioren Academie
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Groningen<br />
Geschiedenis en<br />
archeologie<br />
Cursus G-07<br />
Docent<br />
Mw. dr. J.C. Harvey, egyptologe<br />
(j.c.harvey@rug.nl)<br />
Kop<br />
Deze cursus is bedoeld voor mensen die al eerder een cursus Egyptologie hebben gevolgd.<br />
De basiskennis uit de eerdere cursussen wordt nu bekend verondersteld In deze cursus wordt hierop<br />
voortgebouwd en wordt dieper ingegaan op bepaalde aspecten van de Egyptische cultuur.<br />
Collegeprogramma:<br />
Studiegids<br />
najaar <strong>2012</strong><br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen en Drenthe Studiegids najaar 2006<br />
1. Chronologie<br />
Hoe weten wij wanneer bepaalde gebeurtenissen plaatsvonden? Hoe kunnen we ze een jaartal in<br />
Groningen Geschiedenis en archeologie Vervolgcursus G-07 1
Algemeen<br />
Hoger Onderwijs<br />
voor Ouderen<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong><br />
Coördinator<br />
Jacqueline Kampman<br />
Medewerkers secretariaat<br />
Janita van Dijk<br />
Karin van Rooyen-Kist<br />
Inge Vonhof<br />
Henriëtte Hardick<br />
Bestuur<br />
Prof. dr. E. Bleumink, voorzitter<br />
Dhr. H. Huizenga, vice-voorzitter<br />
Dhr. P. van der Burg RA,<br />
penningmeester<br />
Vacature, vertegenwoordiger<br />
Stenden hogeschool<br />
Drs. J. van der Vinne, vertegenwoordiger<br />
Hanzehogeschool<br />
Groningen<br />
Mr. H. de Boer, adviserend lid en<br />
vertegenwoordiger van de Vrienden<br />
van de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong><br />
Administratie<br />
Postadres<br />
Postbus 72<br />
9700 AB Groningen<br />
Telefoon: (050) 363 65 97<br />
Fax: (050) 363 72 66<br />
e-mail: hovo@rug.nl<br />
Bezoekadres<br />
Oude Boteringestraat 34,<br />
9712 GK Groningen,<br />
kamer 0014<br />
Openingstijden secretariaat<br />
Maandag t/m vrijdag<br />
9.00 - 12.00 uur<br />
Voor de meest actuele informatie:<br />
www.hovoseniorenacademie.nl<br />
vormgeving en dtp: www.henkmans.nl<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Hoger onderwijs voor ouderen<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong><br />
Groningen - Friesland - Drenthe<br />
Hoger onderwijs voor ouderen<br />
In 1986 werd aan de Rijksuniversiteit Groningen de eerste cursus speciaal voor ouderen<br />
georganiseerd. Hoger Onderwijs voor Ouderen (HOVO) wordt nu in alle universiteitssteden en<br />
aan een aantal hogescholen in Nederland aangeboden. Hoger onderwijs voor ouderen is<br />
bedoeld voor mensen van vijftig jaar en ouder en is zoveel mogelijk afgestemd op de interesse,<br />
leefervaring en leerbehoeften van ouderen. Een formele vooropleiding is voor het volgen van<br />
dit onderwijs niet vereist omdat men als gevolg van zelfstudie, werk- en levenservaring een<br />
voldoende ontwikkelings niveau kan hebben bereikt om de colleges goed te kunnen volgen.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen, Friesland en Drenthe<br />
De <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> organiseert het hoger onderwijs voor ouderen in het noordoosten<br />
van Nederland en heeft drie vestigingsplaatsen: Groningen, Leeuwarden en Emmen.<br />
De <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> is een stichting, gerelateerd aan drie instellingen op het gebied<br />
van Hoger Onderwijs in de provincies Groningen, Friesland en Drenthe, de Rijksuniversiteit<br />
Groningen, de Hanzehogeschool Groningen en de Stenden hogeschool. De administratie<br />
wordt verzorgd in Groningen.<br />
Het onderwijsprogramma<br />
Het onderwijsaanbod van de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> is geordend in drie cursusprogramma’s per<br />
studiejaar: een najaarsprogramma, een winter-/voorjaarsprogramma en een zomerprogramma.<br />
Van elk programma verschijnt een aparte studiegids. De meeste cursussen van de<br />
programma’s van najaar en winter-/voorjaar duren tien weken, maar er staan ook een aantal<br />
kortere cursussen of collegeseries op het programma. In het zomerprogramma staan vooral<br />
kortdurende activiteiten, vaak in combinatie met een excursie, op het programma.<br />
Locaties<br />
De <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> maakt voor haar onderwijsactiviteiten vooral gebruik van de locaties<br />
van haar moederinstellingen. De locaties in Groningen zijn verspreid over de stad Groningen<br />
en Haren. Deze locaties zijn pas kort voor aanvang van de cursussen bekend. U wordt hierover<br />
geïnformeerd in de bevestigingsbrief (zie de inschrijfprocedure achterin deze gids).<br />
In Friesland en Drenthe worden de meeste colleges gegeven in een collegezaal van de<br />
Stenden hogeschool.<br />
Internationale contacten<br />
De <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> onderhoudt vele goede contacten in het buitenland, voornamelijk<br />
met Duitse <strong>Senioren</strong>. Elk jaar wordt in samenwerking met de Universiteit van Oldenburg een<br />
gezamenlijke cursus georganiseerd.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 2
Algemeen<br />
Voorwoord <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong><br />
Groningen - Friesland - Drenthe<br />
Studiejaar <strong>2012</strong>-2013<br />
Op 1 december 2011 vierde de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong><br />
haar 5e lustrum. De belangrijkste spreker was<br />
professor Dick Swaab.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong><br />
gesloten<br />
Op vrijdag gesloten<br />
Vanaf 4 mei tot en met 17 augustus<br />
<strong>2012</strong> is het secretariaat van de<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> op vrijdag<br />
gesloten.<br />
Zomersluiting<br />
Vanaf maandag 16 juli tot 20<br />
augustus <strong>2012</strong> is de <strong>Senioren</strong><br />
<strong>Academie</strong> van maandag tot en met<br />
donderdag geopend tussen 10.00 en<br />
12.00 uur. Inschrijving voor cursussen<br />
is in deze periode gewoon mogelijk<br />
(via internet of per post).<br />
Ook dit najaar opent de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> haar komende studiejaar in elk van haar vestigingen<br />
in de drie noordelijke provincies.<br />
In Groningen vindt de openingslezing plaats op maandag 27 augustus in het <strong>Academie</strong>gebouw<br />
van de Groningse universiteit. In Friesland wordt het studiejaar geopend in de Stenden Hogeschool<br />
Leeuwarden op woensdag 29 augustus en in Drenthe gebeurt dit op donderdag 30 augustus in<br />
de vestiging Emmen van de Stenden Hogeschool. De openingslezingen zijn vrij toegankelijk en<br />
u hoeft zich voor het bijwonen van deze lezingen niet van tevoren op te geven. Meer informatie<br />
over de lezingen vindt u op de pagina’s voorafgaand aan de cursusinformatie van respectievelijk<br />
Groningen, Friesland en Drenthe.<br />
De <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> vindt voor haar onderwijs onderdak bij met name de boven genoemde<br />
onderwijsinstellingen voor hoger onderwijs in Groningen, Friesland en Drenthe. Onderwijsinstellingen<br />
die zich in eerste instantie richten op het onderwijs aan reguliere studenten waarbij<br />
echter ook ruimte wordt geboden aan de ‘seniorstudenten’ van de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong>.<br />
Het reguliere studieaanbod van de betreffende onderwijsinstelling heeft daarbij uiteraard voorrang.<br />
Dat vraagt ook enige aanpassing van onze cursisten. De lessen en colleges bij universiteit en<br />
hogeschool zijn strak geroosterd en de zalen zijn meestal in gebruik. Hoe groot het enthousiasme<br />
ook is, er zit niets anders op dan rustig te wachten tot de voorgaande groep studenten de<br />
collegezaal heeft verlaten. Erg voortijdig bij die collegezaal arriveren is dan ook af te raden.<br />
Ook bij het verlaten van de zaal is er geen gelegenheid nog even rustig na te praten, de volgende<br />
groep studenten staat vaak al te wachten op de gang.<br />
Door het toenemend aantal studenten is de druk op de lesruimten bij de verschillende instellingen<br />
echter dusdanig groot dat de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> zich in toenemende mate genoodzaakt ziet uit<br />
te wijken naar zalen elders. Mocht dat het geval zijn met uw cursus, dan wordt u hierover uiteraard<br />
geïnformeerd. Dit seizoen zullen in elk geval enkele cursussen van het Drentse programma<br />
plaatsvinden in Hoogeveen.<br />
Ten slotte vestigen wij hierbij graag uw aandacht op onze website. Sommige van u zal het<br />
zijn opgevallen dat de voorheen gebruikelijke Nieuwsbrief ditmaal ontbreekt. Meer of minder<br />
belangrijke nieuwsitems, links naar andere organisaties, maar ook bijvoorbeeld korte verslagen van<br />
activiteiten van de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> kunt u voortaan vinden op onze website. Op deze site vindt<br />
u ook een verwijzing naar de site van de ‘Vrienden van de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong>’. Zij vieren hun vijfde<br />
lustrum in november <strong>2012</strong>. De aankondiging hiervan vindt u op pagina 6<br />
Ondanks alle veranderingen blijft er toch ook veel hetzelfde. Nu al meer dan 25 jaar vindt u ons<br />
cursusaanbod terug in onze onderwijsgids. In Groningen worden er dit najaar 33 cursussen<br />
aangeboden, in Friesland zijn dit er 13 en in Drenthe staan 11 cursussen geprogrammeerd.<br />
Meer dan 50 korte of langere cursussen dus om een keuze uit te maken.<br />
Wij wensen u een inspirerend en leerzaam studiejaar toe.<br />
Bestuur en medewerkers<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen Friesland Drenthe.<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 3
Algemeen<br />
Inhoud<br />
Cursuscode 12NG00L<br />
Cursuscode 12NG01<br />
Cursuscode 12NG02<br />
Cursuscode 12NG03<br />
Cursuscode 12NG04<br />
Cursuscode 12NG05<br />
Cursuscode 12NG06 / 12NG07<br />
Cursuscode 12NG08<br />
Cursuscode 12NG09<br />
Cursuscode 12NG10<br />
Cursuscode 12NG11<br />
Cursuscode 12NG12<br />
Cursuscode 12NG13<br />
Cursuscode 12NG14<br />
Cursuscode 12NG15<br />
Cursuscode 12NG16<br />
Cursuscode 12NG17<br />
Cursuscode 12NG18<br />
Cursuscode 12NG19<br />
Cursuscode 12NG20<br />
Cursuscode 12NG21<br />
Cursuscode 12NG22<br />
Cursuscode 12NG23<br />
Cursuscode 12NG24<br />
Cursuscode 12NG25<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Algemene informatie 2<br />
Voorwoord 3<br />
<strong>Programma</strong> Groningen<br />
Openingslezing Groningen - Gezond ouder worden en gezond gedrag: genen of omgeving? 6<br />
Twintigste Nederlandse Cultuurlezing 7<br />
Nederlands erfgoed en erfgoed in Nederland - Wat hoort bij ons?<br />
Algemeen/ multidisciplinair<br />
De toren van Babel Taal, communicatie en cultuur 8<br />
Grenzkontakte Een cursus voor Nederlanders en Duitsers 9<br />
De eeuw van Azië De onontkoombare aziatisering van de wereld in de 21ste eeuw 10<br />
Filosofie<br />
Filosofiegeschiedenis (4) De hedendaagse filosofie 11<br />
Terug naar de Verlichting 12<br />
Filosofie als manier van leven Levenskunst in Oost en West 13<br />
Capita selecta uit de geschiedenis van een verhouding Rationaliteit en emoties 14<br />
Geschiedenis en archeologie<br />
Het land van Toetanchamon Inleiding in de cultuur van het oude Egypte (2) 15<br />
Burger zijn in de Atheense democratie 16<br />
De Romeinse adoptiekeizers Een eeuw van rust 17<br />
De Oude Germanen (2) 18<br />
De Kroniek van Morea Westerlingen in Middeleeuws Griekenland 19<br />
Groningen en het Drentse water Het landschap rond de stad Groningen tot 1600 20<br />
In Emo’s voetspoor De fascinerende wereld van de 13e eeuw 21<br />
Geschiedenis vanuit Europees en Arabisch perspectief 22<br />
De Russische wereld Wat is Rusland, wie zijn die Russen? 23<br />
Godsdienstwetenschap en religie<br />
Vroegchristelijke esoterische en gnostische geschriften 24<br />
Kunstgeschiedenis<br />
Renaissance en Nieuwe kunst Beeldende kunst van WestEuropa (1400 tot 1800) 25<br />
Vrouwen in de kunst 26<br />
Mens en maatschappij<br />
De kracht van grijze cellen 27<br />
Van spirituele intelligentie tot business spiritualiteit 28<br />
Leeskamer Levenskunst en loslaten 29<br />
Muziek en theater<br />
Introductie tot de vocale muziek van Bach (1) 30<br />
Kunst en cultuur 19001920 Moskou en St. Petersburg 31<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 4
Algemeen<br />
Inhoud<br />
Cursuscode 12NG26<br />
Cursuscode 12NG27<br />
Cursuscode 12NG28<br />
Cursuscode 12NG29<br />
Cursuscode 12NG30<br />
Cursuscode 12NG31<br />
Cursuscode 12NG32<br />
Cursuscode 12NG33<br />
Cursuscode 12NF01<br />
Cursuscode 12NF02<br />
Cursuscode 12NF03<br />
Cursuscode 12NF04<br />
Cursuscode 12NF05<br />
Cursuscode 12NF06<br />
Cursuscode 12NF07<br />
Cursuscode 12NF08<br />
Cursuscode 12NF09<br />
Cursuscode 12NF10<br />
Cursuscode 12NF11<br />
Cursuscode 12NF12<br />
Cursuscode 12NF13<br />
Cursuscode 12ND01<br />
Cursuscode 12ND02<br />
Cursuscode 12ND03<br />
Cursuscode 12ND04<br />
Cursuscode 12ND05<br />
Cursuscode 12ND06<br />
Cursuscode 12ND07<br />
Cursuscode 12ND08<br />
Cursuscode 12ND09<br />
Cursuscode 12ND10<br />
Cursuscode 12ND11<br />
<strong>Programma</strong> Groningen vervolg<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Natuurweten schappen<br />
Evolutie in acht capita selecta En toen ontstond er leven 32<br />
De geschiedenis van de energievoorziening 33<br />
Taal en literatuur<br />
Latijn Vervolgcursus 34<br />
Franz Kafka en MiddenEuropa rond 1900 35<br />
The Readers’ Choice The Rediscovery of Literary Treasures 36<br />
Griekse mythologie Onvervuld verlangen 37<br />
<strong>Programma</strong> schrijven Autobiografisch schrijven 38<br />
<strong>Programma</strong> schrijven Columns, cursiefjes en weblogs schrijven 38<br />
<strong>Programma</strong> Friesland<br />
Openingslezing Friesland - Wij en de maan 40<br />
Compassie Driedaagse filosofiecursus 41<br />
Introductie tot de vocale muziek van Bach (1) 42<br />
Hoogtepunten uit de Duitse literatuur Vier romanschrijvers, twee dichters 43<br />
Alexander de Grote Werkelijkheid en mythe 44<br />
Van jong tot oud in de middeleeuwen 45<br />
Ikoanen út de skiednis fan Fryslân Dit wienen ek Friezen 46<br />
Ecologie, natuurbeelden, klimaatverandering, mens en maatschappij 47<br />
Filosofiegeschiedenis (4) De hedendaagse filosofie 48<br />
Kan ik willen wat ik wil? 49<br />
Leeskamer Levenskunst en loslaten 50<br />
De geschiedenis van de energie voorziening 51<br />
Overzichtscursus Moderne Kunst Impressionisme tot heden 52<br />
De cultuur van Berlijn in de jaren twintig 53<br />
<strong>Programma</strong> Drenthe<br />
Openingslezing Drenthe - Waarden en normen in het tijdperk van het dikke ik 54<br />
Compassie Driedaagse filosofiecursus 55<br />
Verhalen schrijven 56<br />
De oude Germanen (2) 57<br />
Heinrich Heine Romanticus en kritisch intellectueel 58<br />
Biologie in Drents perspectief 59<br />
Grote kunstenaars uit de kunstgeschiedenis 60<br />
De Romeinse Adoptiekeizers Een eeuw van rust 61<br />
Oosterse filosofie Van Aatman tot Zen 62<br />
Inleiding moderne architectuur 19452005 63<br />
Ethiek in het dagelijks leven Wat is goed? 64<br />
Het Russisch modernisme 65<br />
Inschrijfformulier 66<br />
Inschrijfprocedure 67<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 5
Algemeen<br />
Opening<br />
Opening Studiejaar<br />
Spreker<br />
Prof. dr. Melinda Mills<br />
Datum<br />
Maandag 27 augustus <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
Aanvang 14.00 uur<br />
Locatie<br />
Aula <strong>Academie</strong>gebouw,<br />
Broerstraat 5, Groningen<br />
Bijzonderheden<br />
Na afloop van de lezing wordt u<br />
door de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> een<br />
drankje aangeboden<br />
Over de spreker.<br />
Prof. dr. Melinda Mills is als hoog-<br />
leraar Sociologie verbonden aan<br />
de Rijksuniversiteit Groningen.<br />
De sociologie van de levensloop<br />
behoort tot haar specialismen.<br />
Openingslezing Groningen<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Is gezondheid en gedrag voornamelijk het resultaat van biologische en genetische factoren, of<br />
van de sociale omgeving of is het een combinatie van beide? Is uw lot al genetisch bepaald of kan<br />
uw omgeving van grotere invloed zijn door u te beschermen of juist bloot te stellen aan bepaalde<br />
ziektes of gedrag?<br />
Gezond ouder worden en gezond<br />
gedrag: genen of omgeving?<br />
Deze lezing gaat een stap verder dan de<br />
simplistische discussie over ‘aangeboren’ versus<br />
‘aangeleerd’ en kijkt naar de complexe interactie<br />
tussen de sociale omgeving en onze genetische<br />
samenstelling. Aan de hand van tweelingstudies<br />
om de erfelijkheid van gedrag te onderzoeken, door<br />
genetische en sociologische onderzoek, kunnen<br />
wij niet alleen het bestaan van een onderliggende<br />
genetische architectuur voor gedrag onderzoeken,<br />
maar ook de relevante genen identificeren.<br />
De individuele geschiedenis, eigenschappen van een individu, hun partner en ruimere<br />
familie en het sociale netwerk, maar ook de historische en nationale omgeving maken een<br />
belangrijk deel uit van de manier waarop het leven van mensen uiteindelijk (ver)loopt.<br />
5e Lustrum<br />
Stichting Vrienden van de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong><br />
Op zaterdag 24 november viert de Stichting Vrienden van de <strong>Senioren</strong><br />
<strong>Academie</strong> haar vijfde lustrum met een feestelijke en leerzame dag met<br />
een ‘universitair’ tintje. Noteert u deze datum vast in uw agenda.<br />
Meer informatie en aanmeldingsmogelijkheid vindt u op de internetsite<br />
van de Vrienden, www.vriendenhovo.nl.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 6
Algemeen<br />
Nederlandse<br />
Cultuurlezing<br />
Cursuscode 12NG00L<br />
Spreker<br />
Marlite Halbertsma<br />
Datum<br />
Zondag 7 oktober <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
14.00 uur<br />
Locatie<br />
Martinuskerk in Middelbert<br />
Prijs<br />
€ 7,50 (Gratis voor donateurs van de<br />
Stichting Oude Groninger Kerken en<br />
donateurs van de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong>.<br />
Donateursschap graag vermelden bij<br />
uw opgave voor deze lezing)<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
21 september <strong>2012</strong><br />
Twintigste<br />
Nederlandse Cultuurlezing<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
De Nederlandse cultuurlezing werd 20 jaar geleden voor het eerst gehouden en was een initiatief<br />
van de Stichting Oude Groninger Kerken. De lezing wordt daarom gehouden in een van de kerken<br />
van deze Stichting. De lezing van <strong>2012</strong>, vindt ook dit jaar plaats in de oorspronkelijk 13e eeuwse<br />
Martinuskerk van Middelbert.<br />
Wat hoort bij ons? Nederlands erfgoed<br />
en erfgoed in Nederland<br />
Over het algemeen wordt cultureel erfgoed beschouwd als een van de pijlers van de nationale<br />
identiteit. In de afgelopen jaren zijn er heftige discussies gevoerd over de waarde van een<br />
algemeen gedeelde en gewaardeerde kennis van het Nederlandse verleden en het culturele<br />
erfgoed, wat onder meer leidde tot het opstellen van de nodige nationale, regionale en lokale<br />
canons. De Canon van Nederland met vijftig vensters van de commissie Van Oostrum (2006) was<br />
aanvankelijk het uitgangspunt voor de opzet van het uiteindelijk niet gerealiseerde Nationaal<br />
Historische Museum.<br />
Maar wat maakt cultureel erfgoed Nederlands? En is al het erfgoed in Nederland per definitie ook<br />
Nederlands erfgoed? Misschien is het beter om niet te zoeken naar de Nederlandse kenmerken<br />
van het Nederlandse culturele erfgoed, maar naar de manier waarop wij daarmee omgaan. Hoe<br />
doen we dat? Waarom zijn we er zo mee bezig? Hoe komt het dat de vraag ‘wat hoort bij ons’ vaak<br />
samenvalt met de vraag ‘wie hoort bij ons?’<br />
De lezing vindt plaats in de Martinuskerk in Middelbert.<br />
Aanvang lezing 14.00 uur. Inloop met koffie vanaf 13.30 uur.<br />
Over de spreker<br />
Marlite Halbertsma is hoogleraar historische aspecten van kunst en cultuur aan de Erasmus<br />
Universiteit Rotterdam. Zij publiceerde over de cultuurgeschiedenis van Rotterdam<br />
(Interbellum Rotterdam. Kunst en Cultuur 19181940, 2001), over mondialisering en cultureel<br />
erfgoed (The Heritage Theatre, 2011) en was nauw betrokken bij diverse tentoonstellingen<br />
zoals Sisi en Wilhelm II Keizers op Corfu in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden (2010)<br />
en de herinrichting van de Laurenskerk in Rotterdam. Op dit moment is zij jurylid voor de<br />
BankGiro Loterij Museumprijs 2013.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 7
Groningen<br />
Algemeen/<br />
multidisciplinair<br />
Cursuscode 12NG01<br />
Coördinatoren<br />
Em. prof. dr. Henk F. Kauffman<br />
Em. prof. dr. Dick K.F. Meijer<br />
Cursusvorm<br />
7 middagen, elke middag komen<br />
twee sprekers aan het woord<br />
Data<br />
Donderdag 11 oktober t/m<br />
22 november <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
14.00-16.30 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 145,-<br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
27 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Voor meer informatie over het<br />
programma, zie deze cursus op<br />
www. hovoseniorenacademie.nl<br />
Taal, communicatie en cultuur<br />
De toren van Babel<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
In deze cursus , voorbereid door dezelfde groep, die de cursussen “Bewustzijn in wording” (2010) en<br />
“Toekomst van de mensheid” (2011) samenstelde, wordt de vraag gesteld naar het hoe en wanneer<br />
van het ontstaan van taal.<br />
Jullie spreken niet dezelfde taal! Jullie instincten zijn niet<br />
dezelfde... Daarmee hebben jullie een groot probleem.<br />
Dit schreef David Brooks, columnist van de New York<br />
Times over de Europese Unie.<br />
Daarmee legde hij zijn vinger op het talenprobleem in<br />
de EU. De grote verscheidenheid aan talen (en culturen)<br />
verdeelt ons in plaats van ons te verbinden. Reden<br />
genoeg om ons te buigen over de fascinerende wereld<br />
van taal, talen en talige communicatie. Het ontstaan van<br />
taal in de geschiedenis van de mensheid en de grote<br />
verscheidenheid aan talen is een van de problemen waar de taalwetenschap een antwoord op<br />
probeert te vinden. In de discussies tussen de diverse scholen en theorieën speelt Noam Chomsky<br />
de meest geciteerde wetenschapper op aarde, een belangrijke rol. Naast zijn werk als linguïst<br />
heeft Chomsky als publiek intellectueel, publicist en politiek commentator met zijn radicale<br />
standpunten ook veel aandacht getrokken. Hij stelde dat taal bij de Homo sapiens vrij plotseling<br />
is ontstaan als een soort taalgen, dat leidde tot een universele grammatica, geldig voor alle talen<br />
op de wereld. Zijn opvattingen daarover zijn niet onweersproken gebleven en hebben tot een<br />
strijd tussen verschillende taalkundige ‘scholen’ geleid. Mogelijk bestaat er dus geen universele<br />
grammatica, maar kunnen er meerdere, totaal van elkaar verschillende grondtalen ontstaan zijn<br />
met bijbehorende muzikale uitingen. Met Darwin gaan andere taalkundigen er van uit dat ook de<br />
muzikale uitingen door vroege hominiden werden gebruikt in een proto-taal. De relatie tussen taal<br />
en muzikale uitingen tijdens de evolutie zullen besproken worden.<br />
<strong>Programma</strong><br />
11 oktober - [A] Logos’ worsteling met Chaos. Over rede, taal en teken. Enkele opmerkingen<br />
over logica, grammatica en semiotiek - Drs. Fred Luider, ouddocent wis en natuurkunde.<br />
[B] Taal en evolutie. Evolutie van taal en cultuur Prof. Henk Kauffman, emeritus medische<br />
biochemie RUG.<br />
18 oktober - [A] Taal en hersenen en ontwikkeling Prof. Ab Gramsbergen, emeritus hoogleraar<br />
ontwikkelingsneurologie.<br />
[B] Taal bij dieren? Communicatie- en taalonderzoek bij dieren Esteban Rivas, psycholoog,<br />
filosoof, publicist, Amsterdam.<br />
25 oktober - [A] ‘Wie wil spreken moet kunnen nabootsen.’ Over taal in het licht van de<br />
evolutie van cultuur Prof. Barend van Heusden, hoogleraar cultuur en cognitie RUG.<br />
[B] Taal in het licht van “small world” netwerken in de hersenen Prof. Jan Minderhoud,<br />
emeritus hoogleraar neurologie RUG.<br />
1 november - [A] Chomsky. De structuur van taal: aangeboren of niet? Prof. Frans Zwarts,<br />
hoogleraar Nederlandse taalkunde RUG.<br />
[B] Chomsky revisited. Biologie of cultuur? Prof. Jan Koster, emeritus hoogleraar taalkunde.<br />
8 november - [A] Het ontstaan van poëzie. Een antropologische kijk op het dichterlijke<br />
taalgebruik Prof. Walter Schönau, emeritus hoogleraar Duitse letterkunde RUG.<br />
[B] Vertaalproblemen bij Chinese Poëzie Prof. Jan B.F.N. Engbert, emeritus hoogleraar fysischorganische<br />
chemie.<br />
15 november - [A] Creativiteit en gevaar van metaforen in taal en beeld Drs. Katalin E. Herzog,<br />
oud universitair docent moderne kunst.<br />
[B] De rol van taal in de wetenschap: Begrip en onbegrip Prof. Dick Meijer, emeritus<br />
hoogleraar farmacologie en farmacotherapie RUG.<br />
22 november - [A] Taal onder druk: van jagers naar landbouwers. Het Gilgamesj-epos <br />
Remco Ekkers, ouddocent NHL, Nederlandse letterkunde en drama, dichter.<br />
[B] De structuur van Muziek en Taal. Op zoek naar de optimale klank Dr. Dicky G. Gilbers,<br />
universitair hoofddocent Nederlandse taal en lettterkunde, RUG.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 8
Groningen<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Algemeen/<br />
multidisciplinair Een cursus voor Nederlanders en Duitsers<br />
Grenzkontakte<br />
Cursuscode 12NG02<br />
Docent(en)<br />
Meerdere docenten<br />
Cursusvorm<br />
Vijf verschillende bijeenkomsten in<br />
Oldenburg, Groningen en Leer<br />
Data<br />
Dinsdag 9 en 23 oktober,<br />
13 en 27 november en<br />
11 december <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
10.30-12.00 uur en 14.00-15.30 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 100,-<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
25 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
De voertaal van deze cursus<br />
is Duits<br />
Voor meer informatie over<br />
deze cursus zie:<br />
www. hovoseniorenacademie.nl<br />
In het kader van de samenwerking tussen de Rijksuniversiteit Groningen en de Carl von Ossietzky<br />
Universität Oldenburg worden al meer dan twintig jaar activiteiten voor senioren aan beide<br />
universiteiten georganiseerd. Vanaf 1999 is er zelfs een gemeenschappelijke cursus,’ Grenzkontakte’.<br />
‘Grenzkontakte’ is een cursus met thema’s uit verschillende vakgebieden. De voertaal is Duits.<br />
De cursus vindt plaats op vijf dinsdagen: een dag aan de universiteit van Oldenburg, een in<br />
Groningen en drie keer in het sfeervolle Leer. Tussen de middag is er genoeg tijd om met elkaar<br />
van gedachten te wisselen.<br />
<strong>Programma</strong><br />
Op excursie in het Bourtangermoor<br />
9 oktober - Oldenburg<br />
10.30-12.00 uur Johann Seehusen M.A., Frühe Backsteinarchitektur im friesischen Küstenraum<br />
14.00-15.30 uur Johann Seehusen M.A., Taufsteine in der bau- und sozialhistorischen Forschung<br />
23 oktober - Groningen<br />
10.30-12.00 uur Dr. Alexandra Grieser, Romantik im Weltall. Wie moderne Religion auf<br />
Kunst und Wissenschaft trifft<br />
14.00-15.30 uur Dr. Justin Kroesen, Mittelalterliche Kirchenausstattungen rund um<br />
die Emsmündung<br />
13 november - Leer<br />
10.30-12.00 uur Kristina NowakKlimscha, M.A., Land der Entdeckungen / Land van ontdekkingen.<br />
Die Archäeologie des friesischen Küstenraums / De archeologie van<br />
de Friese kust<br />
14.00-15.30 uur Drs. Carel Horstmeijer, Waren wir was Besonderes? Die Niederlande und die<br />
Anerkennung der DDR 1949-1973<br />
27 november - Leer<br />
10.30-13.00 uur Dr. Joachim Tautz, Winterhilfswerk und ‘Schwarze Winkel’. Die Sozialpolitik<br />
der NS-Diktatur<br />
14.00-15.30 uur PD Dr. Rita Schlusemann, Sprache und Gewalt in der Tierdichtung<br />
11 December - Leer<br />
10.30-12.00 uur Sabine Lutkat, M.A., 200 Jahre Kinder- und Hausmärchen der Brüder Grimm<br />
14.00-15.30 uur Volker Scheub, Valse vrienden en goede buren<br />
Im Anschluss an den Vortrag findet ab 15:30 Uhr die traditionelle Weihnachtsfeier<br />
statt. Süßigkeiten und Gebäck können gern mitgebracht werden.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 9
Groningen<br />
Algemeen/<br />
multidisciplinair<br />
Cursuscode 12NG03<br />
Docent(en)<br />
Prof. dr. Rien T. Segers<br />
Dr. Janny de Jong<br />
Mr. dr. Herman H. Voogsgeerd<br />
Cursusvorm<br />
7 colleges<br />
Data<br />
Donderdag 1 november t/m<br />
13 december <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
15.15-17.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 135,-<br />
Cursusmateriaal<br />
R.T. Segers, Nederland na de crisis,<br />
(Amsterdam: Balans, 2009);<br />
R.T. Segers, Japan en de onontkoombare<br />
aziatisering van de wereld,<br />
(Amsterdam: Balans, 2009);<br />
Tijdens het eerste college zal worden<br />
aangegeven welke delen van de<br />
literatuur per college bestudeerd<br />
moeten worden.<br />
Aanbevolen literatuur<br />
K. Mahbubani, The New Asian<br />
Hemi sphere, (New York: Public<br />
Affairs, 2008)<br />
F. Zakaria, The PostAmerican World<br />
(New York, London: Norton & Co.,<br />
2008)<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
18 oktober <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Voor meer informatie over het<br />
programma, zie deze cursus op<br />
www. hovoseniorenacademie.nl<br />
De eeuw van Azië<br />
De onontkoombare aziatisering van<br />
de wereld in de 21ste eeuw<br />
De wereld na de nog steeds voortdurende financieeleconomische<br />
crisis zal er in veel opzichten volstrekt anders uitzien dan daarvoor.<br />
Een van de zaken die nu al wel duidelijk geworden zijn, is de<br />
verplaatsing van het economische zwaartepunt van de wereld naar<br />
Azië. De 19de eeuw werd in economisch opzicht gaandeweg de<br />
eeuw van het Verenigd Koninkrijk en de 20ste eeuw is het tijdvak<br />
van de Verenigde Staten geworden. Zal onze 21ste eeuw de eeuw<br />
van Azië worden? Zal de wereld nu geaziatiseerd worden, zoals<br />
die in de vorige eeuw geamerikaniseerd is? En als dat zo is, wat<br />
betekent dat dan voor ons? Dit zijn de centrale vragen van deze<br />
cursus.<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
De cursus begint met de vraag wat die ‘aziatisering’eigenlijk is.<br />
Ook zal veel aandacht besteed worden aan de implicaties van<br />
de machtsverschuiving in de wereld (van de Verenigde Staten naar Azië) voor de Europese Unie en<br />
voor Nederland. Voorts kijken we naar recente ontwikkelingen in Azië zelf die de aziatisering lijken<br />
te ondersteunen. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om de toenemende regionalisering in Azië en de<br />
invloed van de Aziatische soft power op grond van een voorbeeld uit één land: Japan. Daarbij zal<br />
blijken dat aziatisering meer impliceert dan louter economische invloed. Hoe sterk de Aziatisering<br />
wordt, is op zijn minst gedeeltelijk afhankelijk van de relaties tussen de beide Aziatische giganten:<br />
China en Japan. De relaties tussen deze beide landen die even complex als interessant zijn, worden<br />
in de twee laatste colleges uiteengezet.<br />
<strong>Programma</strong><br />
1. Wat is Aziatisering? - Prof. Dr. Rien T. Segers<br />
Aziatisering is de invloed die uitgaat van het fascinerende verschijnsel dat het<br />
centrum van de wereldmacht zich verplaatst van de Verenigde Staten naar Azië.<br />
Allerlei globaliseringsgolven en –netwerken zullen vanuit Azië de gehele wereld gaan<br />
beïnvloeden.<br />
2. Een nieuwe machtsbalans in de wereld; het einde van de alleenheerschappij van<br />
de Verenigde Staten - Prof. Dr. Rien T. Segers<br />
Met de bevrijding van West-Europa in 1944-45 en de daarop volgende genereuze<br />
Marshallhulp aan moegestreden en kapotgebombardeerde Europese landen kende<br />
de amerikanisering een vliegende start.<br />
3. De gevolgen van de Aziatisering voor de EU en Nederland - Prof. Dr. Rien T. Segers<br />
Het heeft er alle schijn van dat we de amerikanisering voorbij zijn en nu leven in het<br />
tijdperk van de aziatisering. Ook in Nederland beginnen we dat nu geleidelijk aan te<br />
merken.<br />
4. Regionalisering in Azië in vergelijkend perspectief - Dr. Janny de Jong<br />
Regionalisering en regionalisme zijn hot topics in de wetenschappelijke en politieke<br />
discussies over de groeiende betekenis van Azië.<br />
5. Japan als voorbeeld van de invloed van Aziatische ‘Soft power’ - Dr. Janny de Jong<br />
Aziatisering heeft niet alleen een economische maar zeker ook een culturele component.<br />
6. De Japans-Chinese buitenlandse betrekkingen - Mr. Dr. Herman H. Voogsgeerd<br />
Na een inleiding over de Japanse buitenlandse betrekkingen in het algemeen gaat deze<br />
bijeenkomst in op de relatie tussen Japan en China, zowel tijdens de Koude Oorlog als<br />
daarna.<br />
7. Het Japanse bedrijfsleven in China - Mr. Dr. Herman H. Voogsgeerd<br />
De Japanse economie is eerder gegroeid dan de Chinese, maar China voert inmiddels<br />
een stevige ‘catch up’ door.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 10
Groningen<br />
Filosofie<br />
Cursuscode 12NG04 +<br />
Werkcollege 12NG04w<br />
Docent<br />
Drs. Arend Klaas Jagersma<br />
Cursusvorm<br />
10 hoorcolleges facultatief gevolgd<br />
door één uur werkcollege<br />
Data<br />
Vrijdag 28 september t/m<br />
7 december <strong>2012</strong>,<br />
26 oktober vervalt<br />
Tijd hoorcolleges<br />
13.15-15.00 uur<br />
Tijd werkcolleges<br />
15.00-16.00 uur<br />
Prijs hoorcolleges<br />
€ 187,50 (excl. cursusmateriaal)<br />
Prijs werkcolleges<br />
€ 50,-<br />
Cursusmateriaal<br />
Maarten Doorman/Heleen Pott (red.)<br />
‘Filosofen van deze tijd. Uitgeverij<br />
Bert Bakker, 2008 (zelf aanschaffen)<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
14 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Áls u de hoorcolleges én de werkcolleges<br />
wilt volgen, dient u twee<br />
codes in te vullen of (bij inschrijving<br />
via de website) aan te klikken:<br />
12NG04 en 12NG04w.<br />
Filosofiegeschiedenis (4)<br />
De hedendaagse filosofie<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Aan het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw belandt de filosofie in een stroomversnelling<br />
en wordt het wijsgerige landschap steeds onoverzichtelijker. Nieuwe ontwikkelingen volgen elkaar in<br />
hoog tempo op en de eenheid tussen filosofen is – als gevolg van voortschrijdende fragmentarisering<br />
en specialisering ver te zoeken.<br />
Bovendien maken steeds meer oeroude onderdelen van de filosofie zich daarvan los om zich<br />
te ontwikkelen tot zelfstandige vakwetenschappen, en hun succes lijkt in toenemende mate<br />
afbreuk te doen aan de relevantie van de klassieke wijsbegeerte. Omdat haar taak door de<br />
afzonderlijke wetenschappen lijkt te zijn overgenomen menen velen dat haar rol is uitgespeeld.<br />
De dramatische politieke ontwikkelingen in de eerste helft van de 20e eeuw brengen tenslotte<br />
een vernietigende klap toe aan het door veel filosofen aangehangen verlichtingsideaal, waarna<br />
een nieuw pessimisme ingang vindt. Deze grote veranderingen in de contemporaine geschiedenis<br />
doen echter tevens een nieuwe noodzaak tot wijsgerige overdenking ontstaan en leiden tot een<br />
herwaardering van de betekenis daarvan.<br />
<strong>Programma</strong><br />
In deze slotaflevering van de vierdelige reeks over de westerse filosofiegeschiedenis volgen<br />
we de wijsgerige ontwikkelingen vanaf het einde van de 19e eeuw tot aan de meest recente<br />
discussies. Daarbij zal aandacht worden besteed aan de grote debatten tussen logisch positivisten,<br />
fenomenologen, existentialisten, structuralisten en postmodernisten en zullen de belangrijkste<br />
opvattingen van denkers als Wittgenstein, Heidegger, Sartre, Popper, Foucault, Habermas, Derrida,<br />
Levinas en Sloterdijk worden besproken. Aldus verkennen we de laatste etappe van de wijsgerige<br />
geschiedenis en gaan we na welke plaats de ‘grote verhalen’ hierin nog innemen.<br />
Over de docent<br />
Drs. Arend Klaas Jagersma studeerde filosofie in Amsterdam en was als wetenschappelijk<br />
medewerker verbonden aan de Faculteit der Wijsbegeerte van de Rijksuniversiteit te Groningen.<br />
Momenteel werkt hij als zelfstandig onderzoeker, o.a. aan een promotieproject over het denken<br />
van Ernst Cassirer (1874-1945). Daarnaast is hij werkzaam als docent filosofie en verbonden aan<br />
meerdere HOVO-instellingen.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 11
Groningen<br />
Filosofie<br />
Cursuscode 12NG05<br />
Docent<br />
Em. prof. dr. F.L. van Holthoon<br />
Cursusvorm<br />
9 colleges<br />
Data<br />
Donderdag 27 september t/m<br />
29 november <strong>2012</strong>,<br />
25 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
11.15-13.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 178,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Syllabus. Vanaf twee weken voor<br />
aanvang van de cursus via de<br />
site van de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> te<br />
downloaden voor ingeschreven<br />
cursisten (pagina ‘cursusmateriaal’).<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
13 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 25 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
Terug naar de Verlichting<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Over de Verlichting bestaat het cliché van een rationalistische en modernistische beweging. Dit<br />
cliché speelt in de hedendaagse discussie over de Verlichting een belangrijke rol. Dit college wil<br />
laten zien dat de philosophes baanbrekende ideeën hadden, maar overigens de status quo van<br />
het Ancien Regime aanvaardden. Dat wil zeggen dat zij streefden naar hervormingen binnen het<br />
systeem en geen bedoeling hadden om dit omver te werpen.<br />
De philosophes hebben ongelofelijk veel geschreven. Het is onmogelijk om al hun werken te<br />
bespreken. Deze colleges concentreren zich op enkele personen en enkele van de bekendste<br />
teksten. Geprobeerd wordt om via de geselecteerde schrijvers de verwantschap van hun<br />
denkbeelden met die van anderen, die niet uitdrukkelijk behandeld worden, te laten zien.<br />
Het laatste college wordt besteed aan de actuele discussie over de Verlichting bij zowel voor- als<br />
tegenstanders.<br />
De docent wil laten zien dat die discussie veel meer een reactie is op het proces van modernisering<br />
– lees de Industriële Revolutie en zijn gevolgen – dan op de denkbeelden van de philosophes.<br />
De hoop is dat een reflectie op de historische werkelijkheid van de Verlichting ertoe leidt dat<br />
we ons gaan afvragen of wij nog iets kunnen leren van de ideeën van de philosophes als we die<br />
interpreteren tegen de achtergrond van de achttiende eeuw als de Eeuw van de Verlichting.<br />
<strong>Programma</strong><br />
1. Inleiding<br />
2. Een panorama, van persoonlijkheden, programma’s en<br />
ideeën, met speciale aandacht voor de Encyclopédie<br />
3. Natuurlijke godsdienst en openbaring, opvattingen over<br />
godsdienstvrijheid en de noodzaak van een seculiere<br />
moraal<br />
4. Rousseau, een uitzondering?<br />
5. Montesquieu en Hume over de scheiding en de balans<br />
der machten<br />
6. Geschiedenis en vooruitgang, de filosofische<br />
geschiedschrijvers: Hume, Voltaire, Robertson en Gibbon<br />
7. De fysiocraten en Adam Smith, de economie als win-win<br />
situatie.<br />
8. De Franse revolutie en de Verlichting<br />
9. Het dilemma van de modernisering<br />
Over de docent<br />
Professor Frits van Holthoon was hoogleraar Amerikanistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 12
Groningen<br />
Filosofie<br />
Cursuscode 12NG06 (dinsdag) en<br />
Cursuscode 12NG07(woensdag)<br />
Docenten<br />
Drs. Petra Bolhuis<br />
Drs. Theo Meereboer<br />
p.bolhuis@maieutiek.nl<br />
Cursusvorm<br />
10 colleges gevolgd door een<br />
werkcollege<br />
Data en tijd<br />
Dinsdag 25 september t/m<br />
4 december, 23 oktober vervalt<br />
13.15-15.00 uur (12NG06)<br />
óf<br />
Woensdag 26 september t/m<br />
5 dember <strong>2012</strong>, 24 oktober vervalt<br />
10.15-13.00 uur (12NG07)<br />
Cursusprijs<br />
€ 237,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Pierre Hadot, ‘Filosofie als een manier<br />
van leven’. 2007 (ca. € 12,50, zelf<br />
aanschaffen)<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
11 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 25 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving. Deze<br />
cursus bestaat uit hoorcolleges<br />
gevolgd door 1 uur werkcollege.<br />
Voor de cursus geldt daarom een<br />
verhoogde cursusprijs.<br />
Filosofie als manier van leven<br />
Levenskunst in Oost en West<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Filosofie was oorspronkelijk van de Griekse tijd tot aan de Middeleeuwen synoniem met levenskunst:<br />
het verwerven van wijsheid om goed te leven. Filosofie ging over geluk en lijden, ziekte en gezondheid,<br />
en het vinden van de juiste balans. Maar in de loop van de geschiedenis is filosofie steeds meer een<br />
academisch bedrijf geworden, een gespecialiseerd vakgebied voor `onder professoren´ en heeft zij zich<br />
steeds verder verwijderd van de realiteit van het dagelijkse leven.<br />
Pierre Hadot pleit hartstochtelijk voor een terugkeer van de levenskunst in de moderne cultuur. Hij<br />
laat zien hoe vruchtbaar het werk van klassieke filosofen als Socrates, Marcus Aurelius en Seneca<br />
kan zijn, en zoekt aansluiting bij moderne denkers die in de marge van de academische filosofie<br />
opereerden, zoals Erasmus, Montaigne, Descartes, Nietzsche en Wittgenstein.<br />
<strong>Programma</strong><br />
In deze colleges zullen we aandacht besteden aan overeenkomsten en verschillen tussen deze<br />
oorspronkelijke westerse filosofie en andere levensbeschouwingen die de basis zijn gaan vormen<br />
van de zogenaamde niet-westerse stromingen als Boeddhisme, Taoïsme en Confucianisme.<br />
Terwijl Hadot pleit voor een terugkeer naar de levenskunst denken wij dat we bij het herwinnen<br />
van de levenskunst vooruit moeten kijken en ook moeten leren van niet- westerse bronnen en<br />
ervaringen.<br />
Over de docenten<br />
Drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer studeerden filosofie aan de RUG. Zij geven ook<br />
hun colleges bij de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> gezamenlijk. De mens en het menselijk gedrag in de<br />
samenleving staan centraal in de cursussen van dit filosofen-echtpaar.<br />
Bolhuis en Meereboer zijn al vele jaren als docent bij de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> en diverse andere<br />
hovo-instellingen in Nederland werkzaam.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 13
Groningen<br />
Filosofie<br />
Cursuscode 12NG08<br />
Docent<br />
Drs. Els Jepkes<br />
jepkes@xs4all.nl<br />
Cursusvorm<br />
10 colleges<br />
Data<br />
Maandag 24 september t/m<br />
3 december <strong>2012</strong>,<br />
22 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
10.30-12.30 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 199,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
10 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 20 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van aanmelding<br />
Capita selecta uit de geschiedenis<br />
van een verhouding<br />
Rationaliteit en emoties<br />
Wat is een emotie? Het beantwoorden van die vraag is een<br />
antwoord op de vraag hoe we over onszelf denken. Hoe<br />
moeten we over emoties denken? Zijn ze essentieel voor<br />
onze rationaliteit, zijn ze gevaarlijk of juist onmisbaar voor<br />
onze menselijkheid en voor onze verantwoordelijkheid?<br />
Een geschiedenis van de verhouding van rede en<br />
emoties is een geschiedenis van tegenstellingen.<br />
Een sturende metafoor in de discussies over emoties<br />
is de metafoor van de wagenmenner bij Plato. De<br />
wagenmenner (de rede) moet de lagere delen van<br />
de ziel in toom houden. In deze metafoor staat de<br />
standvastigheid van rede die alles onder controle heeft<br />
tegenover de instabiliteit en gevaarlijkheid van de<br />
emoties en verlangens.<br />
In het verlengde van deze metafoor zijn talloze andere<br />
tegenstellingen aan de orde zoals de objectiviteit van de<br />
rede versus de subjectiviteit van de emoties, het rationele versus het irrationele. Tegenstellingen<br />
die te herleiden zijn tot het inferieure, primitieve van emoties.<br />
De Westers filosofische traditie wordt gekenmerkt door overwegend negatieve opvattingen over<br />
emoties, maar niet de hele filosofische traditie is gevoelsvijandig.<br />
Uitgangspunt voor deze cursus is het proefschrift van Heleen Pott, De liefde van Alcibiades<br />
(1992). Een belangrijke tekst omdat hierin de grote verandering in de 20e eeuw centraal staat:<br />
de cognitieve wending waarin de traditionele tegenstellingen plaatsmaken voor toenadering en<br />
eerherstel voor emoties.<br />
<strong>Programma</strong><br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
De cursus is geen samenvatting van het proefschrift van Pott (dat niet meer verkrijgbaar is) maar<br />
een verdieping van het onderwerp door in een aantal ‘glossen’ (verklarende kanttekeningen) meer<br />
informatie te geven over belangrijke begin- of breekpunten in de traditie.<br />
Na een inleidend college over emoties zullen vervolgens emotie-opvattingen uit de Antieke<br />
periode aan de orde zijn, omdat deze discusie immers met Plato begint en Aristoteles een<br />
belangrijk beginpunt is van het denken over emoties als vormen van kennis. (cognities).<br />
In het Hellenisme is de Stoa een van de invloedrijke scholen. De Stoa is van belang omdat veel<br />
emotie-theoriëen kunnen worden beschouwd als reacties op de stoicijnse uitdaging waarin<br />
emoties onware oordelen zijn en om die reden moeten worden uitgebannen.<br />
In een college over emotie-theoriëen in de Middeleeuwen zal worden ingegaan op Augustinus<br />
en Thomas van Aquino vanwege hun grote invloed op de christelijke traditie van het denken over<br />
emoties.<br />
Met Descartes’ emotie-theorie is een duidelijke breuk in het denken over emoties aan de orde. In<br />
diens wetenschappelijke emotie-theorie zijn lichamelijke processen het beginpunt voor de passie.<br />
Dit is een lijn die in Sartre’s emotie-theorie scherp wordt bekritiseerd. Emoties zijn hier strategische<br />
vormen van irrationaliteit.<br />
Dit alles vormt de opmaat voor colleges over de belangrijke verschuivingen in 20e eeuwse<br />
filosofie. Verschuivingen die gekenmerkt worden door een verbreding van eerdere<br />
rationaliteitsopvattingen, waarin emoties zich hebben losgerukt uit de verstikkende tweedelingen<br />
en zich als geëmancipeerde, volwaardige partners genesteld hebben in het hart van de filosofie.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 14
Groningen<br />
Geschiedenis en<br />
archeologie<br />
Cursuscode 12NG09<br />
Docent<br />
Dr. Julia C. Harvey<br />
j.harvey@home.nl<br />
Cursusvorm<br />
10 colleges<br />
Data<br />
Woensdag 19 september t/m<br />
28 november <strong>2012</strong>,<br />
24 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
13.15-16.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 199,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts.<br />
Aanbevolen literatuur:<br />
M. Seidel en R. Schulz, Egypte; het land<br />
van de farao’s, Köln (Köneman), 1998<br />
(verkrijgbaar via internet en soms in<br />
de ramsj).<br />
J. Baines en J. Malek, Atlas van het<br />
Oude Egypte, Elsevier 1981,<br />
ISBN 9010035190.<br />
I. Shaw (ed.), The Oxford History of<br />
Ancient Egypt, Oxford University Press.<br />
ISBN 0-500-05074-0.<br />
I. Shaw, Ancient Egypt: A Very Short<br />
Introduction, Oxford University Press,<br />
2004, ISBN13: 9780192854193,<br />
ISBN10: 0192854194.<br />
Marleen Reynders, Onder het oog<br />
van de zonnegod, 3000 jaar Oud<br />
Egyptische beschaving,<br />
ISBN 9789080675926<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
5 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Aansluitend aan de cursus is er<br />
onder leiding van de docente,<br />
dr. Julia Harvey, in maart 2013<br />
een reis naar Egypte.<br />
Inleiding in de cultuur van<br />
het oude Egypte (2)<br />
Het land van Toetanchamon<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Deze cursus is bedoeld voor mensen die al een basiskennis Egyptologie hebben, of met de<br />
docente al een keer naar Egypte zijn geweest. Er wordt dieper ingegaan op bepaalde aspecten<br />
van de cultuur van het oude Egypte. De invalshoek zal altijd het ‘waarom’ zijn – de redenering<br />
achter de beslissingen van de Egyptenaren want juist dit heeft uiteindelijk hun cultuur gevormd.<br />
Aansluitend aan de cursus is er onder leiding van de docente dr. Julia Harvey in maart 2013 een<br />
vervolgreis naar Egypte.<br />
<strong>Programma</strong><br />
1. Chronologie. Hoe weten wij wanneer bepaalde gebeurtenissen plaatsvonden? Hoe kunnen<br />
we ze een jaartal in onze jaartelling geven? Wat is de status van onze bronnen en hoe moeten<br />
we ze beoordelen? Wij zullen de astronomische kennis van de oude Egyptenaren bestuderen,<br />
en de verschillende dateringsmigelijkheden, zoals: Sothis-data, regeringsjaren, C14, boomringen,<br />
etc.<br />
2. Handel. Wat werd verhandeld en door wie? Zowel de locale handel als de contacten met<br />
Egypte’s buren worden bekeken. En hoe ging dat in een cultuur zonder geld?<br />
3. Het Middenrijk. Vaak een tijdperk dat in de schaduw staat van zowel het Oude Rijk als het<br />
Nieuwe Rijk. Maar ten onrecht. Dit was een periode van enorme verandering en ook van bloei.<br />
4. Saqqara. De dodenstad horend bij de hoofdstad Memphis. Wij zullen dit enorme gebied in<br />
detail bekijken.<br />
5. Leefwereld. De literatuur en andere niet-officiële geschreven bronnen geven een andere<br />
blik op de leefwereld van de oude Egyptenaren dan de officiële inscripties op stèles, graf- en<br />
tempelwanden. Verhalen, poëzie, boodschappenlijstjes, wij hebben ze allemaal.<br />
6. De goden. Hoe herken je de goden, en welke goden werden vereerd door de gewone<br />
bevolking?<br />
7. Mythologie. Er waren vele verhalen over de goden. Wij zullen kennismaken met een paar van<br />
de bekendste mythen.<br />
8. Gezondheid en ziekte. Geneeskunde, tandheelkunde en ‘magie’.<br />
9. Karnak en Luxor. Karnak is het grootste tempelcomplex van Egypte. Welke goden werden er<br />
vereerd en hoe ontwikkelde het complex zich door de jaren heen?<br />
10. De Ptolemeïsche periode. Veel van de overgebleven monumenten, vooral tempels, dateren<br />
uit deze periode. Wie waren de Ptolemeeën, en hoe verschillend was hun regeringsperiode?<br />
De stad Alexandrië wordt ook onder de loep genomen.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 15
Groningen<br />
Geschiedenis en<br />
archeologie<br />
Cursuscode 12NG10<br />
Docent<br />
Dr. Ed.Ch.L. van der Vliet<br />
Cursusvorm<br />
6 colleges<br />
Data<br />
Woensdag 3 oktober t/m<br />
14 november <strong>2012</strong>,<br />
24 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
13.15-15.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 119,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
19 september <strong>2012</strong><br />
Burger zijn in de Atheense<br />
democratie<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
De klassieke Atheense democratie van de vijfde en de vierde eeuw v.Chr. wordt breed beschouwd<br />
als de voorloopster van onze democratie. Afgezien van de vraag of dat terecht is (het is niet terecht),<br />
verschilde de Atheense democratie hemelsbreed van de onze. Het was een directe democratie<br />
en het was een exclusieve aangelegenheid van de volwassen mannelijke burgers, die niet alleen<br />
vrouwen en slaven, maar ook immigranten buiten sloot.<br />
Burger zijn in de klassieke Atheense democratie was meer dan deelname aan de gezamenlijke<br />
besluitvorming in de volksvergadering, de voorbereiding ervan in de Raad van 500 en de<br />
vervulling van ambten, meestal na loting. Naast de politiek was er de alledaagse ervaring<br />
van het “burger zijn”. De burgers konden hun onderlinge conflicten - over erfenissen,<br />
schulden, aangerichte schade en al dan niet vermeende misdragingen - uitvechten voor de<br />
volksrechtbanken, die door honderden van hun medeburgers gevormd werden. Daarbij kwamen<br />
de zorg om het bestaan en de steeds aanwezige kans voor de krijgsdienst te worden opgeroepen,<br />
evenals de gezamenlijke feesten ter ere van de goden met de daarbij behorende wedstrijden.<br />
<strong>Programma</strong><br />
- In het eerste college wordt duidelijk gemaakt hoe de Atheense democratie werkte, niet<br />
alleen hoe het er toeging, maar ook waar het over ging. Een belangrijk onderwerp was de<br />
graanvoorziening en de zeemacht. Graanimporten waren noodzakelijk. Op locaal niveau<br />
brengt dit ons bij het boerenbedrijf en de naaste omgeving van verwanten en buurtgenoten,<br />
vrouwen, slaven, vreemdelingen en jongens. Daar speelde het sociale leven van de burger<br />
zich af met ruzies en conflicten, wederzijdse verplichtingen, en ging het om zijn reputatie.<br />
- De bestaanseconomie en buurt- en verwantschap zijn de onderwerpen van de colleges twee<br />
en drie.<br />
- Het vierde gaat over religie en cultus. Als zaak van de gemeenschap gingen die om meer<br />
dan het handhaven van goede betrekkingen met de hogere machten. Zij bevestigden de<br />
hechtheid en de exclusiviteit van de eigen groep door deelname aan optochten, feesten,<br />
wedstrijden en offermaaltijden. Burgerschap was ook krijgerschap, en oorlog was een<br />
alledaagse realiteit.<br />
- Oorlogvoering te land en ter zee is het onderwerp van het vijfde college. Het sluitstuk is ‘de<br />
dood of de gladiolen’. Wie ambities had en de leiding nam, liep de kans ter dood veroordeeld<br />
te worden wegens bedrog van het volk of falen in de uitvoering. Daartegenover stonden<br />
voor wie slaagde openbare eerbewijzen en huldigingen.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 16
Groningen<br />
Geschiedenis en<br />
archeologie<br />
Cursuscode 12NG11<br />
Docent<br />
Dr. Henk Schoonhoven<br />
henkschoonhoven@zonnet.nl<br />
Cursusvorm<br />
10 colleges<br />
Data<br />
Vrijdag 12 oktober t/m<br />
14 december <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
10.15-12.30 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 197,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts via de docent, ca. € 12,-<br />
Aanbevolen literatuur: Hans Kloft,<br />
Mysterienkulte der Antike. Götter,<br />
Menschen, Rituale. uitg. C.H. Beck,<br />
München, 2006 (3e druk)<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
28 september <strong>2012</strong><br />
De Romeinse adoptiekeizers<br />
Een eeuw van rust<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
De 2e eeuw n. Chr. is in velerlei opzichten een boeiende<br />
periode. Na de tirannie van keizer Domitianus (door<br />
zijn tijdgenoot en satirisch dichter Juvenalis “een<br />
kale Nero” genoemd), begint in 96 n.Chr. een politiek<br />
stabiliseringsproces door adoptie van de potentiële<br />
opvolger.<br />
Dit zal leiden tot de regeringen van de keizers Trajanus,<br />
Hadrianus, Antoninus Pius en Marcus Aurelius – voor<br />
het Imperium Romanum een bloeiperiode. Maar niet<br />
alleen in politiek opzicht is deze periode opmerkelijk,<br />
het is ook de tijd waarin het Christendom zich begint<br />
te ontwikkelen tot een cultus die ondanks vervolging<br />
steeds meer terrein wint en zich gaat meten met de<br />
overige mysterieculten zoals de Dionysische mysteriën,<br />
de Mithrascultus, de cultus van de Grote Moeder en<br />
andere.<br />
Ook zullen we (indien toepasselijk: in vertaling) kennis maken met schrijvers van naam als de<br />
geschiedschrijver Tacitus, de satiricus Juvenalis, Plinius de Jongere, Apuleius, de keizer-filosoof<br />
Marcus Aurelius zelf, alsmede Lucianus en Plutarchus (de favorieten van resp. Rabelais en<br />
Shakespeare).<br />
<strong>Programma</strong><br />
Onder meer zullen de volgende facetten aan de orde komen:<br />
- De regering van Trajanus (o.a. correspondentie met Plinius; houding t.a.v. Christenen)<br />
- Ontstaan en ontwikkeling van de Mithrascultus<br />
- Keizer Hadrianus (hellenofiel; relatie met Antinoös)<br />
- De Dionysische Mysteriën en de Bacchanalia<br />
- Vroegste documenten over Christenvervolgingen, de zgn. martelaarsakten<br />
- Keizer Marcus Aurelius als Stoïsch filosoof<br />
- De ziel en de goddelijke liefde: Amor en Psyche<br />
- ‘Levenslessen in steen’: het Epicurisme gebeiteld op een muur<br />
- Overzicht van de overige mysterieculten (Isis en Osiris, Cybele, Attis)<br />
- Hadrianus en Marcus Aurelius als ingewijden in de Eleusinische mysteriën<br />
- Lucianus’ De dood van Peregrinus: een belangrijk geschrift voor de heidense kijk op<br />
het vroege Christendom<br />
- Overzicht van de politieke en culturele ontwikkelingen in de 2e eeuw en de<br />
voortekenen van naderende stormen<br />
Over de docent<br />
Dr. Henk Schoonhoven was docent Klassieke taal- en letterkunde aan de Rijksuniversiteit<br />
Groningen. Hij verzorgt al vele jaren cursussen voor de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong>.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 17
Groningen<br />
Geschiedenis en<br />
archeologie<br />
Cursuscode 12NG12<br />
Docent<br />
Dr. Tineke Looijenga<br />
j.h.looijenga@rug.nl<br />
Cursusvorm<br />
5 colleges<br />
Data<br />
Woensdag 10 oktober t/m<br />
14 november <strong>2012</strong>,<br />
24 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
13.15-15.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 101,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
26 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 25 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
De Oude Germanen (2)<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Terwijl 2000 jaar geleden in Zuid Europa een wereldrijk ontstond, leefden volkeren ten noorden van de<br />
Alpen nog in eenvoudige boerengemeenschappen met een karige economie. In de eerste eeuw voor<br />
onze jaartelling verschijnen zij in de geschiedenis: Caesar heeft het als eerste klassieke auteur over<br />
Germanen. Hij zegt er wel bij dat het slechts 1 stam betreft die zo heet, maar dat deze naam uiteindelijk<br />
op de hele groep stammen overgaat die in Germania leven. Tacitus beschrijft een eeuw later de<br />
gewoonten en ambities van de Germanen, met gepaste verbazing.<br />
Deze cursus is een uitbreiding en een verdieping van de eerste serie van 5 colleges die in het<br />
najaar van 2011 werd gegeven. In deze nieuwe reeks besteden we extra aandacht aan de<br />
literaire overlevering in de diverse Germaanse talen en aan het runenschrift en de in dit schrift<br />
overgeleverde teksten. Ook de bevindingen uit de archeologie komen weer aan bod.<br />
Ook cursisten die de eerste serie niet hebben gevolgd, kunnen aan deze cursus deelnemen.<br />
<strong>Programma</strong><br />
- De cursus bestaat uit een serie van vijf colleges. Het eerste college geeft een overzicht<br />
van de rijke literatuur uit de vroege middeleeuwen die is overgeleverd in het<br />
Oudengels, het Oudhoogduits en Oudsaksisch.<br />
- In het tweede college gaan we enkele teksten lezen en bespreken.<br />
- Het derde college wordt gewijd aan het runenschrift, het ontstaan, de verspreiding,<br />
de inscripties.<br />
- Het vierde college behandelt een aantal inscripties diepgaand.<br />
- Het vijfde en laatste college gaat in op de angelsaksische migratie en de effecten<br />
daarvan op de West-Europese samenleving.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 18
Groningen<br />
Geschiedenis en<br />
archeologie<br />
Cursuscode 12NG13<br />
Docent(en)<br />
Em. prof. dr. W.J. Aerts<br />
Cursusvorm<br />
6 colleges<br />
Data<br />
Vrijdag 5 oktober t/m<br />
16 november <strong>2012</strong>,<br />
26 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
10.15-12.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 120,-<br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts<br />
Bijzonderheden<br />
De colleges worden gegeven met<br />
medewerking van verschillende<br />
docenten van de Rijksuniversiteit<br />
Groningen.<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Westerlingen in Middeleeuws Griekenland<br />
De Kroniek van Morea<br />
De vierde kruistocht leidde (tegen de oorspronkelijke bedoeling in) tot de inname van Konstantinopel<br />
in 1204. Als gevolg hiervan zag het merendeel van de kruisridders af van een verder trekken naar<br />
het Heilig Land. Integendeel, velen wensten zich in het veroverde Griekenland te vestigen. Een groep<br />
Frankische ridders vestigde zich rond Thessaloniki, een andere rond Thebe, de belangrijkste veroverde<br />
de Peloponnesus en stichtte daar een feodaal rijk onder de Villehardouins. De lotgevallen van het rijk<br />
van Morea (de Peleponnesus) worden beschreven in de Kroniek van Morea.<br />
In 1259 werd de prins van Morea bij een veldslag tegen de Byzantijnse heerser van Nicea, de latere<br />
keizer Michael VIII Palaeoloog, gevangen genomen en hij moest belangrijk gebied, waaronder de<br />
door hem gestichte vestingstad Mistra bij Sparta, aan de Byzantijnen afstaan. In de tijd daarna<br />
probeerden de Franken het afgestane gebied weer onder controle te krijgen, maar tevergeefs.<br />
Er ontstond een soort status quo, waarbij het westelijk deel van de Peloponnesus in Frankische<br />
handen bleef tot ± 1425, en het oostelijk deel, met Monemvasia als havenstad, onder Byzantijns<br />
bewind kwam.<br />
<strong>Programma</strong><br />
Een en ander staat levendig beschreven in de Kroniek van Morea, een dichtwerk van ongeveer<br />
10.000 verzen in het vroeg-Nieuwgrieks geschreven, maar bezien vanuit het Frankische<br />
gezichtspunt, met felle uithalen tegen de Griekse orthodoxie. Duidelijk komen de politieke<br />
verwikkelingen aan de orde, vooral door de bemoeienis van Westelijke vorsten, waaronder<br />
Karel van Anjou, met de ontwikkelingen in de Morea.<br />
Over de docent<br />
Prof. Aerts is emeritus hoogleraar Byzantinologie (Rijksuniversiteit Groningen) en geeft al vele<br />
jaren colleges voor de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong>.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 19
Groningen<br />
Geschiedenis en<br />
archeologie<br />
Cursuscode 12NG14<br />
Docent<br />
Dr. Jan F.J. van den Broek<br />
Cursusvorm<br />
10 (werk)colleges<br />
Data<br />
Maandag 24 september t/m<br />
10 december <strong>2012</strong> ,<br />
22 oktober en 19 november<br />
vervallen<br />
Tijd<br />
13.15-15.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 187,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
10 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 25 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
Het landschap rond de stad Groningen<br />
tot 1600<br />
Groningen en het Drentse water<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
De streek rond de stad Groningen ligt ingesloten tussen het Drentse plateau en de kleilanden langs de<br />
Waddenkust. Ze was alleen bewoonbaar voor zover de bewoners erin slaagden zich het Drentse water<br />
en de zee van het lijf te houden en tegelijk ook hun eigen overtollige water kwijt te raken.<br />
Eeuwenlang hebben de bewoners van de streek hun best gedaan om hun leefomgeving te<br />
verbeteren. Soms deden ze dat door de natuur een handje te helpen, maar meestal ging het erom<br />
haar te bedwingen of de schade te herstellen die ze had aangericht. Ze legden kaden en dijken<br />
aan, groeven watergangen en bouwden zijlen (sluizen). Sporen van deze ingrepen zien we terug<br />
in het landschap: in de loop van een sloot, in de vorm van een perceel grasland of in een verzakte<br />
dijk. Wie zijn ogen de kost geeft, ervaart zelf dat het landschap zich laat lezen als een tekst.<br />
In deze cursus bespreekt dr. Jan van den Broek de sporen die tot op de dag van vandaag getuigen<br />
van de strijd die onze middeleeuwse voorouders tegen het water hebben gevoerd. Hij gaat daarbij<br />
uit van de schaarse middeleeuwse bronnen die daarover bewaard zijn gebleven en die vaak<br />
moeilijk te interpreteren zijn. De cursisten volgen Hunze, A en Peizerdiep in hun loop door het land<br />
en de tijd en ontdekken dat ook de inrichting van het grondgebied van de gemeente Groningen<br />
grotendeels bepaald is door de eisen die het water stelde.<br />
Deze cyclus is bedoeld voor fijnproevers die niet tevreden zijn met een verhaal in grote lijnen,<br />
maar terug willen naar de bronnen van onze kennis.<br />
<strong>Programma</strong><br />
1. Inleiding: waterschapsgeschiedenis in Groningerland en<br />
de fysisch-geografische achtergrond<br />
2. Een conflict tussen Aduard en Drenterwolde over de<br />
Hunze (1285)<br />
3. Een Nieuw Gat voor Innersdijk (1321-1322)<br />
4. Zijlen bij Schilligeham, in Redwolde en de Paddepoel<br />
(1323-1365)<br />
5. De streek ten westen van de Hondsrug: Peizerdiep en<br />
Hunsinge (13e-14e eeuw)<br />
6. Nogmaals het land ten westen van de Hondsrug: het<br />
Aduarderdiep en het Aduarderzijlvest (c. 1400)<br />
7. Van Hunze tot Schuitendiep en Selwerderdiep (c. 1400)<br />
8. De vijftiende eeuw: elke streek krijgt zijn eigen oplossing<br />
9. Van Kleisloot en Selwerderdiep naar Boterdiep (16e eeuw)<br />
10. Tussen Aduard en Grijpskerk<br />
Over de docent<br />
Jan van den Broek studeerde klassieke talen, oude geschiedenis en wijsbegeerte aan de Katholieke<br />
Universiteit te Nijmegen en is vanaf 1971 in het Groningse archiefwezen werkzaam. Eerst (1971-<br />
1977) als chartermeester bij het rijksarchief in de provincie Groningen, daarna (1977-2002) als<br />
gemeentearchivaris van de stad Groningen. Hij is tegenwoordig verbonden aan het Regionaal<br />
Historisch Centrum Groninger Archieven. Hij promoveerde in 2007 aan de Rijksuniversiteit te<br />
Groningen op een proefschrift over de geschiedenis van de stad Groningen in de middeleeuwen<br />
en vroegmoderne tijd.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 20
Groningen<br />
Geschiedenis en<br />
archeologie<br />
Cursuscode 12NG15<br />
Docent(en)<br />
Meerdere docenten<br />
Cursusvorm<br />
6 colleges<br />
Data<br />
Donderdag 11 oktober t/m<br />
22 november <strong>2012</strong>,<br />
25 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
11.15-13.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 118,50<br />
Cursusmateriaal<br />
D.E.H. de Boer, Emo’s Reis, 2011<br />
ISBN 978 90 330 07 880<br />
Dit boek vormt de leidraad<br />
voor deze cursus<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
27 september <strong>2012</strong><br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
De fascinerende wereld van de 13e eeuw<br />
In Emo’s voetspoor<br />
Met het boek Emo’s Reis is recent de fascinerende wereld van de vroege dertiende eeuw ontsloten.<br />
Op basis van de kroniek van Emo van Huizinge, de eerste abt van het klooster Bloemhof in<br />
Wittewierum, is de reis die Emo in 12111212 naar Rome maakte van dag tot dag gereconstrueerd.<br />
Daardoor kunnen we ons nu een beeld vormen van de motieven, de ervaringen en de denkbeelden<br />
van onze Groningse abt.<br />
In de cursus In Emo’s voetspoor gaat een aantal specialisten nog een paar stappen verder en<br />
proberen we te kijken naar Emo’s kleine en grote wereld.<br />
Dat gebeurt door de cursisten mee te nemen in de boeiende wereld van de Friese en Groningse<br />
handschriften die aan de hand van de lotgevallen van verschillende kloosters de dynamische<br />
geschiedenis van het Noorden beschrijven. Hoe zijn ze overgeleverd, en welke verhalen vertellen<br />
ze? Ook kijken we naar de enorme dynamiek die ervoor zorgde dat op wierden en terpen oude<br />
kerkjes werden verbouwd en verfraaid, en nieuwe kerkjes verrezen, als getuigenissen van devotie<br />
en welvaart. Ook volgen we Emo’s Reis en bespreken enkele belangrijke thema’s, om ten slotte te<br />
eindigen in de eeuwige stad, Rome, en ons af te vragen hoe de oogst van eeuwen christendom en<br />
klassieke wereld er in Emo’s dagen uitzag<br />
<strong>Programma</strong><br />
1. Emo’s grote en kleine wereld, een algemene introductie<br />
Prof. dr. D.E.H. (Dick) de Boer, em. hoogleraar Middeleeuwse geschiedenis,<br />
Rijksuniversiteit Groningen<br />
2. Kerken in Groningen omstreeks 1200<br />
Dr. J.E.A. (Justin) Kroesen, universitair docent Kunstgeschiedenis van het Christendom,<br />
Rijksuniversiteit Groningen<br />
3. Emo’s kroniek: contemporaine en groningse handschriften<br />
Drs. G.C. (Gerda) Huisman, conservator Bijzondere Collecties,<br />
Bibliotheek Rijksuniversiteit Groningen<br />
4. Fries-Groningse abtenkronieken<br />
Prof. dr. J.A. (Hans) Mol, Fryske Akademy en buitengewoon hoogleraar Middeleeuwse Friese<br />
geschiedenis Rijksuniversiteit Leiden.<br />
5. Emo’s Rome<br />
Prof.dr. S.L. (Sible) de Blaauw, hoogleraar Vroegchristelijke Kunst en Architectuur aan de<br />
Radboud Universiteit Nijmegen<br />
6. Emo’s reis<br />
Prof. dr. D.E.H. (Dick) de Boer, em. hoogleraar Middeleeuwse geschiedenis,<br />
Rijksuniversiteit Groningen<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 21
Groningen<br />
Geschiedenis en<br />
archeologie<br />
Cursuscode 12NG16<br />
Docent<br />
Drs. Wim Kratsborn<br />
Cursusvorm<br />
8 colleges<br />
Data<br />
Maandag 24 september t/m<br />
3 december,<br />
22 en 29 oktober en<br />
5 november vervallen<br />
Tijd<br />
10.15-12.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 162,-<br />
Cursusmateriaal<br />
Syllabus ca. € 5,-<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
10 september <strong>2012</strong><br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Geschiedenis vanuit Europees en Arabisch<br />
perspectief - Over een verleden dat nog geen<br />
geschiedenis is<br />
De relatie tussen Europa en de Arabische wereld is eeuwenoud en al eeuwen problematisch. Zij hebben<br />
een gemeenschappelijke geschiedenis waarin beide culturen elkaar wederzijds op een positieve<br />
manier beïnvloed hebben. Op economisch en politiek gebied was er daarentegen vaak sprake van<br />
tegenstrijdigheid, geweld, wantrouwen en onbegrip.<br />
In deze cursus neemt Drs. Wim Kratsborn u mee op een reis door de geschiedenis van Europa en<br />
de Arabische wereld, die begint bij de Grieken/Romeinen en eindigt tijdens de Arabische lente.<br />
Met behulp van woorden, beelden en muziek beleeft u de geschiedenis. De historicus Johan<br />
Huizinga noemde dat ‘de historische sensatie’.<br />
Het is verhelderend en fascinerend om door de ogen van de ander te kijken tijdens de heilige<br />
oorlogen, het Ottomaanse rijk, de Wereldoorlogen en de Koude oorlog.<br />
Ten slotte komt de Arabische lente aan de orde die de relatie tussen Europa en de Arabische<br />
wereld heeft veranderd en een grote impact zal hebben op de toekomst.<br />
<strong>Programma</strong><br />
1. De Grieken en Romeinen: Mare Nostrum<br />
2. De Heilige Oorlogen: de twee jihads<br />
3. De Alhambra: de conquista en de reconquista<br />
4. Het Europese imperialisme en de Arabische wereld<br />
5. De Wereldoorlogen<br />
6. De Koude oorlog: migratie en stabilisatie<br />
7. De Arabische lente?<br />
8. De toekomst is niet wat hij geweest is<br />
Over de docent<br />
Drs. Wim Kratsborn studeerde geschiedenis op de RUG en werkt sinds 1971 op de Pedagogische<br />
academie te Winschoten/Groningen. Vanaf de jaren tachtig is hij werkzaam in Europese<br />
onderwijsprojecten en sinds 2006 projectleider van het internationale onderwijsproject voor<br />
jonge mensen in Europa en de Arabische wereld: To-Gather (website: www.togather.org).<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 22
Groningen<br />
Geschiedenis en<br />
archeologie<br />
Cursuscode 12NG17<br />
Docent<br />
Drs. Larisa Shcherbenok<br />
info@metrusland.nl<br />
Cursusvorm<br />
10 colleges<br />
Data<br />
Donderdag 27 september t/m<br />
6 december <strong>2012</strong>,<br />
25 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
11.00-13.30 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 197,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Syllabus, ca. € 10,-<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
13 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 25 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
De Russische wereld<br />
Wat is Rusland, wie zijn die Russen?<br />
Het verre Rusland wordt door de rest van de wereld vaak alleen waargenomen in vaste stereotypen<br />
die in de meeste gevallen negatief zijn. Het idee is, dat Rusland voornamelijk bestaat uit grote steppen,<br />
uitgestrekte wouden bevolkt door wolven en beren. Hier overleeft op miraculeuze wijze een nogal<br />
wreed en barbaars volk, onvriendelijk en vertrapt door het totalitarisme. Dat dit volk genieën op het<br />
gebied van literatuur, muziek, theater heeft voortgebracht, is volkomen raadselachtig.<br />
Deze cursus wil u kennis laten maken met niet alleen de cultuur, de geografie en de kunst van<br />
Rusland, maar ook met de mensen uit deze streken. Met dat deel van het mensdom, dat onder<br />
de noemer ‘Russen’ wordt verenigd. Tijdens deze cursus speelt het leven van die mensen de<br />
belangrijkste rol. We behandelen hun gewoonten, tradities en manier van denken. Misschien<br />
wel zoals Nikolay Gogol, de grote Russisch schrijver van de 19e eeuw, bedoelde, toen hij uitriep:<br />
“Ik zweer het, de mens is de moeite waard om te worden bezien, te worden bezien met grote<br />
nieuwsgierigheid, veel meer dan welke mooie fabriek of welke prachtige ruïne dan ook”.<br />
Deze cursus is ook een poging om de eigenaardigheid van het nationale karakter van het<br />
Russische volk, hun opvattingen en inzichten over het leven, te bepalen. U wordt een aantal<br />
thema’s aangeboden; thema’s welke naar de mening van de docent het meest belangrijk zijn voor<br />
het begrijpen van het Russische leven en het ontdekken van het Russische karakter.<br />
Omdat de Russen erg gevoelig zijn voor alle vormen van schoonheid - de natuur, liefde, kunst,<br />
muziek – kunnen in de lezingen deze aspecten niet ontbreken. Daarom worden de lezingen<br />
ondersteund met veel muziek, mooie beelden en filmfragmenten.<br />
<strong>Programma</strong><br />
- Regio’s van Rusland: eenheid in verscheidenheid<br />
- Russische sprookjes en Russisch karakter<br />
- Rusland en het Westen. Paradoxen van de communicatie tussen culturen<br />
- De tradities van het gezinsleven<br />
- De status van de vrouw in Rusland – stereotypen en realiteit<br />
- Orthodoxie en Russisch orthodoxen<br />
- De tradities van de Russische gastvrijheid<br />
Over de docent<br />
Larisa I. Shcherbenok is een Russische docente, afkomstig uit St. Petersburg. Daar bracht zij het<br />
grootste deel van haar leven door, studeerde taalwetenschap en bouwkunde, volgde diverse<br />
studies over cultuur en historie van Rusland en was tot 2005 werkzaam als docent en coördinator<br />
van internationale projecten voor Russische en Duitse studenten. Sinds 2007 verzorgt zij met<br />
passie en liefde cursussen over Rusland aan diverse HOVO-instellingen in Nederland.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 23
Groningen<br />
Godsdienstwetenschap<br />
en religie<br />
Cursuscode 12NG18<br />
Cursuscoordinator<br />
Em. prof. dr. G.P. Luttikhuizen<br />
www.gerardluttikhuizen.nl<br />
Cursusvorm<br />
5 colleges<br />
Data<br />
Dinsdag 30 oktober t/m<br />
27 november <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
10.15-12.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 101,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Aanbevolen achtergrondliteratuur:<br />
G.P. Luttikhuizen, De veelvormigheid<br />
van het vroegste Christendom, Damon<br />
2006 (zelf aanschaffen)<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
16 oktober <strong>2012</strong><br />
Op verschillende plaatsen in Egypte zijn in de vorige<br />
eeuw tot dan toe onbekende vroegchristelijke boeken<br />
teruggevonden, waaronder esoterische en gnostische<br />
evangeliën en openbaringsgeschriften. De cursus<br />
behandelt enkele van deze teksten op basis van<br />
vertalingen die aan de cursisten worden uitgereikt.<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
De evangeliën van Thomas, Maria Magdalena<br />
en Judas, en het Geheime Boek van Johannes<br />
Vroegchristelijke esoterische en<br />
gnostische geschriften<br />
In de herontdekte geschriften maken we kennis met<br />
de opvattingen van niet-orthodoxe vroegchristelijke<br />
groeperingen. Deze groeperingen, hun ideeën<br />
en hun teksten zijn in de tweede tot vijfde eeuw<br />
bestreden door de geestelijke leiders van de in die<br />
tijd opkomende kerkelijke hoofdstroming. Mede<br />
als gevolg daarvan zijn vrijwel alle esoterische en<br />
gnostische geschriften verloren gegaan, totdat een<br />
groot aantal oude boeken met “ketterse” teksten werd teruggevonden in het droge zand van de<br />
Egyptische woestijn. Bij de bespreking komen vragen aan de orde als: wat is de plaats geweest van<br />
het gedachtegoed van deze teksten in de context van het pluriforme christendom van de eerste<br />
eeuwen, waarin wijkt hun inhoud af van de geloofsleer van het kerkelijke christendom en wat is<br />
het verband tussen dit gedachtegoed en ontwikkelingen in de contemporaine filosofie.<br />
<strong>Programma</strong><br />
Na een inleiding die de omstandigheden van de handschriftenvondsten kort zal beschrijven en<br />
waarin de begrippen “esoterie” en “gnostiek” worden gedefinieerd, komt allereerst het Evangelie<br />
van Thomas ter sprake. Dit evangelie presenteert Judas Thomas als de tweelingbroer van Jezus<br />
en als de enige leerling die de “verborgen” leer van Jezus werkelijk heeft begrepen. Het Evangelie<br />
van Maria Magdalena beschrijft onder meer een conflict tussen Petrus en Maria: Petrus zou<br />
het niet hebben kunnen verdragen dat Maria meer wist van Jezus’ leer dan hij en de andere<br />
leerlingen. In het pas in 2005 bekend geworden Evangelie van Judas lezen we dat de apostelen in<br />
een andere God geloofden dan de Vader van Jezus. Wat deze teksten, ondanks grote verschillen,<br />
gemeen hebben is hun kritiek op het “apostolische” of vroeg-orthodoxe christendom. Het in<br />
niet minder dan vier oude handschriften bewaard gebleven Geheime Boek van Johannes kan<br />
helpen de inhoud van het ernstig beschadigde enige exemplaar van het Evangelie van Judas te<br />
reconstrueren en beter te begrijpen.<br />
Over de docent<br />
Prof. dr. Gerard Luttikhuizen geldt internationaal als expert op het gebied van de antieke gnosis.<br />
Hij was tot 2005 werkzaam als hoogleraar vroegchristelijke letterkunde en de uitlegging van het<br />
Nieuwe Testament aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ook doceerde hij jarenlang Koptisch aan<br />
studenten egyptologie en theologie. In 2006 verscheen de vijfde druk van zijn voor een breed<br />
publiek geschreven boek De veelvormigheid van het vroegste christendom (Uitgeverij Damon).<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 24
Groningen<br />
Kunstgeschiedenis<br />
Cursuscode 12NG19<br />
Docent<br />
Drs. Miranda van Gelderen<br />
eimvangelderen@home.nl<br />
Cursusvorm<br />
10 colleges<br />
Data<br />
Vrijdag 28 september t/m<br />
7 december <strong>2012</strong>,<br />
26 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
14.15-16.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 189,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Hand-outs.<br />
Aanbevolen: Hugh Honour & John<br />
Fleming, Algemene kunstgeschiedenis<br />
(zelf aanschaffen, ca. € 75,-)<br />
Bijzonderheden<br />
Op vrijdag 14 december wordt<br />
bij voldoende belangstelling een<br />
excursie georganiseerd naar het<br />
Rijksmuseum Amsterdam of het<br />
Gemeentemuseum Den Haag<br />
(topstukken Mauritshuis). Voor deze<br />
excursie betaalt u € 15,- aan de<br />
begeleidster.<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Overzichtscursus kunstgeschiedenis<br />
Renaissance en Nieuwe kunst - Beeldende<br />
kunst van West-Europa (1400 tot 1800)<br />
Het doel van deze cursus is een kennismaking met de belangrijkste stromingen en ontwikkelingen<br />
van de beeldende kunst in WestEuropa, tussen 1400 en 1800. U leert de stijlkenmerken herkennen<br />
van de verschillende stijlperioden die we in dit tijdvak tegenkomen als de gotiek, de renaissance, het<br />
maniërisme, de barok, het classicisme, rococo en het neoclassicisme. Daarbij wordt aandacht besteed<br />
aan de cultuurhistorische context, de economische omstandigheden, opdrachtgevers, specialismen en<br />
genres, bloei en verval.<br />
<strong>Programma</strong><br />
De cursus begint met de renaissance in Italië, de<br />
wedergeboorte van de klassieke oudheid op het gebied<br />
van literatuur, beeldende kunst, architectuur, politiek en<br />
wetenschap, met werken van kunstenaars en architecten<br />
als Masaccio, Donatello, Brunelleschi, Piero della<br />
Francesca, Luca della Robbia, Botticelli, Michelangelo,<br />
Leonardo da Vinci, Rafaël en Titiaan.<br />
Na de renaissance zetten de ontwikkelingen van de<br />
kunsten zich voort in het zestiende eeuwse maniërisme<br />
in Italië (Pontormo, Parmigianino en Giambologna), waar<br />
de kunstenaars ten noorden van de Alpen in de loop van<br />
de zestiende eeuw mee kennis maakten. Men kende in<br />
deze streken geen fase als de Italiaanse renaissance en<br />
tot ca. 1500 leefde de gotische stijl er voort. Daardoor<br />
werd de laatgotische stijl gecombineerd met die van<br />
het maniërisme, zoals in Fontainebleau (Rosso en<br />
Primaticcio). Ook ontstond er een late variant van het<br />
maniërisme in Holland (o.a.: Spranger en Goltzius).<br />
De zestiende eeuwse, religieuze opvattingen hadden mede geleid tot de reformatie (Maarten<br />
Luther), de beeldenstormen, de contrareformatie (rooms-katholieke kerk) en hadden een<br />
diepgaande invloed op de kunstontwikkelingen. Dit thema wordt toegelicht met schilderstukken<br />
van o.a.: Michelangelo, Lucas van Leyden, Maarten van Heemskerck, Pieter Brueghel en Pieter<br />
Aertsen.<br />
Tijdens de contrareformatie formuleerde de rooms-katholieke kerk criteria waaraan beelden<br />
voortaan moesten voldoen op het Concilie van Trente (1563). Deze regels werden later nader<br />
uitgewerkt en kunstenaars begonnen ze op inventieve wijze toe te passen in hun beeldende<br />
kunst. Dit heeft onder meer geleid tot het ontstaan van de barok. We behandelen de periode van<br />
de barok (ca. 1600-1750) in Italië, de Nederlanden, Frankrijk en Spanje, met onder meer werk van<br />
meesters als Caravaggio, Carracci, Bernini, Rubens, Frans Hals, Rembrandt, Jan Steen, Jacob van<br />
Ruisdael, Vermeer, Poussin, Lorrain, Le Vau, Lebrun en Velázquez.<br />
Tot slot komt de achttiende eeuw in Frankrijk en Engeland aan bod met stromingen als het rococo<br />
en het neoclassicisme waarbij doeken van o.a. Watteau, Fragonard, David, Hogarth en Reynolds<br />
zullen passeren.<br />
In de loop van de cursus worden specifieke kunsthistorische vaardigheden geoefend zoals<br />
visuele analyse.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 25
Groningen<br />
Kunstgeschiedenis<br />
Cursuscode 12NG20<br />
Docent<br />
Drs. Ellen van der Vecht<br />
ellenvandervecht@hotmail.com<br />
Cursusvorm<br />
10 colleges<br />
Data<br />
Maandag 24 september t/m<br />
10 december <strong>2012</strong>,<br />
22 oktober en 3 december vervallen<br />
Tijd<br />
13.15-15.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 189,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
10 september <strong>2012</strong><br />
Vrouwen in de kunst<br />
In de meeste cursussen en boeken over kunstgeschiedenis spelen vrouwen bijna geen rol. Vrouwen<br />
hadden eeuwenlang een ondergeschikte rol in de maatschappij en dus ook in de kunstwereld. Hun rol<br />
was te trouwen, voor nageslacht te zorgen en een dienstbare echtgenote te zijn. Er zijn door de eeuwen<br />
heen echter altijd getalenteerde dames geweest, die zich aan dit beeld hebben onttrokken. Bekende,<br />
maar vooral ook onbekende schilderessen, beeldhouwsters, fotografes en architectes komen in deze<br />
cursus aan bod.<br />
De eerste vrouwelijke kunstenaar wier werk of portret we kennen, treffen we al aan in de<br />
Middeleeuwen. De non Guda laat boekverluchtingen na en een zelfportret en abdis Hildegard von<br />
Bingen schreef muziek en verluchtigde ook boeken.<br />
De Renaissance en het daaruit voortvloeiend Humanisme bracht meer mogelijkheden. Vrouwelijke<br />
schilders en beeldhouwers konden net als hun mannelijke collega’s naam maken met hun werk.<br />
Uit deze tijd zijn ook veel meer namen bekend zoals Sofonisba Anguissola, Maria Robusti (dochter<br />
van Tintoretto) en de Vlaamse aquarelliste Mayken van Hemessen, die twee keer met een<br />
beroemde schilder trouwde: Pieter Breughel de Oude en Pieter van Aelst. Ze was de lerares van<br />
Pieter Breughel de Jonge.<br />
In de 17e eeuw is Rosalba Carriera de eerste kunstenares die aan een academie mag studeren.<br />
Omdat er op de academies met naaktmodellen werd gewerkt, werden vrouwen daar altijd<br />
geweerd, iets dat tot 1878 zou voortduren. Ze moesten zich noodgedwongen vaak in de ‘mindere’<br />
genres zoals stillevens en portretten specialiseren.<br />
Elisabeth Vigée-Lebrun wist dat in de 19e eeuw echter tot het uiterste uit te buiten, met prachtige<br />
allegorische portretten. Vanaf 1891 mochten vrouwen exposeren op de Salons en langzamerhand<br />
werd de situatie een beetje gelijkgetrokken. In de 20e eeuw komen we vrouwen op alle gebieden<br />
van de kunstwereld tegen.<br />
<strong>Programma</strong><br />
In tien colleges, beginnend in de Middeleeuwen,<br />
worden de kunstenaressen van de verschillende<br />
periodes behandeld. Behalve over de vrouwen<br />
komt u ook één en ander te weten over de<br />
maatschappij van die dagen en de problemen<br />
waar de dames mee te maken hadden. Voor<br />
vrouwen was bijvoorbeeld reizen en je werk<br />
promoten een heel andere kwestie dan voor hun<br />
mannelijke collega’s.<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Over de docent<br />
Drs Ellen van der Vecht geeft als kunsthistorica les op verschillende gebieden van de kunstgeschiedenis,<br />
met als specialisaties Italiaanse renaissance en de beeldende kunst van de<br />
19-20e eeuw.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 26
Groningen<br />
Mens en<br />
maatschappij<br />
Cursuscode 12NG21<br />
Docent(en)<br />
Diverse docenten<br />
Cursusvorm<br />
5 colleges<br />
Data<br />
Dinsdag 2 oktober t/m<br />
13 november <strong>2012</strong>,<br />
16 en 23 oktober vervallen<br />
Tijd<br />
14.15-16.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 100,-<br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
18 september <strong>2012</strong><br />
De kracht van grijze cellen<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Ouderen leven in een wereld waarin andere medische, pedagogische en psychiatrische verhoudingen<br />
bestaan dan waarin zij zelf als kind en later als ouders zijn opgegroeid. Medische of psychiatrische<br />
categorieën waarin ze soms hun kleinkinderen beschreven zien – autisme, ADHD, hoogsensitief –<br />
bestonden een of twee generaties geleden nog niet in deze vorm. Omgekeerd zijn door de toegenomen<br />
vergrijzing onderwerpen als het lange leven na de pensionering of persoonlijkheidsveranderingen in<br />
de ouderdom voor het eerst tot de persoonlijke ervaring van ouderen gaan behoren. De serie De kracht<br />
van grijze cellen doet een poging deze nieuwe verhoudingen in kaart te brengen en te overdenken.<br />
1. Medicalisering van de ouderdom dr. Willeke van Zelst<br />
Medicalisering van de ouderdom is soms goedbedoelde zorgzaamheid door artsen, maar<br />
steeds vaker niet doordachte medische zorg die net zo goed en goedkoper buiten de<br />
gezondheidszorg gehouden kan worden. Of, kwalijker, het behelst zorg die niet nodig is en<br />
ouderen wordt aangepraat door instellingen die er geld aan willen verdienen. Van elk van<br />
deze categorieën zullen er voorbeelden gegeven worden en zal ook het eigen aandeel van de<br />
ouderen benadrukt worden. We besluiten met een optimistische boodschap.<br />
2. a. Stereotypering van ouderdom prof. dr. Douwe Draaisma<br />
Stereotypen van ouderdom bewegen zich tussen twee uitersten. Het ene is de oudere als<br />
iemand die bij de laatste technische innovatie is afgehaakt: nog wel mobiel belt, maar niet<br />
sms’st. Zijn omgeving heeft weinig vertrouwen in zijn geheugen, concentratievermogen en<br />
intelligentie. Het andere is de kwieke 50-plusser die volop gebruik maakt van zijn vrijgekomen<br />
tijd en financiële mogelijkheden. Wat is het psychologische realiteitsgehalte van dergelijke<br />
stereotypen? Welke cognitieve vermogens gaan achteruit, welke blijven op peil?<br />
b. Oud en dwaas? prof. dr. Douwe Draaisma<br />
Sommige psychiatrische ziektebeelden en relatief onschuldige neurologische syndromen<br />
komen bij ouderen vaker voor dan bij jongeren. De ziekte van Alzheimer gaat nogal eens<br />
gepaard met het syndroom van Capgras, de waan dat je dierbaren zijn vervangen door<br />
dubbelgangers. Uitleg over deze syndromen kan bij familie veel ongerustheid wegnemen.<br />
3. Persoonlijkheidsveranderingen in de ouderdom drs. Paul Andreoli<br />
Je hele leven lang ben je bezig te leren jezelf te handhaven en in orde te houden in een<br />
voortdurend veranderende wereld. Wat doet dat met je identiteit? Het is een misvatting te<br />
veronderstellen dat het je handhaven in de tweede levenshelft voornamelijk bestaat uit het<br />
kunnen omgaan met verlies. Het gaat er vooral om te ontdekken waar je het in deze fases van<br />
je leven van moet hebben om als persoon uit de verf te blijven komen in de omstandigheden<br />
waarmee je van doen hebt of krijgt.<br />
4. a. Forever young dr. Gerrit Breeuwsma<br />
In de loop van de twintigste eeuw is de opbouw van de levensloop en in het verlengde daarvan<br />
de verhouding tussen de generaties ingrijpend veranderd. In veel westerse samenlevingen<br />
worden mensen steeds ouder en daarbij blijven zelanger gezond. Niet alleen fysiek, maar ook<br />
in psychologische zin lijken veel ouderen zich met de jeugd te identificeren. Dat wordt niet<br />
altijd even positief beoordeeld. Maar het kan ook gezond en adaptief kan zijn om je lang jong<br />
te voelen.<br />
b. ADHD. Epidemie of een hype? dr. Laura Batstra<br />
Grootouders hebben te maken met kleinkinderen die in een heel ander tijd opgroeien dan<br />
hun eigen kinderen. Ook het gedrag van kinderen wordt heel anders beoordeeld van vroeger.<br />
Een goed voorbeeld is de diagnose ADHD die tegenwoordig vaak wordt gesteld. Is ADHD een<br />
ziekte? Word je met adhd geboren? Verbetert medicatie in alle gevallen het functioneren van<br />
een kind met adhd? Het antwoord is drie keer nee, aldus Laura Batstra.<br />
5. De derde levensfase: beperking of bevrijding? drs. Corine Don MSc<br />
De 60-plussers van nu vormen een unieke groep in onze samenleving. Hun aantal is groter dan<br />
ooit, ze zijn vitaler dan de generaties vóór hen en geen generatie ná hen zal zo vroeg van een<br />
pensioen kunnen genieten. Zetten zij hun ervaring en mogelijk verworven levenswijsheid in<br />
bij de invulling van deze levensfase of leiden zij een “Zwitserleven”? Met behulp van inzichten<br />
vanuit de psychologie en de filosofie proberen we deze levensfase scherper in beeld te krijgen.<br />
Aan de hand van een aantal portretten komen we tot enkele concrete voorbeelden van de<br />
invulling ervan.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 27
Groningen<br />
Mens en<br />
maatschappij<br />
Cursuscode 12NG22<br />
Docent<br />
Dr. dr. Marianne Vogel<br />
m.m.vogel@hotmail.com<br />
Cursusvorm<br />
6 colleges<br />
Data<br />
Woensdag 7, 14, 21 en 28 november<br />
en 5 en 12 december <strong>2012</strong>.<br />
Tijd<br />
11.15-13.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 121,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Zelf aanschaffen en lezen:<br />
Angela Roothaan: Spiritualiteit<br />
begrijpen. Een filosofische inleiding,<br />
Amsterdam 2007,<br />
ISBN 978-90-8506-2097.<br />
Handouts<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
24 oktober <strong>2012</strong><br />
Exploratie van een actueel fenomeen<br />
Van spirituele intelligentie tot<br />
business spiritualiteit<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Wat is spiritualiteit? Elke auteur die dit veelbesproken onderwerp aansnijdt heeft een andere definitie,<br />
zodat de vraag is hoe je hier genuanceerd je eigen visie op kunt ontwikkelen. En waarom is spiritualiteit<br />
zo populair? Vroeger was het iets voor hippies, tegenwoordig zijn er zelfs spirituele scheurkalenders en<br />
cursussen spiritualiteit voor managers. Kortom: hoog tijd om het actuele fenomeen ‘spiritualiteit’ te<br />
exploreren.<br />
Vanwege de grote belangstelling voor<br />
de eerdere cursus wordt deze serie<br />
hoorcolleges herhaald. Het fenomeen<br />
‘spiritualiteit’ wordt in deze cursus open<br />
benaderd. Soms wordt het bij voorbaat<br />
verbonden met christelijke religie. Maar<br />
het interessante is juist dat spiritualiteit<br />
in onze seculiere samenleving vooral als<br />
òpvolger daarvan fungeert. Spiritualiteit<br />
kan allerlei vormen aannemen. Het<br />
kan gaan om een zoektocht die het<br />
bestaan zin geeft (bijv. Paulo Coelho:<br />
De alchemist). Maar de nadruk kan ook<br />
liggen op ontplooiing van je innerlijke<br />
bronnen (bijv. Dalai Lama: Spirituele<br />
groei), of op een verbinding met hogere bronnen (bijv. Pim van Lommel: Eindeloos bewustzijn.<br />
Een wetenschappelijke kijk op de bijnadood ervaring). Ook woordeloos ervaren kan centraal staan<br />
(bijv. Eckhart Tolle: De kracht van het nu. Gids voor spirituele verlichting).<br />
Na een inleidend college bespreek ik deze vier facetten van hedendaagse spiritualiteit (college<br />
2-5). Tot slot licht ik een aantal functies ervan toe. Als opstapje vooraf dient Spiritualiteit begrijpen<br />
van Angela Roothaan, omdat zij een onderzoekende houding stimuleert. Tijdens de colleges<br />
zullen we het onderwerp dan enthousiast met elkaar onderzoeken.<br />
<strong>Programma</strong><br />
1. Betekenissen van het begrip ‘spiritualiteit’. Van spirituele intelligentie (SQ) tot<br />
business spiritualiteit.<br />
2. Zingeving. Over oriëntatie en aandachtig leven.<br />
3. Innerlijke bronnen. Over verbondenheid met je binnenste en zelfvorming.<br />
4. Hogere bronnen. Over verbondenheid met de wereld en met het transcendente.<br />
5. Het woordeloze. Over stilte, ervaren en non-dualisme.<br />
6. Huidige functies van spiritualiteit. Van secularisatie en egodenken tot<br />
neurowetenschappen en kwantumfysica.<br />
Over de docent<br />
Marianne Vogel (1958) is persoonlijke coach en literatuurwetenschapper. In haar advies- en<br />
coachpraktijk De Bosvogel te Zuidhorn begeleidt zij cliënten. Daarnaast geeft ze cursussen en<br />
leesgroepen. Marianne Vogel is gepromoveerd in de Letteren en in de Algemene Wetenschappen;<br />
Haar specialiteiten zijn literatuur- en cultuuranalyse, zingeving en creatieve omgang met<br />
problemen.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 28
Groningen<br />
Mens en<br />
maatschappij<br />
Cursuscode 12NG23<br />
Docent<br />
Dr. dr. Marianne Vogel<br />
m.m.vogel@hotmail.com<br />
Cursusvorm<br />
5 werk/discussiecolleges,<br />
om de drie weken<br />
Data<br />
Woensdag 19 september,<br />
10 en 31 oktober, 21 november,<br />
12 december <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
14.00-16.30 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 125,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Marthe van der Noordaa: Een zucht<br />
van verlichting. Totale aanwezigheid<br />
in het dagelijks leven, Kampen 2010,<br />
ISBN 978-90-259-6087-2.<br />
Theo Fischer: De kunst van het<br />
loslaten, Amersfoort 2011,<br />
ISBN 978-90-453-1203-3.<br />
Hans Korteweg e.a.: De grote sprong.<br />
Bevrijding in het leven van alledag,<br />
Cothen 2010. ISBN 978-90-215-4663-6<br />
Deze boeken dient u zelf aan te<br />
schaffen.<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
5 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 15 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
Leeskamer<br />
Levenskunst en loslaten<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Loslaten. Je minder zorgen maken. Minder in oude zaken blijven hangen. Minder van alles willen en<br />
moeten wat niet kan. Of zoals een oud geschrift zegt: ‘Laat los en wees gelukkig in je natuurlijke staat,<br />
laat je gecompliceerde leven en dagelijkse verwarring op zichzelf staan.’ Mooi gezegd, maar doe het<br />
maar eens!<br />
Daarom is de nieuwe leeskamer gewijd aan deze vorm van<br />
levenskunst. Hoe kan een mens iets loslaten? En wat betekent<br />
dat eigenlijk, wat laat je dan precies los? En waar kom je terecht<br />
als je loslaat? Op zulke en aanverwante vragen geven de drie<br />
leeskamerboeken bemoedigende antwoorden.<br />
Deze lees- en discussiegroep gaat over de levenskunst die<br />
‘loslaten’ heet. We bekijken het onderwerp zoals gewoonlijk<br />
vanuit verschillende perspectieven, aan de hand van boeken<br />
die allemaal op hun eigen manier iets bijzonders bieden. Een<br />
zucht van verlichting legt het accent op totale aanwezigheid<br />
en datgene in de ogen kijken wat er is. De kunst van het<br />
loslaten gaat over stoppen met nog meer je best doen en nog<br />
vasthoudender met je hoofd door de muur willen. De grote<br />
sprong benadrukt het avontuur van het springen en vertrouwen<br />
hebben in wat komt. Dit laatste boek heeft de complexe mythe<br />
van Oedipus als leidraad.<br />
Als deelnemer wordt u ertoe uitgedaagd deze teksten vooraf met een open geest te lezen, en<br />
eventuele oordelen of kritiek op te schorten. Zo profiteert u optimaal van wat de schrijvers<br />
aanreiken. Tijdens de vijf bijeenkomsten onderzoeken we dan hun visie nader. Hoofdzaak is het<br />
plezier en enthousiasme om dit met elkaar te beleven en uw eigen omgang met ‘loslaten’ te<br />
verdiepen.<br />
<strong>Programma</strong><br />
1. Inleiding in het thema en bespreking van Marthe van der Noordaa:<br />
Een zucht van verlichting. Totale aanwezigheid in het dagelijks leven<br />
2. Afronding van Een zucht van verlichting en bespreking van Theo Fischer:<br />
De kunst van het loslaten<br />
3. Verdere bespreking van De kunst van het loslaten<br />
4. Bespreking van Hans Korteweg e.a.: De grote sprong. Bevrijding in het leven van alledag<br />
5. Verdere bespreking van De grote sprong en terugblik op het thema als geheel<br />
Over de docent<br />
Marianne Vogel (1958) is persoonlijke coach en literatuurwetenschapper. In haar advies- en<br />
coachpraktijk De Bosvogel te Zuidhorn begeleidt zij cliënten. Daarnaast geeft ze cursussen en<br />
leesgroepen. Marianne Vogel is gepromoveerd in de Letteren en in de Algemene Wetenschappen;<br />
Haar specialiteiten zijn literatuur- en cultuuranalyse, zingeving en creatieve omgang met<br />
problemen.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 29
Groningen<br />
Muziek en theater<br />
Cursuscode 12NG24<br />
Docent<br />
Drs. Marcel Zwitser<br />
mszwitser@ziggo.nl<br />
Cursusvorm<br />
10 colleges<br />
Data<br />
Woensdag 19 september t/m<br />
28 november <strong>2012</strong>,<br />
24 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
13.15-15.45 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 197,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Syllabus, ca. € 5,-<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
6 september <strong>2012</strong><br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Introductie tot de vocale muziek van Bach (1)<br />
Bach is het einde!<br />
Dat het muziekgeschiedenisboek de periode van de barok laat eindigen bij Bach, is eigenlijk een<br />
beleefdheidsgebaar. Bij de dood van Bach was de muzikale wereld om hem heen al lang ‘overgestapt’<br />
op het galante ideaal van het preclassicisme.<br />
Met goed recht kan Johann Sebastian Bach (1685-1750) dus worden beschouwd als het einde van<br />
de Duitse barok in de muziek. Na Bachs dood is zijn muziek grotendeels in vergetelheid geraakt,<br />
om in de 19e eeuw te worden herontdekt en in de 20e eeuw een positie in het wereldwijde<br />
muziekleven in te nemen, die zijn weerga niet kent. Behalve gerespecteerd en vereerd door<br />
professionele musici, is Bach ook ongemeen populair geworden bij veel muziekliefhebbers.<br />
Voor menigeen onder hen is Bach simpelweg het einde…<br />
<strong>Programma</strong><br />
In deze cursus wordt de ontwikkelingsgang van Johann Sebastian Bach gevolgd als componist<br />
van vocale muziek voor kerk en hof. Bekende composities als het Weihnachts-Oratorium en de<br />
Matthäus-Passion zullen aan de orde komen, maar ook wereldlijke cantates. De kerkelijke werken<br />
zullen zowel uit muzikaal oogpunt, als uit de theologische bronnen (Bach bezat een theologische<br />
bibliotheek met minstens 52 titels) worden belicht om te trachten Bachs intenties zo nauwkeurig<br />
mogelijk op het spoor te komen.<br />
Over de docent<br />
Drs. Marcel S. Zwitser (1970) studeerde muziektheorie en muziekgeschiedenis, doceert muziek- en<br />
cultuurgeschiedenis aan de Schumann Akademie (sinds 1998) en aan diverse HOVO’s (sinds 2000)<br />
en muziektheorie aan de Meerjarige Dirigentenopleiding (MDO) van Kunst en Cultuur Overijssel<br />
(Zwolle).<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 30
Groningen<br />
Muziek en theater<br />
Cursuscode 12NG25<br />
Docent<br />
Karel van Olffen<br />
karelvanolffen@hotmail.com<br />
Cursusvorm<br />
8 colleges<br />
Data<br />
Maandag 29 oktober t/m<br />
17 december <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
13.15-15.30 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 160,-<br />
Cursusmateriaal<br />
Syllabus, verkrijgbaar via de docent,<br />
ca. € 10,-<br />
Aanbevolen literatuur<br />
John E. Bowlt, Moscou & St. Petersburg<br />
19001920, The Vendome Press, 2008<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
15 oktober <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 25 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving.<br />
Kunst en cultuur 1900-1920<br />
Moskou en St. Petersburg<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Deze cursus gaat over een van de meest dramatische, maar tegelijkertijd opwindendste perioden uit de<br />
geschiedenis van Rusland. Dramatisch vanwege de laatste stuiptrekkingen van het tsaristische regime,<br />
opwindend wegens het “ onweerstaanbare” elan van het nieuwe artistieke leven .<br />
“…. In mijn ogen was het een interessante tijd. Er was iets in Rusland gebroken: er bleef iets steeds<br />
verder achter en aan de andere kant stormde er iets dat net ter wereld was gekomen of net weer<br />
uit de dood herrezen, onweerstaanbaar voorwaarts….”<br />
Zinaïda Hippius, uit ‘De schittering van woorden’<br />
Het Russisch modernisme werd gedomineerd door de voortekenen van twee revoluties (1905 en<br />
1917) en het gevoel dat de oude wereld op instorten stond. Na het positivisme en materialisme<br />
van de 19e eeuw brak een tijd aan van zoeken naar nieuwe geestelijke stromingen, maar ook de<br />
terugkeer naar de religieuze tradities van de Orthodoxe kerk en een verhoogde belangstelling<br />
voor andere vormen van spiritualiteit.<br />
In de literatuur moest de roman het veld ruimen voor de poëzie, die onder invloed van de Franse<br />
symbolisten boven alles ‘muzikaal’ moest zijn. Belangrijk was de artistieke beweging Mir Iskoesstva<br />
(De wereld van de kunst) met het schitterende gelijknamige tijdschrift, waarin beschouwingen<br />
over filosofie, literatuur, kunst en muziek.<br />
In de muziek werd het begin van de eeuw nog gedomineerd door Nikolaj Rimski-Korsakov.<br />
Zijn sprookjes-opera’s waren de grote inspiratiebron voor de komende generatie componisten.<br />
Een geheel andere weg ging de componist Skrjabin, de Russische Prometheus, terwijl Diaghilev<br />
met zijn onovertroffen Ballets Russes stormenderhand Parijs veroverde.<br />
Het meest baanbrekend waren evenwel de ontwikkelingen in de beeldende kunst. Na de<br />
hegemonie van de Petersburgse realisten werd duidelijk dat nu Moskou het centrum van de<br />
eigentijdse kunst zou worden. Tentoonstellingen als De blauwe roos, Ruitenboer en Ezelstaart<br />
openbaarden nieuwe kunststijlen die zelfs Europa versteld deden staan.<br />
Vlak na de revolutie vluchtten veel kunstenaars, waaronder Sergej Prokofjev, naar het<br />
buitenland. In Amerika voltooide hij zijn beroemdste opera, die in maart 2013 te zien zal zijn<br />
bij De Nederlandse Opera.<br />
<strong>Programma</strong><br />
1. Het Symbolisme - religieus-filosofische ideeën van de Russische Zilveren eeuw<br />
2. ‘De wereld van de kunst’<br />
3. Nikolaj Rimski- Korsakov, De gouden haan, een tsaristische satire<br />
4. De Russische avant garde voor de revolutie<br />
5. Boris Pasternak, herinneringen aan Alexander Skrjabin<br />
6. Beelden van streven: kunst van de Oktober revolutie<br />
7. De verhalen van Jevgeni Zamjatin en de schilder Boris Koestodiev<br />
8. Sergej Prokofjev, L’amour des trois oranges<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 31
Groningen<br />
Natuur en natuurwetenschappen<br />
Cursuscode 12NG26<br />
Docent<br />
Drs. Herman H.T. Bekenkamp<br />
Cursusvorm<br />
8 colleges<br />
Data<br />
Woensdag 3 oktober t/m<br />
27 november <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
10.00-12.30 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 160,-<br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts, ca. € 5,-,<br />
verkrijgbaar via de docent<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
19 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 22 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
Evolutie in acht capita selecta<br />
En toen ontstond er leven<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
In deze cursus wordt aan de hand van verschillende thema’s ingegaan op de evolutie van onze levende<br />
wereld vanaf het prille ontstaan van leven tot en met de huidige mens. Ook komen de theorievorming<br />
en de verschillende (wetenschappelijke) inzichten op het gebied van de evolutietheorie aan de orde.<br />
<strong>Programma</strong><br />
1. Het ontstaan van leven<br />
Ontstond het Leven uit een oersoep, uit onderzeese vulkanen of toch uit de ruimte? Vervolgens<br />
ontwikkelen zich de eencelligen en vandaaruit de meercelligen. De Cambrische explosie legt<br />
de basis voor de huidige vijf Rijken. Zonder RNA en DNA geen leven. En daarom een klein stukje<br />
biochemie.<br />
2. De werkplaats en de instrumenten<br />
Mutaties (erfelijke wijzigingen in het DNA) worden aangeboden aan het milieu. Daarna volgt er<br />
passieve selectie op de aangepastheid aan dát moment. De nieuwe situatie stabiliseert totdat<br />
het milieu verandert en er opnieuw selectie zal plaatsvinden. Zo te zien zonder enig (eind)doel.<br />
3. Argumenten<br />
De vele verschillende argumenten maken van de evolutie meer dan alleen maar een theorie.<br />
De huidige kennis van het DNA vormt op ’t ogenblik het krachtigste bewijs. De vele op datum<br />
gerangschikte reeksen fossielen zijn een niet te onderschatten, onafhankelijke aanvulling.<br />
Verder komen onder meer vergelijkende anatomie, embryologie en fysiologie aan de orde.<br />
4. Evolutie en gedrag<br />
Ook in gedrag vinden we de evolutionaire ontwikkeling terug. Van ‘simpel’ aangeboren<br />
tot individueel inzichtgedrag. Het levenswerk van de Nederlandse Nobelprijswinnaar<br />
Niko Tinbergen (en met hem vele anderen) vormt de basis van dit college.<br />
5. Biotechnologie<br />
De natuur selecteert de bést aangepasten. De mens heeft dat proces overgenomen en<br />
selecteert kunstmatig wat hém c.q. háár het beste past. Kruisen, klonen, genetisch modificeren,<br />
het zoeken naar en het gebruik van stamcellen komen aan de orde. Afgezien<br />
van de technologie spelen hierbij ethiek en commercie een belangrijke rol.<br />
6. Ontwikkeling van de primaten (een interessante groep zoogdieren)<br />
Aan het eind van de Krijtperiode zien we de explosieve groei van de zoogdieren. Na de<br />
meteorietinslag in Mexico nemen zij de rol van de sauriërs over. Een aapachtig insectenetertje<br />
lijkt de stamvader van alle primaten te zijn, waartoe ook de Homo sapiens behoort. Van daaruit<br />
ontwikkelen zich halfapen, apen, mensapen en aapmensen.<br />
7. De laatste 5 miljoen jaar<br />
Australopithecus blijkt een doodlopende tak. Het is Ardipithecus, waaruit de Homo erectus zal<br />
ontstaan. Daarna vindt er vanuit Afrika tenminste tweemaal een oversteek naar Europa en Azië<br />
plaats. De Dmanisimens uit Georgië en de Floresmens behoren tot de eerste groep, maar zijn<br />
niet onze voorouders. Ca 160.000 jaar geleden ontwikkelt zich in Afrika de archaïsche Homo<br />
sapiens, terwijl in Europa de Neanderthaler ontstaat. Na de tweede oversteek, ca 60.000 jaar<br />
geleden, leven Homo sapiens en Neanderthaler een tijd naast elkaar in Eurazië. Aandacht ook<br />
voor de ontwikkeling van taal, kunst, empathie en religie.<br />
8. Voor, tijdens en na 1859<br />
Lang voor Darwin hadden Thales ( 600 v. Chr.) en Aristoteles (350 v. Chr.) hun gedachten over<br />
het ontstaan en de ontwikkeling van soorten. Met de opkomst van de natuurwetenschappen in<br />
de 17e eeuw vormen zich nieuwe ideeën, die uitstekend aansluiten bij het scheppingsverhaal.<br />
In de 18e eeuw zijn o.a. Cuvier en Lamarck met hun (onjuiste) ideeën wel wegbereiders voor de<br />
evolutietheorie van Charles Darwin én Alfred Russell Wallace.<br />
Na publicatie van the Origin of Species ontstaat de grote breuk tussen Biologie en Religie.<br />
Creationisme en Intelligent Design als verzet tegen de evolutietheorie komen aan de orde,<br />
evenals de mogelijkheid van een ‘reli-gen’. Evolutie blijft een hot item.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 32
Groningen<br />
Natuur en natuurwetenschappen<br />
Cursuscode 12NG27<br />
Docent<br />
Dr. Tom J.A. Reijers<br />
tjareijers@hetnet.nl<br />
Cursusvorm<br />
5 colleges<br />
Data<br />
Dinsdag 30 oktober t/m<br />
26 november <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
13.30-16.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 103,75<br />
Cursusmateriaal<br />
Syllabus, verkrijgbaar via de docent,<br />
€ ca 20,-<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
16 oktober <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
In februari 2013 start een vervolgcursus<br />
onder de titel: ‘Energie drijft<br />
de evolutie aan’.<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Met bijzondere aandacht voor Nederland<br />
De geschiedenis van de<br />
energievoorziening<br />
Olie werd met mate gebruikt vanaf de klassieke oudheid voor medicinale doeleinden en om olielampen<br />
brandend te houden. De uitvinding van de interne verbrandingsmotor (ongeveer 1880) leidde een<br />
omwenteling in. Wegen werden geasfalteerd wat autoverkeer mogelijk en veel olie nodig maakte.<br />
Opsporing, productie, transport, raffinage en verkoop werd lucratief. Kennis van ondergrondse<br />
processen en verfijnde opsporingmethoden maakten olie bevattende structuren zichtbaar. Een<br />
enorme chemische industrie ontstond. Tussen 1900-1950 veranderde de wereld meer dan in de<br />
voorafgaande 500 jaar. Maar wat staat ons te wachten als de voorraden op zijn?<br />
In 1959 werd in Slochteren aardgas in Nederlandse bodem gevonden in enorme hoeveelheden!<br />
Dit betekende een omwenteling in de energievoorziening van Nederland. Met het opsporen en<br />
winnen van het gas werd de onbekende ondergrond van Nederland bekend als een begraven<br />
berglandschap met woestijn- en zoutmeer afzettingen bovenop fossiele resten van tropische<br />
moeraswouden.<br />
<strong>Programma</strong><br />
1. Geschiedenis van de olie industrie van de klassieke oudheid tot heden<br />
2. Het gebruik van olie in de 19e-21e eeuw<br />
3. Energie in Nederland door de eeuwen heen<br />
4. Ingrediënten ‘oliekeuken’ ‘generatie’, ‘migratie’, trapping, plays<br />
5. Hoe worden olie en gas gevonden in Nederland en wat staat ons te wachten als het op is<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 33
Groningen<br />
Taal en literatuur<br />
Cursuscode 12NG28<br />
Docent<br />
Drs. Gerry Mulder<br />
muldergs@planet.nl<br />
Cursusvorm<br />
10 colleges<br />
Data<br />
Dinsdag 2 oktober t/m<br />
11 december <strong>2012</strong>,<br />
23 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
13.00-15.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 187,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Grammaticus, uitg. Hermaion-<br />
Lunteren; Fortuna, deel 3, met<br />
hulpboek 3a en 3b’, uitg. Eisma,<br />
Leeuwarden<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
18 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 22 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
Vervolgcursus<br />
Latijn<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Zo ‘n tweeduizend jaar geleden werd Europa beheerst door de Romeinen. Hun cultuur heeft een enorme<br />
invloed op Europa gehad: allerlei Romeinse gewoonten en uitvindingen zijn nog steeds terug te vinden<br />
in ons dagelijks leven. Doordat Rome een wereldmacht werd, groeide de taal der Romeinen, het Latijn,<br />
uit tot de belangrijkste voertaal, waaruit onze voorouders veel woorden overnamen. Nog steeds zit<br />
het Nederlands vol met woorden en zinnen, die uit het Latijn afkomstig zijn. Latijn betekent vooral:<br />
kennismaken met de wortels van onze eigen cultuur.<br />
<strong>Programma</strong><br />
In de najaarscursus <strong>2012</strong> worden de colleges vervolgd, die in oktober 2005 zijn gestart als een<br />
cursus voor beginners. Momenteel zijn we bezig met Sallustius (eerste eeuw v.C.). Deze schreef<br />
over de Romeinse patriciër Catilina, die een samenzwering tegen zijn medesenatoren op touw<br />
zette. Dit was nogal schokkend, omdat er bekende Romeinen bij betrokken bleken. Hierna<br />
maken we – in gemeenschappelijk overleg- een keuze uit Caesar, Cicero, Livius, Plinius en andere<br />
schrijvers. Inmiddels is de behandeling van inscripties, die door de cursisten worden ingebracht,<br />
een gezellige traditie geworden.<br />
Deze cursus biedt niet alleen de mogelijkheid tot het vertalen van beroemde Latijnse schrijvers,<br />
maar ook tot discussie over de interpretatie van de teksten, de effecten van de stilistische<br />
middelen en de tijdsomstandigheden, waarin de teksten geschreven zijn. Ruimte dus voor<br />
historische en culturele achtergronden. Als u al een redelijke basiskennis van de Latijnse<br />
grammatica en syntaxis hebt, kunt u zonder enig bezwaar aanschuiven bij de reeds bestaande<br />
groep enthousiastelingen! Inmiddels maakt een groeiend aantal oud-gymnasiasten deel uit van<br />
deze groep en het blijkt, dat hun oude “vergeten” kennis weer komt opborrelen! U weet meer dan<br />
u denkt!<br />
Boog van Septimius Severus<br />
Over de docent<br />
Gerry Mulder is classica en heeft jaren Klassieke Talen en Klassieke Culturele Vorming onderwezen.<br />
Tegenwoordig geeft ze cursussen Latijn en Klassieke Oudheid aan de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> te<br />
Groningen en Latijn in Leeuwarden.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 34
Groningen<br />
Taal en literatuur<br />
Cursuscode 12NG29<br />
Docent<br />
Drs. Michiel Hagdorn<br />
info@michielhagdorn.nl<br />
Cursusvorm<br />
10 colleges<br />
Data<br />
Donderdag 27 september t/m<br />
6 december <strong>2012</strong>,<br />
25 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
13.30-16.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 197,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Syllabus, ca. € 10,-<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
13 september <strong>2012</strong><br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Franz Kafka en Midden-Europa rond 1900<br />
Een tijdsbeeld in ‘Het proces’ en<br />
korte verhalen<br />
Lange tijd heeft Kafka’s raadselachtige oeuvre de reputatie gehad, ‘vanuit het niets’ te zijn geschreven,<br />
doordat het grotendeels verstoken is van ‘couleur locale’. Maar door onderzoek is het inzicht ontstaan<br />
dat Kafka ontstellend scherpe innerlijke portretten heeft geschreven van zijn eigen context: Praag<br />
en MiddenEuropa rond 1900. Daarin komen politiekmaatschappelijke problemen steeds meer<br />
aan de oppervlakte, zoals met het uiteenvallende Habsburgse Rijk en het groeiende nationalisme en<br />
antisemitisme.<br />
Bovendien worden burgerlijke, religieuze en seksuele tradities steeds feller bekritiseerd. In deze<br />
levensbeschouwelijke crisis verschijnen de baanbrekende werken van Nietzsche en Freud en<br />
gaan de kunst en literatuur experimenteren met nieuwe vormen. Kafka’s werken staan hierin op<br />
eenzame hoogte en worden gerekend tot de invloedrijkste literaire uitingen van de 20e eeuw.<br />
<strong>Programma</strong><br />
Tijdens de cursus komen achtergronden aan de orde van waaruit Kafka´s werk wordt verhelderd.<br />
Er wordt aandacht besteed aan het politiek-sociale klimaat in Midden-Europa en Praag rond<br />
1900 met de sociale onrust en het nationalisme. We kijken naar de positie van de joden (West-<br />
en Ostjuden) en hun reacties daarop (o.a. Cultuurzionisme). Dit is ook relevant voor Kafka’s<br />
verteltechniek, waarop naast het Expressionisme ook de joodse verteltradities van invloed zijn.<br />
Tevens kijken we naar de invloed van Nietzsche, Freud en het fin de siècle. Tenslotte is het<br />
onontkoombaar om nader in te gaan op Kafka´s leven en persoonlijkheid<br />
Enkele van Kafka´s beroemdste verhalen (in ieder geval: Das Urteil, Die Verwandlung, In der<br />
Strafkolonie, Beim Bau der chinesischen Mauer) worden behandeld, evenals zijn belangrijkste<br />
roman Der Prozeß. Deze werken zijn in meerdere Duitse uitgaven verkrijgbaar (laat u adviseren<br />
door boekhandel Godert Walter, Oude Ebbingestraat 53, Groningen); ook zijn er diverse<br />
(nieuwe en antiquarisch verkrijgbare) Nederlandse vertalingen.<br />
Over de docent<br />
Drs. Michiel Hagdorn is literatuurwetenschapper, gespecialiseerd in Duitse literatuur, muziek en<br />
(cultuur)geschiedenis. Hij heeft vele cursussen en lezingen verzorgd over o.a. de Romantiek, Johan<br />
Wolfgang von Goethe, Thomas Mann, Franz Kafka, Günther Grass, Richard Wagner, Heinrich Heine<br />
en literatuur tijdens de Weimar Republiek.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 35
Groningen<br />
Taal en literatuur<br />
Cursuscode 12NG30<br />
Docent<br />
Angela Ashworth MA<br />
a.ashworthkadwell@rug.nl<br />
Cursusvorm<br />
5 colleges, om de twee weken<br />
Data<br />
Vrijdag 12 en 26 oktober,<br />
9 en 23 november en<br />
7 december <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
10.15-13.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 103,75<br />
Cursusmateriaal<br />
Zie het collegeprogramma, deze<br />
boeken dient u zelf aan te schaffen<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
28 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 20 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
The Rediscovery of Literary Treasures<br />
The Readers’ Choice<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
‘On the principle that a good writer should first be a good reader, I have tried to explore the novel<br />
as widely as possible, because we do indeed need both ancestors and traditions, rebellions and<br />
deconstructions to make up the vital history of the form.’<br />
Malcolm Bradbury in ‘The Modern British Novel’ 2001.<br />
Developments, such as the growth in national and international prizes for fiction, have tended to<br />
distort the promotion of books published commercially. However, technological changes in the<br />
publishing world and the arrival of the ebook have enabled readers to exert more influence on what is<br />
published, resulting in a renewed interested in literary treasures, some apparently lost forever.<br />
The five novels chosen for this course are all forgotten or<br />
neglected books, written by talented authors, which have<br />
been rediscovered by readers and critics, or by being made<br />
into films or television series. These novels are set in the<br />
United States, Germany, Turkey and the United Kingdom<br />
and explore themes of particular concern in the last century<br />
in the interwar period and in the aftermath of the Second<br />
World War. A study of these books is also worthwhile, as<br />
they address some of the issues raised by both Malcolm<br />
Bradbury and George Orwell.<br />
De colleges zijn tweewekelijks. Ieder college begint<br />
met een korte inleiding in het Engels op schrijver<br />
en werk door de docente. Veel nadruk zal liggen op<br />
groepsdiscussies over de gelezen werken aan de<br />
hand van een lijst met vragen die ongeveer twee<br />
weken van tevoren wordt uitgereikt. De discussies<br />
zijn voornamelijk in het Engels. Voor het lezen is<br />
vanzelfsprekend een redelijke passieve beheersing van<br />
het Engels noodzakelijk maar voor spreekvaardigheid is<br />
uw niveau minder belangrijk omdat in het werkcollege<br />
door cursisten zowel Nederlands als Engels kan worden<br />
gesproken.<br />
<strong>Programma</strong><br />
12 oktober - Henry Roth: Call It Sleep (1934)<br />
26 oktober - Winifred Holtby: South Riding (1936)<br />
9 november - C.P. Snow: The Masters (1951)<br />
23 november - Rose Macaulay: The Towers of Trebizond (1956)<br />
7 december - Richard Hughes: The Fox in the Attic (1961)<br />
Over de docent<br />
Angela Ashworth is verbonden aan het Talencentrum en het Centre for Canadian Studies van de<br />
Universiteit Groningen<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 36
Groningen<br />
Taal en literatuur<br />
Cursuscode 12NG31<br />
Docent<br />
Drs. Gerry Mulder<br />
muldergs@planet.nl<br />
Cursusvorm<br />
6 colleges<br />
Data<br />
Dinsdag 2 oktober t/m<br />
13 november <strong>2012</strong>,<br />
23 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
10.15-12.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 120,-<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
18 september <strong>2012</strong><br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts<br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 25 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
Griekse mythologie<br />
Onvervuld verlangen<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
In de Griekse mythologie kent de liefde vele aspecten. Eén daarvan is het onvervulde verlangen.<br />
We behandelen in deze cursus een paar beroemde mythologische figuren, die hiermee behept waren …<br />
en we zien hoe die mythologie doorleeft tot in onze tijden. We kunnen ons in deze cursus afvragen of die<br />
onvervulde verlangens een mythe zijn of toch ook eigentijds …<br />
We maken bij deze cursus gebruik van (vertaalde) klassieke teksten, maar lezen ook werk van<br />
latere schrijvers, waarin deze mythologische verhalen een rol spelen. Ook op andere manieren<br />
kijken we naar de manier waarop de mythe voortleeft tot in onze tijden. We zien de vertaling naar<br />
een televisieprogramma en naar de opera. En uiteraard kijken we naar de beeldende kunst, waarin<br />
de Griekse mythologie zo’n grote rol speelde.<br />
<strong>Programma</strong><br />
Ariadne en Phaedra<br />
Deze twee zusjes waren dochters van Minos, koning van Kreta. Toen de Atheense koningszoon<br />
Theseus naar Kreta kwam om de Minotaurus te doden, werd hij geholpen door Ariadne, omdat<br />
ze verliefd op hem werd. Hij nam haar uit dankbaarheid mee terug op zijn schip, evenals haar<br />
zusje Phaedra, maar liet Ariadne in haar slaap achter op het eiland Naxos en ging er vandoor met<br />
Phaedra, met wie hij in Athene trouwde. We maken gebruik van (vertaalde) klassieke teksten,<br />
zoals Ovidius en Euripides, maar ook lezen we werk van latere schrijvers, waaronder het boeiende<br />
toneelstuk Een draad in het donker van Hella Haasse. Daarnaast bekijken we een TV-aflevering van<br />
de Storyteller en gaan we kijken en luisteren naar de opera Ariadne auf Naxos van Richard Strauss.<br />
Orpheus en Eurydice<br />
Deze droevige mythe heeft door de eeuwen<br />
heen tot de verbeelding gesproken. Orpheus<br />
verliest zijn Eurydice op de dag van hun<br />
huwelijk: zij wordt gebeten door een slang<br />
en sterft. Orpheus kan niet zonder haar en wil<br />
haar terughalen uit de onderwereld. Dit mag<br />
van Hades, de god der onderwereld, maar op<br />
één voorwaarde: hij mag op de terugweg naar<br />
boven niet omkijken. Orpheus houdt dit niet vol<br />
en verliest haar opnieuw. Zijn verlangen naar<br />
haar wordt hem noodlottig. We lezen klassieke<br />
teksten van Ovidius en Vergilius, daarnaast<br />
ook latere teksten van o.a. Ida Gerhardt, Simon<br />
Vestdijk en Willem Wilmink. Ook zullen we zien,<br />
wat Hélene Nolthenius in een verrassend artikel<br />
met dit verhaal doet. Verder bekijken we deze<br />
mythe in een aflevering van de Storyteller en<br />
zien we de opera Orphée et Eurydice van Gluck:<br />
hier komt alles goed, zodat we welgemoed de<br />
cursus kunnen afsluiten!<br />
Over de docent<br />
Gerry Mulder is classica en heeft jaren Klassieke Talen en Klassieke Culturele Vorming onderwezen.<br />
Tegenwoordig geeft ze cursussen Latijn en Klassieke Oudheid aan de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> te<br />
Groningen en Latijn in Leeuwarden.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 37
Groningen<br />
Taal en literatuur<br />
Cursuscode 12NG32<br />
Docent<br />
Marleen Diepeveen<br />
marleendiepeveen@home.nl<br />
Cursusvorm<br />
10 werkcolleges<br />
Data<br />
Donderdag 27 september t/m<br />
6 december <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
10.30-13.00 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 197,50<br />
Uiterste inschrijfdatum:<br />
13 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 12 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
Cursuscode 12NG33<br />
Docent<br />
Aly Freije<br />
alyfreie@home.nl<br />
Cursusvorm<br />
10 werkcolleges<br />
Data<br />
Woensdag 26 september t/m<br />
5 december <strong>2012</strong><br />
(24 oktober vervalt)<br />
Tijd<br />
10.00-12.30 uur<br />
Cursusprijs<br />
€ 197,50<br />
Cursusmateriaal<br />
€ 5,-<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
12 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 12 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
<strong>Programma</strong> schrijven<br />
Autobiografisch schrijven<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Met behulp van foto’s, voorwerpen, vergeten woorden en creatieve opdrachten schrijft u een deel<br />
van uw eigen levensverhaal.<br />
Uw eigen geschiedenis kan de prachtigste verhalen opleveren. Uw herinneringen naar boven<br />
halen en op een heldere manier verwoorden, dat leert u in deze cursus. U krijgt schrijftips en<br />
technische adviezen. U kunt thuis, aan de hand van een opdracht, schrijven en uw tekst in de<br />
cursusbijeenkomst voorlezen.<br />
U zult merken dat u, ook door de verhalen die u van medecursisten hoort, steeds meer voorvallen,<br />
gebeurtenissen en mensen van vroeger voor u ziet. Natuurlijk bepaalt u zelf waarover u schrijft.<br />
Over de docent<br />
Marleen Diepeveen is docent Nederlands. In 1992 haalde zij aan de Schrijversvakschool in<br />
Amsterdam haar bevoegdheid voor docent schrijven. Ze gaf schrijfcursussen in Kampen,<br />
Zwolle en Hardenberg en was jarenlang verbonden aan de Schrijversschool Groningen.<br />
Columns, cursiefjes en<br />
weblogs schrijven<br />
Columns en cursiefjes vind je in elke krant, in elk weekblad en steeds vaker ook op internet. In een<br />
cursiefje wordt het dagelijkse leven nauwkeurig geobserveerd en met milde humor gerelativeerd.<br />
In een column levert de schrijver commentaar op actuele gebeurtenissen, neemt daarbij<br />
duidelijk stelling en schuwt de polemiek niet. Daarin zie je vele varianten, zoals een weblog met<br />
persoonlijke of vakgerichte informatie die de schrijver wil delen met het publiek. Misschien wilt u<br />
uw kijk op de dagelijkse dingen kernachtig en verrassend leren neerzetten. Of uw ervaringen en<br />
mening ventileren in tijdschrift, verenigingsblad of op een eigen weblog.<br />
We analyseren aan de hand van voorbeelden de technieken, de opbouw, toon en het gebruik<br />
van stijlmiddelen in columns en cursiefjes. Aan de hand van opdrachten in de les onderzoeken<br />
we eigen mogelijkheden en valkuilen van het genre. De teksten, die thuis worden afgemaakt,<br />
bespreken we daarna in de groep, zodat u het effect van uw schrijven direct kunt toetsen en uw<br />
eigen thema’s leert ontdekken. Lesmateriaal wordt steeds per les uitgereikt gekoppeld aan de<br />
schrijfopdrachten.<br />
Over de docent<br />
Aly Freije is dichteres en docent schrijven. Van 1993- 2000 was ze werkzaam bij Stichting Schrijven<br />
in Amsterdam, een landelijk informatiecentrum voor schrijvers. Ze publiceerde over schrijven en<br />
schrijfdidactiek. Zij is ook als schrijfdocent verbonden aan de Schrijversvakschool Groningen. In<br />
2009 verscheen haar poëziebundel “Wondpoeier”<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 38
Symposium DE KUNSTPUZZEL<br />
(over kunst en cognitie)<br />
Op maandagmiddag 5 november organiseert het expertisecentrum Arts in Society van de studie Kunst, Cultuur en<br />
Media (Faculteit der Letteren, Rijksuniversiteit Groningen), in samenwerking met de studievereniging IK, een symposium<br />
over kunst en cognitie. Hierin staat de vraag centraal naar de relatie tussen kunst, kunstenaars, denken en lichaam.<br />
Op het programma (ongeveer 13.30 tot 16.30 uur) staan:<br />
Art and philosophy are one; this is our surprising<br />
upshot. Philosophy aims at a kind of understanding<br />
that lets us find our way about and make contact<br />
with the world. Philosophy aims at the sort of<br />
understanding that an art work occasions and<br />
that aesthetic criticism produces. The value<br />
of philosophical conversation, like aesthetic<br />
conversation about a work of art, consists in the<br />
achievement that enables one to bring the world, or<br />
the art work, or one’s puzzles, into focus.<br />
Alva Noë - Varieties of Presence<br />
• Petran Kockelkoren, emeritus hoogleraar filosofie van kunst en techniek UT<br />
Wat stelt een kunstenaar voor? Kunstenaars doen aan zelfexpressie, zeker, maar tegelijkertijd onderzoeken ze<br />
de culturele conditionering van ieders blik.<br />
• Joost van Baak, emeritus hoogleraar Slavische talen en cultuur RuG<br />
Kunst, cognitie en communicatie. Over de kunsttheorie van Jan Mukařоvský.<br />
De Tsjech Jan Mukařоvský ontwikkelde een kunsttheorie waarin we kunst als cognitief en communicatief systeem<br />
willen beschouwen in zijn context.<br />
• Barend van Heusden, hoogleraar Cultuur en Cognitie RuG<br />
Hebben ze nu wel of niet iets met elkaar? (Over kunst en schoonheid) Het is gebruikelijk om schoonheid en kunst<br />
aan elkaar te koppelen. Hoe komt dat? Een cognitieve benadering kan een nieuw licht werpen op deze intrigerende<br />
kwestie.<br />
• Charles Wildevuur, emeritus hoogleraar Experimentele Chirurgie RuG<br />
Kijk eens uit je ogen! In de ontwikkeling van David Hockney’s schilderkunst heeft toepassing van fotografie<br />
hem nieuwe inzichten gegeven over onze wijze van kijken. Hij is deze inzichten expliciet gaan toepassen in zijn<br />
schilderswerk.<br />
• Ronald Hünneman, filosoof, docent Kunst, Cultuur en Media, RuG<br />
Egobeweging en perceptuele ervaring. Werk van LeWitt, Serra en Hockney toont, in combinatie met enactivistische<br />
filosofie, aan dat menselijke perceptie minstens zoveel van het bewegende lichaam als van het oog afhankelijk is.<br />
• Anke Coumans, lector Beeld in Context, Hanze Hogeschool Groningen<br />
Het programma en het subject. Het lijkt gemakkelijker om meningen te manipuleren dan om de mens aan te<br />
zetten tot subjectief denken. Kunst springt in de bres tussen programmerende en deprogrammerende krachten in<br />
de samenleving.<br />
• Discussie: Moet een kunstenaar zelf de maker van zijn werk zijn?<br />
Een discussie waarin de inhoud van het meningsverschil tussen David Hockney en Damien Hirst wordt belicht en<br />
voortgezet.<br />
Cursisten van de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> zijn van harte uitgenodigd aan dit symposium deel te nemen. De sprekers zijn allen betrokken<br />
geweest bij de cursussen over cognitie die in het verleden bij de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> zijn aangeboden. Het inschrijfgeld voor dit<br />
symposium bedraagt € 25,-. Bij de inschrijving kunt u ook aangeven of u het speciale nummer van Filosofie & Praktijk wilt ontvangen<br />
waarin de bijdragen aan dit symposium zijn opgenomen (de kosten hiervoor zijn niet bij het inschrijfgeld inbegrepen en bedragen<br />
€ 5,-). U kunt zich voor dit symposium opgeven via de website www.externalisme.nl. Op deze website vindt u ook meer informatie<br />
over het symposium (voordrachten, programma, locatie en precieze tijden) en verwijzingen naar tentoonstellingen en literatuur.<br />
Mocht u nog vragen hebben dan kunt u met de organisatie contact opnemen via:<br />
E-mail: kunstencognitie@studieverenigingik.nl Telefoon: 06-21395151 (Ronald Hünneman, Kunst, Cultuur en Media);<br />
050-3632606 (Thijs Lijster, expertisecentrum Arts in Society, woensdag, donderdag en vrijdag aanwezig).
Friesland<br />
Opening<br />
Opening Studiejaar<br />
Spreker<br />
Prof. Peter Barthel<br />
Datum<br />
Vrijdag 31 augustus <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
15.30-16.30 uur<br />
Locatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Rengerslaan 8<br />
8917 DD Leeuwarden<br />
Prijs<br />
De opening is gratis toegankelijk<br />
Bijzonderheden<br />
Na afloop van de openingslezing<br />
wordt u door de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong><br />
een drankje aangeboden<br />
Openingslezing Friesland<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Op vrijdag 31 augustus wordt het studiejaar van de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> in Friesland geopend.<br />
De openingslezing wordt dit jaar uitgesproken door prof. dr. Peter Barthel, hoogleraar in de<br />
astronomie en astrofysica aan de Rijksuniversiteit Groningen.<br />
Wij en de maan<br />
Meer dan we ons bewust zijn is de maan van invloed op het dagelijkse leven, al eeuwen lang.<br />
Daarnaast hebben we gedurende de afgelopen decennia een heel goed beeld gekregen van<br />
de maan, en van haar relatie tot onze planeet aarde. De voordracht van prof. Barthel zal deze<br />
aspecten op een voor ieder begrijpelijk niveau behandelen, uiteraard met fraaie illustraties.<br />
Over de spreker<br />
Prof. Peter Barthel is verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen als hoogleraar Astronomie en<br />
Astrofysica. Hij is sterk gericht op het toegankelijk maken van wetenschappelijke kennis voor een<br />
groter publiek. Zo is hij rector van de Scholierenacademie en lid van de <strong>Programma</strong>raad van de<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong>.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 40
Friesland<br />
Cursuscode 12NF01<br />
Docenten<br />
Drs. Petra Bolhuis en<br />
drs. Theo Meereboer filosofen<br />
p.bolhuis@maieutiek.nl<br />
Cursusvorm<br />
Driedaagse cursus<br />
Data<br />
Maandag 3, dinsdag 4 en<br />
woensdag 5 september <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
Zie programma (hiernaast)<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Rengerslaan 8<br />
8917 DD Leeuwarden<br />
Cursusprijs<br />
€ 130,50 (incl. koffie/thee)<br />
Cursusmateriaal<br />
Karen Armstrong, Compassie<br />
Bezige Bij, 2011<br />
ISBN 9789023459736<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
20 augustus <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 25 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
Driedaagse filosofiecursus<br />
Compassie<br />
Rond het jaar 500 voor Christus krijgt het<br />
begrip compassie betekenis op het gehele<br />
EurAzische continent. Vandaag de dag is<br />
de aandacht voor compassie weer gewekt<br />
door iemand als Karin Armstrong die haar<br />
prijs voor de door haar gehouden TEDtalk<br />
over dit thema omzette in het ‘Charter for<br />
Compassion’.<br />
Wat is compassie? Is het medelijden<br />
in alle mogelijke vormen of is het<br />
beter te begrijpen als solidariteit, zoals<br />
Hannah Arendt dat in 1958 in de Vita<br />
Activa al schrijft? Levert compassie ons<br />
over aan de macht van de zwakke van<br />
Nietzsche, of is compassie in de kern van<br />
de begrepen betekenis juist een teken<br />
van menselijke kracht en macht? Deze<br />
vragen zullen aan de orde komen in deze<br />
driedaagse cursus.<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Ook zullen we ingaan op de bevindingen<br />
van de wetenschap waarin wordt<br />
geconcludeerd dat de empathie van<br />
nature voor groepswezens de fysieke voorwaarde is voor compassie, maar daar zeker niet<br />
noodzakelijk toe hoeft te leiden. Armstrong zegt dat compassie een natuurlijke eigenschap van de<br />
mens is, maar ze is ook van mening dat dit niet genoeg is. Het is een vermogen dat moet worden<br />
gekoesterd en ontwikkeld. In haar boek besteedt ze ruim aandacht aan de visie op compassie<br />
vanuit de verschillende culturele achtergronden zoals de gedachten van Boeddha en Confusius<br />
over dit thema.<br />
<strong>Programma</strong><br />
In deze driedaagse cursus zullen we ingaan op de rol en betekenis van het begrip compassie<br />
en langs de lijnen van informatie en dialoog een heldere en praktische analyse maken van deze<br />
mooie en belangrijke eigenschap.<br />
Maandagmiddag 3 september<br />
14.15 -17.00 uur<br />
Dinsdag 4 september<br />
10.30- 16.30 uur<br />
Woensdagochtend 5 september<br />
10.30- 13.30 uur<br />
Over de docenten<br />
Drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer studeerden filosofie aan de RUG. Zij geven ook<br />
hun colleges bij de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> gezamenlijk. De mens en het menselijk gedrag in de<br />
samenleving staan centraal in de cursussen van dit filosofen-echtpaar.<br />
Bolhuis en Meereboer zijn al vele jaren als docent bij de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> en diverse andere<br />
hovo-instellingen in Nederland werkzaam.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 41
Friesland Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Cursuscode 12NF02<br />
Docent<br />
Drs. Marcel Zwitser<br />
mszwitser@ziggo.nl<br />
Cursusvorm<br />
10 colleges<br />
Data<br />
Maandag 24 september t/m<br />
10 december <strong>2012</strong>,<br />
1 en 22 oktober vervallen<br />
Tijd<br />
10.00-12.15 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Rengerslaan 8<br />
8917 DD Leeuwarden<br />
Cursusprijs<br />
€ 197,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Syllabus, ca. € 5,-<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
10 september <strong>2012</strong><br />
Introductie tot de vocale muziek van Bach (1)<br />
Bach is het einde!<br />
Dat het muziekgeschiedenisboek de periode van de barok laat eindigen bij Bach, is eigenlijk een<br />
beleefdheidsgebaar. Bij de dood van Bach was de muzikale wereld om hem heen al lang ‘overgestapt’<br />
op het galante ideaal van het preclassicisme.<br />
Met goed recht kan Johann Sebastian Bach (1685-1750) dus worden beschouwd als het einde van<br />
de Duitse barok in de muziek. Na Bachs dood is zijn muziek grotendeels in vergetelheid geraakt,<br />
om in de 19e eeuw te worden herontdekt en in de 20e eeuw een positie in het wereldwijde<br />
muziekleven in te nemen, die zijn weerga niet kent. Behalve gerespecteerd en vereerd door<br />
professionele musici, is Bach ook ongemeen populair geworden bij veel muziekliefhebbers.<br />
Voor menigeen onder hen is Bach simpelweg het einde…<br />
<strong>Programma</strong><br />
In deze cursus wordt de ontwikkelingsgang van Johann Sebastian Bach gevolgd als componist<br />
van vocale muziek voor kerk en hof. Bekende composities als het Weihnachts-Oratorium en de<br />
Matthäus-Passion zullen aan de orde komen, maar ook wereldlijke cantates. De kerkelijke werken<br />
zullen zowel uit muzikaal oogpunt, als uit de theologische bronnen (Bach bezat een theologische<br />
bibliotheek met minstens 52 titels) worden belicht om te trachten Bachs intenties zo nauwkeurig<br />
mogelijk op het spoor te komen.<br />
Over de docent<br />
Drs. Marcel S. Zwitser (1970) is docent muziek- en cultuurgeschiedenis aan de Schumann Akademie<br />
(Zwolle) en geeft sinds 2000 cursussen muziekgeschiedenis aan verschillende HOVO-instellingen.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 42
Friesland Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Cursuscode 12NF03<br />
Docenten<br />
Drs. Michiel Hagdorn<br />
info@michielhagdorn.nl<br />
Cursusvorm<br />
6 colleges, om de week<br />
Data<br />
Maandag 10 en 24 september,<br />
8 en 22 oktober,<br />
5 en 19 november <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
13.30-16.00 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Rengerslaan 8<br />
8917 DD Leeuwarden<br />
Cursusprijs<br />
€ 122,50<br />
Cursusmateriaal<br />
De romans kunt u in het Duits of<br />
in vertaling lezen, de gedichten<br />
worden opgenomen in de sylllabus<br />
(ca. € 10,-)<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
27 augustus <strong>2012</strong><br />
Hoogtepunten uit de Duitse literatuur<br />
Vier romanschrijvers, twee dichters<br />
In een land waar veel gebeurt, bloeit de literatuur. In Duitsland is veel, heel veel gebeurd; vandaar dat<br />
de Duitse literatuur bijna onophoudelijk een grote bloei heeft vertoond en talloze hoogtepunten heeft<br />
gekend, in romans, verhalen en gedichten.<br />
Deze cursus ‘Hoogtepunten uit de Duitse literatuur’ behandelt hieruit een aantal werken, die<br />
wordt bekeken om hun literaire kwaliteiten, met vragen als: Wat maakt deze zo bijzonder, zo<br />
knap geconstrueerd? Wat hebben ze ons als mens rechtstreeks te vertellen? Daarnaast worden<br />
deze werken geplaatst in hun historische context, met vragen als: op welke toestanden en<br />
gebeurtenissen richtte het werk zich (dikwijls onderhuids), hoe werd het werk destijds ontvangen?<br />
<strong>Programma</strong><br />
Aan bod komen:<br />
1. Thomas Mann, De dood in Venetië (Der Tod in Venedig)<br />
2. Franz Kafka, Het proces (Der Prozeß)<br />
3. Johann Wolfgang von Goethe, gedichten<br />
4. Heinrich Heine, gedichten<br />
5. Erich Maria von Remarque, Van het westelijk front geen nieuws (Im Westen nichts Neues)<br />
6. Günter Grass, De blikken trommel (Die Blechtrommel)<br />
Over de docent<br />
Drs. Michiel Hagdorn is literatuurwetenschapper, gespecialiseerd in Duitse literatuur, muziek en<br />
(cultuur)geschiedenis. Hij heeft vele cursussen en lezingen verzorgd over o.a. de Romantiek, Johan<br />
Wolfgang von Goethe, Thomas Mann, Franz Kafka, Günther Grass, Richard Wagner, Heinrich Heine<br />
en literatuur tijdens de Weimar Republiek.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 43
Friesland Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Cursuscode 12NF04<br />
Docent<br />
Em. prof. dr. W.J. Aerts<br />
Cursusvorm<br />
6 colleges<br />
Data<br />
Dinsdag 2 oktober t/m<br />
13 november <strong>2012</strong>,<br />
23 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
11.30-13.15 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Rengerslaan 8<br />
8917 DD Leeuwarden<br />
Cursusprijs<br />
€ 120,-<br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
18 september <strong>2012</strong><br />
Werkelijkheid en mythe<br />
Alexander de Grote<br />
Gezien de vele tentoonstellingen en nieuwe publicaties over Alexander de Grote blijkt dat het fenomeen<br />
Alexander, door wiens optreden de wereld van het klassieke Griekenland uitwaaierde over een groot<br />
deel van de toenmaals bekende wereld en de grondslag werd gelegd voor het Hellenisme en de latere<br />
Romeinse overheersing, nog niets aan fascinatie heeft ingeboet.<br />
<strong>Programma</strong><br />
Opzet van deze cursus zal in principe zijn dat wat wij weten uit de historische bronnen te<br />
contrasteren met dat wat mythevorming en fantasie aan vervorming in de overlevering hebben<br />
binnengebracht. Zo zullen in de eerste colleges de historische bronnen beschreven worden<br />
en zal een overzicht worden gegeven van de Alexanderroman (3e eeuw na Chr.) en het daarop<br />
berustende Byzantijns Alexandergedicht (14e eeuw). Daarna zullen in paren historische en<br />
romantische berichten tegenover elkaar gezet worden van Alexanders jeugd, de onderwerping<br />
van Griekenland met de verwoesting van Thebe, zijn optreden in Egypte, de confrontatie met<br />
Darius, de expeditie naar India en zijn dood in Babylon. Een en ander zal verlucht worden met<br />
miniaturen uit een in Trabson vervaardigd roman-handschrift.<br />
Over de docent<br />
Em. prof. dr. Aerts is emeritus hoogleraar Byzantinologie (Rijksuniversiteit Groningen) en geeft al<br />
vele jaren colleges voor de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong>.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 44
Friesland Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Cursuscode 12NF05<br />
Cursuscoördinator<br />
Drs. G. H. Weertman<br />
georgine.weertman@gmail.com<br />
Docenten<br />
Drs. G. H. Weertman<br />
Prof. dr. Philiep Bossier<br />
Dr. Anneke Mulder-Bakker<br />
Prof. dr. Dick de Boer<br />
Dr. Hanno Brand<br />
Dr. Bunna Ebels-Hoving<br />
Cursusvorm<br />
9 colleges<br />
Data<br />
Dinsdag 25 september t/m<br />
27 november <strong>2012</strong>,<br />
23 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
13.15-15.00 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Rengerslaan 8<br />
8917 DD Leeuwarden<br />
Cursusprijs<br />
€ 172,50<br />
Cursusmateriaal<br />
handouts<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
11 september <strong>2012</strong><br />
Van jong tot oud in de middeleeuwen<br />
De middeleeuwers waren erg gesteld op indelen en ordenen. De bevolking werd ingedeeld in standen,<br />
de kloosterdag in getijden, de engelen in koren, de geschiedenis in perioden en de mens in levensfasen.<br />
De indeling in levensfasen kwam in grote lijnen overeen met de manier waarop wij dat doen, maar<br />
verschilde toch ook in belangrijke mate.<br />
In deze cursus laten we ons leiden door de levensfasen<br />
van de mens en bespreken we aan de hand<br />
daarvan aspecten van de middeleeuwse cultuur. De<br />
middeleeuwse wereld was hard en hard was ook het<br />
kinderleven. Vaak is beweerd dat middeleeuwse ouders<br />
niet van hun kinderen hielden. Was dat ook zo, of was de<br />
middeleeuwse wereld een andere dan de onze?<br />
Zodra het daartoe in staat was, werd het kind geschoold<br />
in een vak of hielp het in het boerenbedrijf. Óf het ging<br />
in het klooster waar het psalmen leerde en Latijnse<br />
grammatica. De zonen van de beter gesitueerden<br />
gingen naar de parochieschool. Jonge ridders werden<br />
aan het hof van hun leenheer opgeleid voor het<br />
ridderhandwerk en ingewijd in de geheimen van de<br />
hoofse liefde. We komen in de wereld van de volwassenen en bekijken eerst het middeleeuwse<br />
huishouden. Het heilig huisgezin van Jozef en Maria speelden hierbij een voorbeeldrol. Het<br />
bereiken van de leeftijd van veertig jaar, ‘de jaren des onderscheids’, heeft een grote betekenis<br />
in het leven van vrouwen. Prachtige voorbeelden tonen welke verandering deze cesuur voor<br />
een aantal middeleeuwse vrouwen bracht. Het stadsleven, met de kooplieden als belangrijkste<br />
groep, bood mogelijkheden en rijkdom, maar ook ondersteuning aan zieken en behoeftigen.<br />
Daarmee komen we aan de laatste levensfase en de dood. De dood aan het einde van de<br />
levenscyclus plaatsen is passend, maar in werkelijkheid danste de dood met alle levensfasen<br />
mee. De geneeskunde stond nog in de kinderschoenen en de dodendans toont de angst van de<br />
middeleeuwer om plotseling en voortijdig uit het leven weggerukt te worden.<br />
<strong>Programma</strong><br />
1. Inleiding: De middeleeuwse levenscyclus<br />
Drs. Georgine Weertman, historica middeleeuwse geschiedenis<br />
2. Kindertijd: Het kind: bemind of onbemind?<br />
Drs. Georgine Weertman, historica middeleeuwse geschiedenis<br />
3. Jeugd: Groot genoeg om naar school te gaan<br />
Drs. Georgine Weertman, historicamiddeleeuwse geschiedenis<br />
4. Jeugd: Riddercultuur: De hoofse liefde<br />
Prof.dr. Philiep Bossier, hoogleraar Oudere Romaanse Cultuur en Letterkunde, RUG<br />
5. Volwassenheid: Het middeleeuwse huishouden<br />
Dr. Anneke MulderBakker, ouddocent Middeleeuwse Geschiedenis RUG<br />
6. Volwassenheid: De jaren des onderscheids<br />
Dr. Anneke MulderBakker, ouddocent Middeleeuwse Geschiedenis RUG<br />
7. Volwassenheid: De stadscultuur: zorg en opvang van jong tot oud<br />
Prof.dr. Dick de Boer, emeritus hoogleraar Middeleeuwse Geschiedenis RUG<br />
8. Volwassenheid: Stadscultuur: Handel en Hanze<br />
Dr. Hanno Brand, hoofd Vakgroep Geschiedenis Fryske Akademy<br />
9. Ouderdom: Ouderdom en voorbereiding op de dood<br />
Dr. Bunna Ebels, ouddocent Middeleeuwse Geschiedenis RUG<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 45
Friesland Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Cursuscode 12NF06<br />
Docenten<br />
Klaas Tulp<br />
ka.tulp@chello.nl<br />
Cursusvorm<br />
10 colleges<br />
Data<br />
Woensdag 10 oktober t/m<br />
12 december <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
10.30-12.00 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Rengerslaan 8<br />
8917 DD Leeuwarden<br />
Cursusprijs<br />
€ 187,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Utsein Ubbo Emmius binne alle<br />
persoanen opnommen yn de kanon<br />
fan Fryslân. Faaks in akseptabele<br />
reden om josels op dit nijsgjirrige<br />
boek te traktearjen.<br />
Syllabus verkrijgbaar bij de docent,<br />
ca. € 10,-.<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
26 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Deze cursus wordt in het Fries<br />
gegeven<br />
Over de docent<br />
Klaas Tulp, historicus, is vanaf 1990<br />
werkzaam als hovo-docent in de<br />
Geschiedenis van de Friese landen<br />
Ikoanen út de skiednis fan Fryslân<br />
Dit wienen ek Friezen<br />
Ûnder te titel ‘Dit wienen ek Friezen’ steane yn de kommende neijierskursus tsien Friezen sintraal. It<br />
giet om ferneamde persoanlikheden út de nije en de nijste tiid. Wy sette útein mei Ubbo Emmius út it<br />
EastFryske Greetsiel. Hy skreau de Rerum Frisicarum Historia, in 60dielich (!) wurk oer de skiednis fan<br />
de Fryske lannen. Emmius wie de earste skiednisskriuwer dy ’t de histoaryske boarnen kritysk hifke.<br />
Skerp is Emmius yn syn oardiel wannear ’t de Fryske skiednis (mis)brûkt wurdt yn it ramt fan in bepaalde<br />
glorieuze fisy op it Fryske ferline.<br />
As wy it oer ikoanen ha, kinne wy net om Gysbert Japix hinne. It is folslein dúdlik dat gjin oare<br />
Fryske literator sa ’n soad ynfloed op de Fryske literatuer en kultuer hân hat as dizze Boalserter<br />
dichter. In lytse twa ieuwen letter is it Joast Hiddes Halbertsma, dy ’t alle war dien hat om in<br />
folwoeksen Fryske kultuer ta stân te bringen. Letter stribbe Douwe Kalma nei in ientalich Fryslân<br />
binnen Europa. Kalma manifestearre him as in echte bodder yn de Fryske striid.<br />
In oar Frysk ikoan is sûnder mis Titus Brandsma, in roomske Fries. It leauwe en engaazjemint fan<br />
Brandsma wiene yn syn libben in grutte stimulâns foar tsjerklike en maatskiplike groepearrings yn<br />
en bûten Fryslân.Hy publisearre geregeldwei yn it Frysk en gie by gelegenheid ek yn missen yn it<br />
Frysk foar. Yn de Twadde Wrâldoarloch liet Brandsma him yn wurd en skrift kenne as in útdruklik<br />
tsjinstanner fan it nasjonaal-sosjalisme en it antysemitisme. Hy ferstoar yn Dachau yn 1942.<br />
Yn it lêste kolleezje sjugge wy werom op freed 16 novimber 1951, better bekend as kneppelfreed.<br />
Twa Fryske sjoernalisten stiene doe foar de Ljouwerter polysjerjochter. It wiene Fedde Schurer<br />
en Tjebbe de Jong. Se hiene yn har kranten de kantonrjochter Wolthers misledige en dat wie<br />
omdat de rjochter yn syn rjochtseal in fertochte dy ’t Frysk prate de gek oanstutsen hie. Foar de<br />
emansipaasje fan it Frysk hat dizze dei in soad betsjut.<br />
<strong>Programma</strong><br />
Yn tsien kolleezjes komme wy ta in 10-tal biografyën:<br />
1. Ubbo Emmius (1547-1625)<br />
2. Gysbert Japix (1603-1666)<br />
3. Anna Maria van Schurman (1607-1678)<br />
4. Sicco van Goslinga (1661-1731)<br />
5. Maria Louise van Hessen-Kassel (1688-1765)<br />
6. Joast Hiddes Halbertsma (1789-1869)<br />
7. Douwe Kalma (1896-1953)<br />
8. Piter Jelles Troelstra (1860-1930)<br />
9. Titus Brandsma (1881-1942)<br />
10. Fedde Schurer (1889-1968)<br />
Ubbo Emmius<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 46
Friesland Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Cursuscode 12NF07<br />
Docenten<br />
Drs. Marijke Drees<br />
Drs. Niels Schotsman<br />
Cursusvorm<br />
4 colleges + excursie (optioneel)<br />
Data<br />
Woensdag 10, 17 en 31 oktober,<br />
7 november <strong>2012</strong><br />
Excursie in overleg<br />
Tijd<br />
13.15-15.00 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Rengerslaan 8<br />
8917 DD Leeuwarden<br />
Cursusprijs<br />
€ 80,- (excl. excursie)<br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
26 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
De cursus wordt afgerond met een<br />
excursie.<br />
Achtergronden van natuurbeheer en<br />
natuurbescherming<br />
Ecologie, natuurbeelden, klimaatverandering,<br />
mens en maatschappij<br />
Natuurbescherming in Nederland is begonnen met behoud, de aankoop van het Naardermeer en de<br />
oprichting van de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten. Maar al gauw bleek dat bezit ook<br />
beheerd te moeten worden, en soms zelfs hersteld. Op allerlei plaatsen wordt in de natuur ‘gewerkt’.<br />
Dat werk kan allerlei vormen aannemen, van het<br />
handmatig opslag van berkeboompjes verwijderen<br />
uit de heide tot het inzetten van bulldozers voor het<br />
grootschalig verwijderen van voedselrijke bovengrond<br />
bij omzetting van landbouwgrond in natuur. Ook<br />
verschijnen op allerlei terreinen ‘grote grazers’ . Leidt<br />
dit tot grotere soortenrijkdom, of worden juist de<br />
meest kwetsbare planten vertrapt? In grotere terreinen<br />
(Oostvaardersplassen, Veluwezoom) probeert de<br />
beheerder tegenwoordig terug te treden en natuurlijke<br />
processen hun gang te laten gaan. Om oude natuur<br />
te herstellen, of ontstaat er iets nieuws? Critici spreken van: Natuur als nooit tevoren. Die<br />
ontwikkeling in het natuurbeheer is een gevolg van onze toenemende kennis van de ecologie,<br />
maar ook van veranderende waardering van ‘natuur’ en landschap. Het botst vaak met de<br />
natuurbeelden tussen bezoekers.<br />
In deze collegeserie wordt de geschiedenis van de natuurbescherming behandeld, de<br />
achtergronden van die ontwikkeling naar een actiever beheer en de nieuwste opvattingen over<br />
‘natuurontwikkeling’. Een aantal colleges wordt besteed aan de ecologische achtergrond van<br />
beleid en beheer, en daarnaast wordt ook expliciet aandacht gegeven aan natuurbeelden die<br />
mensen hebben. De cursus wordt afgesloten met een excursie.<br />
<strong>Programma</strong><br />
1. 1900 - (1930) -1960 − Thema’s Ontginning en natuurbescherming<br />
Ontginning van ‘wildernis’ (heide en zandverstuivingen) en van hoogvenen. (Aankoop eerste<br />
natuurterreinen, beschermen tegen ontginning. Rol van adel en jacht. Grootgrondbezit,<br />
notariaat, welgestelden. Opkomst Wandervögel, AJC, NJN, buitenzijn als helend voor stadse<br />
invloeden.) 1960 officiele stop op ontginningen van wat dan “natuurgebied” gaat heten.<br />
2. 1960 - 1990 − Thema natuurbeheer<br />
Ontwikkeling van natuurbeheer (Westhof). Plaatsing van natuur in cultuurlandschap<br />
(=landbouw).<br />
3. 1960 - 1990 − Thema water<br />
Ecohydrologie. Positie van vegetaties in een beekdal aan de hand van waterstromingen in het<br />
driedimensionele landschapsmodel. Internationale contacten en reizen.<br />
4. 1990 - 2020 − Thema: herbivorie (begrazing)<br />
Eind jaren ’80 zijn 3 principes leidend: landbouw, ecohydrologie en herbivorie. De natuurbeelden<br />
van mensen verschillen. Voor onderzoekers is de vraag: Wat is de natuurlijke<br />
oorsprong/stand plaats van de cultuurvolgers? Kun je dat terugkrijgen? Rond de<br />
Oostvaardersplassen ontstaat een heftige discusie over het al dan niet ingrijpen in natuurlijke<br />
processen.<br />
5. Excursie<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 47
Friesland Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Cursuscode 12NF08<br />
Docent<br />
Drs. Arend Klaas Jagersma<br />
Cursusvorm<br />
10 colleges<br />
Data<br />
Woensdag 26 september t/m<br />
5 december <strong>2012</strong>,<br />
24 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
13.15-15.00 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Rengerslaan 8<br />
8917 DD Leeuwarden<br />
Cursusprijs<br />
€ 187,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Maarten Doorman, Heleen Pott (red.),<br />
Filosofen van deze tijd, Uitgeverij Bert<br />
Bakker, 2008 (zelf aanschaffen)<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
12 september <strong>2012</strong><br />
Filosofiegeschiedenis (4)<br />
De hedendaagse filosofie<br />
Aan het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw belandt de filosofie in een stroomversnelling<br />
en wordt het wijsgerige landschap steeds onoverzichtelijker. Nieuwe ontwikkelingen volgen elkaar in<br />
hoog tempo op en de eenheid tussen filosofen is – als gevolg van voortschrijdende fragmentarisering<br />
en specialisering ver te zoeken.<br />
Bovendien maken steeds meer oeroude onderdelen van de filosofie zich daarvan los om zich<br />
te ontwikkelen tot zelfstandige vakwetenschappen, en hun succes lijkt in toenemende mate<br />
afbreuk te doen aan de relevantie van de klassieke wijsbegeerte. Omdat haar taak door de<br />
afzonderlijke wetenschappen lijkt te zijn overgenomen menen velen dat haar rol is uitgespeeld.<br />
De dramatische politieke ontwikkelingen in de eerste helft van de 20e eeuw brengen tenslotte<br />
een vernietigende klap toe aan het door veel filosofen aangehangen verlichtingsideaal, waarna<br />
een nieuw pessimisme ingang vindt. Deze grote veranderingen in de contemporaine geschiedenis<br />
doen echter tevens een nieuwe noodzaak tot wijsgerige overdenking ontstaan en leiden tot een<br />
herwaardering van de betekenis daarvan.<br />
<strong>Programma</strong><br />
In deze slotaflevering van de vierdelige reeks over de westerse filosofiegeschiedenis volgen<br />
we de wijsgerige ontwikkelingen vanaf het einde van de 19e eeuw tot aan de meest recente<br />
discussies. Daarbij zal aandacht worden besteed aan de grote debatten tussen logisch positivisten,<br />
fenomenologen, existentialisten, structuralisten en postmodernisten en zullen de belangrijkste<br />
opvattingen van denkers als Wittgenstein, Heidegger, Sartre, Popper, Foucault, Habermas, Derrida,<br />
Levinas en Sloterdijk worden besproken. Aldus verkennen we de laatste etappe van de wijsgerige<br />
geschiedenis en gaan we na welke plaats de ‘grote verhalen’ hierin nog innemen.<br />
Over de docent<br />
Drs. Arend Klaas Jagersma studeerde filosofie in Amsterdam en was als wetenschappelijk<br />
medewerker verbonden aan de Faculteit der Wijsbegeerte van de Rijksuniversiteit te Groningen.<br />
Momenteel werkt hij als zelfstandig onderzoeker, o.a. aan een promotieproject over het denken<br />
van Ernst Cassirer (1874-1945). Daarnaast is hij werkzaam als docent filosofie en verbonden aan<br />
meerdere HOVO-instellingen.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 48
Friesland Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Cursuscode 12NF09<br />
Docent<br />
Drs. Petra Bolhuis<br />
drs. Theo Meereboer<br />
p.bolhuis@maieutiek.nl<br />
Cursusvorm<br />
10 colleges<br />
Data<br />
Donderdag 27 september t/m<br />
6 december <strong>2012</strong>,<br />
25 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
10.30-12.15<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Rengerslaan 8<br />
8917 DD Leeuwarden<br />
Cursusprijs<br />
€ 187,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Syllabus, ca. € 10,-<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
13 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 25 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
Kan ik willen wat ik wil?<br />
Aan de hand van het filosofische en prettig leesbare boek “Wie ben ik en zo ja hoeveel? van Richard<br />
David Precht staat de vraag ‘kan ik willen wat ik wil?’ centraal in deze tien colleges. Het antwoord is van<br />
doorslaggevend belang. Als ik niet kan willen wat ik wil, hoe zit het dan met mijn (zogenaamde) vrijheid<br />
en daarmee met mijn verantwoordelijkheid? En als ik niet verantwoordelijk gehouden kan worden voor<br />
wat ik wil, wie gaat mij dan straffen voor wat ik doe? En dan doemt ook de vraag op ‘waarom willen wij<br />
dan niet allemaal hetzelfde?’<br />
<strong>Programma</strong><br />
In deze cursus wordt ingegaan op grote filosofen (o.a. Kant, Nietzsche en Schopenhauer) die<br />
zich met deze vragen bezig hebben gehouden. Er is ook veel aandacht voor hedendaagse<br />
wetenschappelijke feiten uit onder andere de biologie en neurologie, die nieuwe inzichten bieden.<br />
Zo doet zich het vreemde fenomeen voor dat de wetenschap onlangs heeft laten zien dat wij<br />
besluiten vaak nemen vóór we dat bewust kunnen waarnemen. Is daarmee gezegd dat u al<br />
weet welke vakantie u gaat boeken vóór u alle voor- en nadelen op een rijtje hebt gezet? Heeft<br />
nadenken over een besluit dan nog enige zin?<br />
Kortom, de vraag is ‘Kan ik willen wat ik wil of word ik ‘gestuurd’ door iets dat aan mijn<br />
bewustzijn ontsnapt?’ Welke ruimte is er in het huidige debat voor noties als ‘vrije wil’ en ‘eigen<br />
verantwoordelijkheid’? Ook aan de orde komt de spanning tussen de toenemende individualiteit<br />
(het dikke ik) en de mens als gemeenschapsdier dat zoekt naar liefde en geborgenheid.<br />
Over de docenten<br />
Drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer studeerden filosofie aan de RUG. Zij geven ook<br />
hun colleges bij de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> gezamenlijk. De mens en het menselijk gedrag in de<br />
samenleving staan centraal in de cursussen van dit filosofen-echtpaar.<br />
Bolhuis en Meereboer zijn al vele jaren als docent bij de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> en diverse andere<br />
hovo-instellingen in Nederland werkzaam.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 49
Friesland<br />
Cursuscode 12NF10<br />
Docent<br />
Dr. dr. Marianne Vogel<br />
m.m.vogel@hotmail.com<br />
Cursusvorm<br />
5 werk/discussiecolleges,<br />
om de 3 weken<br />
Data<br />
Donderdag 20 september, 11 oktober,<br />
1 en 22 november, 13 december <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
14.15-16.45 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Rengerslaan 8<br />
8917 DD Leeuwarden<br />
Cursusprijs<br />
€ 125,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Marthe van der Noordaa: Een zucht<br />
van verlichting. Totale aanwezigheid<br />
in het dagelijks leven, Kampen 2010,<br />
ISBN 978-90-259-6087-2.<br />
Theo Fischer: De kunst van het<br />
loslaten, Amersfoort 2011,<br />
ISBN 978-90-453-1203-3.<br />
Hans Korteweg e.a.: ‘De grote sprong.<br />
Bevrijding in het leven van alledag’,<br />
Cothen 2010, ISBN 978-90-215-4663-6<br />
Deze boeken dient u zelf aan te<br />
schaffen<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
6 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 15 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
Leeskamer<br />
Levenskunst en loslaten<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Loslaten. Je minder zorgen maken. Minder in oude zaken blijven hangen. Minder van alles willen en<br />
moeten wat niet kan. Of zoals een oud geschrift zegt: ‘Laat los en wees gelukkig in je natuurlijke staat,<br />
laat je gecompliceerde leven en dagelijkse verwarring op zichzelf staan.’ Mooi gezegd, maar doe het<br />
maar eens!<br />
Daarom is de nieuwe leeskamer gewijd aan deze vorm van<br />
levenskunst. Hoe kan een mens iets loslaten? En wat betekent<br />
dat eigenlijk, wat laat je dan precies los? En waar kom je terecht<br />
als je loslaat? Op zulke en aanverwante vragen geven de drie<br />
leeskamerboeken bemoedigende antwoorden.<br />
Deze lees- en discussiegroep gaat over de levenskunst die<br />
‘loslaten’ heet. We bekijken het onderwerp zoals gewoonlijk<br />
vanuit verschillende perspectieven, aan de hand van boeken<br />
die allemaal op hun eigen manier iets bijzonders bieden. Een<br />
zucht van verlichting legt het accent op totale aanwezigheid<br />
en datgene in de ogen kijken wat er is. De kunst van het<br />
loslaten gaat over stoppen met nog meer je best doen en nog<br />
vasthoudender met je hoofd door de muur willen. De grote<br />
sprong benadrukt het avontuur van het springen en vertrouwen<br />
hebben in wat komt. Dit laatste boek heeft de complexe mythe<br />
van Oedipus als leidraad.<br />
Als deelnemer wordt u ertoe uitgedaagd deze teksten vooraf met een open geest te lezen, en<br />
eventuele oordelen of kritiek op te schorten. Zo profiteert u optimaal van wat de schrijvers<br />
aanreiken. Tijdens de vijf bijeenkomsten onderzoeken we dan hun visie nader. Hoofdzaak is het<br />
plezier en enthousiasme om dit met elkaar te beleven en uw eigen omgang met ‘loslaten’ te<br />
verdiepen.<br />
<strong>Programma</strong><br />
1. Inleiding in het thema en bespreking van Marthe van der Noordaa: Een zucht van<br />
verlichting. Totale aanwezigheid in het dagelijks leven<br />
2. Afronding van Een zucht van verlichting en bespreking van Theo Fischer:<br />
De kunst van het loslaten<br />
3. Verdere bespreking van De kunst van het loslaten<br />
4. Bespreking van Hans Korteweg e.a.: De grote sprong. Bevrijding in het leven van alledag<br />
5. Verdere bespreking van De grote sprong en terugblik op het thema als geheel<br />
Over de docent<br />
Marianne Vogel (1958) is persoonlijke coach en literatuurwetenschapper. In haar advies- en<br />
coachpraktijk De Bosvogel te Zuidhorn begeleidt zij cliënten. Daarnaast geeft ze cursussen en<br />
leesgroepen. Marianne Vogel is gepromoveerd in de Letteren en in de Algemene Wetenschappen;<br />
Haar specialiteiten zijn literatuur- en cultuuranalyse, zingeving en creatieve omgang met<br />
problemen.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 50
Friesland<br />
Cursuscode 12NF11<br />
Docent<br />
Dr. Tom J.A. Reijers<br />
tjareijers@hetnet.nl<br />
Cursusvorm<br />
5 colleges<br />
Data<br />
Donderdag 1 t/m 29 november <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
13.30-16.00 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Rengerslaan 8<br />
8917 DD Leeuwarden<br />
Cursusprijs<br />
€ 103,75<br />
Cursusmateriaal<br />
Syllabus verkrijgbaar bij de docent,<br />
ca. € 20,-<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
18 oktober <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
In februari 2013 start een vervolgcursus<br />
onder de titel ‘Energie drijft<br />
de evolutie aan’<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Met bijzondere aandacht voor Nederland<br />
De geschiedenis van de energievoorziening<br />
Olie werd met mate gebruikt vanaf de klassieke oudheid voor medicinale doeleinden en om olie lampen<br />
brandend te houden. De uitvinding van de interne verbrandingsmotor (ongeveer 1880) leidde een<br />
omwenteling in.<br />
Wegen werden geasfalteerd wat autoverkeer mogelijk en veel olie nodig maakte. Opsporing,<br />
productie, transport, raffinage en verkoop werd lucratief. Kennis van ondergrondse processen<br />
en verfijnde opsporingmethoden maakten olie bevattende structuren zichtbaar. Een enorme<br />
chemische industrie ontstond. Tussen 1900-1950 veranderde de wereld meer dan in de<br />
voorafgaande 500 jaar.<br />
In 1959 werd in Slochteren aardgas in Nederlandse bodem gevonden in enorme hoeveelheden!<br />
Dit betekende een omwenteling in de energievoorziening van Nederland. Met het opsporen en<br />
winnen van het gas werd de onbekende ondergrond van Nederland bekend als een begraven<br />
berglandschap met woestijn- en zoutmeer afzettingen bovenop fossiele resten van tropische<br />
moeraswouden.<br />
<strong>Programma</strong><br />
1. Geschiedenis van de olie-industrie van de klassieke oudheid tot heden<br />
2. Het gebruik van olie in de 19e-21e eeuw<br />
3. Energie in Nederland door de eeuwen heen<br />
4. Ingrediënten ‘oliekeuken’, ‘generatie’, ‘migratie’, trapping, plays<br />
5. Hoe worden olie en gas gevonden in Nederland en wat staat ons te wachten als het op is<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 51
Friesland<br />
Cursuscode 12NF12<br />
Docent<br />
Drs. Ellen van der Vecht<br />
ellenvandervecht@hotmail.com<br />
Cursusvorm<br />
10 colleges<br />
Data<br />
Vrijdag 28 september t/m<br />
7 december <strong>2012</strong>,<br />
26 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
11.15-13.00 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Rengerslaan 8<br />
8917 DD Leeuwarden<br />
Cursusprijs<br />
€ 189,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
14 september <strong>2012</strong><br />
Overzichtscursus Moderne Kunst<br />
Impressionisme tot heden<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Het laatste deel van de overzichtscursussen Kunstgeschiedenis biedt een blik op de moderne kunst<br />
van het Impressionisme tot het heden. Parijs, de kunsthoofdstad van de wereld, is het toneel waar<br />
het in de komende decennia vooral gebeurt: Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw maakten de<br />
Parijse avantgardisten zich definitief los van de verstikkende macht van de Académie Royale. De<br />
impressionisten vormden de eerste echte avantgardebeweging. Ze werkten in en om Parijs en<br />
schilderden in de eerste plaats het licht.<br />
<strong>Programma</strong><br />
Tegelijk met de ontwikkeling van expressionisme en het kubisme maakt Kandinsky het eerste<br />
abstracte kunstwerk, niet in Parijs dit keer, maar in München. De Eerste Wereldoorlog slaat een<br />
gat in deze ontwikkelingen, waarna de draad wordt opgepakt door kunstenaars als Marcel<br />
Duchamp, Picasso en André Breton, die zich afwendt van de wrede wereld en surrealistische kunst<br />
laat zien. Als na de interbellumperiode weer een oorlog uitbreekt, treedt er een verschuiving<br />
op: het centrum van de kunst verplaatst zich van Parijs naar New York. De toon wordt daar gezet<br />
door abstract-expressionistische kunstenaars als Willem de Kooning en Jackson Pollock, en<br />
Colorfieldpainters als Barnett Newman en Marc Rothko. In de jaren 60 is er vooral luchtigheid<br />
in de Popart van Warhol en Lichtenstein, terwijl in de jaren 70 de grenzen van de kunst worden<br />
opgezocht in het minimalisme en Conceptualisme. We eindigen met het laatste deel van de 20e<br />
eeuw, waarin aanvankelijk alles lijkt te kunnen behalve de aloude figuratieve kunst. In deze tijd<br />
nemen andere kunstvormen en de moderne media een steeds grotere plaats in.<br />
Over de docent<br />
Drs Ellen van der Vecht geeft als kunsthistorica les op verschillende gebieden van de kunst geschiedenis,<br />
met als specialisaties Italiaanse renaissance en de beeldende kunst van de 19-20e eeuw.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 52
Friesland<br />
Cursuscode 12NF13<br />
Docent<br />
Drs. Karel J. Hupperetz<br />
kajehu@hetnet.nl<br />
Cursusvorm<br />
8 colleges<br />
Data<br />
Vrijdag 28 september t/m<br />
23 november <strong>2012</strong>,<br />
26 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
14.15-16.00 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Rengerslaan 8<br />
8917 DD Leeuwarden<br />
Cursusprijs<br />
€ 156,-<br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
14 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 25 deelnemers,<br />
plaatsing op volgorde van<br />
inschrijving<br />
De cultuur van Berlijn in de jaren<br />
twintig<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
In 1977 vond in Berlijn de grote tenstoonstelling ‘Tendenzen der Zwanziger Jahre’ plaats. Vijf jaar later,<br />
in 1982, volgde in Amsterdam de grote manifestatie ‘BerlijnAmsterdam 19201940, wisselwerkingen’. In<br />
beide exposities werd duidelijk dat literatuur, film en beeldende kunst en het theater in de periode van<br />
de Republiek van Weimar een zeer belangrijke rol hebben gespeeld. Deze periode is het onderwerp van<br />
deze cursus<br />
In de cursus komt uiteraard de brede cultuurhistorische context van die periode uitvoerig aan bod<br />
en worden stromingen als het Expressionisme en de Nieuwe Zakelijkheid besproken. Daarnaast<br />
worden de belangrijkste theatermakers van die tijd voorgesteld: Max Reinhardt, Erwin Piscator<br />
en Leopold Jessner Het zeer gevarieerde beeld van die bewogen periode van de Republiek van<br />
Weimar tussen 1919 en 1933 komt in alle mogelijke facetten aan de orde.<br />
De stad Berlijn, toen en nu een belangrijk cultureel centrum, staat centraal in deze reeks colleges<br />
rond een van de meest spannende en interessante periodes in de Duitse cultuur.<br />
<strong>Programma</strong><br />
1. De cultuurhistorische context; theater, literatuur, beeldende kunst<br />
2. Het Expressionisme<br />
3. De ‘roaring twenties’<br />
4. Revue en cabaret<br />
5. Literatuur van Else Lasker Schule tot Döblins Alexanderplatz<br />
6. Beeldende kunst (Dix, Grosz en Heartfield)<br />
7. De nieuwe beeldtaal van de film; Metropolis, Symphonie einer Groszstadt<br />
8. Hitler aan de macht, het einde van een tijdperk<br />
Over de docent<br />
Karel Hupperetz was docent Germanistiek en theaterwetenschappen aan de Rijksuniversiteit<br />
Groningen.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 53
Drenthe<br />
Opening<br />
Opening Studiejaar<br />
Spreker<br />
Drs. Petra Bolhuis<br />
Datum<br />
Donderdag 30 augustus <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
15.00-16.00 uur<br />
Locatie<br />
Stenden hogeschool Emmen<br />
Van Schaikweg 94<br />
7811 KL Emmen<br />
Bijzonderheden<br />
Deze lezing is gratis toegankelijk.<br />
Na afloop wordt u door de <strong>Senioren</strong><br />
<strong>Academie</strong> een drankje aangeboden<br />
Openingslezing Drenthe<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Ter gelegenheid van de opening van het studiejaar wordt in Emmen gesproken door Drs. Petra Bolhuis.<br />
Zij is filosofe en orthopedagoge en al vele jaren als docente bij de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> en diverse andere<br />
HOVO’s in Nederland werkzaam.<br />
Waarden en normen in<br />
het tijdperk van het dikke ik<br />
In de vijftiger jaren begon onder de bezielende<br />
leiding van Sartre het zoeken naar vrijheid. Dit zette<br />
zich door in de Flower-power beweging van de<br />
zestiger jaren. Gaandeweg verdween echter de notie<br />
verantwoordelijkheid -die voor Sartre juist centraal<br />
stond- uit het concept vrijheid. Toen daar in de tachtiger<br />
jaren ook nog de commercialisering bij kwam werd<br />
vrijheid meer en meer iets wat zich toespitste op het<br />
gelukkig worden van het enkele individu. Van ‘geworpen<br />
in vrijheid’ naar ‘maak jezelf blij met zilver’<br />
Marktwerking en persoonlijke vrijheid gaan hand<br />
in hand en wie niet meegaat in de nieuwe realiteit<br />
legt het af tegen de opkomende groep Young Urban<br />
Professionals ( de YUP) en wordt een geitenwollen sok. De vrijheid wordt vooral recht op jouw<br />
vrijheid. Een beroep op waarden en normen, daar zit niemand op te wachten. Het wordt gezien<br />
als betuttelend. In de jaren na de eeuwwisseling lopen we aan tegen de grenzen van de groei.<br />
De planeet aarde kan de groei wellicht niet meer aan, de wereldeconomie stagneert en we<br />
moeten onder ogen komen dat ‘geld maakt gelukkig’ een dubieus ideaal is.<br />
Maar we kunnen ook niet terug naar waarden en normen die voor iedereen gelden. Het radicale<br />
midden van het CDA en de moeite van de politieke partijen ter linkerzijde om een eenduidig<br />
verhaal neer te zetten zijn tekenen des tijds. Een andere visie op vrijheid en een persoonlijk<br />
omgang met waarden en normen kan mijns inziens een uitweg bieden voor de stagnatie en het<br />
opkomend cynisme die beide geen antwoord zijn op de problemen waar de de huidige tijd ons<br />
voor stelt.<br />
Voor meer informatie over de cursusorganisatie in Emmen<br />
kunt u contact opnemen met de leden van de Werkgroep Drenthe<br />
Mw. A.M. Franssen (06-46160438)<br />
Mw. J.W de Graaf Hobma (0591-630036)<br />
Dhr. A.C. van der Haar (0528-268965)<br />
Mw. PC. van Kempen-Lijbers (0591-623955)<br />
Dhr. M. Nicolai (06-2555188)<br />
Dhr. P.C.A. Witte (0591-614187)<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 54
Drenthe<br />
Cursuscode 12ND01<br />
Docenten<br />
Drs. Petra Bolhuis<br />
Drs. Theo Meereboer<br />
p.bolhuis@maieutiek.nl<br />
Cursusvorm<br />
Driedaagse cursus<br />
Data<br />
Maandag 10, dinsdag 11 en<br />
woensdag 12 september <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
Zie programma (hiernaast)<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Van Schaikweg 94<br />
7811 KL Emmen<br />
Cursusprijs<br />
€ 130,50<br />
Cursusprijs inclusief koffie/thee<br />
Cursusmateriaal<br />
Karen Armstrong, Compassie<br />
Bezige Bij, 2011<br />
ISBN 9789023459736<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
20 augustus <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 25 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving.<br />
Driedaagse filosofiecursus<br />
Compassie<br />
Rond het jaar 500 voor Christus krijgt het<br />
begrip compassie betekenis op het gehele<br />
EurAzische continent. Vandaag de dag is<br />
de aandacht voor compassie weer gewekt<br />
door iemand als Karin Armstrong die haar<br />
prijs voor de door haar gehouden TEDtalk<br />
over dit thema omzette in het ‘Charter for<br />
Compassion’.<br />
Wat is compassie? Is het medelijden<br />
in alle mogelijke vormen of is het<br />
beter te begrijpen als solidariteit, zoals<br />
Hannah Arendt dat in 1958 in de Vita<br />
Activa al schrijft? Levert compassie ons<br />
over aan de macht van de zwakke van<br />
Nietzsche, of is compassie in de kern van<br />
de begrepen betekenis juist een teken<br />
van menselijke kracht en macht? Deze<br />
vragen zullen aan de orde komen in deze<br />
driedaagse cursus.<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Ook zullen we ingaan op de bevindingen<br />
van de wetenschap waarin wordt<br />
geconcludeerd dat de empathie van<br />
nature voor groepswezens de fysieke voorwaarde is voor compassie, maar daar zeker niet<br />
noodzakelijk toe hoeft te leiden. Armstrong zegt dat compassie een natuurlijke eigenschap van de<br />
mens is, maar ze is ook van mening dat dit niet genoeg is. Het is een vermogen dat moet worden<br />
gekoesterd en ontwikkeld. In haar boek besteedt ze ruim aandacht aan de visie op compassie<br />
vanuit de verschillende culturele achtergronden zoals de gedachten van Boeddha en Confusius<br />
over dit thema.<br />
<strong>Programma</strong><br />
In deze driedaagse cursus zullen we ingaan op de rol en betekenis van het begrip compassie<br />
en langs de lijnen van informatie en dialoog een heldere en praktische analyse maken van deze<br />
mooie en belangrijke eigenschap.<br />
Maandagmiddag 10 september<br />
14.15 -17.00 uur<br />
Dinsdag 11 september<br />
10.15- 16.00 uur<br />
Woensdagochtend 12 september<br />
10.15- 13.00 uur<br />
Over de docenten<br />
Drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer studeerden filosofie aan de RUG. Zij geven ook<br />
hun colleges bij de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> gezamenlijk. De mens en het menselijk gedrag in de<br />
samenleving staan centraal in de cursussen van dit filosofen-echtpaar.<br />
Bolhuis en Meereboer zijn al vele jaren als docent bij de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> en diverse andere<br />
hovo-instellingen in Nederland werkzaam.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 55
Drenthe<br />
Cursuscode 12ND02<br />
Docent<br />
Renée Merkestijn<br />
reneemerkestijn@hotmail.com<br />
Cursusvorm<br />
6 colleges<br />
Data<br />
Maandag 1 oktober t/m<br />
12 november <strong>2012</strong>,<br />
22 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
10.15-12.15 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Van Schaikweg 94<br />
7811 KL Emmen<br />
Cursusprijs<br />
€ 121,50<br />
Koffie/thee tijdens de cursus € 3,-<br />
Cursusmateriaal<br />
Het cursusmateriaal wordt uitgedeeld<br />
tijdens de cursus, ca. € 5,-<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
17 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 25 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
Verhalen schrijven<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Hoe schrijf je een verhaal op boeiende wijze, zodanig dat de lezer wordt meegevoerd met de stroom van<br />
gebeurtenissen en volledig meeleeft met de hoofdpersonen? Hoe maak je het verhaal spannend, zonder<br />
extreme situaties te verzinnen? Hoe zorg je dat de hoofdpersonen als ‘gewone mensen’ herkenbaar zijn,<br />
maar tevens worden gewaardeerd om de unieke manier waarop ze in het leven staan?<br />
De kernvraag bij verhalen schrijven is: ‘Wat wil ik precies vertellen en wat is de beste manier<br />
daarvoor?’ Juist in een verhaal is het van belang kritisch te zijn in wat je opneemt en weglaat<br />
en hoe je dingen verwoordt. Als je eenmaal weet waar je op moet letten, wordt het schrijven<br />
van een verhaal steeds eenvoudiger. In de cursus wordt ingegaan op de vele aspecten van het<br />
schrijven, waaronder thema en structuur, samenhang tussen karakter, gebeurtenissen en locatie,<br />
beschrijving en dialoog, tijdsverloop en flashbacks, veelvoorkomende fouten. De cursus richt zich<br />
op zowel verzonnen verhalen in elk genre, als op autobiografieën. Tijdens de cursus maken we een<br />
begin met het schrijven van een verhaal, dus houdt rekening met enkele uren ‘huiswerk’ per week.<br />
Dit ‘huiswerk’wordt tijdens de colleges met elkaar besproken zodat u ook kennis kunt nemen van<br />
de problemen en inzichten van de andere deelnemers.<br />
<strong>Programma</strong><br />
- Het creatieve proces (hoe verzin je een verhaal, wat werkt voor jou, keuzes maken)<br />
- Structureren (uitgangssituatie, wendingen, afloop, synopsis, hoofdstukkenindeling)<br />
- Karakter (hoofdpersoon, tegenspeler, standpunt, consistentie, identificatie, ontwikkeling,<br />
ik/hij/verteller, sociale/groepsdynamiek)<br />
- Gebeurtenissen (spanning, wending, verhaallijn, nevenlijn, logica en consistentie)<br />
- Locatie (rol van de locatie, bestaand of fictief)<br />
- Samenhang karakter, gebeurtenissen en locatie, eventuele thema’s<br />
- Beschrijvingen (woordgebruik, beeldend taalgebruik, essentie, ritme, spanning)<br />
- Dialogen (functie, effect, praktische toepassing)<br />
- Vorm (ik/hij, tegenwoordige/verleden tijd, flashbacks, beschrijving/dialoog,<br />
consequenties ervan)<br />
- Levensverhaal (autobiografie of memoires, tijdlijn, vorm)<br />
Over de docent<br />
Docente Renée Merkestijn schrijft sinds 2000 verhalen onder het pseudoniem<br />
Renate van Opheusden. Ze heeft ruim 70 verhalen gepubliceerd.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 56
Drenthe<br />
Cursuscode 12ND03<br />
Docent<br />
Dr. Tineke Looijenga<br />
j.h.looijenga@rug.nl<br />
Cursusvorm<br />
5 colleges<br />
Data<br />
Maandag 8 oktober t/m<br />
12 november <strong>2012</strong>,<br />
22 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
13.15-15.00 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Van Schaikweg 94<br />
7811 KL Emmen<br />
Cursusprijs<br />
€ 101,50<br />
Koffie/thee tijdens de cursus € 2,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
24 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 25 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
De oude Germanen (2)<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Terwijl 2000 jaar geleden in Zuid Europa een wereldrijk ontstond, leefden volkeren ten noorden van<br />
de Alpen nog in eenvoudige boerengemeenschappen met een karige economie. In de eerste eeuw<br />
voor onze jaartelling verschijnen zij in de geschiedenis: Caesar heeft het als eerste klassieke auteur<br />
over Germanen. Hij zegt er wel bij dat het slechts één stam betreft die zo heet, maar dat deze naam<br />
uiteindelijk op de hele groep stammen overgaat die in Germania leven. Tacitus beschrijft een eeuw later<br />
de gewoonten en ambities van de Germanen, met gepaste verbazing.<br />
Deze cursus is een uitbreiding en een verdieping van de eerste serie van 5 colleges die in het<br />
najaar van 2011 werd gegeven. In deze nieuwe reeks besteden we extra aandacht aan de<br />
literaire overlevering in de diverse Germaanse talen en aan het runenschrift en de in dit schrift<br />
overgeleverde teksten. Ook de bevindingen uit de archeologie komen weer aan bod. Ook<br />
cursisten die de eerste serie niet hebben gevolgd, kunnen aan deze cursus deelnemen.<br />
<strong>Programma</strong><br />
De cursus bestaat uit een serie van vijf colleges:<br />
- Het eerste college geeft een overzicht van de rijke literatuur uit de vroege<br />
middeleeuwen die is overgeleverd in het Oudengels, het Oudhoogduits en<br />
Oudsaksisch<br />
- In het tweede college gaan we enkele teksten lezen en bespreken<br />
- Het derde college wordt gewijd aan het runenschrift, het ontstaan, de verspreiding,<br />
de inscripties<br />
- Het vierde college behandelt een aantal inscripties diepgaand.<br />
- Het vijfde en laatste college gaat in op de angelsaksische migratie en de effecten<br />
daarvan op de West-Europese samenleving<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 57
Drenthe<br />
Cursuscode 12ND04<br />
Docent<br />
Drs. Michiel Hagdorn<br />
info@michielhagdorn.nl<br />
Cursusvorm<br />
6 colleges, om de week<br />
Data<br />
Maandag 1, 15 en 29 oktober,<br />
12 en 26 november en<br />
10 december <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
13.30-16.00 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Van Schaikweg 94<br />
7811 KL Emmen<br />
Cursusprijs<br />
€ 122,50<br />
Koffie/thee tijdens de cursus € 3,-<br />
Cursusmateriaal<br />
Zie literatuur in het programma +<br />
Syllabus, ca. € 10,-<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
17 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 28 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
Romanticus en kritisch intellectueel<br />
Heinrich Heine<br />
“Dort wo man Bücher verbrennt, verbrennt<br />
man am Ende auch Menschen”<br />
Met zijn gedichten over liefde en Weltschmerz<br />
behoort Heinrich Heine (1797-1856) tot de dichters<br />
van de late Duitse Romantiek. Maar tegelijk heeft<br />
Heine iets dat zijn tijdgenoten dikwijls missen: de<br />
puntige ironie waarmee hij romantische gevoelens<br />
steevast ondermijnt. Een heel andere kant van Heine<br />
is immers, dat hij een scherp commentator is op zijn<br />
tijd: zowel van het literaire en intellectuele leven als<br />
van het politieke en sociale klimaat. Bovendien is hij<br />
een erudiet beschouwer van zijn eigen vaderland,<br />
met groot inzicht in ontwikkelingen uit zowel<br />
verleden en heden als de toekomst<br />
In 1831 vestigt hij zich in Parijs, om van daaruit zijn<br />
bitterzoete teksten over Duitsland te publiceren.<br />
Niet alleen als kritisch intellectueel, maar ook als jood voelt Heine zich dikwijls buitengesloten.<br />
In weerwil van zijn bekering tot het christendom gaat hij steeds geëngageerder schrijven over<br />
de joden, hun geschiedenis en noodlot.<br />
<strong>Programma</strong><br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
In zes colleges wordt het werk van Heinrich Heine behandeld en geplaatst in de historische en<br />
intellectuele context van zijn tijd: gedichten uit het Buch der Lieder – Zeitgedichte – Die Harzreise<br />
– Ideen. Das Buch Le Grand – Deutschland, ein Wintermärchen – Van enkele componisten worden<br />
liederen op Heines teksten ten gehore gebracht.<br />
Literatuur<br />
- De gedichten uit Buch der Lieder en Zeitgedichte worden in het oorspronkelijke Duits gelezen;<br />
deze worden opgenomen in de syllabus en hoeven dus niet te worden aangeschaft.<br />
- Die Harzreise en Ideen. Das Buch Le Grand: evt. Nederlandse vertaling (opgenomen in:<br />
Reistaferelen (ISBN 9789045004051, antiquarisch via internet verkrijgbaar); nieuw verkrijgbaar is<br />
Ideeën. Het boek Le Grand (ISBN 9789028430860).<br />
- Deutschland. Ein Wintermärchen: evt. Nederlandse vertaling: Duitsland. Een wintersprookje<br />
(ISBN: 9789025364274).<br />
- Originele Duitse teksten (Heine lezen is niet moeilijk!): vele uitgaven verkrijgbaar.<br />
Aan te bevelen: Heinrich Heine, Sämtliche Schriften, (uitgegeven door Klaus Briegleb, München,<br />
ISBN 3-42359074-2, ca. € 80,-).<br />
Over de docent<br />
Drs. Michiel Hagdorn is literatuurwetenschapper, gespecialiseerd in Duitse literatuur, muziek en<br />
(cultuur)geschiedenis. Hij heeft vele cursussen en lezingen verzorgd over o.a. de Romantiek, Johan<br />
Wolfgang von Goethe, Thomas Mann, Franz Kafka, Günther Grass, Richard Wagner, Heinrich Heine<br />
en literatuur tijdens de Weimar Republiek.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 58
Drenthe Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Cursuscode 12ND05<br />
Docent<br />
Drs. Kees Boele<br />
info@natuurpresentaties.nl<br />
Cursusvorm<br />
5 colleges<br />
Data<br />
Dinsdag 25 september t/m<br />
30 oktober <strong>2012</strong>,<br />
23 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
10.15-12.00 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Van Schaikweg 94<br />
7811 KL Emmen<br />
Cursusprijs<br />
€ 99,-<br />
Koffie/thee tijdens de cursus € 2,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Syllabus, verkrijgbaar bij de docent.<br />
Ca. € 7,50<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
11 september <strong>2012</strong><br />
Biologie in Drents perspectief<br />
Biologie is meer dan alleen bloemetjes en bijtjes. Het is de kennis van het leven, van ons zelf in een<br />
complexe omgeving. Vanaf het moleculaire niveau tot aan de grootste leefgemeenschappen is alles<br />
met elkaar verbonden.In deze cursus wordt in vijf colleges een introductie in de biologie gegeven met<br />
als doel om een basis te bieden voor een beter begrip van de eigen leefomgeving.<br />
“De plant is een onafscheidelijk deel van ’t landschap, hetzij bosch, weide, veen, moeras of<br />
gebergte. Zij moet bestudeerd worden in het landschap als levend individu. Eerst dan geeft<br />
hare studie dat onwaardeerbare genot” .<br />
Zo zag de bekende schrijver Frederik van Eeden de bijzondere Drentse natuur rond 1880. Deze<br />
nieuwe cursus “Biologie in Drents perspectief” borduurt voort op deze ervaring. Kennis van de<br />
levende natuur als noodzakelijk gegeven om uiteindelijk het verhaal van het landschap te leren<br />
verstaan. Flora en fauna in de meest brede zin komen in deze cursus aan bod vanuit een Drents<br />
perspectief. Na een eerste verkenning van de biologie, met daarin de lange reis van de Griekse<br />
natuurlijke historie tot aan de ontdekking van DNA, volgen enkele thematische colleges.<br />
Deze cursus krijgt een vervolg in de winterperiode van 2013 (februari,maart). In die vervolgcursus<br />
is er expliciet aandacht voor de Drenthse situatie. Maar ook in deze introductiecursus worden waar<br />
mogelijk steeds voorbeelden gebruikt uit de Drentse natuur.<br />
<strong>Programma</strong><br />
1. Introductie biologische wetenschap van Aristoteles tot aan Watson & Crick<br />
2. Fysiologie van planten, bouw en functioneren van bloemplanten, overleven<br />
van planten in een hoogveen of in bronnen van diep grondwater<br />
3. Fysiologie van dieren, bouw en functioneren van dieren met als voorbeelden<br />
muggen, mussen en mollen<br />
4. Genetica, van kloostertuin tot moleculaire genetica en genetische manipulatie<br />
van landbouwgewassen<br />
5. Evolutie, vierhonderd miljoen jaar plant en dier<br />
Over de docent<br />
Drs. Kees Boele (1956) is bioloog, docent en ondernemer (Natuurpresentaties en Hamba Kahle<br />
Natuurreizen). Vroeger o.a. werkzaam bij de Natuur en Milieufederatie Groningen; Hortus Haren en<br />
botanische tuin De Kruidhof. Zie ook www.natuurpresentaties.nl.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 59
Drenthe Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Cursuscode 12ND06<br />
Docent<br />
Drs. Ellen van der Vecht<br />
ellenvandervecht@hotmail.com<br />
Cursusvorm<br />
10 colleges<br />
Data<br />
Dinsdag 25 september t/m<br />
4 december <strong>2012</strong>,<br />
23 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
13.15-15.00 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Van Schaikweg 94<br />
7811 KL Emmen<br />
Cursusprijs<br />
€ 189,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
11 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 28 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
Grote kunstenaars uit de<br />
kunstgeschiedenis<br />
Een mooie serie over tien bijzondere kunstenaars uit verschillen<br />
de tijden en disciplines van de kunst geschiedenis. De serie<br />
beslaat zo’n 500 jaar, van de 15e tot en met de 20e eeuw. In elke<br />
les wordt aandacht besteed aan één kunstenaar en zijn of haar<br />
werk.<br />
De reeks begint met de vroege renaissanceschilder Piero<br />
della Francesca, die vooral bekend is van het beroemde<br />
duoportret van Federico da Montefeltro en zijn echtgenote.<br />
Jan Gossaert was één van de eerste maniëristische schilders<br />
in Antwerpen. Zijn werk is een vernieuwende mix van<br />
Italiaanse kunst en invloed van Vlaamse primitieven zoals Van<br />
der Weyden en Van der Goes. Lucas van Leyden behoort tot<br />
één van de beroemdste schilders en graveurs van zijn tijd.<br />
Vorig jaar was er een grote tentoonstelling over zijn werk in<br />
Leiden. Aan de andere kant van de Alpen vinden we in het<br />
16e eeuwse Venetië het ‘ververtje’ Tintoretto. Hij was één van<br />
de beroemdste schilders van Venetië en leerling van Titiaan.<br />
In de Nederlanden van de 17e eeuw werkten kunstenaars voor een rijke burgerij in plaats van<br />
voor kerk en koningshuis. Genreschilders zoals Gabriël Metsu maakten naam met hun prachtige<br />
stofuitdrukking en verborgen erotische onderwerpen in schijnbaar gewone huiselijke taferelen.<br />
Eén van de beste beeldhouwers uit de kunstgeschiedenis is Antonio Canova: een typische<br />
negentiende-eeuwse neoclassicist, die befaamde portretten maakte van Napoleon en zijn zus<br />
Pauline. Zijn stofuitdrukking in marmer is verbazingwekkend goed.<br />
Max Liebermann is een Duitse impressionist die ook een tijd in Nederland werkte.<br />
Aristide Maillol is een zeer veelzijdig kunstenaar, maar wordt hier als beeldhouwer van klassiek<br />
geïnspireerde vrouwfiguren behandeld.<br />
Tamara de Lempicka was een Poolse Art Deco-schilderes, die zich ontwikkelde tot een zeer gewild<br />
kunstenares in de jaren ’20 en ’30 van de twintigste eeuw.<br />
De expressionistische schilder Egon Schiele was beïnvloed door de Wiener Secession van Gustav<br />
Klimt en maakte omstreden kunst waarvoor hij ook enige tijd in de gevangenis terechtkwam. Man<br />
Ray ten slotte is één van de beroemdste fotografen van de 20e eeuw. Zijn foto´s zijn surrealistisch<br />
en zijn oeuvre omvat veel iconische portretten van beroemdheden uit de vroege 20e eeuw.<br />
<strong>Programma</strong><br />
- Piero della Francesca<br />
- Lucas van Leyden<br />
- Tintoretto<br />
- Gabriël Metsu<br />
- Antonio Canova<br />
- Max Lieberman<br />
- Aristide Maillol<br />
- Tamara de Lempicka<br />
- Egon Schiele<br />
- Man Ray<br />
Over de docent<br />
Drs Ellen van der Vecht geeft als kunsthistorica les op verschillende gebieden van de kunst geschiedenis,<br />
met als specialisaties Italiaanse renaissance en de beeldende kunst van de 19-20e eeuw.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen, Friesland en Drenthe • 60
Drenthe Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Cursuscode 12ND07<br />
Docent<br />
Dr. Henk Schoonhoven<br />
henkschoonhoven@zonnet.nl<br />
Cursusvorm<br />
10 colleges<br />
Data<br />
Woensdag 10 oktober t/m<br />
12 december <strong>2012</strong>,<br />
Tijd<br />
10.15-12.30 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Van Schaikweg 94<br />
7811 KL Emmen<br />
Cursusprijs<br />
€ 197,50<br />
Koffie/thee tijdens de cursus € 5,-<br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts (via de docent, ca. € 12,-)<br />
Aanbevolen literatuur<br />
Hans Kloft, Mysterienkulte der Antike.<br />
Götter, Menschen, Rituale. Uitg.<br />
C.H. Beck, München, 2006 (3e druk)<br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 28 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
De Romeinse Adoptiekeizers<br />
Een eeuw van rust<br />
De 2e eeuw na Chr. is in velerlei opzichten een boeiende<br />
periode. Na de tirannie van keizer Domitianus (door<br />
zijn tijdgenoot en satirisch dichter Juvenalis “een kale<br />
Nero” genoemd), begint in 96 na Chr. een politiek<br />
stabiliseringsproces door adoptie van de potentiële<br />
opvolger.<br />
Dit zal leiden tot de regeringen van de keizers Trajanus,<br />
Hadrianus, Antoninus Pius en Marcus Aurelius – voor<br />
het Imperium Romanum een bloeiperiode. Maar niet<br />
alleen in politiek opzicht is deze periode opmerkelijk,<br />
het is ook de tijd waarin het Christendom zich begint<br />
te ontwikkelen tot een cultus die ondanks vervolging<br />
steeds meer terrein wint en zich gaat meten met de<br />
overige mysterieculten zoals de Dionysische mysteriën,<br />
de Mithrascultus, de cultus van de Grote Moeder en<br />
andere.<br />
Ook zullen we (indien toepasselijk: in vertaling) kennis maken met schrijvers van naam als de<br />
geschiedschrijver Tacitus, de satiricus Juvenalis, Plinius de Jongere, Apuleius, de keizer-filosoof<br />
Marcus Aurelius zelf, alsmede Lucianus en Plutarchus (de favorieten van resp. Rabelais en<br />
Shakespeare).<br />
<strong>Programma</strong><br />
Onder meer zullen de volgende facetten aan de orde komen:<br />
- De regering van Trajanus (o.a. correspondentie met Plinius; houding t.a.v. Christenen)<br />
- Ontstaan en ontwikkeling van de Mithrascultus<br />
- Keizer Hadrianus (hellenofiel; relatie met Antinoös)<br />
- De Dionysische Mysteriën en de Bacchanalia<br />
- Vroegste documenten over Christenvervolgingen, de zgn. martelaarsakten<br />
- Keizer Marcus Aurelius als Stoïsch filosoof<br />
- De ziel en de goddelijke liefde: Amor en Psyche<br />
- ‘Levenslessen in steen’: het Epicurisme gebeiteld op een muur<br />
- Overzicht van de overige mysterieculten (Isis en Osiris, Cybele, Attis)<br />
- Hadrianus en Marcus Aurelius als ingewijden in de Eleusinische mysteriën<br />
- Lucianus De dood van Peregrinus: een belangrijk geschrift voor de heidense kijk<br />
op het vroege Christendom<br />
- Overzicht van de politieke en culturele ontwikkelingen in de 2e eeuw en<br />
de voortekenen van naderende stormen<br />
Over de docent<br />
Dr. Henk Schoonhoven was docent Klassieke taal- en letterkunde aan de Rijksuniversiteit<br />
Groningen. Hij verzorgt al vele jaren cursussen voor de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong>.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen, Friesland en Drenthe • 61
Drenthe Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Cursuscode 12ND08<br />
Docent<br />
Drs. Edward van der Tuuk<br />
mirrormundo@yahoo.com<br />
Cursusvorm<br />
8 colleges<br />
Data<br />
Woensdag 26 september t/m<br />
21 november <strong>2012</strong>,<br />
24 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
14.15-16.00 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Van Schaikweg 94<br />
7811 KL Emmen<br />
Cursusprijs<br />
€ 155,-<br />
Koffie/thee tijdens de cursus € 4,-<br />
Cursusmateriaal<br />
Wordt tijdens de cursus geplaatst op<br />
http://aatmanzen.wordpress.com<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
12 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 28 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
Oosterse filosofie<br />
Van Aatman tot Zen<br />
Onze interesse voor de oosterse cultuur is met name sinds de jaren ‘60 onmiskenbaar. In eerste instantie<br />
is er de associatie met wierook, kruidenthee en yoga en meditatiecursussen, of met acupunctuur, reiki<br />
en feng shui, of juist met ‘martial arts’ als tai chi en aikido.<br />
In tegenstelling tot de stereotypering is het oosterse denken niet zweverig, abstract of<br />
esoterisch, maar benadrukt het juist het concrete, het praktische en het hier en nu. Terwijl wij<br />
met assertiviteitstrainingen, time management, multi-tasking en een resultaatgerichte mind-set<br />
onze productiviteit en controle proberen te vergroten, wijst de oosterse filosofie op een minder<br />
krampachtige omgang met ‘de dingen.’ De laatste jaren worden inzichten uit het boeddhisme en<br />
taoïsme therapeutisch en pedagogisch ingezet als mindfulness.<br />
Niet alleen op spiritueel vlak, maar vooral ook op filosofisch gebied is het oosterse denken voor<br />
ons interessant. Te meer daar de westerse filosofie sinds de 19e eeuw in toenemende mate kritiek<br />
op haar eigen vooronderstellingen heeft, en die kritiek lijkt overeen te stemmen met oosterse<br />
ideeën. Bijvoorbeeld ons subject-begrip (opvatting van de persoonlijke identiteit), ons idee over<br />
objectieve kennis, ons beeld van de natuurlijke werkelijkheid, en onze opvattingen over taal.<br />
Kritiek vanuit de filosofie van de 20e eeuw is dat het westerse denken een beheersend denken<br />
is. Precies het tegenovergestelde kenmerkt de oosterse filosofie: I.p.v. dingen en doelen staan<br />
processen centraal, i.p.v. het Absolute het relatieve, i.p.v. ‘het zijn’ de leegte, en i.p.v. de Waarheid<br />
de gegeven werkelijkheid. De oosterse filosofie heeft haar oorsprong in een revolutie in het<br />
denken van 700 tot 200 v. Christus, zoals die ook plaats heeft gehad in Griekenland en elders ter<br />
wereld in dezelfde periode.<br />
<strong>Programma</strong><br />
In deze cursus zal ingegaan worden op stromingen die hun oorsprong vinden in India, China<br />
en Japan, te weten: confucianisme, taoïsme, brahmanisme (veda’s & hindoeïsme), theravada- en<br />
mahayana-boeddhisme, shinto, en zen-boeddhisme.<br />
Over de docent<br />
Drs. Edward van der Tuuk studeerde Sociale filosofie, wetenschap & samenleving, en ethiek<br />
aan de Rijksuniversiteit Groningen. Naast zijn docentschap is hij werkzaam als onafhankelijk<br />
documentairemaker.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 62
Drenthe Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Cursus 12ND09<br />
Docent<br />
Dolf de Bruyne<br />
bruyn363@planet.nl<br />
Cursusvorm<br />
6 colleges<br />
Data<br />
Donderdag 4 oktober t/m<br />
15 november <strong>2012</strong>,<br />
Tijd<br />
10.15-12.00 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Van Schaikweg 94<br />
7811 KL Emmen<br />
Cursusprijs<br />
€ 117,-<br />
Koffie/thee tijdens de cursus € 3,-<br />
Cursusmateriaal<br />
Syllabus, ca. € 12,50; de syllabus<br />
bevat o.a. een samenvatting<br />
in het Nederlands van de<br />
relevante hoofdstukken uit het<br />
ondergenoemde boek van Curtis.<br />
Aanbevolen literatuur<br />
W.J.R. Curtis, Modern Architecture since<br />
1900. ca. € 39,- (zelf aanschaffen).<br />
Eventueel: Peter Gössel, Architectuur<br />
van de 20e eeuw (zelf aanschaffen,<br />
alleen antiquarisch verkrijgbaar).<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
18 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 28 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
1945-2005<br />
Inleiding moderne architectuur<br />
In deze cursus kijken we naar de wereldwijde ontwikkeling in de architectuur zoals die vorm kreeg<br />
na de verwoestingen in grote delen van de wereld ten gevolge van de Tweede Wereldoorlog.<br />
<strong>Programma</strong><br />
We zullen eerst kort stilstaan bij de situatie in de periode voorafgaand aan W.O. II, de zogenaamde<br />
Internationale Stijl, de bouwstijl die tot in de jaren zestig van de vorige eeuw heeft overheerst.<br />
Daarna gaan we meer uitgebreid in op de ontwikkelingen die na de oorlog opkwamen en die zich<br />
afzetten tegen de bouwstijl van de ‘Internationale Stijl’.<br />
Langzamerhand kwamen er nieuwe, elkaar opvolgende en overlappende andere bouwwijzen<br />
op zoals Brutalisme, hightech, postmodernisme, deconstructivisme, minimalisme en ecologische<br />
bouwmethoden. De herkomst en verbanden tussen deze verschillende architectuurvormen<br />
worden tijdens de cursus verduidelijkt. Daarnaast gaan vaak oude inheemse bouwstijlen een rol<br />
spelen als reactie op de globalisering en de Internationale Stijl.<br />
Behalve de behandeling van deze bouwstijlen zal speciale aandacht worden geschonken aan<br />
de ‘reus’ Le Corbusier maar ook aan toonaangevende architecten als Aalto, van der Rohe, Louis<br />
Kahn, Stirling en Tange. Van de hedendaagse architecten staan vooral Botta, Ando, Calatrava,<br />
Foster, Gehry en Piano in de schijnwerper. Ook Nederlandse architecten zoals van Eyck, Bakema,<br />
Hertzberger en Koolhaas worden niet vergeten.<br />
Vitra Designmuseum uit 1989, ontworpen door Frank Gehry,<br />
Vitra Architectuurcampus te Weil am Rhein<br />
Over de docent<br />
Dolf de Bruyne was directeur van een raadgevend civiel-ingenieursbureau. Hij gaf meerdere<br />
cursussen over architectuurgeschiedenis voor de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong>.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 63
Drenthe Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Cursus 12ND10<br />
Docent<br />
Drs. Corine Don MSc<br />
Cursusvorm<br />
5 colleges<br />
Data<br />
Donderdag 4 oktober t/m<br />
8 november <strong>2012</strong>,<br />
25 oktober vervalt<br />
Tijd<br />
13.15-15.00 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Van Schaikweg 94<br />
7811 KL Emmen<br />
Cursusprijs<br />
€ 101,-<br />
Cursusmateriaal<br />
Handouts<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
20 september <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 25 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
Ethiek in het dagelijks leven<br />
Wat is goed?<br />
In onze samenleving lijken richtlijnen om te bepalen wat goed is meer te ontbreken dan ooit. In deze<br />
cursus gaan we op zoek naar mogelijkheden om het eigen morele kompas opnieuw te kalibreren.<br />
Daarbij gaan we te rade bij inzichten van alle tijden uit de filosofie en onderzoeken we hoe bruikbaar<br />
die zijn in onze tijd.<br />
In de loop van de eeuwen zijn uiteenlopende en soms tegenstrijdige antwoorden geformuleerd<br />
op de vraag “Wat is goed?”. We verkennen onder andere visies die gebaseerd zijn op denkbeelden<br />
van Aristoteles (384-322 a C) en de deugdethiek, denkbeelden van Immanuel Kant (1724-1804) en<br />
de deontologische ethiek, op ideeën van Jeremy Bentham (1748-1832) en John Stuart Mill (1806-<br />
1873) en het utilitarisme en van Carol Gilligan (*1936) en de zorgethiek.<br />
<strong>Programma</strong><br />
We bespreken de verdiensten en de bezwaren van de voorliggende ideeën en gaan op zoek<br />
naar een achterliggend wereldbeeld. Aan de hand van moderne morele dilemma’s toetsen we<br />
deze visies op hun bruikbaarheid in onze tijd. In de loop van de cursus scherpen de cursisten hun<br />
inzicht op moreel gebied en kalibreren gaandeweg hun eigen morele kompas zodat zij hun koers<br />
zelf kunnen bepalen. Dan zal blijken dat ook veel dagelijkse en individuele vraagstukken benaderd<br />
kunnen worden met de verworven inzichten.<br />
1. Inleiding in ethiek; ideeën uit de oudheid: Aristoteles en de deugdethiek<br />
2. Kant en de deontologische ethiek<br />
3. Bentham en Mill en het utilitarisme<br />
4. Gilligan en de zorgethiek<br />
5. Toetsing van de verschillende visies aan de hand van (eventueel zelf ingebrachte)<br />
moderne morele dilemma’s; verkennen van een eigen (eventueel nieuw ontwikkelde)<br />
morele visie<br />
Over de docent<br />
Drs. Corine Don MSc (1962) is docent klassieke talen en filosofie, mediator en psycholoog.<br />
Zij geeft les in het Voortgezet onderwijs en heeft een eigen praktijk voor psychologie en filosofie:<br />
Metascoop (www.metascoop.nl).<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 64
Drenthe Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
Cursus 12ND11<br />
Docent<br />
Karel van Olffen<br />
karelvanolffen@hotmail.com<br />
Cursusvorm<br />
6 colleges<br />
Data<br />
Vrijdag 2 november t/m<br />
7 december <strong>2012</strong><br />
Tijd<br />
10.30-12.30 uur<br />
Cursuslocatie<br />
Stenden Hogeschool<br />
Van Schaikweg 94<br />
7811 KL Emmen<br />
Cursusprijs<br />
€ 122,50<br />
Cursusmateriaal<br />
Syllabus, verkrijgbaar via de docent,<br />
ca. € 10,-<br />
Uiterste inschrijfdatum<br />
10 oktober <strong>2012</strong><br />
Bijzonderheden<br />
Maximaal 25 deelnemers, plaatsing<br />
op volgorde van inschrijving<br />
Het Russisch modernisme<br />
Alleen wij zijn het gezicht van onze tijd (Futuristisch manifest)<br />
Het Russisch modernisme heeft zijn wortels in de poëzie van de 19e eeuwse dichters Tjoetsjev en Fet<br />
en in de traditionele Russische volkskunst die door kunstenaars als Larionov en Gontsjarova opnieuw<br />
werd herontdekt en toegepast. Oorspronkelijk aangeduid als term voor de nieuwe Russische literatuur<br />
en beeldende kunst, kan men er ook gemakkelijk de experimenten binnen de Russische muzikale<br />
avantgarde bij betrekken. Het Russisch modernisme is een complexe samenstelling van stijlen:<br />
symbolisme, cubofuturisme, acmeisme , suprematisme, constructivisme en octotonisme, met als<br />
gemeenschappelijke noemer een sterke afkeer ván en een reactie óp de vorige eeuw:<br />
Beroemd in heel Petersburg waren de woensdagavonden<br />
in de ‘Toren’ van Ivanov, waar de<br />
symbolisten bijeenkwamen en elkaar hun nieuwste<br />
poëzie voorlazen. Heviger ging het eraan toe in<br />
het café ‘De zwerfhond’. Rond 1913 kwam hier zo’n<br />
beetje de gehele bohème van Petersburg samen,<br />
vaak tot diep in de nacht. En in de Moskouse woning<br />
van de industriëlen Morozov en Shchukin konden<br />
de jonge Russische kunstenaars kennis nemen<br />
van een schitterende verzameling nieuwe Franse<br />
kunst. Velen kwamen voor het eerst oog in oog te<br />
staan met het werk van Braque, Gaugin, Matisse en<br />
Picasso. Tegelijkertijd deed Stravinski etnografisch<br />
onderzoek naar volksmelodieën en ‘monteerde’<br />
allerlei kermisdeuntjes tot zijn bont georkestreerde<br />
balletmuziek ‘Petroesjka’.<br />
Een ander aspect van deze tijd was een buitengewone belangstelling voor filosofie, mystiek en<br />
occultisme. De componist Skrjabin ontdekte zijn ‘mystieke accoord’ en bereikte de top van de<br />
laatromantische overdrijving. Toch waren er ook kunstenaars aan wie het modernisme geheel of<br />
gedeeltelijk voorbij ging. Zij bleven schrijven ( Boenin) of componeren (Rachmaninov) in een 19e<br />
eeuwse lyrische en elegische stijl.<br />
Na de Oktoberrevolutie veranderde het artistieke leven in Rusland drastisch. Hoewel er in de<br />
eerste jaren van het Sovjet bewind nog een redelijke mate van artistieke vrijheid bestond, waren<br />
al veel schrijvers, dichters en musici Rusland ontvlucht. Zij die bleven konden zich óf dienstbaar<br />
maken aan het regime of proberen hun voorrevolutionaire creativiteit te bewaren.<br />
<strong>Programma</strong><br />
1. Van Blok tot Babel, verkenningen van een nieuwe literatuur<br />
2. De bevrijde blik, experimenten in moderne Russische kunst<br />
3. Alexander Skrjabin, mystieke bevrijding van toonsoort en grondtoon<br />
4. Igor Stravinski, de Russische jaren<br />
5. Sergej Prokofjev en de Skythen<br />
6. Sergej Rachmaninov, Klokken en Vespers, muzikale herinneringen aan het oude Rusland<br />
Over de docent<br />
Karel van Olffen is musicus.<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 65
Inschrijven<br />
<strong>Najaar</strong> <strong>2012</strong><br />
Naam en voorletter(s):<br />
Straat en huisnr.:<br />
Postcode en plaats:<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
o De heer o Mevrouw Geboortejaar: Datum: / <strong>2012</strong><br />
Telefoon privé: Fax:<br />
Telefoon werk: E-mail:<br />
Schrijft zich in voor de volgende cursus(sen) (Cursuscode vermelden s.v.p., bijv. 12NG12 of 12ND02):<br />
Bijzonderheden:<br />
Ik machtig hierbij de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> om het totaal verschuldigde bedrag in de weken rondom de aanvang van de cursus(sen) af te<br />
schrijven van mijn giro-/bankrekening.<br />
Mijn rekeningnummer is: ten name van:<br />
o Ik maak bezwaar tegen een machtiging en wil graag een factuur ontvangen (€ 5,- extra administratiekosten bij toezending van factuur).<br />
o Ik maak bezwaar tegen vermelding van mijn adresgegevens op de deelnemerslijst.<br />
Kortingsmogelijkheden<br />
code:<br />
code:<br />
code:<br />
code:<br />
o Ik stuur een Stadjerspas kortingsbon mee. Bonnr.: Stadjerspasnummer:<br />
o Ik heb recht op een inkomenskorting van: % en stuur bewijs hiervan mee.<br />
o Ik ben donateur van de Stichting Steunfonds <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe<br />
Handtekening:<br />
U kunt zich ook via onze website:<br />
www.hovoseniorenacademie.nl<br />
opgeven. Zie op de website de link<br />
rechtsboven: inschrijven.<br />
Formulier per post sturen naar: <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong>, Postbus 72, 9700 AB Groningen.<br />
Formulier inleveren: <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong>, Oude Boteringestraat 34, Kamer 0014, Groningen.<br />
Indien gesloten kunt u het formulier in de bus bij het secretariaat deponeren.<br />
Formulier faxen: <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong>. Faxnummer: (050) 363 72 66.<br />
www.hovoseniorenacademie.nl<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 66
Algemeen<br />
Inschrijfprocedure<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong><br />
gesloten<br />
Op vrijdag gesloten<br />
Vanaf 4 mei tot en met 17 augustus<br />
<strong>2012</strong> is het secretariaat van de<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> op vrijdag<br />
gesloten.<br />
Zomersluiting<br />
Vanaf maandag 16 juli tot 20<br />
augustus <strong>2012</strong> is de <strong>Senioren</strong><br />
<strong>Academie</strong> van maandag tot en met<br />
donderdag geopend tussen 10.00 en<br />
12.00 uur. Inschrijving voor cursussen<br />
is in deze periode gewoon mogelijk<br />
(via internet of per post).<br />
Postadres<br />
Postbus 72, 9700 AB Groningen<br />
Telefoon: (050) 363 65 97<br />
Fax: (050) 363 72 66<br />
e-mail: hovo@rug.nl<br />
Bezoekadres<br />
Oude Boteringestraat 34,<br />
9712 GK Groningen,<br />
kamer 0014<br />
Openingstijden secretariaat<br />
Maandag t/m vrijdag<br />
9.00 - 12.00 uur<br />
Voor de meest actuele informatie:<br />
www.hovoseniorenacademie.nl<br />
Inschrijfprocedure<br />
Inschrijving geschiedt bij voorkeur via de website www.hovoseniorenacademie.nl. U kunt zich<br />
ook inschrijven door het inschrijfformulier uit deze gids te sturen naar het secretariaat van de<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong>. Binnen twee weken na binnenkomst van uw inschrijving ontvangt u een<br />
ontvangstbevestiging over de mail of per post (als u geen e-mailadres hebt opgegeven). Ook<br />
als de cursus van uw keuze al volgeboekt is, ontvangt u daarvan bericht. Mocht u binnen deze<br />
termijn van twee weken niets van ons horen, dan verzoeken we u dringend contact met ons op te<br />
nemen. Een definitieve deelnamebevestiging met daarin alle praktische informatie over de cursus<br />
ontvangt u uiterlijk een week voor aanvang van uw cursus. Hierin staat de locatie vermeld, de<br />
hoogte van het totaalbedrag (cursus, cursusmateriaal en eventueel kosten voor koffie/thee).<br />
Deze definitieve deelnamebevestiging is tevens uw bewijs van inschrijving. Als een cursus<br />
door gebrek aan belangstelling niet door kan gaan, nemen we uiterlijk twee weken voor de<br />
aanvangsdatum contact met u op.<br />
Annulering<br />
U kunt een cursus annuleren tot twee weken voor aanvang van de cursus. Administratiekosten<br />
(€10.-) worden dan wel in rekening gebracht. Bij een annulering binnen twee weken voor aanvang<br />
van de cursus wordt 50% van de cursusprijs in mindering gebracht op het eindbedrag. Hierna<br />
is annuleren niet meer mogelijk. Als er een cursus niet door kan gaan, wordt het totale bedrag,<br />
indien al geïncasseerd, op uw rekening teruggestort. Indien u van cursus wilt veranderen, dan<br />
kan dat alleen in overleg met het secretariaat. Ook dan worden administratiekosten berekend.<br />
Cursusprijs<br />
De cursusprijs staat vermeld bij de desbetreffende cursus. Deze cursusprijs is exclusief de kosten<br />
voor het eventuele cursusmateriaal. Als u toestemming hebt gegeven voor een eenmalige<br />
automatische afschrijving (incasso) dan wordt het totaalbedrag rond de aanvangsdatum van<br />
de cursus van uw rekening afgeschreven. Indien u een factuur wilt ontvangen worden € 5,-<br />
extra administratiekosten in rekening gebracht<br />
Inkomensafhankelijke korting<br />
De <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> geeft, indien nodig, korting op het cursusgeld van één cursus per<br />
programma. Er is geen korting mogelijk op het cursusmateriaal. Als u denkt in aanmerking<br />
te komen voor korting dient u een kopie van de opgave van uw inkomen over het afgelopen<br />
jaar mee te sturen. Bij een bruto gezinsinkomen<br />
- lager of gelijk aan € 14.741,- per jaar bedraagt de korting<br />
50% van de in de gids genoemde cursusprijs;<br />
- hoger dan € 14.741,- per jaar, maar lager of gelijk aan € 17.742,- per jaar bedraagt de korting<br />
30% van de in de gids genoemde cursusprijs.<br />
Korting met Stadjerspas<br />
Met de Stadjerspas kan een inwoner van de Gemeente Groningen twee keer per jaar € 16,- of<br />
één keer € 32,- korting krijgen. U wordt verzocht de betreffende bon(nen) met het inschrijfformulier<br />
mee te sturen.<br />
Lenerspas Universiteitsbibliotheek en toegang Universiteitsmuseum<br />
Uw deelnamebewijs, samen met een geldig identiteitsbewijs, geeft u de mogelijkheid om een<br />
gratis lenerspas van de Universiteitsbibliotheek (Broerstraat, Groningen) te krijgen voor de duur<br />
van de cursus. De pas kunt u aanvragen bij de uitleenbalie op de eerste verdieping. Tevens kunt u<br />
op vertoon van uw deelnamebewijs gratis de tentoonstellingen in het Universiteitsmuseum<br />
(Oude Kijk in ’t Jatstraat, Groningen) bezoeken.<br />
Wijzigingen<br />
De in de studiegids vermelde gegevens kunnen aan wijzigingen onderhevig zijn zonder dat<br />
het bestuur van de <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> aansprakelijk gesteld kan worden.<br />
Aansprakelijkheid<br />
De <strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> kan niet aansprakelijk worden gesteld voor schade aan<br />
personen en/of eigendommen, noch voor vermissing van persoonlijke goederen,<br />
door welke oorzaak dan ook ontstaan voor, tijdens en na de door de <strong>Senioren</strong><br />
<strong>Academie</strong> georganiseerde activiteiten.<br />
Studiegids najaar <strong>2012</strong><br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen - Friesland - Drenthe • 67
Groningen<br />
Geschiedenis Cursussen en<br />
archeologie<br />
Cursus Lezingen G-07<br />
Docent<br />
Mw. dr. J.C. Harvey, egyptologe<br />
(j.c.harvey@rug.nl)<br />
Onderzoeksprojecten<br />
Excursies<br />
Kop<br />
Deze cursus is bedoeld voor mensen die al eerder een cursus Egyptologie hebben gevolgd.<br />
De basiskennis uit de eerdere cursussen wordt nu bekend verondersteld In deze cursus wordt hierop<br />
voortgebouwd en wordt dieper ingegaan op bepaalde aspecten van de Egyptische cultuur.<br />
Collegeprogramma:<br />
<strong>Senioren</strong> <strong>Academie</strong> Groningen en Drenthe Studiegids najaar 2006<br />
1. Chronologie<br />
Hoe weten wij wanneer bepaalde gebeurtenissen plaatsvonden? Hoe kunnen we ze een jaartal in<br />
Bezoekadres:<br />
Oude Boteringestraat 34<br />
9712 GK Groningen<br />
kamer 0014<br />
Postadres:<br />
Postbus 72<br />
9700 AB Groningen<br />
Telefoon: (050) 363 65 97<br />
Fax: (050) 363 72 66<br />
e-mail: hovo@rug.nl<br />
Openingstijden secretariaat:<br />
Maandag t/m vrijdag<br />
9.00 - 12.00 uur<br />
www.hovoseniorenacademie.nl<br />
Groningen Geschiedenis en archeologie Vervolgcursus G-07 4
Change language