Programma Najaar 2012 - Senioren Academie

Groningen
Godsdienstwetenschap
en religie
Cursuscode 12NG18
Cursuscoordinator
Em. prof. dr. G.P. Luttikhuizen
www.gerardluttikhuizen.nl
Cursusvorm
5 colleges
Data
Dinsdag 30 oktober t/m
27 november 2012
Tijd
10.15-12.00 uur
Cursusprijs
€ 101,50
Cursusmateriaal
Aanbevolen achtergrondliteratuur:
G.P. Luttikhuizen, De veelvormigheid
van het vroegste Christendom, Damon
2006 (zelf aanschaffen)
Uiterste inschrijfdatum
16 oktober 2012
Op verschillende plaatsen in Egypte zijn in de vorige
eeuw tot dan toe onbekende vroegchristelijke boeken
teruggevonden, waaronder esoterische en gnostische
evangeliën en openbaringsgeschriften. De cursus
behandelt enkele van deze teksten op basis van
vertalingen die aan de cursisten worden uitgereikt.
Studiegids najaar 2012
De evangeliën van Thomas, Maria Magdalena
en Judas, en het Geheime Boek van Johannes
Vroegchristelijke esoterische en
gnostische geschriften
In de herontdekte geschriften maken we kennis met
de opvattingen van niet-orthodoxe vroegchristelijke
groeperingen. Deze groeperingen, hun ideeën
en hun teksten zijn in de tweede tot vijfde eeuw
bestreden door de geestelijke leiders van de in die
tijd opkomende kerkelijke hoofdstroming. Mede
als gevolg daarvan zijn vrijwel alle esoterische en
gnostische geschriften verloren gegaan, totdat een
groot aantal oude boeken met “ketterse” teksten werd teruggevonden in het droge zand van de
Egyptische woestijn. Bij de bespreking komen vragen aan de orde als: wat is de plaats geweest van
het gedachtegoed van deze teksten in de context van het pluriforme christendom van de eerste
eeuwen, waarin wijkt hun inhoud af van de geloofsleer van het kerkelijke christendom en wat is
het verband tussen dit gedachtegoed en ontwikkelingen in de contemporaine filosofie.
Programma
Na een inleiding die de omstandigheden van de handschriftenvondsten kort zal beschrijven en
waarin de begrippen “esoterie” en “gnostiek” worden gedefinieerd, komt allereerst het Evangelie
van Thomas ter sprake. Dit evangelie presenteert Judas Thomas als de tweelingbroer van Jezus
en als de enige leerling die de “verborgen” leer van Jezus werkelijk heeft begrepen. Het Evangelie
van Maria Magdalena beschrijft onder meer een conflict tussen Petrus en Maria: Petrus zou
het niet hebben kunnen verdragen dat Maria meer wist van Jezus’ leer dan hij en de andere
leerlingen. In het pas in 2005 bekend geworden Evangelie van Judas lezen we dat de apostelen in
een andere God geloofden dan de Vader van Jezus. Wat deze teksten, ondanks grote verschillen,
gemeen hebben is hun kritiek op het “apostolische” of vroeg-orthodoxe christendom. Het in
niet minder dan vier oude handschriften bewaard gebleven Geheime Boek van Johannes kan
helpen de inhoud van het ernstig beschadigde enige exemplaar van het Evangelie van Judas te
reconstrueren en beter te begrijpen.
Over de docent
Prof. dr. Gerard Luttikhuizen geldt internationaal als expert op het gebied van de antieke gnosis.
Hij was tot 2005 werkzaam als hoogleraar vroegchristelijke letterkunde en de uitlegging van het
Nieuwe Testament aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ook doceerde hij jarenlang Koptisch aan
studenten egyptologie en theologie. In 2006 verscheen de vijfde druk van zijn voor een breed
publiek geschreven boek De veelvormigheid van het vroegste christendom (Uitgeverij Damon).
Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe • 24