Download als PDF - Het Depot

Fragment
126
Jan Pater
Awakenes | 2008, bardiglio, 70 cm
Maar hij houdt van dat gevecht met de materie en dus voert in
zijn oeuvre steen de boventoon. Hij maakt bovendien bij voorkeur
gebruik van steensoorten die van zichzelf een uitgesproken kleur
hebben, zoals een blauwachtige gneis, rood Turks marmer, zwart
graniet, wit carraramarmer, groen marmer uit India, enzovoort.
Als het even kan polijst hij deze steensoorten, om het coloriet
ervan een optimaal effect te laten hebben.
Er zit aan dat vakmatig bezig zijn nóg een aspect dat niet onvermeld
dient te blijven. Het werk vraagt om concentratie, maar
daarnaast is het toch vooral een vrij eenzame bezigheid. Het
geluid dat het hakken in steen met zich meebrengt, maakt dat
zijn atelier, of zo u wilt zijn werkplek, enigszins geïsoleerd ligt.
De gehoorbeschermers sluiten hem bovendien af van ieder contact
met de wereld om hem heen. Hij is desondanks geen in zichzelf
gekeerd mens geworden. Daar is hij teveel een denker voor. Hij
gebruikt, naast de aandacht die zijn arbeid vraagt, die urenlange
eenzame stilte om diepgaand na te denken over zijn werk. Het
gevolg daarvan is dat ik zelden een beeldhouwer heb ontmoet die
zo goed en geloofwaardig zijn streven naar volmaaktheid weet te
verwoorden. In een gesprek met hem wordt al spoedig duidelijk
hoe uitvoerig hij heeft nagedacht over datgene wat dagelijks onder
zijn handen ontstaat.
gEVARIEERD OEuVRE
Naast steen, een materiaal dat zijn grote liefde heeft en dat hij
vanuit de hele wereld naar zijn werkplek laat komen, werkt hij
graag met hout. Misschien is dat een erfenis uit het verleden, want
ooit heeft hij zich beziggehouden met het maken van meubels.
Voordat hij het gebruikt behandelt hij het hout met de grootste
zorg en ook daaraan is te zien dat hij een vakman ‘pur sang’ is.
Het drogen, aanvankelijk afgesloten van de invloeden van de
omgeving, vergt een jarenlang proces en voordat hij de beitel in
een blok hout zet, zijn er vaak zeven jaar verlopen. Daardoor vertonen
zijn houten beelden geen enkele scheur. Ook de afwerking
ervan is vaak zó onberispelijk glad, dat er reminiscenties worden
opgeroepen aan zijn gepolijste stenen beelden.
Behalve de stenen en houten sculpturen, heeft Jan Pater ook een
aantal beelden gemaakt die in brons of lood zijn uitgevoerd. Voorts
past hij de door hem in zijn driedimensionaal werk gevonden
vormen, in samenwerking met een zilversmid, ook toe in sieraden
zoals ringen, broches en colliers. Maar vóór alles is hij toch die
echte houwer in steen, die al werkende de ideale vormen van zijn
beelden ontdekt.
COmmuNICATIE
Het zal duidelijk zijn dat het bij het oeuvre van deze kunstenaar
op de allereerste plaats om de beelden zelf gaat en niet zozeer om
de maker ervan. Jan Pater is zich daarvan bewust en plaatst bij
zijn beelden zijn signatuur dan ook niet op een opvallende plaats,
maar brengt op een bescheiden wijze een monogram aan op de
onderzijde ervan. Het gaat immers om het typische eigene van het
beeld en het is de bedoeling dat de beschouwer van zo’n kunstwerk
daarmee een ‘gesprek’ aangaat. Een ‘gesprek’ dat gevoed wordt
door de uitgesproken schoonheid ervan, die voortspruit uit de
harmonie tussen de vormenwereld en het gebruikte materiaal. Wie
deze beelden ziet zal dan ook ervaren dat iedere vorm van erotiek
of sensualiteit afwezig is. Integendeel, ze hebben slechts te maken
met de fascinatie van hun maker voor de geheel eigen schoonheid
van de vrouwelijke tors. Jan Pater heeft dit in zijn werk in boeiende
vormen weten te vertalen, die vaak bijna reëel zijn, maar een
enkele keer ook naar het abstracte neigen. En bij elk resultaat
dat gedurende de uitvoering van zijn beelden meestal bij toeval
is ontstaan, vertelt hij altijd een ingetogen verhaal over de sierlijkheid
en de zachtheid van de vrouwelijke vormen. Als dat door
de beschouwer ervan wordt verstaan, mag men terecht zeggen
dat zo’n beeld een ideaal communicatiemiddel vormt. En daarmee
is het bestaansrecht ervan bewezen.
Als op die manier het beeld zelf centraal staat en het handschrift
van hun maker pas op de tweede plaats komt, is het aantrekkelijk
om nog eens terug te denken aan die Egyptische kat in het Museé
du Louvre. Stel, onze westerse beschaving zou geheel ten onder
gaan, samen met alle documentatie daarover (inclusief de
registratie van het monogram JP), hoe ervaart iemand dan een
toevallig bewaard gebleven beeld van Jan Pater? Het is een niet
helemaal irreële vraag, want iets soortgelijks heeft zich tenslotte
in de wereldgeschiedenis wel meer voorgedaan. Jan Pater zelf
heeft daarover weleens gefilosofeerd en ik denk dat we mogen
stellen dat zo’n beeld, als restant van onze verdwenen cultuur,
nog altijd overduidelijk zijn verhaal zou vertellen.
Want dat is de uiteindelijke kracht van de beelden van deze
kunstenaar.
Frederik Barends
Fragment
127