Download als PDF - Het Depot

Fragment
42
Met de veerboot kwamen we veilig over de Magra. De overtocht
is alleszins geen pretje als de rivier gezwollen is en er een sterke
stroming staat. Na een paar uur kwamen we in Carrara. De volgende
morgen was het mooi weer, we namen een paar pony’s en
vertrokken voor een bezoek aan de marmergroeven.
Er zijn vier of vijf grote passen die tegen hoge bergen opklimmen
tot zij niet verder kunnen en daar eindigen omdat ze plots door
de natuur worden afgebroken. De groeven, of ‘holen’, zoals ze
hier worden genoemd, bestaan uit tal van openingen, hoog in de
bergen, aan weerskant van die passen. Daar brengt men springstof
aan en graaft men marmer uit. Dat kan goed of slecht uitvallen: ze
kunnen iemand snel een fortuin bezorgen of hem ruïneren door
de grote onkosten door werk dat niets oplevert. Sommige van die
holen werden door de Romeinen opengelegd en tot op de dag van
vandaag liggen ze er zoals ze die hebben achtergelaten. In vele
anderen wordt er op dit ogenblik gewerkt, in nog andere moet er
morgen worden begonnen, volgende week, volgende maand. Andere
holen zijn niet verkocht of in vergetelheid geraakt. En overal
ligt er marmer verborgen, genoeg voor meer eeuwen dan er voorbij
zijn gegaan sinds men zijn toevlucht zocht tot deze plek: geduldig
wacht het zijn moment van ontdekking af.
Als je zwoegend een van deze steile engten opklautert (je hebt dan
een mijl of twee lager je pony achtergelaten terwijl zijn gordels
baadden in het zweet), hoor je nu en dan als een echo tussen de
bergen, in een lage toon en stiller dan de voorafgaande stilte, een
droefgeestig hoornsignaal dat de mijnwerkers waarschuwt zich
terug te trekken. Dan klinkt er gedonder en een echo van berg naar
berg, en wellicht spatten grote brokken rots in de lucht uiteen.
En je zwoegt verder tot er weer uit een andere richting een ander
hoornsignaal weerklinkt. En je stopt terstond, uit vrees dat je binnen
het bereik van de nieuwe explosie komt...
Toen we opzij stonden om naar een van die karren te kijken die
slechts door één koppel runderen werd getrokken (de wagen
vervoerde alleen maar een klein blok marmer), riep ik tijdens de
afdaling in mijn binnenste naar de man die boven op het zware juk
zat om het op de nek van de arme dieren te houden. Hij keek naar
achteren, niet voor zich, precies de duivel van de echte tirannie.
In zijn hand had hij een grote stang met een ijzeren pin. En als de
dieren zich niet langer uit volle macht een weg konden banen door
de ruwe bedding van de bergrivier en bleven staan, dan stootte
hij met de stang tegen hun lijven, sloeg er mee op hun kop en
draaide haar rond in hun neusgaten. En razend van de vreselijke
pijn kwamen ze nog een meter of twee vooruit. Als zij stopten, herhaalde
hij al die aansporingen met nog meer inspanning en ijver.
Hij kreeg hen weer vooruit en dwong hen met de prikkel naar een
steiler punt van de afdaling. Ze zagen af en krompen ineen van de
pijn en als het gewicht achter hen hen van de weg drong, doken ze
in de afgrond naar beneden in een wolk van opspattend water. Hij
zwaaide met de stang boven zijn hoofd, tierde en slaakte een grote
kreet als had hij iets bereikt. Het kwam niet in hem op dat zij hem
hadden kunnen afschudden. En op het hoogtepunt van zijn triomf
concentreerde hij zich blindelings weer op de weg.
Die namiddag stond ik in een van de vele ateliers van Carrara.
De stad is één grote werkplaats vol mooi afgewerkte marmeren
kopieën van zowat alle figuren, groepen en borstbeelden die we
kennen. Toen leek het mij voor de eerste keer zo vreemd dat die
fijne vormen vol gratie, geest en tere rust, moesten voortkomen uit
al dat werk en dat zweet en die marteling! Maar al gauw vond ik
daar een vergelijking en verklaring voor: elke prestatie ontspringt
uit een bodem van ellende en al wat goed is vindt zijn oorsprong
in verdriet en lijden. Intussen keek ik door het grote raam van
de beeldhouwer naar de marmerbergen. Ze stonden helemaal
roodgloeiend in de avondval, maar streng en plechtstatig tot op
het laatste moment. En ik dacht: mijn God! Hoeveel steengroeven
werden er in de harten en zielen van mensen, die tot veel meer
schone resultaten in staat waren, niet afgesloten om te vervallen
en in de steek te worden gelaten. En mensen, die voor het plezier
door het leven gaan, wenden hun blikken af als ze voorbijkomen
en huiveren bij de somberheid en ruwheid die hen omduistert.
CHARLES DICKENS
Pictures from Italy (1846)
Met dank aan Het Spectrum
Patrick Lateur, Toscane, een literaire ontdekkingsreis
In 1903 schrijft Rainer maria Rilke een brief aan
Auguste Rodin. Hij had Rodin een jaar tevoren voor
het eerst bezocht. Rodin had hem aangeraden in
Toscane en Rome de grote kunstwerken te bezoeken.
Zijn monografie over Rodin verschijnt terwijl hij in
Viareggio verblijft en in een brief aan ‘mon maître’
stelt hij hem een exemplaar in het vooruitzicht. De
29-jarige Rilke schrijft terwijl hij uitkijkt op Carrara’s
marmerbergen achter Pietrasanta, die hem voortdurend
doen denken aan de beeldhouwer in Parijs.
Een brief van Rilke aan Rodin
Viareggio, 27 maart 1903
Meester,
Zojuist hoorde ik dat mijn boekje kort geleden is verschenen: het spijt me
onnoemlijk dat ik het u niet kan komen bezorgen. Ik heb al die tijd gewacht
– maar tenslotte heeft mijn gezondheid, die erg slecht was, mij genoodzaakt­voor­een­eenzaam­verblijf­naar­Midden-Italië­te­vertrekken,­waar­ikreeds
van een vorige gelegenheid de heilzame werking ken.
Ik kijk uit op de zee die hier uitgestrekt, eenzaam en wild is, vanuit een
klein, rustig dorp dat slaapt tussen twee pijnboomwouden. Voorbij de bossen
aan de ene kant: Pisa, de bewonderenswaardige stad van Pisani en
de Gozzoli, aan de andere kant Massa en Carrara en Pietrasanta, met zijn
gebergten van marmer, die met de eeuwen lijken te rijpen tot ongekende
meesterwerken van de toekomst. Hoe vaak denk ik niet aan u, Meester, in
mijn eenzaamheid! Ik denk dat mijn vrouw u morgen (zaterdag) het boekje
zal komen brengen; het is mij dierbaar, hoewel het misschien slechts een
klein gedeelte bevat van wat ik zou willen zeggen en wat ik hoop eens een
volgende keer te zeggen, en dan duidelijker en krachtiger...
Ik verzoek u, Meester, dit boekje met mildheid en welwillendheid te aanvaarden;
het zou mij verheugen wanneer ooit nog eens een goede vertaling
in het Frans u dichter bij de inhoud zou kunnen brengen...
Momenteel denk ik aan mijn werkzaamheden en ik dwing me er toe, zoals
u hebt aangeraden, me te concentreren, om zo te zeggen al mijn krachten
aan te wenden tot datgene wat het belangrijkste verlangen in mijn leven is.
Ik lees niet veel; ik bewonder de zee, de vlakte, de bergen en al de dieren
en de gewone dingen die op mijn weg komen. Maar zo nu en dan neem ik de
aantekeningen van mejuffrouw Judith Cladel ter hand om te luisteren naar
uw stem, te zamen met die van de zee en de wind.
Uw Rainer Maria Rilke
Met dank aan Het Spectrum
Patrick Lateur, Toscane, een literaire ontdekkingsreis
Fragment
43