Download als PDF - Het Depot

Fragment
60
JOHAN gREgOR VAN DER SCHARDT, ZElFPORTRET,
CA. 1573. TERRACOTTA mET POlyCHROmIE IN OlIEVERF,
23 Cm HOOg. RIJkSmuSEum AmSTERDAm.
De Hagenaar Adriaan de Vries – ook al geen bekende naam –
(1556-1626) werd in Florence de opvolger van de hofbeeldhouwer
Giambologna. Hij werkte aan het hof van keizer Rudolph II in
Praag, voor de Deense koning, de graaf van Savoye en voor de
Spaanse vorst. Het is een aantrekkelijke gedachte dat hij een deel
van zijn vorming bij Van Tetrode gehad heeft. Zijn werk bestaat,
zoals in die tijd zo gewaardeerd werd, uit bronzen, mythologische
figuren. Die hebben een ongekende dynamiek over zich, hun huid
vertoont een wonderlijke schittering; niet alleen lijkt het dat er onderhuids
leven is, maar ook dat die huid zelf vibreert en daarmee
het hele lichaam. De Vries signeerde zijn werk met ‘Adrianus Fries
Hagiensis Batavvus Fecit’; hij vond het belangrijk zijn afkomst
kenbaar te maken.
De meest duistere van de drie is Jan Gregor van der Schardt (ca.
1530-na 1581), geboren in Nijmegen. Ook hij zocht zijn heil buiten
de grenzen: beeldhouwkunst, de kunst van de lange adem, kan
niet gedijen in politiek onzekere tijden, en dat was de periode voor
het uitbreken van de 80-jarige oorlog. Hij is in Rome geweest, was
werkzaam in Bologna en later in Wenen, Neurenberg en Helsingör.
ADRIAEN DE VRIES, TRITON, blAZEND OP EEN kINkHOORN,
CA. 1615-17. bRONS, 157 Cm HOOg. RIJkSmuSEum AmSTERDAm.
Er rest weinig van zijn oeuvre. Bewaard bleven enige kleine portretten
en een klein aantal mythologische bronzen. Deze werden
eerst aan Italiaanse kunstenaars toegeschreven maar relatief
recent aan Van der Schardt.
Van die portretten bezit het Rijksmuseum sinds kort een klein,
schitterend zelfportret van de maestro. Een in gebakken klei,
gepolychromeerd naturalistisch schouderstuk, naakt, nuda
veritas: zó staat de mens voor zijn Schepper.
Intussen komen Italiaanse motieven en ontleningen aan de
klassieke oudheid in het Noorden meer en meer voor; te beginnen
met ornamenten die van prenten gecopieerd zijn. In de Zuidelijke
Nederlanden wordt vanaf 1609, het begin van het Twaalfjarig
bestand, de rekatholisatie krachtig ter hand genomen. Daar was
in 1566 de Beeldenstorm begonnen; nu worden de kale kerken
weer gevuld met heiligenbeelden, gebrandschilderde ramen en
altaarstukken.
Hoewel zij nauwelijks in de meerderheid zijn, willen de protestanten
in het Noorden dat niet; de kerken blijven kaal. Er zijn, voor
de beeldhouwkunst, twee vormen van compensatie: het grote
Fragment
61