Het Gallo-Rorneins Museum in Tongeren - Tento.be

Omstreeks 700 voor Christus begon ijzer in
het dagelijks leven een belangrijke rol te spelen.
Hoewel we deze periode "ijzertijd" noemen, bleef
brons evenzeer in gebruik. In Centraal-Europa waren
de machtsverhoudingen grondig gewijzigd, toen lokale
heersers de controle over erts- en zoutmijnen
verworven hadden. De tijd was rijp voor het ontstaan
van de Keltische cultuur.
We kunnen in de toenmalige samenleving hier
te lande een sociale bovenlaag onderscheiden. Rijk
voorziene graven met heel wat importgoederen uit
zuidelijke streken getuigen hiervan.
In een grafVeld te Rekem (Lanaken), aan de oevers van
de Maas, werd de lijkas van drie personen samen in één
kuil begraven. Het graf, dat uit de achtste eeuw voor
Christus dateert, bevatte ook verschillende bronzen
voorwerpen die mee op de brandstapel waren gelegd:
drie zwaarden, drie lanspunten en twee versterkingen
van lederen zwaardscheden. Eén zwaard was blijkbaar
vooraf verbogen en ritueel buiten gebruik gesteld.
Vergelijkbare rijkere graven kennen we onder andere
uit het Nederlandse Maas-Rijngebied en uit de streek
van de Samber. Sommige urnen van het grafveld van
Rekem kwamen uit het Midden-Rijngebied.
De Maasvallei was in die tijd een belangrijke
handelsader, waarlangs vreemde goederen onze
streken bereikten. Het museum bewaart een viertal
bronzen kokerbijlen, afkomstig uit een depot van
28 stuks. Dit depot werd rond 1935 ontdekt te
Ophoven-Geistingen. De bijlen zijn licht en hol,
en gegoten uit zacht brons. Ze werden in de Maasvallei
geproduceerd. Wij veronderstellen dat ze een
cultische betekenis hadden of als betaalmiddel werden
gebruikt. Misschien werden ze wel om rituele of
sociale redenen "geofferd"?
Centraal op het Kempisch Plateau ligt het grafVeld van
Wijshagen-Rieten (Meeuwen-Gruitrode). Er werden
een veertigtal graven ontdekt. De meeste dateren uit
de vierde eeuw voor Christus. In drie graven troffen
archeologen in 1986- 1987 uitzonderlijk rijke vondsten
aan. In één graf waren de crematieresten bijgezet in
een bronzen, geribde emmer, een zogenaamde "cista".
Ernaast lag een ijzeren paardebit, verschillende
bronzen kleinoden, waaronder 6 "phalerae" (ronde
plaatjes) en 4 hulzen die vermoedelijk als sierstukken
van paardengetuig gediend hebben. In een grote
grafheuvel van wel 20 meter doorsnede ontdekten de
archeologen een grote bronzen "situla". In een andere
grafheuvel, iets kleiner van afmetingen, werd een
kleinere situla bijgezet.
Het gaat hier blijkbaar om de graven van een
aristocratische "Keltische" familie. Zowel het gebruik
van geribde emmers als van "situlae" hebben hun
oorsprong in de mediterrane wereld, waar ze een
belangrijke rol vervulden bij drinkgelagen. Bij ons
werden ze blijkbaar als urne gebruikt en moeten ze
veeleer gezien worden als statussymbolen voor de
bezitters. Misschien controleerde deze familie wel een
belangrijke handelsroute.
98
De gewone bevolking (I I 00-57 voor Christus)
cremeerde de overledenen op een brandstapel.
De lijkas werd soms in een urne verzameld en
begraven. Soms werden de crematieresten in een
doek gewikkeld en in een kuiltje gelegd. De collectieve
begraafplaatsen bevatten dikwijls zoveel urnen, dat we
ze "urnenvelden" noemen. De vormen van de urnen
zijn niet zelden geïnspireerd door Centraal-Europese
voorbeelden. Tijdens de vroege ijzertijd, circa 700-450
voor Christus, zijn urnen met schuin uitstaande rand of
emmervormige types erg typisch voor de grafvelden in
de Kempen. Over het graf werd vaak een heuvel
aangelegd. Soms werd deze omringd door een ondiep
greppeltje of door een krans van palen. De inhoud van
de graven was veeleer schamel: ten hoogste een urne
en een eenvoudig bekertje. Heel af en toe werden een
bronzen armband, een lanspunt of enkele kraaltjes
gevonden. De grootste urnenvelden bevatten soms
honderden graven en bleven gedurende verschillende
eeuwen in gebruik; ze liggen bijna alle in de Kempen of
de Maasvallei; Achel, Donk (Herk-de Stad), Eksel.
Engsbergen (Tessenderlo), Grote-Bragel (Peer),
Hamont, Kaulille (Bocholt), Lommel. Neerpelt,
Overpelt, Peer, Rekem (Lanaken), Wijshagen-Rieten
(Meeuwen-Gruitrode) ...
De boeren leefden in middelgrote lemen
huizen. Ze bewerkten kleine, vierkante akkertjes,
afgebakend door heggen of walletjes. De percelen,
waarop vooral gerst en tarwe werd verbouwd, bleven
soms tijdelijk braak liggen. Deze zogenaamde "Celtic
Fields" vormden een rasterpatroon, dat we hier en
daar nog (Bocholt-Kaulille, Meeuwen-Gruitrode,
Peer ... ) door middel van luchtfoto's kunnen herkennen
in het Kempische landschap.
Tijdens opgravingen te Donk (Herk-de-Stad), Rekem
(Lanaken), Rosmeer (Bilzen) ... , vonden archeologen
sporen van boerderijen en graanspijkertjes terug.
In het begin van de Gallische oorlogen bestond
bij ons een bevolkingslaag die beïnvloed was door de
Kelten. Gouden munten, siervoorwerpen en typisch
Keltische wapens, zoals het zwaard van het
Schulensbroek (Herk-de-Stad), venraden die invloed.
De begrafenisgewoonten uit de voorgaande periode
bleven bestaan. Van een grafveld te Wijshagen­
Plokrooi (Meeuwen-Gruitrode) kennen we een
komvormige urne en een ijzeren mantelspeld die
oorspronkelijk samen met de crematieresten in een
doekje werden gewikkeld. Het graf werd omheind
door een ondiepe gracht van wel 34 bij 20 meter.
Misschien fungeerde deze plaats oorspronkelijk als
heiligdom. Een hele reeks kleine, vierkante grafmonumentjes
lag eromheen geschaard.
De geribde "cista" met daarbij
de bronzen en ijzeren bijgaven,
en de twee situlae uit het
grafveld van Wijshagen-Rieten
(Meeuwen-Gruitrode). Deze
uitzonderlijke vondsten dateren
uit het begin van de La-T ène
periode (circa vijfde eeuw voor
Christus).