Overnamefinancieringen in het mkb: een inleiding - Rembrandt Groep

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
2. Fiscale gevolgen voor de
inkomstenbelasting
2.1 De aanmerkelijkbelangregeling
Een erflater heeft een aanmerkelijk belang in de zin van de
Wet IB 2001 als hij al dan niet samen met zijn fiscale
partner:
●● ten minste 5% van het geplaatste kapitaal van de
aandelen bezit van een vennootschap waarvan het
kapitaal in aandelen is verdeeld;
●● opties op ten minste 5% van het geplaatste kapitaal
bezit;
●● of winstbewijzen bezit die recht geven op ten minste 5%
van de jaarwinst.
Hiernaast kan sprake zijn van een aanmerkelijk belang door
toepassing van de meetrekregel, of bij een fictief aanmerkelijk
belang. In het eerste geval voldoet de erflater
zelfstandig niet aan de kwantitatieve vereisten voor een
aanmerkelijk belang, maar iemand uit de in de wet
genoemde familiegroep wel. Diens vermogensrechten worden
meegetrokken, zodat deze onder het aanmerkelijkbelangregime
vallen. In het tweede geval was ooit sprake van een
aanmerkelijk belang, maar voldoet de erflater zelfstandig
niet meer aan de kwantitatieve vereisten. Een fictief
aanmerkelijk belang kan bijvoorbeeld ontstaan als twee
erfgenamen een aandelenpakket van 5% in een kapitaalvennootschap
verkrijgen. Als het aanmerkelijk belang
behoort tot de huwelijksgemeenschap wordt het aan de
echtelieden ieder voor de helft toegerekend. Hierbij is niet
relevant wie van de echtelieden de bestuursbevoegdheid over
de aandelen heeft. Dit is ook het geval als de in algehele
gemeenschap van goederen gehuwde echtelieden al jaren
duurzaam gescheiden van elkaar leven, aangezien beide
echtelieden gerechtigd zijn tot de helft van de verkoopopbrengst
van de aandelen. Ten slotte is sprake van een
aanmerkelijk belang bij een vruchtgebruik op ten minste
5% van het geplaatste kapitaal (art. 4.3 Wet IB 2001).
Onder het nieuwe erfrecht is een legaat direct opeisbaar
door de legataris (art. 4:124 BW), behalve als het een
geldsom betreft of als de erflater anders heeft beschikt. De
legataris heeft ook vanaf dat moment recht op de vruchten
uit het legaat. De legataris verkrijgt zonder dat aanvaarding
nodig is (art. 4:201 BW). Hierdoor wordt de legataris direct
aanmerkelijkbelanghouder en kunnen voor de inkomstenbelasting
de inkomsten uit aanmerkelijk belang vanaf het
moment van overlijden van de erflater worden belast bij de
legataris, zelfs als het legaat niet is afgegeven. Dit geldt dus
ook bij een legaat van het recht van vruchtgebruik op
aandelen. Wanneer de legataris het legaat verwerpt, komen
de aandelen en de inkomsten daaruit toe aan de erfgenamen
vanaf het moment van overlijden.
2.2 Afrekenen aanmerkelijkbelangclaim
Voor de aanmerkelijkbelangregeling wordt de overgang
onder algemene titel en de overgang krachtens erfrecht
onder bijzondere titel als vervreemding aangemerkt.
10 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
De erfgenamen verkrijgen onder algemene titel, terwijl
een legataris verkrijgt op grond van het erfrecht onder
bijzondere titel. Volgens het erfrecht verkrijgt de legataris
zonder dat aanvaarding nodig is. Hierdoor wordt de legataris
direct aanmerkelijkbelanghouder, ook als het legaat nog
niet is afgegeven. Bij de erflater wordt afgerekend over het
verschil tussen de waarde in het economische verkeer van
het aanmerkelijk belang op het overlijdensmoment en zijn
verkrijgingsprijs. Hierbij is het irrelevant of sprake is van
een legaat om niet of tegen inbreng van de waarde en tegen
welke waarde deze inbreng eventueel moet plaatsvinden,
aangezien de overdrachtsprijs wordt gesteld op de waarde in
het economische verkeer van het aanmerkelijk belang. De
legatarissen willen natuurlijk graag dat wordt afgerekend,
zodat zij een hogere verkrijgingsprijs krijgen. Daarentegen
willen de erfgenamen, indien mogelijk, gebruikmaken van
de geruisloze doorschuiffaciliteit, zodat de aanmerkelijkbelangheffing
niet ten laste komt van de nalatenschap.
VOORBEELD 1
Victoria bezit alle aandelen in V-bv, met een waarde in het
economische verkeer van € 1 miljoen. Haar verkrijgingsprijs
bedraagt € 20.000. V-bv verhuurt een bedrijfspand en drijft
dus geen materiële onderneming. Victoria overlijdt en haar
zoon Wim is enig erfgenaam.
Het overlijden van Victoria is een fictieve vervreemding van
de aandelen voor de waarde van € 1 miljoen. Aangezien
V-bv geen materiële onderneming drijft, kan geen gebruik
worden gemaakt van de doorschuifregeling. Aan de erflater
wordt een aanslag inkomstenbelasting opgelegd van
€ 245.000 (€ 1.000.000 – 20.000) x 25%).
De verkrijgingsprijs van Wim bedraagt € 1 miljoen.
De nalatenschap bedraagt € 755.000 (€ 1.000.000 –
245.000).