. PEEK & CLOPPENBÜRG -AMSTERDAM I - Koninklijke Bibliotheek

More documents

Recommendations

Info

142 Herodes Agrippas I in 42 n. d. g. j. gebouwd, en ligt ongeveer een halve Kilometer meer noordelijk, dan men tot dusverre meende. Verschillende Bijbelplaatsen, vooral welke topographische bijzonderheden mededeelen, zijn in het licht der jongste opgravingen veel beter te verstaan. oMm. RECTIFICATIE In ons vorig nummer schreven wij in onze rubriek „Uit de Joodsche wereld" op pag. 128c, dat het J. N. F. en het Keren Hajesod 25% hunner inkomsten besteeden voor de instandhouding van nietreligieuse scholen in Palestina. Wij troffen deze mededeeling aan in een verslag van de rede, door Dr. S. Ebrmann in Zürich gehouden. Van bevoegde zijde maakt men ons er op opmerkzaam, dat het J. N. F. zich u i tsluitend bezig houdt met landaankoop. Gaarne geven wij hiervan acte. BOEKBESPREKING door Michel Danvers. SIEGFRIED VAN PRAAG: de Weegschaal. Uitgevers-Maatschappij ,,E 1 s e v i e r". Amsterdam. SlEGFRIED VAN PRAAG. SIEGFRIED VAN PRAAG werd 8 Augustus 1899 te Amsterdam geboren. Nadat hij de Openbare Handelsschool alhier, doorloopen had, was hij eenigen tijd op een Bank werkzaam. Hij voelde zich echter meer tot de studie aangetrokken, gaf zijn betrekking op, en ging Fransche letteren aan de Amsterdamsche universiteit studeeren. Na voleindiging van zijn studie, wijdde hij zich, naast de Fransche literatuur, voor DE VRIJDAG AVOND namelijk aan de Joodsche letterkunde. Hij tracht in zijn werk Joodsche kunst te geven op algemeen menschelijke basis. Zijn Joodsche boekbesprekingen geeft hij reëds vele jaren in het „Centraalblad voor Israëlieten in Nederland"; daarnaast verschenen van zijn hand artikelen over Joodsche literatuur in ,,De Vrijdagavond", „Het Algemeen Handelsblad", „De Nieuwe Rotterdamsche Crt.", „De Gulden Winckel" e. a. Van zijn groolere studies noemen wij „Der Jude im Roman" (1922), en die over Alexander Weil (1923) in ,,Der Jude", over „Max Brod" in „De Gids" (1923), over „Ghettoliteratuur" in het gedenkboek ter eere van Rector Wagenaar (1925). Naast kleinere schetsen in Nederlandsche tijdschriften verschenen, publiceerde hij in „De Vrijdagavond" de vertelling ,,De Krekel en de Mier" en in „Leven en Werken" „De Leerares" (een Joodsch verhaal uit de 17de eeuw). Ter perse is een werkje, getiteld : „De West- Joden en hun letterkunde sinds 1860", dat verschijnen zal in Elseviers algemeene <strong>Bibliotheek</strong>. Siegfried van Praag is voor onze lezers geen onbekende. Zij kennen hem als criticus en als novellist. In dit blad schreef hij beschouwingen en besprekingen van binnen- en buitenlandsche auteurs en bracht uit hun arbeid vooral de Joodsche tendenz naar voren. Hij zocht daarin, zoowel naar den invloed die het Jood-zijn van den schrijver op zijn werk uitoefende als naar de wijze waarop de schrijver op het Joodsche element in zijn werken reageerde. Zijn critieken munten uit door een scherpe en klare analyse en weinig woorden. Hij pluist niet uit, hij ontleedt niet, maar geeft — en steeds in beeldenrijke, beschaafde taal — de algemeene impressie weer, die het werk van een schrijver op hem maakt en knoopt daaraan vast een beschouwing van de personen en toestanden door den auteur geschetst. Hij geeft zijn persoonlijke visie, die meestal zeer interessant is en voor velen kan dienen als toetssteen voor eigen meening en opvatting. Siegfried van Praag schreef voor ons blad ook een novelle, met als hoofdpersonen: Oost Joden, overgeplaatst is het moderne West-Europeesche milieu. In hoeverre hij met dit verhaal er in geslaagd is de Oost- Joodsche ziel te teekenen, willen wij hier in het midden laten. Wij, die dit van ons zóó verschillende deel van ons ras slechts kennen uit de literatuur zijn van meening dat wel een zeer diepgaande studie van hun karaktereigenschappen noodig is, voor men hen mag kiezen als onderwerp van dramatische conflicten. Het is begrijpelijk dat het bericht der verschijning van den eersten roman van Siegfried van Praag ons bizonder interesseerde. Dadelijk na de ontvangst van het boek hebben wij het vluchtig doorgebladerd en het deed ons aangenaam aan te bemerken dat de schrijver thans het Amsterdamsche Ghetto als onderwerp voor zijn verhaal had gekozen. Van het Joodsche volk zijn er slechts twee specimen, die aanspraak kunnen maken op een eigen persoonlijke karakteristiek. Dat zijn de Oost-Joden en de bevolking van het Amsterdamsche Ghetto. Er zijn velen geweest die vóór van Praag getracht hebben deze aparte maatschappij te schilderen, waarvan de cyclus van Joost Mendes wel het breedst was opgezet. Een epos van het Ghetto, waartoe het zich zoo bizonder leent, was tot heden nog niet geschreven. Zou „de Weegschaal" ons dat brengen? Toen zetten wij ons tot aandachtige lectuur. En het was ons alsof wij liepen op een langen weg, tusschen hooge rechte boomen, in een aangename koele schaduw. Bezijden den weg, hier en daar groeiden bloemen in verschillende kleuren. Wij bukten ons om te plukken, bukten ons vaak en genoten van hun geur en kleur. En langzaam liepen wij steeds verder. De weg leek eindeloos. Hij was recht, de boomen waren hoog; de bloemen groeiden aan den kant in grooten getale. Siegfried van Praag wilde een familieroman schrijven en koos tot de plaats der handeling: het Amsterdamsche Ghetto. Hij heeft gegeven het verhaal van een gezin, wonende op het Waterlooplein en levende in een kippenkelder in de Joden Breestraat. Elk lid van dit gezin heeft hij er uitgelicht en hjet voor ons uitgebeeld. Den vader, de moeder, de drie zoons en de twee dochters en Raffie, den oudoom uit de Swammerdamstraat. Hij heeft ze voor ons beschreven, ontleed en van alle zijden belicht, elk apart, en in hun onderlinge verhouding en omgeving. En dit gezin heeft hij gesteld tegenover Julius Levi, het type van den Jood, die uit het Ghetto was „voortgekomen, met z'n macht tot geldvorming ; als een larve had hij zich uit dien bodem losgewerkt, en eenmaal op aarde, boven den grond, had hij als een vlinder 't mooiste aandeel weten te kiezen van de aardsche goederen' '. Dit is het materiaal waaruit de schrijver zijn roman heeft samengesteld. Hij heeft daaromheen gedrapeerd de Jodenbreestraat en „de Steeg", het socialisme en de liefde. Eén zaak is zeker: Een epos van het Ghetto is „de Weegschaal" niet geworden. Het is een verhaal, dat geschreven is met een volkomen beheerschen van de taal als beschrijvingsmiddel. Van Praag is geen taalwellusteling noch woordkunstenaar, elke zin is eenvoudig, niet gewrongen, ongekunsteld, en toch zijn op bijna elke bladzijde passages aan te
wijzen van bizondere schoonheid. Wij kunnen de lust niet weerstaan er hier enkele te laten volgen : „Heerlijk was hun wandeling, 't Was herfst. De wind kraakt, de droge bladeren van hun stengel en als radjes van den uit elkaar geslagen wagen van den zomer-karros, tolden en wentelden ze over den weg. In de verte leek 't een muizendans. De boomen waren uiterst teer nu, in hun lichte herfstgewaad, het overgebleven kleedje van hun zwaren zomerdos, terwijl rond hun voet hun weggeloopen kinderen van overmoed, dat zij nu vrij en aardsch geworden waren, zich overgaven aan hun dolle stoeipartij." (blz. 70) ,,De Amstel lag in avondschoonheid ontloken, als wachtte hij een gast. Tallooze sterren schitterden aan den hemel en groepeerden zich om den sikkel der maan; een hof van edelsteenen met een gulden koning. Alle grootvorsten des hemels, die den dag te kleurig en te schel vinden, doch steeds te wachten staan achter het blauwe gordijn om onmiddellijk te verschijnen als dit hemelfloers door den avond wordt weggeschoven. Aan den eenen kant — die van den Binnen-Amstel lag het hart van de stad en aan den anderen kant lag haar grens. En de Amstel strekte zich uit van het kokende binnenste naar de plaats, waar het stadslichaam de voeten laat rusten op het mollige gras der eerste landerijen. In de verte lag de Amstelbrug, met haar sierlijke kromming, als de sprong van een gespannen kattenlijf, met de voorste ledematen reeds postvattend, met het achterste nog afduwend, breed in afstoot, breed in aankomst, tusschen Weesperzijde en Ceintuurbaan, waar de groote St. Willebrorduskerk uit haar breeden schoot — de flanken gestut door steendammen — haar toren liet opgroeien. De blik verloor zich in de donkere avondweelde. En aan den anderen kant tintelden, als blinkende tandenrijtjes, die in den avond beten, telkens de drie lichtjes der Blauwbrug. Daar versnelde zich het leven van de stad Nu en dan schoof een sombere platte, zwaar beladen schuitentrein door het water. Hoog opgericht stond een schipper vlak bij den voorsteven. Hij hield een licht in de hand en het was of hij kwam uit een land, dat wij niet kennen en ging naar een onbekend doel. Langzaam verdwijnend in den verte... alweer voorbij." Dit is beschrijvingskunst van de beste soort, zuiver van visie en van wedergave. En het boek is er vol van. Ook veel >>gij n " staat er in dezen roman. Geen oudbakken witzen, doch echte gijn, als kleine clowntjes uitspringend uit de korte gesprekjes uit geestige beschrijvinkjes DE VRIJ DAGAVOND 143 en malle situaties. Het is opvallend, dat van Praag, blijkbaaropzettelijk, elke schildering van het Joodschereligieuse leven, van ceremoniën of ritueelehandelingen heeft ontweken. Er was natuurlijk in dit werk daartoe gelegenheid te over geweest en dergelijkegenrebeelden liggen ook geheel in de, lijn van dezen schrijver. De mogelijkheid is niet uitgesloten dat hij zich op dit terrein niet sterk genoeg voelde, wat betreft bizonderheden en nuances. Wij komen tot die veronderstelling te eerder bij het lezen van de wijze waarop hij de Sabbathindeeling van het gezin Jacobs weergeeft: ,,Na elven kwamen de mannen dan weer thuis; werd koffie gedronken en koek gegeten ; de politiek werd behandeld... Tegen éénen werd er gegeten en Sarah en Rozet dekten de tafel... 's Middags gingen Izaak en Rozetje uit, en Bram en Vader naar de chewre..." Ieder die slechts eenigszins met de Sjabbos-indeeling bekend is, zullen de fouten in deze beschrijving treffen, die te meer opvallen waar wij van dezen schrijver zulke preciese détailleeringen op elk ander gebied ontvangen. gg; The NEW WILLYS-KNIGHT is met bovenstaande wereldberoemde KNICHT SCHUIVEKMOTOR uitgerust, de motor die door het gebtuik beter wordt. 4 Cylinders vanaf... fl.4500.— 6 Cylinders vanaf... f1.7000. IMPORTEUR: ANDRÉ J. H. CEURVORST Alb. Cuypstraat 272 - <strong>AMSTERDAM</strong> - Telefoon 28300. Al deze indrukken kregen wij tijdens het lezen van dit boek en betreffen eigenlijk slechts bijzaken. Het voornaamste is welke impressie gaf ons het werk als geheel. En daarop willen wij ons zelf het volgende antwoorden: Siegfried van Praag wilde een Joodsche Roman schrijven, met het Amsterdamsche Ghetto als plaats der handeling. Hij koos daartoe een door hem zelf gecreëerde familie, waarvan hij elk lid maakte tot een type van het een of ander idéé en liet die menschen voor zijn diep-in schouwende oogen leven, het leventje van eiken dag, zooals dat bij millioenen rustig en zonder groote emoties voorbij glijdt. Toen de schrijver nu op zeker punt was aangekomen waarop hij zijn sujetten van alle zijden had belicht, verzon hij een verhaal om te komen tot een ontknooping, die in dit geval tot een groot aantal ontknoopingen moest voeren, bij gebrek aan één intrigue, aan één dramatisch gebeuren, waardoor het geheele verhaal beheerscht werd. Met zijn verhalen nu, en in het bizonder met de romantiek die zij behoorden te bevatten is van Praag niet gelukkig geweest. De liefde van Izaak, van Bram en van Sarah geven geen spanning, geen romantiek, geen ontroering. Het scharrelpartijtje en het huwelijk van Rozetje zijn schitterend geobserveerd en smakelijk, vol gijn naverteld, doch een roman is ook deze episode allerminst. Het beste m dit opzicht is nog de geschiedenis van Michel, met uitzondering dan van het groteske avontuur op het schip, dat in alle opzichten uit den toon van het boek valt. Te betreuren is het daarom dat de auteur geen gegevens had voor een werkelijken roman, voor een dramatische handeling en niet heeft afgewacht het moment, waarop een dergelijk gegeven, hetzij reëel, hetzij bij inspiratie tot hem is gekomen. Want schrijven kan van Praag zeer zeker en wij weten dat ook bij hem het moment zal komen, dat het levenzelf hem de bouwstoffen zal verschaffen, die hij, versierd en verwerkt door zijn meer dan gewone dichterziel, zal aanwenden voor het optrekken van een tempel van schoonheid, waarin het goed zal zijn te toeven. Ondanks zijn gebreken is ,,de Weegschaal" een goed boek, vol geest en humor dat den lezer een aangename en vooral beschaafde lectuur verschaft, een boek, waarvan het bezit veel genot schenkt. Met belangstelling blijven wij Siegfried van Praag's schrijversloopbaan volgen.
Page 1 and 2: STOKHUYZEN'S JAMS zijn uitsluitend
Page 3 and 4: JRG.2-N°.35 (DEEL IV) HOOFDREDACTE
Page 5 and 6: tot zijn nadere geloofsgenoten, de
Page 7 and 8: L. WARMOLTS DE LI CATESSENHANDEL He
Page 9 and 10: een dusdanig vermoeden ook door de
Page 11 and 12: en vrouwen zijn badkamers beschikba
Page 13 and 14: schapen, knechten en dienstmaagden
Page 15: eetje teveel van goeden ijver: imme
Page 19 and 20: ft 'en Vorstel fitte sféadr Ned Ne

. PEEK & CLOPPENBÜRG -AMSTERDAM I - Koninklijke Bibliotheek

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?