144 'N SJABBOS IN EEN POOLSCH STADJE tiaar het Joodsch van Scholem Asch door Kalonymus. I. De Sabbath nadert. De zon baadde zich reeds in den kleinen stroom, die langs het stadje vloeit. En keek. al vol verlangen op het stadje neer — de Sjabbos nadert; zij verwijdert zich... daalt dieper m 't westen... jongens en voerlieden komen haastig uit het water aan wal, en loopen vlug naar huis. De winkeltjes aan de markt zijn reeds allen gesloten, vermoeide Jodenmannen in Sjabbes-,,dikke" jassen loopen over den markt, gaan het smalle Sjoel-straatje m. Voor het winkeltje van Rebbe Ngouzer Weinschenk staat 'n Jodenman met 'n blonde baard, houdt iets onder den arm, en hij klopt aan de deur: — „Maak open Reb' Ngouzer!" Van binnen antwoordt 'n stem ,,'t Is al laat"... de Joden, die voorbijgaan schudden afkeurend het hoofd om den blonden kleermaker, enkelen brommen: „Niet eerder kunnen komen?" en de kleermaker schaamt zich, klopt harder: „Toe, maak nou open!" Tusschen de gesloten winkeltjes op de markt, is er aan de eene zijde de geopende apotheek, en aan den anderen kant de geopende kroeg, van waar uit je de klank van een harmonica tegemoet komt; en de winkeltjes, die open zijn gebleven staan er, alsof ze zich 'n beetje schamen voor de gesloten Joodsche winkeltjes en kraampjes, 't is of deze iedere week daarmee een heldendaad verrichten na de zes harde werkdagen, 'n Licht, zacht windje waait dartel over de markt, en jaagt het stof omhoog, 'n Groen, platgetrapt blad dat bij de een of andere krop salade behoorde, speelt krijgertje met een dun stuk vloeipapier, dat ergens om een flesch wijn gewikkeld was ; enkele geiten, hier en daar verspreid eten smakelijk de restantjes groente, die op den grond, waar de verkoopsters stonden, zijn blijven liggen. Bij de pomp, midden op de markt staan een paar Christenen en halen water. En in hun dagelijksche werk-kleeren maken zij, nebbiesj ; den indruk van .„knechten". ! t Is alsof men- hun plotseling de maskers van het aangezicht heeft gerukt: „Gojiem, die niet om. den. berg Sinaï hebben gestaan !"... Van uit de donkere, houten huisjes, die nederig en bijna half knielend rondom staan, schijnen reeds de ontstoken lichten ; met iets als een blijde vroolijke heiligheid stralen zij hun glans op de markt; de havelooze, zwarte huisjes met hunne lichte Sjabbes-vensters gelijken wel heel arme ouders van een bruidspaar, die in gescheurde, versleten kleeren op een Gassëne komen... DE VRIJDAGAVOND In de Sjoel-straat. Aan den eene kant staat de hooge „aristocratische" Sjoel, door de breede vensters fonkelen de brandende hanglampen naar buiten,, het „Legoo-doudie" van den Gazzen, die door zes zangers begeleid wordt, weerklinkt forsch in de smalle straat. Tegenover de Sjoel staat het Beis- Hamidrasj van de Baal-Baltiem ; door de stoffige, beslagen vensters komt ook een licht-glans naar buiten dringen; en het „Legoo-doudie" van den Sjoel in het Beis-Hamidrasj schijnt zich te schamen voor de stem van den Gazzen. In de deur en bij den ingang van 't Beis-Hamidrasj stoeien de Joodsche kwajongens ; enkele „Ourgiem" staan dicht-bijeen tegen de deur, opdat men hen uitnoodigen zal, den Sabbath mee te komen vieren... In de eene helft van het Beis-Hamidrasj woont de Raaw. De vrome Rebbetsèente steekt haar vriendelijk gelaat, waarop reeds de wijding der Sabbath ligt even naar buiten, in het witte hoofd-doekje — en zegt luid in de straat: „Goet Sjabbes!". In de vertrekken, waar de Gassiediem samenkomen heeft men den Sabbath reeds welkom geheeten, maar men wacht met „Mangarief" tot het goed laat wordt, onderwijl promeneeren de jongelui in de jassen van atlas en met de zijden gordels de straat op en neer; de dunne „Peies" trillen langs de wangen. Ze komen steeds nader, en stuiten dan op een ander groepje, de „Goson-bagoeriem", die langzamer heen en weer wandelen, rustig, kalm en niet zonder 'n zeker gevoel van eigenwaarde zien zij op de anderen, die jonger zijn, en de „Goson-bagoeriem" komen steeds nader en vermengen zich met de jongere groep, die nu ook langzamer en rustiger rondgaan ; velen dezer jongeren dragen reeds kleine „streimels" houden zich op een afstand van de „Goson-bagoeriem", en kijken eenigszins van uit de hoogte op hen neer: 't zijn nog geen echte, volmaakte Joden. Langs den anderen kant der straat komen nu eerst enkele jonge meisjes met frissche, rood-gewasschen gezichten, donkere Sjabbes-,, dikke" vlechten, en witte boezelaars, zij wandelen bedaard, en kijken steeds om, naar het groepje „Kallemeisjes", die zich telkens willen aansluiten bij het troepje vrouwen, die nog langzamer en rustiger achter hen aankomen ; deze laatsten dragen dikke haarbanden met nieuwe japonnen ; ze houden het hoofd trotsch opgericht en zien van uit de hoogte neer op de „Kalle-meisjes" die voor haar uit gaan. en blijven telkens staan, alsof ze ergens op wachten... En een donkere schaduw omhult reeds gansch het stadje, en trekt verder, en troepjes Joden komen uit de Sjoel en het Beis-Hamidrasj. enkelen van hen nemen een „Oureg" mede, en waardig, vol stille Sabbath-wijding gaan ze naar huis. II. Vr ij dagavond. De avond zweeft al licht over het stadje ; den winkeltjes, de kramen en kelders zijn gesloten, en van uit de geopende vensters stroomt overal de glans der Sjabbos-lichten naar buiten, de straat in. Van den hoogen hemel fonkelen de goedhartige sterretjes omlaag, en zij gelijken wel lichtjes, die lekowoud Sjabbos daarboven ontstoken zijn geworden, 'n Licht, zoel windje wuift nader, even wordt het sterker, en een uithangbordje klopt ergens tegen een wand. Soms, heel even, doolt er de stille niggoen van de Zemirous door den een of anderen Baal-Bajes gezongen. En door de vier open vensters, daar midden op de markt, van waaruit het helle licht straalt, dreunt er 'n sterk „Menoegoo-wesimgoo", en weergalmt luide door de straat, en aan de uitbundig-luide manier van zingen bemerk je dadelijk, dat die niggoen aangeheven wordt aan den disch van een der rijksten in 't stadje. En nog stiller wordt het in 't straatje, langzaam gaan de aangestoken lichtjes, die door de vensters straalden, de een na den ander uit, soms ook zie je ergens 'n Jodenman, die 'n luchtje schept, en in een witte slaapjas met rustige, kalme gang door-wandelt, terwijl hij stil en vergenoegd, zoo maar voor eigen plezier 'n treurig-zachte niggoen neuriet... In 't straatje, waar de slagers wonen zitten Jodenmannen, half naakt, voor de deur en voeren onderling een gesprek; voor enkele huizen zie je voor de deur zelfs beddegoed uitgespreid en gereed liggen; de een of ander Baal-bajes wil hier beneden reeds van al het goede genieten, ondanks het Goloes, en slaapt er voor zijn huis... ergens bij een winkel ontdek je een in 't donker gekleede gestalte, en iederen keer als er voetstappen naderen, vlucht hij, snel als 'n schaduw, naar binnen, en in de donkere avond zie je alleen maar 'n wit schortje... en naakte handen tasten er langs het winkelraam, als wilden ze alleen nog even nagaan, of alles wel goed gesloten is... In een zij-straatje wandelen vijf Jodenmannen gedurig heen en weer, loopen de straat af, en hunne voetstappen weerklinken in de diepe avond-stilte, dat zijn de sjoumriem, die er voor waken, dat men, Goolieloo het stadje niet in brand steekt — want er liep een gerucht, dat de arme boeren het stadje in brand willen steken, om maar werk te krijgen. Soms hoort men even 'n deur opendraaien ; er blaft een hond, er wordt even gefloten, dan staakt de hond het blaffen, en ales wordt weer stil. Plotseling weerklinkt er rumoer en geschreeuw, een troep menschen komt aanloopen. De Joden zijn verschrikt, men komt snel uit de huisjes te voorschijn, half-naakte vrouwen met half-naakte kinderen, en dadelijk kijken allen naar omhoog, om te zien, waar de hemel rood is. (Wordt vervolgd.) " VEREENIGDE DRUKKERIIEN Roeloffzen-Hiibner 5- Van Santen en Gebrs. Binger <strong>AMSTERDAM</strong>
ft 'en Vorstel fitte sféadr Ned Nederlandsche munt Onze Decembernummers zullen buitengewoon interessant zijn. Geef U nog heden op als abonné, bij de Administratie VAN EEGHENSTRAAT 189 <strong>AMSTERDAM</strong> TELEFOON 25243 is het familieblad -voor de Intellectueele Joodsche Gezinnen f3.- per halfjaar Maar ideaal! J UBILEUMCASSETTE N. V. Steenkolenhandel „ORANJE NASSAU" Station Willemspark HET IS BEWEZEN dat een advertentie in „De Vrijdagavond" Uw Firma bekend maakt bij de KOOPKRACHTIGE JOODSCHE FAMILIES VRAAGT ONZE TARIEVEN Bovenaan menige verlanglijst prijkt 't ,,'n Jubileum Cassette Gero-Zilver." Helpt dat ideaal verwezenlijken! Zorgt U voor aanschaffing van den inhoud, de waarde' volle cassette bieden WIJ ten geschenke aan. Vraagt inlichtingen bij Uwen leverancier. GEROFABRIBK • ZEIST Oranje Nassau Anthraciet DE BESTE! Bestelkantoor-Monsterkamer: Leidschestraat 40, Tel. 35940, Amsterdam N.V. VEREENIGDE DRUKKERIJEN ROELOFFZEK-HOBKER 4 VAN SANTEN EN 8EBR. BIIGER <strong>AMSTERDAM</strong> BOEK-, S T E E N - EN D I E P D R U K W E R K E N CLICHÉFABRIEK °/D NAAM CLICHÉ-INDUSTRIE „PAX" PLAAT- EN ETSEHWKKERIJ „PARAGON" ADMINISTR.-SYSTEEM ONTBIEDT ONZEN VERTEGENWOORDIGER TELEFOON) No. 40181-40308-40483 - TEI—ADR.i „VEEDEE"
Change language