75 jaar - InternetBladeren.nl

75 jaar
Sint Maartenskliniek
Over heden en verleden
maartensmagazine | zomer 2011

In beeld Op de fiets
MM | zomer 2011 3
[van de cover]
Jubileum
In 1936 stichtten de roomskatholieke
zusters van de
Choorstraat in Den Bosch
op de heuvel bij Nijmegen
een orthopedische kliniek
en pedologisch instituut.
Het begin van de Sint
Maartenskliniek. Deze
jubileumuitgave geeft een
inkijkje in hoe de kliniek
zich de afgelopen 75 jaar
ontwikkelde.
Naar de kapper
geweest?
Ze zijn er bijna, boven aan de Berg en
Dalseweg. Straks linksaf en dan de steile
berg op, naar de Sint Maartenskliniek.
Dat wordt flink aan de pedalen draaien!
Het voorste meisje ziet er tegenop; het is
warm en ze is al moe. Haar platte band
maakt het er niet makkelijker op. Het
meisje achter haar heeft er meer plezier
in. Misschien is ze vergeten hoe steil de
berg is. Bovendien fietst ze lekker in de
slipstream van het meisje voor haar. Of
geniet ze nog na van het uitstapje met
haar vriendinnen? Hun haren zitten goed
in (hetzelfde) model. Misschien komen ze
wel terug van de kapper.
De schaduwen op de weg en de luifel aan
het huis verraden een brandende zon.
De korte mouwen doen een hoge temperatuur
vermoeden. Zou de zuster daar
geen last van hebben? Zwart is niet de
beste kledingkleur in de volle zon. Zeker
niet als die kleding je hele lichaam bedekt.
(Ze moet trouwens oppassen dat haar
habijt niet tussen de spaken komt!) Toch
kijkt ze zeer tevreden. Dat de meiden er
even uit kunnen, vindt ze waarschijnlijk
veel belangrijker dan haar eigen ongemak.
Zichzelf weg cijferen, alles voor een ander
over hebben: daar waren veel zusters van
de Sint Maartenskliniek erg goed in.

4 MM | zomer 2011
08 Hard werken zonder morren
Haar leven stond in het teken van het verzorgen van gehan­
dicapte kinderen. Zr. Edwarda kende geen vrije dagen, ze
stond 24 uur per dag klaar. En ze vond het prachtig.
12 Ziekenhuis in brand
Op een warme augustusdag in 1990 sloegen plotseling de
vlammen uit de ramen. Een terugblik op dit keerpunt in
de geschiedenis van de Sint Maartenskliniek.
20 Rust is niet meer het recept
Reumabehandeling is sinds 1945 enorm veranderd.
Vroeger draaide alles om rust, met tractiestellages en
zandzakken als hulpmiddelen. Tegenwoordig blijken
beweging en medicijnen veel beter te werken.
28 Weggestopt op ‘de berg’
In de jaren ’60 en ’70 ging de maatschappij heel anders
om met beperkingen dan nu. Gehandicapte jongeren zaten
achter een hek in een flat. Toen kwamen ze in actie tegen
‘het systeem’.
20
Colofon
16
31
12 38
Maartensmagazine verschijnt vier keer per jaar en wordt verspreid onder patiënten, medewerkers, oudmedewerkers
en externe relaties van de Sint Maartenskliniek. In het Maartensmagazine vindt u nieuws en
actuele ontwikkelingen binnen de Sint Maartenskliniek. De Sint Maartenskliniek is een gespecialiseerd
ziekenhuis voor orthopedie, reumatologie en revalidatiegeneeskunde.
Voor reacties, suggesties of het doorgeven van adreswijzigingen kunt u contact opnemen met de afdeling
Communicatie, Postbus 9011, 6500 GM Nijmegen, telefoon: (024) 365 91 16, of mail: redactie@maartenskliniek.nl.
Voor het aanvragen van een gratis abonnement op het Maartensmagazine bezoekt u www.maartenskliniek.nl/mm.
8

Inhoud
28
22
Verder in dit MM
7 Behandeling toen
11 Documentaire
14 Zoek de verschillen
15 Dokter! Dokter!
16 Ervaring: het internaat
18 Goed doel
22 In beeld: de lighallen
24 Jubileum Woerden
26 Herinneringen van patiënten
30 Het apparaat
31 Achtergrond: klassenverpleging
34 Dagboek
36 Herinneringen van medewerkers
38 Patiëntervaring
40 Uit de oude doos
42 Behandeling nu
Redactie Astrid van de Laar, Aart­Jan de Looff, Jesse Boon, Tjerk Romkema,
Evelyn Fransen Fotografie Dennis Vloedmans (cover, p.3, 6, 7, 17, 28, 30, 39,
42), Huis van de Nijmeegse Geschiedenis (p.25) en de afdeling communicatie
Illustraties iStockphoto (p.27) Vormgeving Wunderbar Visuele Communicatie,
Nijmegen Druk van Eck & Oosterink, Dodewaard
Bezoek onze website: www.maartenskliniek.nl
Column Raad van Bestuur
column
Betrokkenheid
als rode draad
MM | zomer 2011 5
Op een mooie dag in het voorjaar van 1936 stonden
zuster Emilie en dr. Bär, de eerste geneesheer­directeur,
bij de ingang van de Sint Maartenskliniek. De bossen rond
het prachtige nieuwe ziekenhuis tooiden zich in frisgroen
blad. Het wachten was op de eerste patiënt. Nu zijn we
precies 75 jaar verder. Die eerste patiënt heeft navolging
gekregen van vele anderen.
Ter gelegenheid van het jubileum zijn we op zoek gegaan
naar onze ‘roots’. We hebben een documentaire laten
maken van het prachtige oude foto­ en filmmateriaal dat
er nog is. Daarin zie je mensen aan het werk met patiënten,
vroeger en nu. Zowel het oude historische als het
moderne beeldmateriaal laat een indrukwekkende en
inspirerende betrokkenheid zien. Er is veel veranderd,
maar die betrokkenheid is gebleven.
Ook in de beginjaren kwamen de patiënten van ver
buiten de regio naar de Maartenskliniek. Ze deden dat
vooral om de hoge deskundigheid en de goede reputatie
die van mond tot mond werd doorverteld. Ook toen
kampte men met de keerzijde van dit succes: ruimtegebrek
en wachttijden. Van een paar honderd patiënten
zijn we gegroeid naar meer dan 50.000 patiënten per jaar.
Wij vieren dit jaar feest. In de beste traditie van Sint
Maarten, die zijn mantel deelde met een bedelaar,
hebben we aan ons jubileum een goed doel gekoppeld.
Wij delen onze kennis met en zamelen geld in voor het
Floresti­ziekenhuis in Moldavië, op nog geen 4 uur vliegen
van Nederland. De voorzieningen zijn er deplorabel.
Een schrijnende situatie waar wij vol enthousiasme
verbetering in willen aanbrengen.
Ik hoop dat ook u daar een steentje aan wilt bijdragen.
Berthe de Jong
Raad van Bestuur

6 MM | zomer 2011
Kort nieuws
Zweten voor
Moldavië
Burgemeester Thom de Graaf van Nijmegen loste 18 april het
startschot voor een uitdagende fietsactie van de Sint Maartenskliniek.
Ruim 100 medewerkers fietsten in vijf dagen van
Nijmegen naar Moldavië (2400 km) voor ons goede doel tijdens
dit jubileumjaar: het Floresti­ziekenhuis in Moldavië. Dat deden
zij op twee hometrainers, in een bloedheet glazen huis op
de parkeergarage. Het werd de warmste voorjaarsweek van de
eeuw. Dat maakte de fietsactie extra inspannend. Alleen met
de ventilatoren op volle kracht en onder aanmoediging van de
voorbijgangers was het uit te houden op de fiets. Maar het ging
er niet minder hard om.
Ommetje via de Zwarte Zee
Orthopedisch chirurg Marinus de Kleuver en bestuursvoorzitter
Peter Hoppener trapten de eerste kilometers weg. Vervolgens
gaven zij het stokje door aan andere medewerkers, die de smaak
snel te pakken kregen. Binnen een dag ontstond er een fanatieke
strijd om de meeste meters per uur te maken. De hometrainers
kregen het zwaar te verduren en moesten een paar keer vervangen
en gerepareerd worden. Op vrijdagochtend besloten we nog
een ommetje te maken via de Zwarte Zee omdat de 2400 km al afgelegd
was. Uiteindelijk fietsten onderzoeker Thomas Hoogeboom
(36,4 km p/u) en fysiotherapeut Miriam Jacobs (34,4 km p/u) het
hardst. Ex­profwielrenster Chantal Beltman ondersteunde de
actie door het laatste uur voor haar rekening te nemen.
De fietsers lieten zich sponsoren om zo geld in te zamelen voor
het verpauperde Floresti­ziekenhuis. Op vrijdag maakte Paul
Wilberts, burgemeester van Ubbergen, de eindstand bekend.
In totaal fietsten we bijna 10.000 euro bij elkaar! Pieter de Booys,
senior­adviseur P&O, leverde met 799 euro hierin het grootste
aandeel. Na een eindsprintje op de hometrainer nam presentator
Jan Slagter van Stichting MAX Maakt Mogelijk de cheque voor
Moldavië in ontvangst. •
Willy Hendriks heeft een computergestuurde knie op
proef. Tijdens de actie bewees hij dat hier prima mee
te fietsen is (27 km p/u).
Na een uurtje fietsen is een massage erg welkom.
Aan het einde van de week mocht Jan Slagter een
cheque van bijna 10.000 euro voor Moldavië in
ontvangst nemen. De Sint Maartenskliniek werkt
samen met de Stichting MAX Maakt Mogelijk om
het ziekenhuis in Floresti te helpen.

Behandeling toen… Een prothese in 1965
Lopen met een houten been
De orthopeed die de amputatie uitvoerde, beloofde
de jongen de mooiste prothese die er was.
De 15-jarige Wim Ranselaar had echter nauwelijks
een idee wat een prothese was. ‘Ik dacht bij het
woord prothese aan een kunstgebit.’ Na 45 jaar
weet hij alles van beenprotheses.
Wim Ranselaar had al een tijdje last van zijn been.
‘Ze dachten in het begin dat het groeistuipen waren.’
Soms blokkeerde zijn knie en lag hij op de bank te
gillen van de pijn. ‘Op oudejaarsavond in 1964 kreeg
ik te horen dat ik een zeer agressieve vorm van botkanker
had.’ Direct na Nieuwjaar werd zijn been tot
net onder de heup geamputeerd.
Ongemak
‘Ik ben door het oog van de naald gegaan. Eén arts
feliciteerde me zelfs, omdat hij niemand kende die
deze vorm van kanker overleefd had.’ De hoge
amputatie zorgde voor een korte stomp. Lastig om
een prothese aan te bevestigen, zeker in die tijd. In
het revalidatiecentrum Het Roessingh kreeg hij zijn
eerste prothese. Van hout met een grote koker die
met scharnieren en riemen aan zijn romp bevestigd
moest worden. ‘Dat was echt een ramp. Die riemen
zaten zo strak, ze sneden in mijn lichaam, de wollen
stompsokken pasten niet goed in de koker en het ging
ontzettend broeien en jeuken.’
Vooruitgang
Drie jaar later kreeg hij een andere prothese: een zogeheten
zuigkoker. Die werkt met onderdruk, waardoor
de prothese klemvast bevestigd kon worden aan de
stomp. ‘Daardoor had ik de stompsokken en riemen
om mijn romp gelukkig niet meer nodig.’ De koker en
de prothese waren ook toen nog van hout en zwaar
om mee te dragen. Maar door de goede bevestiging
kon Ranselaar veel beter lopen. ‘En als ik ergens een
schuurplekje had, kon ik de beenprothese zelf wat
bijschuren of met groene zeep het kniescharnier wat
soepeler laten lopen.’
Gebruiksvriendelijke knie
Ook het kniescharnier werd heel lang van hout gemaakt.
De knie is van groot belang voor stabiliteit en
de zwaaibeweging bij het lopen met een prothese, legt
Ranselaar uit. ‘Een te stijve knie maakt het lastig om
natuurlijk te lopen, buigen en knielen. Een te losse knie
geeft minder stabiliteit.’ Hij roemt het gebruiks gemak
van de houten Jupaknie. ‘Ik kon de houten wigconstructie
zelf aandraaien. Hoe losser afgesteld, hoe
sneller het onderbeen naar voren kon zwaaien. Met dit
eenvoudige systeem kon ik heel veel jaren goed uit de
voeten.’ •
Lees op pagina 42 over de computergestuurde prothese
die Wim Ranselaar tegenwoordig heeft.
MM | zomer 2011 7
Naam Wim Ranselaar Leeftijd 62 jaar Beroep Teamhoofd
HRM bij Medisch Spectrum Twente Gezinssituatie
getrouwd, 3 kinderen Beenprothese ruim 45 jaar

8 MM | zomer 2011
Zr. Edwarda Sol: ‘Ik heb het prachtig gevonden, mijn tijd bij de Maartenskliniek.’
Portret Zusters op de berg
‘Hard werk
gro
Zr. Edwarda Sol kijkt terug op een
lang leven van zorg, toe wijding en
hard werken. Van 1952 tot 1964
werkte zij als verzorgster op de Sint
Maartenskliniek. ‘Vrije dagen kenden
we niet, ik stond 24 uur per dag
klaar. Ik heb het prachtig gevonden,
maar nu denk ik wel eens, hoe kon ik
het toch allemaal.’
‘Lieve Heer, als u zorgt dat ik het geld
terugvind, word ik zuster.’ De acht jarige
Riek Sol uit Sloten bij Amsterdam was
ten einde raad. Haar moeder stuurde
haar eropuit om boodschappen te doen.
Op de terugweg verloor ze de munten
die ze in haar vuist geklemd hield. ‘Ik
zocht en zocht, maar tussen de spinazieplanten
op het veld waren ze niet meer
te vinden. Zonder het geld dorst ik niet
thuis te komen.’ Tot haar grote vreugde
werd haar smeekbede verhoord. ‘Plotseling
zag ik het geld gewoon liggen in
het veld. Vanaf dat moment wist ik wat
me te doen stond.’ Ruim tien jaar later,
in 1936, treedt Riek Sol in bij de zusters
van de Choorstraat die de Sint Maartenskliniek
oprichtten.
Alles voor de jongens
Riek heet nu zr. Edwarda Sol en
woont in Jozefoord in Nuland, een
verzorgings tehuis voor vrouwelijke religieuzen.
Ondanks haar hoge leeftijd van
94 jaar, vertelt ze vol enthousiasme over
haar leven dat in het teken stond van
het verzorgen van gehandicapte kinderen.
Zr. Edwarda werkte twaalf jaar op
de jongens afdeling van het internaat
van de Maartenskliniek.

en in
te bescheidenheid’
‘Op de zaal lagen zo’n 15 tot 20 kinderen
met ernstige lichamelijke beperkingen
zoals verlammingen en amputaties.
Mijn taak was het verzorgen van de
jongens. Dat begon ’s ochtends met
ze uit bed tillen, wassen, aankleden
en ontbijten. Daarna bracht ik ze naar
de school op het terrein.’ Later haalde
ze als eerste zuster haar rijbewijs en
vervoerde ze met een busje de minder
beperkte kinderen naar pleeggezinnen
en terug.
Arbowetten waren er niet
De voorzieningen waren in die tijd heel
beperkt. Zo waren er geen rolstoelen of
tilliften. ‘We hadden in de jaren vijftig
alleen een houten stoel met wieltjes
eronder en een wagentje om de kinderen
mee naar school te brengen.’ Arbowetten
die de gezondheid van medewerkers
beschermen bestonden niet.
‘Op zaterdag gingen de kinderen in bad.
Jongens van 15, 16 jaar tilde ik in mijn
eentje in en uit bad.’ Ook werktijden
golden niet voor de zusters. ‘Ik werkte
de hele dag en avond. En ’s nachts sliep
ik op een kamertje dat grensde aan de
zaal. Met het raampje op een kier, zodat
ik de kinderen kon horen als er iets aan
de hand was.’
Niet veel in te brengen
Het was als zuster belangrijk om je plek
te kennen. Met de ouders van patiënten
mocht zr. Edwarda niet praten, met
de medische zorg mocht ze zich niet
bemoeien. Ze herinnert zich een aanvaring
met dr. Bär, die de eerste dertig
Lees verder op pagina 10 >
Motivatie van binnenuit
De zusters van de Choorstraat spelen een
belangrijke rol in de geschiedenis van de Sint
Maartenskliniek. Ze werkten dag en (zo nodig)
nacht en deden dat zonder morren. Waar haalden
zij hun inspiratie en motivatie vandaan?
MM | zomer 2011 9
zr. Laetantia (l) en zr. Annecathrine (r)
De congregatie van de Choorstraat zond de zusters uit naar waar ze op dat moment
nodig waren. De meeste zusters kozen dan ook niet zelf voor de Sint Maartenskliniek.
De ziekenzorg was zelfs nieuw voor ze, daarom schoolden ze zich bij.
Zuster Laetantia, oud­hoofd van de Maartensschool, is blij dat de beslissing om
naar Nijmegen te gaan voor haar is genomen. ‘Het zijn uiteindelijk heel kostbare
jaren geworden. Ik heb er veel geleerd.’
In de minderheid
In de beginjaren van de kliniek waren de zusters in de meerderheid op de berg.
Hun aantal bleef echter gelijk en dat van de leken­medewerkers steeg snel. De
zusters raakten in ondertal, ook omdat er geen jongere zusters meer binnenkwamen.
Toch hadden zij nog tot in de jaren ’70 grote invloed in de kliniek. Dat
kwam omdat alle hoofden (van de verpleging, de Maartensschool, de keuken en
de huishouding) religieus waren. Spaarzaamheid en hard werken bepaalden in die
tijd de cultuur. De zusters hadden veel steun aan het geloof en ook aan elkaar.
Een duidelijk doel
De zusters waren altijd beschikbaar, stonden dag en nacht klaar. En de meeste
deden dat graag. ‘Het personeel en de kinderen hielden ons op de been’, herinnert
zuster Laetantia zich. ‘Het verlangen om met de kinderen te werken heeft me over
veel dingen heen gezet.’ Zuster Annecathrine herkent dat beeld. Zij deed net als
zuster Laetantia tot een aantal jaar geleden nog vrijwilligerswerk bij de Maartenskliniek.
‘Het enige doel in mijn leven was te zorgen voor gehandicapte kinderen.
En dat heb ik heerlijk gevonden. Het grootste plezier had ik als we kleine kinderen
weer konden laten lopen!’
Geld speelde geen rol
De zusters kregen kost en inwoning, kleding en bewassing, en later ook zakgeld.
Maar geen salaris. Zuster Annecathrine geeft aan dat het niet belangrijk was wat
ze verdienden. ‘Wij zetten ons van binnenuit in voor het gehandicapte kind; geld
en persoonlijke situatie speelden geen enkele rol. Dat is vandaag de dag natuurlijk
anders.’

10 MM | zomer 2011
Zusters op de berg vervolg
Foto van de jonge Edwarda Sol uit het boekje ‘In de schaduw van…’ van de zusters van de Choorstraat.
jaar van de kliniek medisch directeur
was. ‘Hij was heel erg streng, we hadden
er schrik voor. Op een dag moest ik
een patiëntje naar de gipskamer brengen.
Het knulletje was bang en ik stelde
hem gerust door te zeggen dat het geen
zeer zou doen. Dr. Bär viel tegen me uit;
waar ik me mee bemoeide! Ik bedoelde
het goed maar kreeg toch op m’n kop.’
Ook met zr. Josine, directrice van de
paviljoens, had ze het vaak moeilijk.
‘Ik moest altijd voor haar klaar staan.
Als haar iets niet beviel, kreeg ik een
berisping. Ik was, hoe zal ik het zeggen,
wat onnozel en liet makkelijk over me
heen lopen.’
Beestenboel
Gelukkig beleefde zr. Edwarda veel
plezier aan het contact met de jongens.
Ze bracht veel tijd met ze door in de
bossen rond de kliniek. Het was door
haar toedoen dat er dieren kwamen bij
de paviljoens. Het begon met een kip
die ze van haar moeder kreeg en groeide
uit tot een bonte verzameling dieren.
De Stichting Sterk Helpende Handen
bouwde hokken en volières. ‘We hadden
‘Jongens van 15, 16 jaar
tilde ik in mijn eentje in
en uit bad’
allerlei vogels, duiven, konijnen, pony’s
en zelfs een heel klein aapje, Kobus.
De jongens beleefden enorm veel
plezier aan het contact met de dieren.’
Zand in mijn schoenen
Ook aan het jaarlijkse uitstapje, georganiseerd
door het Rode Kruis, heeft
zr. Edwarda mooie herinneringen. ‘Dat
was prachtig. We gingen met een lange
stoet auto’s begeleid door motoren naar
Scheveningen. Op het strand droegen
we de kinderen naar de zee. Daarna
gingen we naar de visafslag waar we
broodjes met vis aten.’
Gedwongen afscheid
In 1965 werden de oude barakken
vervangen door een nieuw paviljoen.
‘Ik leefde er helemaal naar toe dat we
nieuwe, moderne huisvesting zouden
krijgen.’ Tot haar grote teleurstelling
werd ze net voor de verhuizing verplaatst
naar een instituut voor verstandelijk
gehandicapte meisjes. ‘Ik vond
het zo erg, een ander nam gewoon mijn
plek in. Ze hadden mij daar nooit moeten
weghalen. Met de jongens op de
Maartens kliniek was het veel leuker!’ •

Documentaire Achter de schermen
De archiefruimte van de Sint Maartenskliniek puilt uit met
oude foto’s en historisch filmmateriaal. ‘Zonde om daar niks
mee te doen’, dacht een aantal medewerkers in 2009. En voilà:
twee jaar later kan iedereen een documentaire over 75 jaar
Sint Maartenskliniek bekijken.
De Sint Maartenskliniek vroeg DZIGA uit Nijmegen om
een documentaire te maken op basis van de historische
filmpjes en foto’s. Filmmaker Bert Huibers dook het
archief in. Hij digitaliseerde al het filmmateriaal en ging
op zoek naar geschikte scènes en foto’s voor de film.
Vervolgens bestudeerde hij de geschiedenis van de Sint
Maartenskliniek, selecteerde interviewkandidaten en
nam ook de interviews af. Huibers: ‘De oproep in verschillende
media voor mensen met een herinnering aan
de Maartenskliniek leverde een enorme respons op.’
75 jaar teruggebracht tot één uur
Een groot deel van de ontwikkeling van de Maartenskliniek
van 1936 tot nu komt in de documentaire aan
bod. Over hoe het begon, de dieptepunten zoals de
oorlog, de strijd om het voortbestaan en de grote
groei van de laatste decennia. Ook de verschillen en
overeenkomsten tussen vroeger en nu worden goed in
beeld gebracht.
Keuzes maken
Naast artsen en bestuurders sprak Huibers ook oudpatiënten
en oud­bewoners van het internaat. ‘Ze
vertelden indrukwekkende verhalen’, vertelt Huibers.
‘Verhalen waaruit blijkt dat ze het lang niet altijd makkelijk
hebben gehad. Sommige zusters waren erg streng
en het kwam regelmatig voor dat een medepatiëntje
overleed. Dat aspect kon ik niet goed in de film verwerken,
ook al hoort het wel bij de geschiedenis van de
Sint Maartenskliniek.’
Een film in een film
‘Ik ben vooral trots op de structuur van de film en
de relatie tussen heden en verleden’, aldus Huibers.
Bijzonder is het vraaggesprek met de twee zusters die
MM | zomer zomer 2011 11 11
75 jaar Sint Maartenskliniek
in beeld
Bert Huibers in de montageruimte.
als laatste van ‘de berg’ weggingen. ‘En een van mijn
favoriete fragmenten is als een oud­bewoner van het
internaat naar een historische film over de Sint Maartenskliniek
kijkt en daar commentaar bij geeft. Hij
herkende nog heel veel van vroeger.’
Herkenning en bewustzijn
Voor mensen die hier vroeger (al) kwamen, is de documentaire
vooral een feest van herkenning. Terwijl voor
de huidige medewerkers en patiënten het historisch bewustzijn
centraal staat. De bezieling en ambitie die de
Maartenskliniek groot heeft gemaakt, is ook vandaag
de dag aanwezig. Veel is veranderd, maar veel is ook
herkenbaar in deze tijd. Bert Huibers heeft met plezier
aan de documentaire gewerkt. ‘Vooral de persoonlijke
belevenissen van de patiënten waren heel bijzonder. Ik
merkte dat de Sint Maartenskliniek een grote rol heeft
gespeeld in hun levens.’ •
Kijk op onze speciale jubileumwebsite
(www.maartenskliniek.nl/75jaar) hoe u de
documentaire kunt bestellen. De opbrengst gaat
naar het verarmde Floresti-ziekenhuis in Moldavië.

12 MM MM | zomer 2011
Keerpunt Geluk bij een ongeluk
In debrand
uit de brand
1990, een prachtige dag in augustus. De Sint Maartenskliniek werd
gerenoveerd en stond in de steigers. In het hoofdgebouw lagen
83 patiënten, de dag verliep volgens de normale routine. Tot ongeveer
kwart over drie ’s middags, toen de vlammen uit de ramen
sloegen en het toekomstperspectief van de Sint Maartens kliniek
in één keer veranderde.
‘De dag van de brand deed ik examen voor de opleiding
tot gipsverbandmeester. Toen ik de dag erna op het
werk kwam, wist ik niet wat ik zag. De brand heeft de
Maartenskliniek veel gebracht. De tijd ervoor ging het
niet zo goed. Er was sprake van samenwerking met het
Canisius Wilhelmina Ziekenhuis en er was veel onrust en
ontevredenheid. De brand heeft de samenwerking weer
versterkt – er was veel begrip en saamhorigheid.
Voor mij is er ook veel veranderd. Net klaar met mijn
opleiding kwam de vraag wat ik wilde. Door allerlei
personele perikelen na de brand was ik eind 1990 de
enige gipsverbandmeester. Ik besloot om te blijven
en er weer een goede gipskamer van te maken.’
Helmie Cornelissen,
hoofd gipskamer
‘Gelukkig raakte niemand
bij de brand gewond’
Fons Giesbers, staf
onderhoud & bouwzaken
‘Ik kijk met een plezierig gevoel terug op de tijd van kort na de brand.
Er was een enorme eensgezindheid en een uitzonderlijk goede samenwerking
tussen de disciplines. We hadden toen veel voor elkaar over en
niets was te veel. Nu nog wordt weleens gezegd: ‘Brandde het maar weer!’
De brand heeft voor de Maartenskliniek alles betekend. Er kwam ruimte
voor nieuwbouw en de plannen voor samenwerking met het CWZ waren
van de baan. Voor mijzelf is het een enorme ervaring geweest, met een
gigantische impact. Een goede leerschool wat betreft praktijk en mensen.’

‘Tijdens de brand was ik op vakantie. Bij terugkomst trof ik een troos teloos
gebouw aan. Patiënten lagen in noodgebouwen die eerder waren
gebruikt om slachtoffers uit de Golfoorlog op te vangen. Gelukkig was
er niemand bij de brand gewond geraakt.
Het heeft lang geduurd voordat duidelijk was of men ging voor heropbouw
of nieuwbouw. Al die tijd moesten patiënten buiten langs naar
de operatiekamer gebracht worden. En na de operatie, helemaal ingepakt
in moltondekens, ook weer terug. En toch ging het allemaal goed.
Langzaam maar zeker zag ik de Maartenskliniek transformeren van een
nostalgisch gebouw uit de jaren ’30 naar een moderne kliniek met een
eigentijdse uitstraling. En, in mijn optiek, wel met behoud van eigen
identiteit. Daar heeft de brand zeker een grote bijdrage aan geleverd.’
Henriëtte de Gouw, hoofd specialistische
functies orthopediecentrum
Marcel
Franssen,
reumatoloog
Marion Verhulsdonck,
revalidatiearts
MM | zomer 2011 13
‘De brand heeft ons de kans gegeven tot het
bouwen van een geheel nieuw ziekenhuis,
inclusief revalidatiecentrum. Alle onlogisch
gegroeide bebouwing van eerst werd daardoor
weer een mooi nieuw geheel. Dat is het
werkklimaat ten goede gekomen.’
‘Wat mij van die dag is bijgebleven,
is dat het erg warm en zonnig was.
Ik kwam van het afdelingsoverleg
af en zag buiten overal patiënten
en bedden staan. ‘God, wat is hier
aan de hand?’, dacht ik. En ook:
‘Ze hebben gelijk, want het is mooi
weer.’ Ik had helemaal niet in de
gaten dat alles in brand stond. De
sfeer was ontspannen, maar het
was ook spannend. De hele zaak
heeft nog een uur kunnen branden
omdat er geen druk op het water
stond. De volgende ochtend moesten
we de afdeling afstaan aan de
orthopedie. Het reumacentrum
werd tijdelijk gehuisvest in de
revalidatieflat.’

14 MM | zomer 2011
Zoek de verschillen De kapel vs. het Rondeel
Gebouw in
beweging
In 1957 werd de kapel van
de Sint Maartenskliniek gebouwd.
Daarmee kreeg het
geloofsleven op de berg
eindelijk een herkenbaar
centrum. Omdat er plaats
voor bedden was, konden
patiënten voortaan ook de
zondagse mis bijwonen. Een
orgel kon daarbij natuurlijk
niet ontbreken. Het aantal
pilaren is bewust gekozen:
ze symboliseren de twaalf
apostelen.
Anno 2011 is het orgel verdwenen
en hebben de hosties
plaatsgemaakt voor tosti’s.
Het gebouw wordt nu gebruikt
als restaurant van
de Sint Maartenskliniek, het
Rondeel. Wel vindt er nog
iedere zondag en op feestdagen
een liturgieviering
plaats. Verder herinneren
ook de glas­in­loodramen
en het kruis op het dak nog
aan de religieuze geschiedenis
van het gebouw.

Vraag en antwoord
1940
dr. Bär*
orthopedisch chirurg
1936-1964
Ik constateer een zijdelingse verkromming
van de wervelkolom, scoliose
geheten. De wervelkolom is niet alleen
krom, hij draait ook nog om zijn as. Dit
zal in de loop der jaren leiden tot een
steeds ernstigere bochel op uw rug en
op borsthoogte een bolling van de ribben.
Dit proces kan geremd worden met
een gipscorset. U dient ruim een jaar
van uw nek tot aan de heupen dit vaste
corset te dragen, waarna u nog geruime
tijd moet revalideren om uw spieren
weer in conditie te brengen. In het
uiterste geval kunnen wij u opereren.
We maken dan aan uw wervelkolom een
pijpbot van een kalf of een spaan uit uw
scheenbeen vast. Na de operatie moet u
zes tot negen maanden in een gipscorset
liggen zodat dit bot aan uw wervels kan
vastgroeien. De bochel kan daarna niet
in ernst toenemen. De behandeling gaat
gepaard met aanzienlijke pijn waarvoor
wij u enkel morfine kunnen geven.
?
1970
MM | zomer 2011 15
In deze rubriek met vragen van patiënten behandelen we dit keer maar één vraag. Deze
ene vraag wordt drie keer beantwoord: door artsen van de Sint Maartenskliniek die de
afgelopen 75 jaar toonaangevend waren in de behandeling van complexe rugproblemen.
Dokter! Dokter!
Ik ben 15 jaar oud, heb een kromming in mijn rug, waardoor ik soms pijn heb
en snel moe ben. Hoe kan mijn rugprobleem behandeld worden?
dr. Slot*
orthopedisch chirurg
1968-2003
* De informatie in de antwoorden van dr. Bär en dr. Slot is
ontleend aan een interview met dr. M. de Kleuver.
Langdurig in een gipsbed verblijven zal
uw situatie niet verbeteren, eerder verslechteren.
Het stilliggen leidt tot botafbraak
en spierafname. Er is een nieuwe
operatieve methode ontwikkeld om de
vergroeiing van uw wervelkolom te behandelen.
Als een van de eersten hebben
wij in de Sint Maartenskliniek ervaring
opgedaan met deze zogenaamde Harringtonmethode.
We bevestigen een stalen
staaf met haakjes aan de holle kant
van de verkromming. Met deze haakjes
trekken we de wervelkolom tijdens
de operatie recht. Op het gekromde
gedeelte leggen wij stukjes bot uit de
bekkenkam, die moeten vastgroeien.
Zelf heb ik op basis van deze methode
een H­frame ontwikkeld waarbij ook een
staaf aan de andere kant van de wervelkolom
geplaatst wordt. Dit is voor de
ernstigere gevallen. Na de operatie moet
u zes maanden in het gips.
Heeft u een medische vraag aan de dokter? Mail deze naar redactie@maartenskliniek.nl
en wie weet staat uw vraag er volgende keer tussen.
2011
dr. De Kleuver
orthopedisch chirurg
1998-heden
Uit de röntgenfoto blijkt dat in jouw
geval een operatie nodig is om de kromming
in je rug te corrigeren. De Harrington­staaf
gebruiken we niet meer. Het
rechttrekken van de wervelkolom met
deze staaf was niet zonder risico, met
soms een dwarslaesie tot gevolg. In
plaats van rechttrekken, duwen we
tegenwoordig de wervelkolom recht.
Bovendien opereren we onder zenuwbegeleiding,
zodat we veel beter weten
wanneer er tijdens het corrigeren te veel
druk wordt uitgeoefend op de zenuwen
die door de wervelkolom lopen. We
gebruiken twee staven van titanium die
we op heel veel punten met schroeven
vastzetten aan de wervels. Daarmee
kunnen we de kromming voor driekwart
weghalen. De wervelkolom groeit vast in
de goede stand met behulp van kunstbot.
De pijn kunnen we goed controleren
zodat je vijf dagen na de operatie al
weer naar huis kunt. Een korset hoef je
niet te dragen. Zes weken na de operatie
mag je weer naar school.

16 MM | zomer 2011
Ervaring Tien jaar op het internaat
‘Zeuren over je handicap
werd niet geaccepteerd’
Toen hij 1,5 jaar was, kreeg Huub Tegelaers kinderverlamming
(polio). Hij was eerst volledig verlamd en herstelde daarna
gedeeltelijk. Tien jaar later kwam hij op het internaat van de
Sint Maartenskliniek terecht. Hij haalde er zijn hbs-diploma
en beleefde leuke en minder leuke momenten op ‘de berg’.
‘Mijn Maartenstijd heeft veel impact gehad. Zonder die periode
had mijn leven er heel anders uitgezien.’
‘Ik ben in 1950 geboren in Geleen’, vertelt Huub Tegelaers.
‘Ik was de middelste van drie broers. Door de
scheiding van mijn ouders zijn we uit huis gehaald
en in een internaat in Maastricht geplaatst.’ Toen
hij elf jaar was, werd hij overgeplaatst naar de Sint
Maartenskliniek. ‘Daar heb ik ongeveer tien jaar op
het internaat gewoond.’
Voor > na
Tot 1965 woonden de kinderen door ruimtegebrek
in barakken. Dat jaar verhuisden ze naar de nieuw
geopende revalidatieflat. ‘Ook kwamen er naast de
zusters steeds meer professionele mensen bij, zoals
een maatschappelijk werker en een psycholoog.
We werden het echte leven ingetrokken en gingen
bijvoorbeeld naar de bioscoop en het theater. Een
hele positieve omslag. Ik heb het dan ook altijd over
‘vóór 1965 en na 1965’.’
Hekel aan vakantie
‘We gingen ook naar school op de berg. Ik wilde
leraar worden en vond de mulo voldoende. Maar van
de hoofdzuster moest ik naar de hbs. Geen discussie
mogelijk’, herinnert hij zich. In tegenstelling tot
andere kinderen verheugde hij zich juist niet op de
weekenden en vakanties. ‘Bijna alle kinderen gingen
dan naar huis. Ik niet. Ik had geen thuis, ik kon nergens
naartoe. Vaak bleef ik dan in mijn eentje achter.’
Verrassing onder het gips
Huub Tegelaers is tijdens zijn internaatperiode een
aantal keer geopereerd, onder andere aan zijn heup
en zijn linkerenkel. Ook is de groei van zijn goede
been stopgezet, zodat het verschil tussen beide benen
(8 cm) niet groter werd. Hij lag daardoor ongeveer
een jaar in de lighal. ‘Ik wilde toen geen les aan bed’,
zegt hij. ‘Daarom reden klasgenoten mij naar school
en weer terug. Eén keer ben ik zo door ‘een ongelukje’
tegen de barakwand aangeklapt. Toen na een tijd het
gips eraf ging, moest ik er meteen weer in: mijn knieschijf
bleek gescheurd door die klap!’
‘De Maartenskliniek was voor mij
de beste oplossing op dat moment’
Hoezo gehandicapt?
‘In de jaren ’50 telde je als gehandicapte niet mee’,
stelt hij. En voegt eraan toe: ‘In de jaren ’60 is dat
gelukkig veranderd. Op de Sint Maartenskliniek werd
je normaal behandeld. De kinderen waren onderling
erg hard; het werd niet geaccepteerd als je zeurde over
je handicap. De zusters of ander personeel waren dan
ook niet mijn opvoeders, dat waren de oudere kinderen.’
Hij leerde op de Maartenskliniek om voor zichzelf
op te komen en zich niet druk te maken over zijn handicap.
Die les draagt hij nog steeds met zich mee: ‘Ik
ben wel gehandicapt, maar ik wil er zo min mogelijk
rekening mee houden.’
Goede tijden, slechte tijden
De periode op de Sint Maartenskliniek heeft veel
impact gehad. ‘Anders had mijn leven er heel anders
uitgezien’, verzucht hij. Hij schraapt zijn keel. ‘Ik weet
zeker dat ik dan nooit de hbs had gehaald. Misschien
had ik niet eens onderwijs gehad.’ Hij bewaart ook
vervelende herinneringen aan zijn internaattijd, zoals
de strenge zusters, het gemis van zijn familie en het
overlijden van meerdere kinderen. Maar hoe het toen
ging, heeft volgens hem meer te maken met de tijdgeest
dan met de Sint Maartenskliniek. ‘Dat was elders

Huub Tegelaers (l) met zijn twee broers. Huub Tegelaers: ‘Zonder de Sint Maartenskliniek had ik nooit de hbs gehaald.’
ook zo geweest. De Maartenskliniek was voor mij de
beste oplossing op dat moment, daarvan ben ik overtuigd.’
Aandoening verergert
Binnen een week na het behalen van zijn hbs­diploma
was hij al van de berg verdwenen. Hij ging eerst naar
Geleen en keerde na 1,5 jaar weer terug naar het
vertrouwde Nijmegen. Hij werkte lange tijd als maatschappelijk
werker, maar stopte daarmee toen hij er
de energie niet meer voor had. De kinderverlamming
is bij hem namelijk geen stilstaande ziekte; hij heeft
het Post Polio Syndrom (PPS). ‘Ik ben daardoor steeds
sneller vermoeid. Niks doen is niets voor mij, daarom
ben ik uiteindelijk gaan boekhouden.’
Last van het verleden
‘Vanwege mijn aandoening kom ik nog regelmatig op
de Sint Maartenskliniek. Om in beweging te blijven,
bijvoorbeeld op een elektrische fiets of in het zwembad’,
aldus Huub Tegelaers. Er blijft altijd iets knagen
als hij hier is, vooral als hij langer moet blijven. Dan
denkt hij terug aan die heftige tien jaar, waarin hij
zijn moeder maar twee keer, zijn broers één keer en
Internaat beter dan thuis
MM | zomer 2011 17
H. Baljon, rector van de Sint Maartenskliniek,
beveelt in 1940 de internaatsopvoeding aan:
‘Inmiddels is gebleken dat voor goede resultaten
deze kinderen moeten worden opgenomen in
een speciale inrichting. Thuis blijft het kind een
buitenbeentje. Het is niet aantrekkelijk, zodat
het voortdurend is blootgesteld aan ontactische
uitingen van medelijden. Daardoor wordt
het kind of brutaal, of teruggetrokken. Op het
internaat zijn het allemaal lotgenoten en krijgen
de kinderen lust, moed en kracht om te gaan
oefenen.’
zijn vader een keer of tien zag. ‘Dat hakt er behoorlijk
in bij een klein jochie, ik heb daar nu nog last van als
ik op de berg ben. Overigens heeft dat niks te maken
met de Sint Maartenskliniek zelf. Ik ben namelijk vol
lof over de geweldige verpleging en de goede artsen
hier!’ •

18 MM | zomer 2011
Goed doel Moldavisch ziekenhuis verbeteren
Veel motivatie, weinig middelen
Vier uur vliegen van Nederland ligt Moldavië. Een land
dat geteisterd wordt door enorme armoede. De ziekenhuizen
hebben weinig tot geen middelen tot hun beschikking.
Een situatie die de Sint Maartenskliniek in
het jubileumjaar graag wil verbeteren, samen met de
Stichting MAX Maakt Mogelijk.
Tijdens haar 75­jarig jubileum komt de Sint Maartenskliniek
in beweging voor het ziekenhuis van Floresti in Moldavië.
Moldavië is het armste land van Europa en de staat van het
ziekenhuis is erbarmelijk. Stichting MAX Maakt Mogelijk is al
jarenlang actief in Oost­Europa en heeft zich tot doel gesteld
om het ziekenhuis in Floresti een enorme kwaliteitsimpuls te
geven.
Wensenlijst
Dit voorjaar bezocht een kleine delegatie behandelaars en
medewerkers van de Maartenskliniek het ziekenhuis van
Floresti. Samen met Jan Slagter, directeur en presentator van
Omroep MAX. In overleg met de Moldavische collega­artsen
stelden de medewerkers van de Maartenskliniek een lijst op
met mogelijke projecten voor het ziekenhuis. De Sint Maartenskliniek
gaat zich inzetten voor de operatiekamer, sterilisatieapparatuur
en renovatie van de afdeling fysiotherapie.
Onmacht
Dirk van Kuppevelt is revalidatiearts. Hij vond de reis naar
Moldavië heel nuttig. ‘Ik heb met eigen ogen kunnen zien hoe
De delegatie van de Sint Maartenskliniek met Jan Slagter en enkele artsen van
het Floresti­ziekenhuis.
de situatie daar is. Ze hebben heel weinig middelen tot hun
beschikking, maar de medewerkers zijn erg gemotiveerd.
Hun scholingsniveau is redelijk goed, maar het is voor hen
praktisch onmogelijk om patiënten goed te helpen.’
Structureel verbeteren
De delegatie uit Nederland constateerde tijdens het werkbezoek
dat het een uitdaging is om ook op langere termijn
iets te verbeteren in het ziekenhuis. Van Kuppevelt: ‘Alleen
even grote sommen geld doneren is niet effectief. Wil je
structureel iets verbeteren, dan is betrokkenheid en samenwerking
nodig.’ De Maartenskliniek hoopt met haar specialistische
kennis en ervaring de medewerkers in het ziekenhuis
te kunnen ondersteunen om meer en betere zorg te leveren.
Uw bijdrage is zeer welkom
Wilt u ook helpen om de inzet van de Maartenskliniek
voor het Floresti­ziekenhuis mogelijk te maken? Steun dan
de actie. Maak uw gift over naar: ING 913086, o.v.v. ‘gift
Moldavië’, t.n.v. Stg. Sint Maartenskliniek te Nijmegen. •
Delen
Met de keuze voor een goed doel blaast de Sint Maartenskliniek
het gedachtegoed van de katholieke zusters en
de heilige Sint Maarten nieuw leven in. De zusters van de
Maartenskliniek hebben zich 50 jaar onbaat zuchtig ingezet
voor mensen die hulp en zorg goed konden gebruiken.
De heilige Sint Maarten deed hetzelfde door zijn mantel
te delen met een bedelaar.

Kort nieuws
Chetrusca Chitan Capcelea
Contact met
Moldavische buddy’s
De Sint Maartenskliniek helpt het Floresti­ziekenhuis in Moldavië
niet alleen met geld, maar ook met kennis. Bijvoorbeeld door
mee te denken over een medisch plan. En door het buddyproject.
Medewerkers van de Maartenskliniek gaan in dit project relaties
aan met Moldavische vakgenoten. Via e­mail wisselen ze informatie
uit over hun vakgebied. Misschien naar aanleiding van
concrete vragen, misschien vanwege een brede belangstelling
voor wat de ander doet.
Gelukkig hoeft de correspondentie niet in het Russisch. Het contact
verloopt via een tolk, die Engels en een beetje Nederlands
spreekt. Thomas Hoogeboom (onderzoeker en fysiotherapeut)
was de eerste medewerker die een buddycontact aanging. Met
Chetrusca Natalia, medisch assistente voor fysiotherapie, die
over een paar jaar een professionele specialist op het gebied van
fysiotherapie wil zijn. Bij Hoogeboom speelde vooral nieuwsgierigheid
een rol: ‘Ik ben benieuwd wat ze daar doen op het gebied
van fysiotherapie en hoe ze tegen het vak aankijken. En of ik met
mijn kennis hun afdeling fysiotherapie kan helpen.’ •
Alle
75-jarigen
vieren mee!
Alle 75­jarige patiënten die
tijdens het jubileumjaar worden
opgenomen, ontvangen
een speciaal verwenpakketje
van de Sint Maartenskliniek!
Dubbel jubileum
MM | zomer 2011 19
Column | Over pillen enzo
Wat is de overeenkomst tussen prednison en de
Sint Maartenskliniek? De leeftijd. Zo’n 75 jaar
geleden, toen de Sint Maartenskliniek net de
deuren opende, maakte Edward C Kendall in het
laboratorium een stofje. Dit stofje, met de weinig
originele naam ‘stofje E’, werd in 1949 bij reumatische
klachten toegepast: en met succes! De
gewrichten van de patiënten waren minder gezwollen
en pijnlijk, en patiënten vertelden ook dat ze
zich een stuk beter voelden. Geen wonder dat men
aanvankelijk ontzettend enthousiast was over dit
stofje en zijn soortgenoten.
Al gauw werden corticosteroïden (want zo heten
de broertjes en zusjes van prednison) gebruikt voor
tal van aandoeningen. Men zag de corticosteroïden
echt als een soort wondermiddel, waardoor veel
patiënten deze middelen (vaak in hoge doses)
kregen. Hierdoor kwamen er verschillende bijwerkingen
aan het licht. Al snel werd het aanvankelijke
enthousiasme getemperd en sloeg de stemming
door in een soort prednison­angst.
Tegenwoordig denken we genuanceerd over prednison.
We weten dat het een krachtige ontstekingsremmer
is, die daarnaast ook de gewrichtsschade
bij reumatoïde artritis remt. Deze voordelen weegt
de arts dan ook af tegen de nadelen. Zo weten
we dat de meeste bijwerkingen vaak bij hogere
doseringen (boven de 7,5­15 mg) of bij langdurig
gebruik optreden. Daarom geeft de arts tegenwoordig
een zo laag mogelijke dosis. Helaas is langdurig
prednisongebruik niet altijd te vermijden. Soms
is het dan nodig om een extra geneesmiddel bij
de prednison te gebruiken, om zo bijwerkingen te
voorkomen. Natuurlijk blijft een behandeling met
prednison (en elk ander geneesmiddel) een noodzakelijk
kwaad. Maar gelukkig weten we na 75 jaar
behoorlijk veel over dit middel, zodat we het op
een veilige manier kunnen toepassen.
Bart van den Bemt,
apotheker

20 MM | zomer 2011
Kennis Reumabehandeling door de jaren heen
Russsst
Wie de oude zwart-witfoto’s van de afdeling reumatologie van
vlak na de oorlog vergelijkt met de afdeling van nu ziet weinig
overeenkomsten. De rust, zandzakken en spalken hebben plaatsgemaakt
voor geneesmiddelen en actief bewegen. De behandeling
van reumatische aandoeningen is vooral de afgelopen
veertig jaar totaal veranderd.
Vlak na de oorlog, in 1945, startte dr. Bingen als
eerste reumatoloog in de Sint Maartenskliniek. In de
daarop volgende dertig jaar groeide de Maartenskliniek
onder zijn leiding uit tot het grootste reumacentrum
van Nederland. Bingen had een eigen kijk
op reumazorg die gekenmerkt werd door één recept:
’rust’. Patiënten werden lang opgenomen. Ze moesten
is niet meer
rust houden en om verkromming van de ledematen te
voorkomen kregen ze spalken en lagen ze in tractie.
Met zandzakken en stevige stellages aan het bedeinde
lagen patiënten, soms zelfs jaren, met de benen in de
lucht. Toen Bingen in 1979 met pensioen ging, nam
lector reumatologie Leo van de Putte het stokje over.
Samen met de jonge reumatologen Paul van ’t Pad
Bosch en Dirk Jan de Rooij liet hij een nieuwe wind
door de afdeling reumatologie van de Maartenskliniek
waaien. Oudgediende Ludo van Haaren bracht de
gevestigde en nieuwe behandelwijzen bij elkaar.
De ommekeer
‘De opnametijd in de Maartenskliniek was erg lang,
die moest korter. In de Verenigde Staten was succes

geboekt met multidisciplinaire behandelingen en
dat zijn we als één van de eerste Nederlandse ziekenhuizen
ook hier gaan doen’, vertelt reumatoloog Dirk
Jan de Rooij. ’We zijn één voor één bij alle patiënten
langsgegaan om voor hen de beste behandelmethode
te selecteren. We vroegen de patiënten ook wat ze
zelf dachten nodig te hebben en zelf zouden kunnen
doen. Dit paste in de tijdsgeest, maar was na zo’n lang
recept van rust voor sommige patiënten wel een grote
overgang.’
Onderzoek steeds belangrijker
Veel van de medicatie voor reumatische aandoeningen
werd bij toeval ontdekt. Bijvoorbeeld door een
patiënte die goudinjecties kreeg tegen tuberculose.
De injecties hielpen niet tegen die ziekte, maar haar
klachten van reumatische artritis namen wel af. Deze
toevalstreffers worden sinds de jaren tachtig wetenschappelijk
getoetst. Door het hoogleraarschap van
Van de Putte participeerde de Maartenskliniek sinds
de ommekeer ook meer in wetenschappelijk onderzoek.
De afgelopen tien jaar heeft reumaonderzoek
een vlucht genomen. ‘Met Van den Hoogen als directeur
en inmiddels veertien reumatologen en een
afdeling reumaresearch met tien onderzoekers heeft
het reumaonderzoek een belangrijke plaats gekregen
binnen de Maartenskliniek’, legt De Rooij uit. In 2010
resulteerde dit in bijna honderd publicaties naar aan­
het recept
leiding van onderzoeken. Bijvoorbeeld over de effectiviteit
en manier van toediening van medicijnen en
over de toegevoegde waarde van een interdisciplinaire
behandeling.
Afweersysteem afremmen
De introductie van zogeheten biologicals zorgde voor
een uitbreiding van de behandelmogelijkheden. ‘Bij
reumatische aandoeningen, zoals reumatoïde artritis,
de ziekte van Bechterew en artritis psoriatica, is ons
afweersysteem van slag’, verklaart Bart van den Bemt,
apotheker bij de Maartensapotheek. Ons lichaam
activeert bij deze aandoeningen ons afweersysteem.
Daardoor krijgen mensen pijn, gezwollen gewrichten
en ontstaat er vermoeidheid. Dit kan leiden tot
gewrichtsbeschadiging. Biologicals remmen daarom
het afweersysteem een beetje af.’
Steeds agressiever
De vele ontwikkelingen in de reumatologie van de
laatste decennia vragen veel flexibiliteit van de patiënt
en behandelaar. ’Dit is één van de redenen waarom
ik het al zo lang als reumatoloog uithoud. Het is
fantas tisch dat we aandoeningen steeds beter kunnen
behandelen’, zegt De Rooij. Want naast het gebruik
van nieuwe medicijnen wordt er sinds de jaren tachtig
ook steeds sneller ingegrepen. ‘Eerst was het vooral
afwachten. Brengt dit medicijn de reuma tot rust?
Nee, dan proberen we wat anders.’ Geleidelijk aan is
de behandelwijze steeds agressiever geworden. De
Rooij: ’We proberen de schade nu zo snel mogelijk te
voorkomen en binnen drie tot zes maanden de reuma
tot rust te krijgen. Met de huidige medicatie is dat
mogelijk.’
Geen zandzakken meer
Reuma blijft een chronische ziekte. De Rooij: ‘Hoewel
we de ziekte tegenwoordig tot rust kunnen brengen,
kan die nog altijd terugkomen. Maar patiënten van nu
zijn veel zelfredzamer dan veertig jaar geleden.’ Op
het ambulant reumacentrum van de Maartenskliniek
in Nijmegen is dit goed te zien. Hier geen tractiestellages,
rijen rolstoelen of zandzakken meer, maar
patiënten die zelf binnen komen lopen. En aan het
eind van de dag, als bijvoorbeeld de behandeling met
biologicals, het gesprek met de maatschappelijk werker,
het fietsen op de hometrainer met de fysiotherapeut
of het bezoek aan de reumatoloog achter de rug
is, lopen ze gewoon weer naar huis. •
Dag van een reumapatiënt in 1968
MM | zomer 2011 21
Mevrouw Verhoeven werkte in 1968 als verpleeg kundige op
de reuma­afdeling. Zij schetst een normale dag op de afdeling.
‘Iedere dag verliep precies hetzelfde, een ijzeren regelmaat.
’s Ochtends na het ontbijt wasten we de patiënten in bed.
Daarna was het tijd voor fysiotherapie. In het begin van de
middag moesten ze rusten; plat op bed, hun handen in spalken
en hun benen in tractie met een zandzak op de knieën.
Tussen twee en drie mochten de patiënten rechtop zitten
want dan kwam het bezoek. Om half vier kwam de fysiotherapeut
nog een keer, maar om zes uur moest iedereen weer in
bed liggen. Tot tien uur, want dan ging het licht uit. En dat de
volgende dag opnieuw.’

22 MM | zomer 2011
In beeld De lighallen
Licht &
lucht met een druk
op de knop
Airconditioning
De Utrechtse architect Willem Maas was
verantwoordelijk voor de bouw van de
kliniek op het heuvelachtige terrein.
Een flinke uitdaging! Leidinggevend in
de architectuur was licht en lucht. Uit
een brochure uit 1936 blijkt dat men
bijzonder trots was op de paviljoens,
omdat …‘bij daarvoor gunstig weer de
patiënten in hun bedden niet naar het
aangrenzend terras behoeven te worden
gebracht, maar men door een eenvoudige
druk op een knop het dak zoover
terug kan laten rollen, als het noodig is
om alle patiënten in een weldoend zonnetje
te doen liggen.’ De lighallen waren
de eerste ‘airconditioned’ ziekenhuiszalen
van ons land.
Thuis voelen
Licht en ruimte doet denken aan een
tuberculose­sanatorium, maar dat was
niet de doelgroep. De kliniek richtte zich
op kinderen met een lichamelijke beperking,
toen nog ‘gebrekkige kinderen’
genoemd. Deze zouden hier een tehuis
en tevens een school vinden, ‘waar zij
zich tusschen lotgenooten niet als maatschappelijke
verschoppelingen zullen
gevoelen en waar aandacht zal besteed
worden aan de geestelijke en lichamelijke
ontwikkeling en opvoeding.’
Aansterken in de zomerzon
Een van de lighallen heeft dienst gedaan
als vakantiekolonie voor de bleekneusjes
uit de stad, die wat extra zuurstof goed
konden gebruiken. Hier konden kinderen
met vaak een aangeboren handicap of
met tbc enkele weken in een gezonde
omgeving aansterken. Het koloniehuis
was alleen in de zomermaanden goed
bezet. Omdat het te duur werd, is het
koloniehuis na de Tweede Wereldoorlog
niet meer heropend. •

MM | zomer 2011 23

24 MM | zomer 2011
Jubileum Eerste lustrum Maartenskliniek Woerden
Ook Woerden viert feest
Medewerkers vieren het vijfjarige jubileum.
Vijf jaar geleden bouwden orthopedisch chirurg Mark Stegeman
en reumatologe Sylvana Kadir een tweede vestiging in Woerden
op. Wil Oosterom sloot zich aan voor de bedrijfsmatige kant.
‘Op een bepaalde manier waren we naïef; we gingen even een
ziekenhuis opzetten. Dat hebben we zwaar onderschat. Maar we
hebben uiteindelijk meer bereikt dan we voor mogelijk hadden
gehouden.’
De vraag van patiënten naar de gespecialiseerde zorg
van de Sint Maartenskliniek is al vele jaren groter dan
het aanbod. De patiënten komen van ver buiten de
regio Nijmegen. Het plan om op andere plekken in het
land vestigingen te starten, lag dan ook voor de hand.
In het Hofpoortziekenhuis (HPZ) te Woerden begon in
2006 het grote groeiavontuur. De Sint Maartenskliniek
nam de orthopedie en reumatologie over van het HPZ
en stuurde orthopeed Mark Stegeman naar de vestigingsstad
midden in het Groene Hart.
Succes
‘Het eerste half jaar heb ik hier als enige arts gewerkt.
Vanwege de bereikbaarheidsdiensten kon ik geen
enkel weekend uit Woerden weg’, vertelt Mark Stegeman.
‘Ook kostte het me veel tijd om goede afspraken
te maken met het HPZ waarmee we nauw samenwerken,
bijvoorbeeld voor de radiologie en de OK.’
Maar bij de patiënt sloeg het plan goed aan. Puur op
naamsbekendheid wisten patiënten de nieuwe Maar­
tenskliniek te vinden. Stegeman kreeg dan ook snel
ondersteuning van nieuwe medewerkers en artsen.
Eensgezindheid
Wil Oosterom is één van hen, zij nam de organisatie
van de zorg voor haar rekening. Bij het eerste jubileum
voelt ze vooral trots op wat bereikt is: ‘In het
begin waren we met een handjevol medewerkers. We
moesten alles van de grond af opbouwen. Dat pionieren
heeft ons tot een hecht team gemaakt.’ Die goede
onderlinge samenwerking heeft ook voor de patiënt
voordelen, benadrukt reumatologe Sylvana Kadir, die
de reumatologiepoot vorm gaf. ‘Omdat de orthopedie
en reumatologie in Woerden samen zijn opgegroeid,
vullen ze elkaar goed aan. Daardoor kunnen we makkelijk
verbeteringen doorvoeren.’
De keerzijde van groei
In vijf jaar tijd is Maartenskliniek Woerden stormachtig
gegroeid. ‘We zijn acht keer zo groot geworden’,
vertelt Stegeman. Maar de grote groei kent ook een
keerzijde. ‘Voor de orthopedie kampen we met te
lange wachttijden, vooral door de grote toestroom van
patiënten van buiten de regio Woerden. Dat is lastig,
want huisartsen uit de regio willen dat hun patiënten
snel terecht kunnen.’ Om de groei in goede banen te
leiden, zoekt Maartenskliniek Woerden de samenwerking
met zorgpartners. Oosterom: ‘Natuurlijk met het
HPZ waarin we inpandig zijn, maar ook met UMC
Utrecht, met Spomed voor sportgeneeskunde, met
Maria­Oord voor ziekenhuisverplaatste zorg en met
Bosch & Duin voor operaties in dagbehandeling.
Niet over rozen
De afgelopen vijf jaar zijn niet alleen over rozen
gegaan. Zo werd het besluit tot een eigen gebouw
voor Maartenskliniek Woerden op het terrein van het
HPZ meerdere keren uitgesteld. ‘Sommige dingen
lopen anders dan we zouden willen,’ vertelt Stegeman,
‘maar onze motivatie om goede zorg te leveren
en deze te verbeteren is onverminderd.’ Ook Oosterom
ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet. ‘Zorg
draait niet zozeer om stenen, maar veel meer om de
mensen die het doen. Als je elkaar blijft prikkelen en
inspireren, komt er altijd weer een oplossing.’ •

Kort nieuws
Opvallende kunst
In en rond de Maartenskliniek zijn de komende maanden opvallende beeldende
kunstwerken te zien. De expositie ter gelegenheid van het 20­jarig
bestaan van de kunstcommissie en het 75­jarig jubileum omvat maar liefst
dertig werken van negen gerenommeerde kunstenaars.
‘We hebben de kunstenaars benaderd die hier al eerder exposeerden of waar
we in het verleden werk van hebben aangekocht’, vertelt Anneke Kamps
van de kunstcommissie. ‘Sommige exposeren bestaand werk, andere hebben
speciaal voor de gelegenheid nieuw werk gemaakt.’ Kamps is vooral
te spreken over de impact van de beeldende kunst. ‘Het valt echt op als je
door het ziekenhuis of de binnentuin loopt. Mensen zijn verrast en staan stil
om de kunstwerken te bekijken. Ik ben trots dat we dit voor elkaar hebben
gekregen.’
Aan de expositie doen de volgende kunstenaars mee: Arno Arts, vGTO,
Gonda van der Zwaag, Harrie Gerritz, Bob Lejeune, Jac Splinter, Ronald
Tolman, Merel Holleboom en Cor Litjens. U kunt de beelden bekijken van
eind mei tot half oktober. •
MM | zomer 2011 25
Een mantelspeld
die gevonden is in
de grond bij de Sint
Maartenskliniek.
Rijke historische
grond geeft
geheimen prijs
De zusters die de Maartenskliniek stichtten
waren niet de eerste bewoners van
de heuvel bij Nijmegen. Uit opgravingen
blijkt dat de ‘Hengstberg’ al vele duizenden
jaren bewoond werd. Het Huis van
de Nijmeegse Geschiedenis schreef een
artikel over de rijke historische grond
van de Maartenskliniek.
Tijdens de aanleg van de ondergrondse
parkeergarage in 2009 vonden archeologen
vuurstenen pijlpunten van een
jagersvolk uit de laatste ijstijd. Ruim
10.000 jaar geleden! De hoge Hengstberg
was ideaal om andere stammen en
rendierkuddes in de gaten te houden.
In de beginjaren van onze jaartelling
vestigden de Romeinen zich in deze
buurt. Zij gebruikten de heuvel van de
Maartenskliniek als grafveld. Een strategische
locatie om de doden niet te vergeten,
omdat ze vanuit hun legerkamp
de ondergaande zon in de kalkstenen
grafmonumenten zagen weerkaatsen.
Weer veel later kwamen de Fransen.
Die lieten vooral oorlogsmateriaal op
de heuvel achter. Zij gebruikten de
Hengstberg namelijk om Nijmegen
van daaruit te belegeren.
Wilt u meer weten over de rijke
histo rie van de Maartenskliniekgrond?
En bent u benieuwd of deze voor ­
gangers ook klachten hadden aan het
bewegings apparaat? Ga dan naar
www.maartenskliniek.nl/75jaar voor
het archeologische artikel met foto’s
van de opgravingen. •

26 MM MM | zomer 2011
Herinneringen Verhalen van patiënten
Over kuipjes kalk en
Veel oud-patiënten hebben herinneringen aan de
Sint Maartenskliniek. Mooie momenten, maar ook
indringende ervaringen en langdurige, soms pijnlijke
behandelingen. Op onze jubileum website
kunnen (oud-)patiënten herinneringen aan hun
tijd bij de Sint Maartenskliniek plaatsen.
Om kort te gaan, ik heb gelopen,
gesport, een carrière opgebouwd,
ondanks mijn handicap. Voor mij
zijn al de credits voor dr. Bär. Het
zou wel eens zo kunnen zijn dat
ik, geopereerd op 11 november
1939, een van de eerste nietlopende
patiënten was, die hun
hele leven toch hebben kunnen
lopen. Dankzij dr. Bär.
Niek Creemers
Ik weet nog goed de dag dat ik achtergelaten werd in het ziekenhuis,
de uitdrukking op mijn moeders gezicht toen ze de
kamer uit liep...oeefff dat maakte indruk. Ik zat op afdeling 4 of
5, de kinderafdeling. Voor mij was het een prachttijd. Klinkt gek,
maar ik vond het allemaal erg belangrijk en spannend als kind.
Robert Venrooij
Ik was toen 11 jaar en hevig
verliefd op mijn verpleegster:
Hennie van Antwerpen.
Ik leek op haar vriend en
kreeg een speciale behandeling.
Rob Castelijn
Aanvankelijk was ik vanaf mijn tepels naar beneden volledig
verlamd, en ook mijn handen kon ik nauwelijks gebruiken.
Het zag er allemaal niet best uit. Toch heb ik op afdeling 9 een
bijzonder plezierige periode beleefd! We hebben lief en leed
met elkaar gedeeld, en ook heel veel lol gehad.
Ik heb in de Sint Maartenskliniek vrienden ontmoet, waar ik
tot op de dag van vandaag nog regelmatig contact mee heb.
Frans van den Heuvel
Toen het gips er uiteindelijk af was, moest
ik weer veel opnieuw leren. Om te beginnen
het lopen. Het woord revalideren
kende ik niet, noch dat er een fysiotherapeut
kwam helpen. Ik kreeg een stoel en
moest op de gang achter die stoel leren
lopen. Ik weet nog hoe vreselijk bang ik
was om te vallen! De volwassenen mochten
met een soort rek leren lopen. Ik was
er jaloers op omdat me dat veel makkelijker
leek dan met een stoel.
Anneke Luiken

hevige verliefdheid
Ben als kind naar de Sint Maartenskliniek gekomen.
Ben daar naar de school gegaan. Opening
van de kapel heb ik ook meegemaakt. Ik sliep op het
dubbelpaviljoen, waar de zusters ook waren. Ben vele
malen ook nadien opgenomen geweest. Heb er heel
veel geleerd waar ik nog steeds dankbaar voor ben.
Gonnie van Ulden Munsters
Op zaal lagen veel soorten patiënten met
vervelende kwalen. Het ergste vond ik een
heel klein meisje met een waterhoofd. De
zuster zei dat ze niet lang zou kunnen leven.
Ik ben heel vaak naar haar wezen kijken,
en kwam tot de slotsom, dat ik nooit meer
over mijn voeten zou klagen. Toen ik uit
het ziekenhuis kwam, heb ik zes weken thuis
gezeten met gips tot halverwege mijn bovenbenen.
Het openknippen van het gips, voelde
aan als een complete bevrijding en daarna
‘de berg’ afrijden was een ware belevenis. Ik
dacht dat ik een nieuw leven begon.
Riet Boersma-Nillissen
Onze oudste dochter was 11 jaar toen er scoliose
werd geconstateerd. In de Sint Maartenskliniek is
zij behandeld en uiteindelijk geopereerd. Voor een
puber van 16 jaar was dit een ingrijpende en zware
operatie. Mede omdat ook het risico van verlamd
raken aanwezig was. Het resultaat van de operatie
was een dochter zonder pijn en bijbehorende ‘ongemakken’.
De operatie heeft uiteindelijk haar
beroepskeuze bepaald: ze is nu fysio therapeute.
Rita van Liere
MM | zomer 2011 27
De periode in de Sint Maartenskliniek
was mij zo goed bevallen, dat ik zeer
verontwaardigd was toen ik naar huis
mocht. Sterker nog, ik wilde absoluut
niet mee. Wat wil nu het geval: de Sint
in hoogst eigen persoon zou de volgende
dag een bezoekje brengen aan het ziekenhuis
en dat wilde ik (als 10
jarige, niet meer gelovende...!?)
niet missen. Ik vond het erg
oneerlijk. Dit krijg ik soms nog
terug van familie!
Saskia Kagenaar
We kregen bij de maaltijd altijd een bekertje
levertraan en een soort kuipje kalk, geen
tabletten maar poeder en dat vond ik vreselijk
vies. Jetty vond de levertraan vies dus ruilden
we: ik 2x levertraan, zij 2x kalk. Op een
dag zag de zuster dat en moest ik een andere
oplossing vinden. De kalkpoeder in de mond
houden tot de zuster weg was, uitspugen in de
zakdoek en zondags weggooien als we naar de
kapel van de zusters werden gereden.
Ank van Balkom
De volledige verhalen kunt u lezen op www.maartenskliniek.nl/
75jaar. Heeft u zelf ook een bijzondere anekdote over de Sint
Maartenskliniek? Plaats die dan op deze jubileumwebsite of
stuur uw verhaal naar communicatie@maartenskliniek.nl.

28 MM MM | zomer 2011
Achtergrond Maatschappelijke omgang met beperkingen in de jaren ‘70
Achtergrond Maatschappelijke omgang met beperkingen in de jaren ’70
Weggestopt op ‘de berg’
Als voorzitter van de Chronisch Zieken en Gehandicaptenraad
was Jan Troost jarenlang de belangenbehartiger van gehandicapt
Nederland. De strijdlust daarvoor heeft hij gekregen bij de Sint
Maartenskliniek, waar hij zeven jaar verbleef. ‘Wij vonden het
toen al heel onnatuurlijk dat wij met z’n allen in zo’n flat moesten
zitten. Wij wilden gewoon meedoen.’
Jan Troost heeft Osteogenesis imperfecta, ook wel
broze botten genoemd. Een zeldzame botaandoening
die erfelijk is: zijn dochter heeft het ook. Toen Jan
twaalf was, bleek geen middelbare school hem te willen
hebben: Jan had te veel zorg nodig. Zijn ouders
brachten hem daarom naar de Sint Maartenskliniek.
Zeven jaar woonde hij in ‘de flat’, het internaat waar
120 jongeren met een aandoening of handicap verbleven.
Ze kregen medische zorg bij de Maartenskliniek
en volgden hun opleiding bij de Monnikskap. ‘Mijn
ouders hadden me denk ik liever thuis gehad’, vertelt
Troost. ‘Maar ze luisterden goed naar de dokter. Als
er verbetering mogelijk was, dan was dat bij de Maartenskliniek.’
Afgezonderd van de wereld
Hij weet het nog goed, de eerste indrukken die hij
kreeg. ‘Ik was hervormd en wist niet wat ik zag, al
die katholieke nonnen in rokken.’ En daarna: ‘Maar ik
vond het ook meteen heel raar dat al die jongeren da ar
achter een hek in een flat moesten zitten. Ik kwam van
buiten, ik had dat nog niet eerder gezien. Er was eens
per week avondpermissie, dan mocht je het terrein
af, en eens in de maand ging ik een weekend naar
huis. En verder was alles daar: een bibliotheek, soos,
zwembad, school, je eten en drinken, alles. Heel bizar
eigenlijk. Wij kwamen nergens.’
Op de barricaden
Maar daar kwam beweging in. Mede ingegeven door
de tijdgeest (het was 1971 en de emancipatiegolf
was op volle kracht) ontstond er in de flat een sfeer

Jan Troost is na acht jaar voorzitterschap
van de Chronische
Zieken en Gehandicaptenraad
Nederland nog steeds actief in
de belangenbehartiging van
gehandicapten, onder andere
bij Makkers Unlimited en
Programma VCP. Hij komt in die
wereld nog steeds regelmatig
bestuursleden tegen die ook
ooit bij de Maartenskliniek
hebben gezeten. ‘Het samen
knokken voor het toegankelijk
maken van de samenleving,
zelfstandig gaan denken; voor
velen is die flat een enorm
goede leerschool geweest.’
van saamhorigheid en actiebereidheid. ‘Ik heb ’t soms
ervaren als ‘wij tegen het systeem’. Dat ging niet
alleen over het ziekenhuissysteem, maar was heel
maatschappelijk georiënteerd. Zo hebben we een keer
met 200 jongeren een demonstratiemars naar cultureel
centrum de Lindenberg georganiseerd. Die was
net geopend, maar niet voor ons: wij moesten onze
creatieve behoeften maar therapeutisch uitleven. Dat
vonden we zo belachelijk, dat we de straat op zijn
gegaan. Achteraf is dat een hele belangrijke mijlpaal
geweest. De organisatie van die mars was de voorloper
van de latere WIG (Werkgroep Integratie Gehandicapten)
in Nijmegen.’
Om te overleven
En er waren meer avonturen waaruit bleek dat de jongeren
niet langer weggestopt wilden worden. Er waren
bezoekjes aan het meisjesinternaat (‘Al was seksuele
voorlichting voor gehandicapten een groot taboe.’),
en er werden grappen uitgehaald met de Rosa­mars
‘Ik vond het meteen heel raar dat
al die jongeren daar achter een hek
in een flat moesten zitten’
die over het terrein ging (‘Wij wilden geen goed doel
zijn.’). Het kwam voort uit een behoefte aan verandering,
maar het was ook een soort overlevingsmentaliteit
die Jan Troost ontwikkelde in de flat. ‘Je moet
je realiseren dat er zoveel jongens dood gingen. Aan
spierziekten, nierziekten, aandoeningen. Dat maakte
ik al heel jong mee. En dan krijg je een gevoel van: we
leven, we moeten er ook een beetje lol van hebben.’
Veel veranderd
Aan het ziekenhuis heeft hij geen goede herinneringen.
‘Het ging er anders aan toe dan nu. Als je een bot
had gebroken, kreeg je een stokje tussen je tanden en
dan werd het rechtgezet. Mijn ouders werden geloof
ik niet eens gebeld. Daardoor ben ik nog steeds niet zo
happig op witte jassen.’ Tegelijkertijd ziet hij hoeveel
er veranderd is in de bejegening van patiënten. ‘Er
wordt veel meer geluisterd, het individu telt. Vroeger
werd geprobeerd om je weer zo ‘gewoon’ mogelijk te
krijgen. En als er niet meer uit te halen viel, werd je
afgeschreven.’ Hij was een voorvechter van een cliëntbespreking
met cliënten erbij, iets wat nu ook daadwerkelijk
gebeurt. ‘Soms denk ik: hadden we dat maar
niet gedaan’, lacht Troost. ‘Want het kost zoveel tijd.’
Durf te dromen!
Omdat hij merkte dat hij als cliënt weinig structureel
kon veranderen, is Troost na de Monnikskap maatschappelijk
werk gaan studeren. ‘Ik vind dat mensen
met een handicap normaal moeten kunnen meedoen
in de samenleving. Veel jongeren toen waren enorm
gehospitaliseerd, die moesten ook zichzelf nog emanciperen.
Ze kregen weinig kansen om fouten te maken,
omdat ze altijd in bescherming werden genomen. Pas
op, val niet, kijk uit. Daardoor durven mensen niet
meer te dromen, geloven mensen niet meer in hun
eigen mogelijkheden. Terwijl het begint bij die droom.
Als je die niet serieus neemt, blijft die droom hangen
en raak je ook een soort realiteitszin kwijt.’ •
MM | zomer 2011 29

30 MM | zomer 2011
Het apparaat Computers in de Maartenskliniek
Chips en bits in beweging
In 1966 kocht de Sint Maartenskliniek haar eerste computer. Een
reusachtig apparaat. Deze schrijf-telmachine berekende de brutonettolonen
en alle inhoudingen. De toegevoegde waarde van de
zogeheten Eucont werd snel duidelijk: het apparaat leverde een
enorme tijdwinst op en werkte uiterst nauwkeurig. Niet onbelangrijk
bij het uitkeren van salarissen. Nauwelijks een halve eeuw
later is de computer niet meer weg te denken uit het ziekenhuis.
Halverwege de jaren ’80 werd de personal computer (met
een systeemkast en een toetsenbord) in de Maartenskliniek
geïntroduceerd. Medewerkers vonden het prachtig, maar
tegelijkertijd ook wel spannend, want wat als hun werk
dadelijk niet meer nodig was? Het tegendeel bleek waar.
Door de mogelijkheden die de computer met zich meebracht,
kwam er juist meer werk.
Operatie-assistentie
Sindsdien is de computer een steeds grotere rol gaan spelen
in het ziekenhuis. Hightech heeft zich bijvoorbeeld definitief
gevestigd in de operatiekamer. Hier assisteert een
geavanceerd computersysteem de orthopedisch chirurgen bij
knievervangende operaties. Met behulp van twee infraroodcamera’s
berekent de computer de beste zaagstand voor het
verwijderen van versleten bot. Dezelfde computer rekent ook
uit welke maat prothese de meeste stabiliteit geeft.
Lopen met gedachten
Ook biedt de computer uitkomst voor patiënten van de Maartenskliniek
die verder weg wonen. Via de computer kunnen
zij delen van de behandeling thuis voortzetten. Bijvoorbeeld
Klaassen (personeelsadminstrateur) had de Euconta op
een beurs in Venlo gezien en kon er niet van slapen. Maar
de prijs was fl. 37.000. De volgende dag ontspon zich op
de kamer van zijn chef Van de Akker de volgende dialoog.
A: Wat vond je ervan?
K: Een schitterend apparaat, maar het kost wel erg veel.
A: Maar wat verdien je ermee?
K: De loonberekening gaat terug van twintig naar acht
dagen per maand en als we overstappen op maandloon
naar drie dagen.
Dus de Euconta kwam er.
Uit ‘Bewogen Historie’
Patiënt loopt met
behulp van de
Lokomat.
mensen met spraakproblemen. Zij kunnen thuis hun spraak
oefenen met een spraaktrainingsprogramma op maat. De
logopedist volgt de vorderingen van de patiënt op afstand.
Patiënten die weer moeten leren lopen na een beroerte of met
een gedeeltelijke dwarslaesie kunnen gebruikmaken van een
innovatieve looprobot: de Lokomat. De Maartenskliniek doet
zelfs onderzoek naar aansturing van hulpmiddelen via gedachten.
Patiënten stellen zich voor dat ze lopen en activeren
daarbij hun hersenen, waarmee ze loopmiddelen aansturen.
Gegevens op de goede plek
Een van de meest recente digitale ontwikkelingen die bijdraagt
aan de kwaliteit van de zorg is het elektronisch patientendossier
(EPD). De behandelaar kan straks op elke plek
in het ziekenhuis patiëntgegevens inzien. Een stuk veiliger
én efficiënter. En straks kan de patiënt ook zijn eigen dossier
beheren.
Gastrobot
Wat zal de computer ons nog brengen? Wordt u straks ontvangen
door een vriendelijke robot? En is het überhaupt nog
wel nodig om je huis uit te komen voor een polibezoek? Met
de komst van de Euconta is in de Maartenskliniek een tijdperk
gestart waarvan we vele voordelen kennen en waarvan
het einde nog lang niet in zicht is. •

Achtergrond Klassenverpleging
Meer geld, meer zorg
Bijzondere privileges, een soepeler bezoekregeling en extraatjes,
zoals thee met een koekje. Wie meer betaalde kreeg ook meer.
Klassenverpleging heet dat. Omstreden? Wellicht. Toch is de
klassenverpleging officieel pas in 2009 landelijk afgeschaft.
MM | zomer 2011 31
Patiënten die meer te besteden hadden, kregen een
voorkeursbehandeling. De dokter zal wel bij iedereen
evenveel zijn best hebben gedaan. Maar tijdens de
verpleging hadden ze wat streepjes voor. Zo lagen de
zogeheten eersteklaspatiënten alleen op een kamer
en hadden ze een privéverpleegster. Ook mochten
ze veel bezoek ontvangen: iedere ochtend en avond
een uur en ’s middags van twee tot zes uur. Wie op
de tweede klas lag, moest het ochtendbezoek missen.
En een derdeklaspatiënt moest het doen met een uur
visite op drie weekdagen, plus ’s zondags van twee tot
vier. Bijzondere toevoeging: ‘In het belang der zieken
worden bij de derdeklaspatiënten niet meer dan twee
bezoekers tegelijk toegelaten.’
Verschil moet er zijn
Rond 1970 bestond het klassenverschil nog steeds.
Een eerste klaspatiënt kreeg toen thee met een koekje,
het eten werd in schalen opgediend en de patiënt at
op de dag na de operatie een beschuitje bij het ont bijt.
Sommige therapie­
Allemaal voorrechten die de derde klas moest mis sen.
ruimtes hadden
veel weg van een
kuuroord. Lees verder op pagina 32 >
De klasse­afdeling

32 MM | zomer 2011
Waren er dan helemaal geen voordelen voor mensen
met minder geld? Toch wel: ‘minvermogenden’ kregen
korting op de tarieven voor verschillende behandelingsmethoden.
Zo betaalden ze niet de standaard
25 gulden voor tien behandelingen, maar slechts tien
gulden. En een maandkaart kostte 25 in plaats van
vijftig gulden.
Ziekenhuis of kuuroord?
Eenvoudige behandelingen werden tegen lagere
prijzen berekend. Maar de Sint Maartenskliniek had
ook uitzonderlijke therapievoorzieningen. Die waren
vanzelfsprekend duurder en daardoor niet voor iedereen
weggelegd. Sommige therapieruimtes hadden
veel weg van een kuuroord. In een folder uit 1936
staat: ‘Zoo omvat de badafdeling o.a. de gelegenheid
tot het geven van modderbaden, modderinpakkingen,
paraffine­inpakkingen, stoombaden, stoomkas, stoomdouche,
koolzuurbaden, electrische en halfbaden, temperatuurbaden,
zwavel­, arm­ en voetbaden, Schotse
douches enz.’
Klassenverpleging in 2011
De klassenverpleging is in 2009 landelijk afgeschaft,
vanwege het in de praktijk wegvallen van het verschil
tussen reguliere verpleging en klassenverpleging.
Sinds kort kan een patiënt in de Sint Maartenskliniek
weer iets meer krijgen als hij/zij meer betaalt: in
de vorm van een comfortpakket. Dit pakket bestaat
onder andere uit een luxer verblijf op een één­ of
tweepersoonskamer met onbeperkt gebruik van tv,
Overzicht van de verpleegprijzen in een folder uit 1936.
Eersteklaspatiënten betaalden vijf gulden per dag meer
dan derdeklaspatiënten. Kinderen betaalden één gulden
per dag minder dan volwassenen. Sommige patiënten
konden speciale contracten afsluiten.
radio, internet en inclusief telefoon (naar vaste nummers
binnen NL). Extra eten, gratis frisdrank, een bos
bloemen en dagelijks een krant naar keuze horen ook
bij het pakket. Dit is geheel in lijn met de marktwerking
in de zorg, waarbij patiënten bewust kiezen waar
zij behandeld willen worden. De link met de klassenverpleging
is er dus nog steeds, maar veel minder
omstreden dankzij het hoge niveau van de reguliere
verpleging. Derdeklas patiënten bestaan niet meer. •
Een patiënt gebruikt het PIM (patiënteninformatiesysteem), onder andere om eten
te bestellen. Ze kan kiezen voor speciale gerechten. Daarvoor betaalt ze extra.

Kort nieuws
Internistenpoli’s binnen
onze muren
Patiënten, onder behandeling in de Sint Maartenskliniek,
hoeven niet meer naar een ander
ziekenhuis voor internistische begeleiding. Sinds
half maart kunnen zij binnen de Maartenskliniek
terecht bij één van de twee poli’s van de afdeling
Algemeen Interne Geneeskunde (AIG) van het
UMC St Radboud. Dankzij deze samenwerking
kunnen we onze patiënten een betere service
bieden.
Naast een poli Algemeen Interne Geneeskunde
voor specifieke internistische problemen, is er
ook een poli Cardiovasculair risicomanagement.
Deze laatste poli is speciaal voor reumapatiënten
die door hun reumatoloog worden doorverwezen
naar de internist, voor een onderzoek
naar risicofactoren op hart­ en vaatziekten. Zij
hebben namelijk een grotere kans op hart­ en
vaatziekten, omdat bij hen al op jonge leeftijd
slagaderverkalking voorkomt. Daarnaast spelen
andere risicofactoren als suikerziekte, verhoogd
cholesterol en gewicht een rol. De spreekuren
zijn alleen voor patiënten die al bekend zijn in
de Sint Maartenskliniek. •
Documentaire: mix van oud en nieuw
Ter gelegenheid van het jubileum maakte een filmmaker van DZIGA een documentaire
over de geschiedenis van de Sint Maartenskliniek. De documentaire,
vol met prachtig historisch beeldmateriaal, biedt een boeiende kijk op de ontwikkeling
van de zorg in de 20e eeuw. En de ontwikkeling van onze kliniek in
het bijzonder. Van de beginjaren, via de oorlog, het internaatleven en de strijd
om het voortbestaan tot de grote groei van de laatste decennia.
Op zondag 29 mei vond de première van de documentaire ’75 jaar Sint Maartenskliniek’
plaats in filmhuis LUX in Nijmegen. Op 30 en 31 mei en 1 juni draaide
de film ook nog in LUX. Wilt u de documentaire ook graag zien? U kunt de dvd
voor € 9,95 bestellen via www.maartenskliniek.nl/75jaar. De opbrengsten van
de dvd­verkoop gaan naar het verpauperde Floresti­ziekenhuis in Moldavië. •
De Vierdaagse op steunzolen
MM | zomer 2011 33
Veel wandelaars van de Vierdaagse krijgen te maken met ernstige
voetklachten, met name aan de voorvoet. Onderzoekers van de
Maartenskliniek ontwikkelden een computerprogramma dat de
kans op het krijgen van voorvoetklachten tijdens het lopen van
lange afstanden voorspelt. Dat gebeurt door de verdeling van de
druk onder de hele voet te meten. Dankzij die voorspelling kunnen
wandelaars preventieve maatregelen nemen, zoals het gebruik van
steunzolen, om klachten te voorkomen of te verminderen.
Dit jaar onderzoekt de Maartenskliniek of op maat gemaakte
steunzolen helpen om de voetklachten te voorkomen. Met een
voetdrukmeting bekijken de onderzoekers eerst welke wandelaars
baat kunnen hebben bij het dragen van steunzolen. Tijdens de
Vierdaagse komen de deelnemers aan het onderzoek elke dag, na
de finish, langs bij een stand van de Sint Maartenskliniek voor een
meting en het invullen van een korte vragenlijst. Als blijkt dat
deelnemers profijt hebben van de steunzolen, dan kan het systeem
op grotere schaal worden ingezet voor preventie van klachten bij
wandelaars. •

34 MM | zomer 2011
Dagboek Carli Biessels
‘Vreemde gezichten keken me
De elfjarige Carli Biessels heeft jeugdreuma en wordt opgenomen in
de Sint Maartenskliniek. Het is 1947 en dr. Bingen behandelt haar.
Hoe beleeft zij die periode?
Maandag
Nu ik twee dagen hier op de observatieafdeling voor kinderen
lig, ben ik helemaal gewend. Toen ik opgenomen werd, schrok
ik eerst heel erg van al die glazen kamertjes, elk met één bed
erin, en van de vreemde gezichten die me door die glaswanden
heen aankeken. Ik wist niet zo goed wat ik moest beginnen toen
mijn moeder naar huis was gegaan en kreeg meteen heimwee
naar mijn hond. Ik vond het vooral zo eng dat ik alle kinderen
alleen maar kon zien en niet met ze kon praten. Toch ken ik
ze nu allemaal want we praten hier met armen en benen, dat
gaat net zo goed. Mijn buurman, Marcel is even oud als ik, elf
jaar. Hij geeft hele voorstellingen vanaf zijn bed, met kunstjes,
liederen en gekke gezichten. Ik moet erg met hem lachen. Ik
vind het leuk hier.
Dinsdag
Zuster Jacomien, het hoofd van de afdeling, is de enige ‘echte’
zuster. Haar gezicht kijkt je ernstig aan vanuit een dichte,
witte kap. De andere zusters dragen korte witte sluiers die ik
erg mooi vind. Ik wil later ook zo’n sluier, en ook zo’n speld, die
laat zien dat je een echte verpleegster bent. Ik heb dat verteld
aan zuster Kamerbeek die hier vlak in de buurt woont, net als
ik. Ze heeft me uitgelegd in welk huis. Toch kan ik onze eigen
buurt hier niet voelen, ook al denk ik steeds als ik naar buiten
kijk: het is dezelfde lucht met dezelfde wolken. Je ligt hier in
een eigen wereld. Trouwens wel een hete wereld. De augustuszon
straalt de hele dag op de glazen wanden. En dan moet ik
ook nog ieder uur een glaasje salysil leegdrinken, en om 1 uur
een bekertje levertraan! Ik denk maar nergens aan als ik dat
doorslik.
Carli voert een kalf
De reuma-afdeling

door het glas aan’
Vrijdag
Woensdag
Heel mooi vind ik het hier ’s morgens, als de communie wordt rondgebracht.
We liggen allemaal klaar, gewassen en gekamd, met een wit kleed
over het toch al witte laken. De deuren van de boxen staan open, alle zusters
staan op een rijtje bij de ingang. In de verte hoor ik het belletje van de
misdienaar aankomen – de zusters knielen op de grond. Daar is de rector.
Hij draagt de kelk hoog voor zich uit, en bidt zachtjes. De misdienaar loopt
voor hem uit met een wiegelend lampje waar een brandende kaars in staat.
Als het belletje afzwakt, worden de deuren gesloten. We moeten nabidden.
Het is doodstil op de afdeling. Ik weet nu al dat ik dit nooit zal vergeten.
Gedeelde smart…
Donderdag
Vandaag ben ik naar beneden geweest, voor een hoogtezon-kuur. Ik word
daar heel misselijk, omdat er geen ramen zijn en omdat het er zo naar
ozon ruikt. Ik kwam langs het zwembad. Daar had ik wel willen blijven.
Omdat het zo warm is, hebben we allemaal een ‘hondenhokje’ onder ons
laken gekregen, een ijzeren boog waaronder je benen vrij liggen. Marcel
heeft een gitaar van zijn vader gekregen. Hij zit nu vaak rechtop in bed
te zingen en te spelen. De gitaar vóór zich op het laken want allebei zijn
benen zijn afgezet. De plaatsen waar zijn benen ophouden heten ‘stompen’.
Eerst vond ik het heel eng om daarnaar te kijken, maar nu niet meer.
MM | zomer 2011 35
Na de rust word ik geprikt voor bloedonderzoek, door dokter
Bingen. Iedere dag. Soms moet het drie keer over en ik kan
zien dat hij dat heel vervelend voor me vindt. Hij is heel aardig
en geduldig en blijft altijd nog even napraten; hoe ik het vind
hier, en wat ik gelezen heb. Want hij ziet de berg boeken op mijn
kastje die steeds hoger wordt. Dat komt omdat er twee keer
per week een paar meisjes van mijn klas op bezoek komen, die
ieder twee nieuwe boeken meebrengen. Met de meisjes praten
vind ik soms wel moeilijk, net of ik ze hier minder goed ken dan
op school. Maar de boeken heb ik vaak ’s avonds al uit!
Carli Biessels heeft een
lang Maartenskliniek-verleden.
Ze is kinderboekenschrijfster
en schreef onder andere prijswinnende
titels als ‘De feestrede’,
‘Irah en de dieren’ en ‘Juwelen
van stras’. En ook een kort
verhaal (‘Ziekenhuis’) dat zich
afspeelt op de kinderboerderij van
de Maartenskliniek. Ze komt als
reumapatiënt nog regelmatig terug
op ‘de berg’ voor behandeling.

36 MM | zomer 2011
Herinneringen Verhalen van medewerkers
Knappe dokters en de stunt
Veel (oud-)medewerkers hebben herinneringen aan
de Sint Maartenskliniek. Bijzondere gebeurtenissen,
strenge artsen en hoofdzusters, mooie bouwprojecten
en nieuwe behandelmethoden. Op onze jubileumwebsite
kunnen (oud-)medewerkers herinneringen
aan hun tijd bij de Sint Maartenskliniek plaatsen.
Omdat wij intern
in de kliniek verbleven,
kregen wij ‘s avonds dansles
van zuster Annemaria, zij was
zeer modern voor die tijd. Verder
was er altijd een gastvrouw om
ons op te vangen en de verhalen
aan te horen als er iets op de afdeling
was gebeurd. Het leiderschap in
die tijd was autoritair, artsen stonden
op een voetstuk, afdelingshoofden en
verpleegkundigen waren de baas en wij
als leerlingen durfden niet tegen te spreken,
toch was er een sterke verbondenheid, met
één doel: de zorg voor de patiënten!
Wil Beijers
Kort na de brand had
de architect een plattegrond
getekend (één A4 schaal 1:100) voor een
noodverpleeggebouw. Een periode van zes
dagen per week werken brak aan. Al snel konden
we beginnen met de fundering en twee maanden
later leverden we een verpleeggebouw van drie verdiepingen
op, incl. twee liften! Hoe we dat voor elkaar
hebben gekregen? Het antwoord is vrij eenvoudig: rond
18.00 uur op vrijdag leverde fa. De Meeuw 100 teke ningen
af met het verzoek ze maandagmorgen gecorrigeerd af te
leveren in Oirschot. Zo ging dat in die dagen! Onlangs
sprak ik nog medewerkers van fa. De Meeuw over ‘de
stunt’ van 1990, die toen met z’n allen is geleverd.
Zij hadden in hun lange praktijk nog nooit meegemaakt
dat gegevens op zo’n snelle wijze
werden aangeboden.
Jan van de Wal
De Overgang
Op de fiets in het Hengstdal, blik omhoog
het is woensdag 1 november 1978
rustig Herfstweer, 14 graden Celsius
verkleurend bos
Vandaag Heyendael verruilen
Voor de Sint Maartenskliniek
Dat is geen sinecure
Voordien vertrouwd en afhankelijk
Straks zelfstandig beslissen
en een nieuwe stijl van Medisch werk
Heel de Mens en de menselijke maat
Reumapatiënten op de been
Niet langer meer
die verdomde bedrust en
die ouderwetse autoriteit
Een gloednieuwe Reumaflat
erin nog oude gewoonten
maar ook een Jong Professioneel Team
Elan zat.
de handen uit de opgestroopte mouwen
maar niet zonder kontakt met de Leerschool
Praktijk én Wetenschap
Die versterken elkaar altijd weer
als het erom gaat, de VERNIEUWING
Paul van ’t Pad Bosch

van 1990
‘Plotseling ging alles
rammelen, de lampen
flikkerden, de vloer
trilde...’
Was er een jubileum,
dan was het feest in de Schakel
en werd het diner verzorgd door
onze eigen koks. Ook werd er eens in de
zoveel tijd door de chef­kok, de heer Venneman,
samen met de andere koks een bijzondere Indische
of Chinese rijsttafel voor de medewerkers gemaakt.
Maar ook hij was ‘ondergeschikt’ aan zr. Rufina, het hoofd
van de keuken. Want als de bel luidde moest iedereen binnen
3 minuten weer op z’n werkplek zijn; zo niet dan zei zij
dit fijntjes.
Twee van de meest frappante voorbeelden van hiërarchie:
een bouwvergadering waar de architect binnenkwam
en nog voordat hij zat, vroeg waar de sigaren waren.
En het toenmalige hoofd van de TD stond erop dat
zijn collega, weliswaar met een andere functieomschrijving,
hem meneer noemde in plaats
van bij z’n voornaam.
Fons Giesbers
Als nachthoofd werkte
ik veel samen met Hein, de
receptionist. We hadden samen
nachtdienst en waren erg nieuwsgierig
naar het nieuwe stiltecentrum.
Het was het eerste stiltecentrum van
de Maartenskliniek en lag op één van
de verdiepingen van de revalidatieflat.
We gingen vol verwachting de ruimte naar
binnen. Een serene rust daalde over ons
heen. We gingen op één van de stoelen zitten
en zeiden niets. Onder de indruk van de toch
wel mystieke sfeer. Plotseling ging alles rammelen,
de lampen flikkerden, de ramen rinkelden, de
vloer trilde... In eerste instantie reageerden we gewoon
niet. We zaten immers in mystieke sferen, maar dat hoorde er
toch niet bij? Toen begonnen onze telefoons te rammelen in dat stiltecentrum,
andere mensen wilden weten wat er aan de hand was.
Achteraf hebben we er vreselijk om gelachen, dat wij met zijn
tweeën in een hele serene en mystieke omgeving de grootste
aardbeving van Nederland hadden ondergaan!
Hanny Kersten
De volledige verhalen kunt u lezen op www.maartenskliniek.nl/75jaar.
Heeft u zelf ook een bijzondere anekdote over de Sint Maartenskliniek?
Plaats die dan op deze jubileumwebsite of stuur uw verhaal naar
communicatie@maartenskliniek.nl.
MM | zomer 2011 37
In 1987 de
berg op fietsend wist ik
eigenlijk niet wat boven op die
berg lag. Eenmaal boven gekomen was ik
verrast: het leek wel een dorp of eigenlijk een
sanatorium zoals de Schwarzwaldklinik, een serie
die toen bekend was van de tv. Mooi gelegen in de bossen.
Zouden ze daar ook van die knappe dokters hebben?
Mijn eerste indruk vertelde mij dat ik daar
best zou willen werken. Maar eerst maar
eens zien of ze mij wilden hebben, ik
kwam daar immers voor een sollicitatiegesprek.
De klik bleek er te
zijn en ik mocht komen werken
voor Wim de Bie en Rob de
Jong, twee jonge (adjunct)
directeuren die echt iets
van de Maartenskliniek
wilden maken.
Conny Kranen

38 MM | zomer 2011
Patiëntervaring Gevormd door de kliniek
‘Ik had me geen betere
leerschool kunnen wensen’
Ans Willems-Driessen (70 jaar) uit Groesbeek heeft een lang
Maartenskliniek-verleden: in totaal heeft ze hier zo’n dertig
operaties aan haar voeten en benen gehad. Ze heeft inmiddels
protheses in zowel haar knieën als enkels. De Sint Maartenskliniek
speelt een grote rol in haar leven en ze bewaart veel
goede herinneringen aan het ziekenhuis. ‘Ik heb er geleerd om
voor mezelf op te komen, niet te zeuren en niet op te geven.’
‘Ik werd in 1941 geboren met klompvoeten en rare
knieën’, vertelt Willems­Driessen. ‘Mijn vader was
een vriend van dr. Bär. Daarom lag ik negen dagen na
mijn geboorte al in de Sint Maartenskliniek en werd ik
na negen weken geopereerd. Als dat niet zo snel was
gebeurd, had ik nu misschien met van die hoge schoenen
gelopen.’ Ze is uiteindelijk ongeveer dertig keer
geopereerd aan haar voeten en benen, waarvan drie
keer in de laatste zeven jaar. ‘Ik moet sowieso nog één
keer onder het mes voor mijn rechtervoet. Die operatie
stel ik wel zo lang mogelijk uit.’
Heimwee naar de kliniek
Natuurlijk heeft ze een heftige jeugd gehad met haar
aandoening en al die operaties. Toch heeft ze veel goede
herinneringen aan de Sint Maartenskliniek. ‘Ik was
ook niet ziek,’ legt ze uit, ‘dat scheelde absoluut.’ Toen
ze zeven jaar was, lag ze een tijd in het ziekenhuis en
kreeg ze heimwee naar huis. Willems­Driessen begint
te lachen. ‘Eenmaal thuis kreeg ik weer heimwee naar
de Sint Maartenskliniek. Er was hier ook zoveel te
doen. Ik heb veel met andere kinderen gespeeld: van
de dijk af en kijken wie het eerst boven was, krijgertje
spelen en met de rolstoelen achter elkaar over de gang
racen.’
Carnaval met ‘dr. Beer’
‘In mijn tienerjaren wilden we een keer op de zaal
carnaval vieren. Van hoofdzuster Jansen mocht dat
niet, maar dr. Bär vond het juist een leuk idee. Mijn
vader bracht hapjes en drankjes langs en we maakten
er een leuk feestje van, inclusief verkleedpartijen en
versieringen. Zuster Jansen werd kwaad, terwijl dr. Bär
meteen een berenmasker opzette toen hij binnenkwam.
Een grappig contrast’, herinnert ze zich.
Bijzondere herinneringen
Ze glundert en vertelt enthousiast verder. Onder andere
over het meezingen en ­swingen met Arbeidsvitaminen
op de zaal. Ook is ze een keer met haar rolstoel van
de berg afgesjeesd. Willems­Driessen: ‘Omdat ik tegen
mijn vriend zei dat hij me wel kon loslaten. Dat kon
dus blijkbaar niet. Ik vloog met rolstoel en al door
de deur van het café onder aan de berg, waar nu
restaurant Tante Koosje zit. Dat was even schrikken.’
Toen ze zeventien was, zat ze na een operatie tot haar
middel in het gips. Om dat gips te laten drogen, lag
ze een week lang onder hete lampen en met een stok
tussen haar benen op bed. Willems­Driessen: ‘Toen
het gips er na maanden af mocht, kwam er allemaal
bestek tevoorschijn. Dat had ik gebruikt om mezelf te
krabben.’
‘Dr. Bär zette meteen een berenmasker
op toen hij binnenkwam’
Vroeger was alles beter…
Tegenwoordig gaat die behandeling heel anders. Het
gips is zo droog en mag er ook veel sneller af. ‘Vroeger
lag je soms twee of drie maanden in het ziekenhuis’,
zegt Willems­Driessen. ‘Nu sta je binnen een paar
dagen al weer buiten. Daardoor is het contact en de
band met de mensen van het ziekenhuis veel minder
geworden. Er is nu vooral aandacht voor de aandoening
en de behandeling en minder voor de patiënt zelf.
Dat begrijp ik ook wel, want alles moet tegenwoordig
snel snel. Maar ik denk toch dat af en toe een praatje
maken goed is voor de genezing.’

Ans Willems­Driessen: ‘Toen het gips er na maanden af mocht, kwam er allemaal bestek tevoorschijn.’
…of toch niet?
‘Een ander verschil met vroeger is dat ik nu door
allemaal verschillende mensen wordt geholpen’, geeft
ze aan. ‘De één doet mijn voeten, de ander mijn enkels
en weer een ander opereert mijn knieën. In mijn jeugd
deed dr. Bär dat allemaal zelf.’ De behandelingen zijn
volgens Willems­Driessen allemaal veel beter geworden.
De oefeningen doen bijvoorbeeld veel minder
pijn. En ze kan tegenwoordig zelf de verdoving regelen
met een pompje bij de wond. ‘Dat is natuurlijk veel
fijner dan wanneer ze zo’n grote, pijnlijke spuit in je
lichaam steken’, lacht ze.
Doorzetter
De Sint Maartenskliniek heeft een grote rol gespeeld
in het leven van Ans Willems­Driessen. ‘Mijn periodes
daar hebben me gevormd tot wie ik nu ben’, zegt ze
stellig. ‘Meer nog dan mijn thuissituatie. Ik had me
geen betere leerschool kunnen wensen. Zo heb ik er
geleerd om voor mezelf op te komen, niet te zeuren
en niet op te geven. Die mentaliteit heb ik nog steeds.
Zonder die mentaliteit en zonder de Sint Maartenskliniek
had ik nu niet, of in ieder geval veel minder goed,
kunnen lopen.’ •
Alaaf!
MM | zomer 2011 39
De kinderen van de Sint Maartensschool trekken ieder
jaar met carnaval in een grote optocht vanaf het schoolplein
richting restaurant het Rondeel, door het ziekenhuis.
De kleuters voorop en daarachter de oudere kinderen,
allemaal prachtig verkleed. Een gezellig muziekje
erbij en de Knotsenberg staat weer op z’n kop. Veel
bekijks en vrolijke gezichten zijn gegarandeerd!

40 MM | zomer 2011
Uit de oude doos De zusters aan het werk

MM | zomer 2011 41

42 MM | zomer 2011
Vervolg van pagina 7
Behandeling nu… Een prothese in 2011
Lopen met een computerbeen
Ruim 30 jaar liep Wim Ranselaar met een prothese
gemaakt van hout. Daarna werden de protheses
langzaam geavanceerder. Hij was er als de eerste bij
toen er rond 2003 een nieuwe computergestuurde
prothese ontwikkeld werd. ‘Mijn instrumentmaker
van de POM nam me mee naar Londen en we
kwamen terug met een prototype van de eerste
elektronische knie. Die mocht ik testen.’
Wim Ranselaar uit Hengelo kwam in 1976 bij de
Prothese­ en Orthesemakerij (POM) van de Maartenskliniek
terecht. ‘Ik hoorde van iemand bij de zwemclub
heel enthousiaste verhalen over de POM in Nijmegen.
Alhoewel het voor mij een eind rijden is, was ik na het
eerste bezoek meteen enthousiast. Ze doen er alles aan
om de prothese zo goed mogelijk te laten passen.’
Expert
Ranselaar vindt het prettig dat er naar zijn mening
gevraagd wordt bij het aanmeten van de prothese.
Niet vreemd, want na 45 jaar gebruik is hij zelf expert
op dit gebied. Trots demonstreert hij zijn computergestuurde
prothese: de C­Leg. ‘Het loopt zoveel makkelijker,
ik val bijna nooit meer en het lopen kost me
veel minder energie. De verzekering was eerst niet
enthousiast vanwege de kosten, 23.000 euro. Gelukkig
heb ik ’m toch gekregen.’
Vertrouwen in de techniek
De computergestuurde C­Leg meet vijftig keer per
seconde een aantal gegevens en past zich automatisch
aan om een gepaste beweging uit te voeren. ‘Als ik
op een ongelijke ondergrond stap, bijvoorbeeld een
losse stoeptegel, dan compenseert het prothesebeen
de beweging. Dat zorgt voor stabiliteit.’ En niet onbelangrijk,
voor vertrouwen in de techniek. Want je moet
geen twijfels hebben over de werking van je prothese
als je bijvoorbeeld de trap afloopt. ‘Voor de zekerheid
hou ik toch altijd nog de trapleuning vast, maar tot nu
toe heeft de C­Leg me nog nooit in de steek gelaten.’
Geen ladders
‘Niet alleen het loopcomfort van de prothese is prettig,
maar ook dat het lopen er vrij natuurlijk uitziet’,
zegt Ranselaar. ‘Sommige mensen denken dat mijn ene
been iets korter is dan het andere, maar als ik ze vertel
dat ik een prothese draag, zijn ze vaak verbaasd.’
Verbergen doet hij zijn prothese echter niet. ‘Ik hou
van kamperen; op de camping draag ik gewoon een
korte broek en op het strand doe ik hem af.’ Maar het
moet er altijd netjes uitzien. ‘Over het been zit een
soort pantykous. Op vakantie in Frankrijk had ik een
paar ladders erin. Dat vond ik geen gezicht.’ Maar toen
hielp de POM hem uit de brand. ‘Drie dagen later kreeg
ik op mijn vakantieadres nieuwe kousen toegestuurd!’

Kort nieuws
In beweging voor Moldavië
Cake bakken, wijn proeven, rommelmarkt
of massage. Medewerkers van
de Sint Maartenskliniek organiseren
dit jaar de gekste activiteiten om geld
in te zamelen voor het goede doel:
het Floresti­ziekenhuis in Moldavië.
Op maandag 18 april werd het jubileumjaar
afgetrapt met een geslaagde
fietsactie (zie pagina 6). Op twee
hometrainers trapten ruim honderd
medewerkers de afstand tussen
Nijmegen en Moldavië weg. Onderweg
pikten zij bijna 10.000 euro aan spon­
Winnaar | Oog voor detail
lente 2011
De afbeelding is genomen
in de wachtruimte van
de afdeling Radiologie.
Yvon van Wordragen is
de kunstenares die het
bronzen beeldje heeft
gemaakt. Onder de goede
inzendingen is geloot.
Mevrouw Huisman­Kwak
uit Didam is de gelukkige
winnaar van deze
prijsvraag. De prijs wordt
u zo snel mogelijk toegezonden.
Volg de Maartenskliniek
op twitter!
www.twitter.com/
maartenskliniek
sorgeld op. Een mooi begin!
De medewerkers van de Sint Maartenskliniek
zijn duidelijk begaan met het
lot van hun Moldavische collega’s. Ze
verzinnen van alles om geld op te halen.
Aan creativiteit daarbij geen gebrek.
Een aantal voorbeelden: een loodzware
muurzitbattle, waarbij iedereen zo lang
mogelijk in een hoek van negentig
graden tegen de muur aan moet zitten.
De rommelmarkt was minder vermoeiend,
maar leverde wel een mooi resultaat
op. Ook werd er cake gebakken
Contactinformatie
De Sint Maartenskliniek is volledig gespecialiseerd in
houding en beweging. Patiënten kunnen bij ons terecht
voor aandoeningen op het gebied van orthopedie,
reumatologie, revalidatiegeneeskunde en pijnbestrijding.
Daarnaast hebben wij een sport medisch centrum.
Orthopedie
Polikliniek Nijmegen
Voor het maken van een afspraak
in Nijmegen belt u (024) 365 96 59.
U kunt ook een afspraak maken
via onze website:
www.maartenskliniek.nl/
praktische­info/afspraakmaken.
Second opinion orthopedie
Voor de aanvraag van een second
opinion dienen zowel de patiënt
als de verwijzer een registratieformulier
in te vullen. Dit formulier
kunt u vinden op onze website.
Voor een afspraak kunt u bellen
met (024) 365 96 59.
Polikliniek Woerden
Voor Woerden belt u (0348) 42 78 00
of maakt u een afspraak via de
website: www.maartenskliniek.nl/
praktische­info/afspraakmaken.
Spoedeisende Orthopedisch
Hulp (SOH)
Met acute letsels (kneuzingen, verstuikingen,
snijwonden en botbreuken,
uitgezonderd breuken aan het
hoofd) kunt u 24 uur per dag terecht
bij de SOH. U kunt de SOH bereiken
via telefoonnummer (024) 365 93 91.
Pijnbehandelcentrum Nijmegen
Voor een afspraak op het pijnbehandelcentrum
heeft u een verwijsbrief
nodig met daarin opgenomen uw
medische gegevens. Verwijzingen
kunt u richten aan het pijnbehandelcentrum,
t.a.v. het secretariaat.
Voor meer informatie belt u
(024) 365 97 72 (ma ­ vrij 09.00 ­
12.00 uur).
Reumatologie
Polikliniek Nijmegen
Patiënten met een verwijsbrief van
hun huisarts kunnen bellen voor
het maken van een afspraak:
(024) 365 94 09 (ma ­ vrij 08.30 ­
12.30 en van 13.00 ­ 16.30 uur).
Voor meer informatie:
www.maartenskliniek.nl/
professionals/reumatologie/
polikliniek/
Polikliniek Woerden
Voor een afspraak op de poli kliniek
Reumatolgie in Woerden belt u
(0348) 42 78 00.
Polikliniek Boxmeer
Voor een afspraak op de polikliniek
Boxmeer belt u (0485) 56 73 82.
MM | zomer 2011 43
(en verkocht) en vertrekt er in juni
een groep op de motor naar Moldavië.
Als klap op de vuurpijl kunnen
medewerkers ervoor kiezen om hun
kerstpakket af te staan. Het geld dat
de Maartenskliniek daarmee bespaart,
gaat ook naar Moldavië.
Wilt u ook het Floresti­ziekenhuis in
Moldavië steunen? Maak dan uw gift
over naar: ING 913086, o.v.v. ‘gift
Moldavië’, t.n.v. Stg. Sint Maartenskliniek
te Nijmegen.
Revalidatiegeneeskunde
Polikliniek
Patiënten met een verwijsbrief
kunnen een afspraak maken via
telefoonnummer (024) 365 94 00
(ma ­ vrij 08.00 ­ 16.30 uur).
Sport Medisch Centrum
Patiënten kunnen met en zonder
verwijskaart terecht bij de sport ­
arts voor een consult, keuring
of inspanningstest. Afhankelijk
van het verzekerde pakket worden
de kosten hiervoor al dan niet
vergoed. Voor het maken van een
afspraak belt u (024) 378 65 44
(ma ­ vrij 08.30 ­ 16.30 uur).
Voor meer informatie:
www.smc.maartenskliniek.nl.
Patiëntenadviesraad
Voor vragen aan de patiëntenadviesraad
kunt u contact
opnemen via
par.nijmegen@maartenskliniek.nl
of
par.woerden@maartenskliniek.nl.

Oog voor detail
Links staan de auto’s op het plein
strategisch in de schaduw van de
bomen. Rechts ziet u openslaande
balkondeuren van de klasse­afdeling.
Een mooi plaatje. Denkt u te weten
vanaf welke plek deze foto precies
is genomen? Mail dan uw antwoord
naar redactie@maartenskliniek.nl,
o.v.v. uw naam, adres en telefoonnummer.
Onder de juiste inzendingen
wordt een leuke prijs verloot.