heerlijkheden - Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek

H E E R L I J K H E D E N
132 HeerlijkHeden
historie op de universiteit van Lund. Na een onderbreking wegens ziekte
zette hij zijn studie voort in het ongeveer 400 kilometer noordelijker gelegen
Uppsala. Met een briljante uiteenzetting over de voortplanting van planten
viel hij op door de oorspronkelijkheid van zijn denkbeelden en legde hij de
grondslag voor enkele van zijn belangrijkste werken, zoals de Systema Natura
(1) Fundamenta Botanica, Critica Botanica en Genera Plantarum (opgedragen
aan Boerhaave), allemaal voor het eerst uitgegeven in ons land in Leiden en
Amsterdam.
In Uppsala ontmoette Linnaeus de student Petrus Artedi. In 1735 werkte
Artedi in Amsterdam aan een grondige studie over de vissen. Op de avond
van de 28e september 1735, terugkerend van een diner bij de apotheker
Albert Seba naar zijn logeerhuis, sloeg Artedi vermoedelijk in beschonken
toestand in het donker een verkeerde weg in, viel in een gracht en verdronk.
Linnaeus schreef in zijn itenarium zoveel als “Der vissen vriend is overleden in der
vissen element.” Overigens meldde hij ook dat hij huilde toen hem het slechte
nieuws op 30 september werd medegedeeld door zijn Zweedse reisgezel
Claes Sohlberg, die in Leiden zou promoveren. Linnaeus spoedde zich van de
Hartekamp naar het godshuis in Amsterdam waar zijn vriend lag opgebaard.
De hospes van Artedi, Hendrik Jutting, had nog geld te goed en dreigde
zijn schamele bezittingen te verkopen. Clifford was zo genereus de schuld
te betalen, zodat het manuscript veilig kon worden gesteld. Linnaeus nam
vervolgens de taak om Artedi’s werk Ichthologia, sive opera omnia de piscibus
af te ronden en drukklaar te maken. Deze publicatie, grondslag van alle latere
werken over vissen, is vervolgens in 1738 te Leiden uitgegeven.
Reizen en promotie
In 1731 was Linnaeus teruggegaan naar Smaland en een jaar later vertrok
hij alleen te paard voor een etnografische en botanische studiereis van vier
maanden naar het noorden van Zweden en Noorwegen ofwel Lapland.
De plantkundige resultaten zijn in 1737 in Amsterdam uitgegeven onder de
titel Flora Lapponica. Linnaeus’ oudste dagboek Iter Lapponica is pas in 1888
uitgeven, hoewel het al in 1811 in een Engelse vertaling was verschenen.
Na zijn reis naar Lapland op zijn 25ste heeft Linnaeus nog drie reizen in
Zweden gemaakt. Tussen juni 1735 en juni 1738 bezocht hij Nederland,
met tussentijds een kort verblijf in Engeland. Voor hij naar zijn vaderland én
zijn verloofde Sara Lisa Moraea terugkeerde, ontmoette hij enkele Franse
natuurwetenschappers in Parijs. De voornaamste reden om naar Nederland
te gaan was de mogelijkheid om te promoveren. In die periode was dat aan
een universiteit in zijn geboorteland nog niet mogelijk. De Leidse Academie
was als promotieplaats populair bij buitenlanders, bij armlastiger promovendi
was dat vooral Harderwijk waar men voor weinig geld de doctorsgraad kon
behalen. Een ondeugend versje luidde destijds:
“Harderwijk is een plaats van negotie,
Men verkoopt er bokking, blauwbessen en bullen van promotie.”