heerlijkheden - Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek

vorm en bouw van meeldraden en stampers. De indeling geschiedde op basis
van een groeps- of geslachtsnaam (genus), gevolgd door een soortaanduiding
(species). De tiende editie van zijn Systema Naturae uit 1758 bevatte bovendien
circa 4.400 aan Linnaeus bekende dieren, ingedeeld in 6 klassen: zoogdieren,
vogels, amfibieën, vissen, insecten en wormen. Na het vertrek van Linnaeus
raakte de tuin van de Hartekamp snel in verval, vooral nadat mr. George
Clifford op 10 april 1760 in zijn geliefde hofstede overleden was. Na de dood
van zijn opvolger, zoon Pieter Clifford, vond in 1788 een grote veiling plaats.
Na Bengt Ferner (1759) en J.J. Björnstähl (1775) hebben tot in onze tijd talrijke
Zweedse inwoners op reis in Nederland vanwege het verblijf van Linnaeus een
bezoek gebracht aan de Hartekamp.
In deel 2 van mijn verhaal over Linnaeus komt de briefwisseling van George
Clifford met Linnaeus uit de periode van 1736 tot 1742 aan de orde.
Hans Krol
Noten
1. Een eerste druk van ‘Systema Naturae’ uit de bibliotheek van de graaf van
Macclesfield, een versie met slechts 12 foliobladzijden, is in 2004 bij Sotheby’s
Londen afgehamerd op 285.600 pound ofwel 418.000 euro. Het boekje bevat een
handgekleurde gravure, slechts bekend in drie exemplaren. De 12e druk van dit werk
bevatte 2.300 bladzijden.
2. Dat blijkt evident uit een brief van J.F. Gronovius van 1 september 1735 aan Linnaeus,
waarin eerstgenoemde Clifford schriftelijk heeft aanbevolen de Zweed het toezicht
te geven op de ‘Hortus Hartecampensis’, aan welk verzoek intussen is voldaan. In
datzelfde schrijven opponeert Gronovius tegen het idee van Linnaeus om de mens
(‘Homo sapiens’ – Homo is genus en sapiens onze soortnaam) bij de zoogdieren in te
delen, weliswaar als hoogste klasse in het ‘Tabula zoologica’. De mens dient zijn inziens
boven alle andere levende wezens uit te stijgen, als een afzonderlijke schepping door
God.
3. D. Nietzel, in 1703 te Hamburg geboren, werkte van 1735 tot 1739 als tuinbaas van
de Hartekamp en van 1739 tot zijn dood in 1756 bij Linnaeus in Uppsala.
4. Bijna drie eeuwen later, in augustus 2006, lukte het mevrouw Margareth van Straten
in haar Heemsteedse tuin nabij het Oude Slot een bananenboom te kweken.
5. Tevens maakte hij twee kopieën. Tot de Hartekamp-veiling van 1901 was één portret
aanwezig op de Hartekamp, toen aangekocht door natuurliefhebber Frans Blaauw die
op ‘Gooilust’ in ’s-Graveland woonde. Tegenwoordig zijn de schilderijen van Linnaeus
in Laps kostuum in het bezit van Museum Naturalis en Museum Boerhaave, beide
te Leiden, en de Universiteit van Uppsala. Hendrik Hollander maakte bovendien
circa 1853 naar het doek op de Hartekamp twee kopieën (olieverf op doek)
met Linnaeus als halffiguur naar het tweede schilderij van M. Hofmann. Eén van
deze kopieën bevindt zich in de Artisbibliotheek te Amsterdam (met de grootste
collectie Linnaeana in Nederland), de tweede is voor zover bekend aanwezig is bij
de Wetenschappelijke Akademie van Stockholm. George Clifford liet Hofmann in
1737 tevens een schilderij maken van Linnaeus rustend bij een tent in Lapland, nadien
gegraveerd door A. van der Laan.
HeerlijkHeden 139
H E E R L I J K H E D E N